ŻYWIENIE DZIECI I MŁODZIEŻY - Wszechnica Żywieniowa w … · i rozwijających się organizmów...

25
ŻYWIENIE DZIECI I MŁODZIEŻY W WIEKU SZKOLNYM A ICH ZDROWIE WYDZIAŁ NAUK O ŻYWIENIU CZŁOWIEKA I KONSUMPCJI SGGW POLSKIE TOWARZYSTWO NAUK ŻYWIENIOWYCH Wszechnica Żywieniowa SGGW; Warszawa 21 października 2015 dr hab. Jadwiga Hamułka, prof. SGGW dr hab. Anna Kołłajtis-Dołowy Katedra Żywienia Człowieka SGGW Polskie Towarzystwo Nauk Żywieniowych

Transcript of ŻYWIENIE DZIECI I MŁODZIEŻY - Wszechnica Żywieniowa w … · i rozwijających się organizmów...

ŻYWIENIE DZIECI I MŁODZIEŻY

W WIEKU SZKOLNYM A ICH ZDROWIE

WYDZIAŁ NAUK O ŻYWIENIU CZŁOWIEKA I KONSUMPCJI

SGGWPOLSKIE TOWARZYSTWO NAUK ŻYWIENIOWYCH

Wszechnica Żywieniowa SGGW; Warszawa 21 października 2015

dr hab. Jadwiga Hamułka, prof. SGGW

dr hab. Anna Kołłajtis-Dołowy

Katedra Żywienia Człowieka SGGW

Polskie Towarzystwo Nauk Żywieniowych

ŻYWNOŚĆ

Sposób żywienia

ŻYWIENIE,DIETA

ZWIĄZKI MIĘDZY ŻYWNOŚCIĄ, ŻYWIENIEM I ZDROWIEM

ZŁY STAN ODŻYWIENIA:

przekarmianie(np. nadwaga/otyłość)

niedożywienie (np. anoreksja,

awitaminoza)

-+ +

-

Rozwój fizyczny i umysłowy

Funkcjonowanie organizmu

Składniki pokarmowe

Dodatki do żywności

Substancje obce(zanieczyszczenia)

ZATRUCIA POKARMOWE:

chemiczne (np. metalami ciężkimi)

\

mikrobiologiczne(np. salmonellozy)

zmodyfikowano wg. Żechałko-Czajowskiej, 2007

ZDROWIE

Wszechnica Żywieniowa SGGW; Warszawa 21 października 2015

Prawidłowe żywienie

• jest szczególnie ważne dla młodych, rosnących

i rozwijających się organizmów dzieci i młodzieży

• wpływa na rozwój fizyczny, psychiczny

i emocjonalny zdolność uczenia się,

zapamiętywania, koncentrację uwagi;

wydolność fizyczną

• ważny element profilaktyki wielu chorób

Wszechnica Żywieniowa SGGW; Warszawa 21 października 2015

nadwaga i otyłość

niedowaga; niedożywienie

opóźnienie wzrostu i dojrzewania

choroby infekcyjne (wirusowe, bakteryjne)

niedokrwistość

zaburzenia mineralizacji szkieletu

osteoporoza

cukrzyca

nadciśnienie tętnicze

rozwój wczesnych zmian zespołu metabolicznego

próchnica

opóźnienie rozwoju psychicznego, emocjonalnego

Nieprawidłowe żywienie a występowanie chorób

ok. 60 różnych schorzeń

Wszechnica Żywieniowa SGGW; Warszawa 21 października 2015

Nadwaga i otyłość w Polsce

Występowanie nadmiernej masy ciała (nadwaga i otyłość) wśród uczniów szkół

podstawowych i gimnazjów (odsetek badanych)

IŻŻ, 2015

Projekt PTD: „Mądre żywienie zdrowe pokolenie” – 2013-2014

Wszechnica Żywieniowa SGGW; Warszawa 21 października 2015

Stan odżywienia wg wskaźnika BMI – populacja ogółem

(n=14 044; wiek 13-19 lat)

• Otyłość wieku dorosłego

• Nadciśnienie tętnicze

• Zaburzenia lipidowe rówieśników, reklamę, mody

• Cukrzyca typu 2

• Wczesne występowanie chorób układu krążenia

• Choroby układu kostno-stawowego

• Choroby natury emocjonalnej (depresja…)

www.zdrowepokolenie.ptd.org.pl

Otyłość w młodym wieku to większe ryzyko:

„Mądre żywienie, zdrowe pokolenie” program naukowo-badawczy

Wszechnica Żywieniowa SGGW; Warszawa 21 października 2015

www.zdrowepokolenie.ptd.org.pl

Stan zdrowia młodych ludzi poniżej 20 r.ż.

hipercholesterolemia

Ogółem w 2020 roku hipercholesterolemia może dotyczyć

20,8 mln osób w wieku 15 lat i więcej,

zaś w 2030 roku aż 22,2 mln osób

19,119,7 20,8 21,3 22,2

2011(s) 2015(p) 2020(p) 2025(p) 2030(p)

%

Wszechnica Żywieniowa SGGW; Warszawa 21 października 2015

Nadciśnienie tętnicze wśród młodzieży

w wieku 15 – 19 lat

Źródła: GUS. Zdrowie dzieci i młodzieży w Polsce w 2009 r., Kraków, 2011

Źródło: GUS. Zdrowie dzieci i młodzieży w Polsce w 2009 r., Kraków, 2011

Wszechnica Żywieniowa SGGW; Warszawa 21 października 2015

Stan zdrowia młodych ludzi <20 lat - cukrzyca

Dane GUS dowodzą, że:

• 2004 rok - cukrzyca u 1 osoby/1000

• 2009 rok - cukrzyca u 3 osób /1000 (18 tys. dzieci i młodzieży)

Cukrzyca typu 2

• pojawienie się w grupie dzieci i młodzieży

• kiedyś tylko w wieku podeszłym

Cukrzyca typu 1

• narastająca liczba przypadków wśród

dzieci

• do 2025 roku liczba dzieci do 14. r.ż. z cukrzycą = 46 tys.

przypadków

„Mądre żywienie, zdrowe pokolenie” program naukowo-badawczy

problem zdrowotnych, masowo rozprzestrzeniony wśród

dzieci i młodzieży

na próchnicę choruje około 90% dzieci

próchnicę zaawansowaną (zmiany rozległe - ponad 3 zęby

próchnicze i zmiany powikłane) stwierdza się u ponad 60%

dzieci

próchnica i jej następstwa są głównymi przyczynami

wczesnej utraty uzębienia

Próchnica zębów i choroby przyzębia

Wszechnica Żywieniowa SGGW; Warszawa 21 października 2015

Wszechnica Żywieniowa SGGW; Warszawa 21 października 2015

utrudnione, wymagające wysiłku oddawanie stolca oraz wydalanie

go w odstępach dłuższych niż 3 dni

występuje u około 15% populacji dziecięcej i stanowi 10-25%

chorób gastroenterologicznych u dzieci

najczęstsza postać zaparcia jest uwarunkowana głównie

nieprawidłowymi zachowaniami żywieniowymi:

- dieta uboga w błonnik

- niewystarczająca podaż płynów i nieodpowiedni rodzaj płynów

oraz zbyt małą aktywnością fizyczną

Zaparcie

Objawy zaburzeń zdrowotnych młodzieży w Polsce

Na podstawie: Joanna Mazur - Wyniki badań HBSC 2014

Wszechnica Żywieniowa SGGW; Warszawa 21 października 2015

Sposób żywienia dzieci i młodzieży charakteryzuje się

wadami żywieniowymi zbliżonymi do błędów popełnianych

przez osoby dorosłe z ich otoczenia

Główne to:

● nieregularne spożywanie, w tym opuszczanie głównych

posiłków, szczególnie I i II śniadań

● zbyt mała liczba posiłków dziennie

● pojadanie między posiłkami, często produkty za

wysokoenergetyczne, ubogie w witaminy i składniki

mineralne

Wszechnica Żywieniowa SGGW; Warszawa 21 października 2015

● za małe spożycie: mleka i przetworów, warzyw i owoców,

produktów zbożowych z pełnego przemiału, ryb

● za duże: cukru i słodyczy, tłuszczów, napojów słodzonych

(głównie gazowanych), żywności typu „fast-food”

W konsekwencji: za duża lub za mała wartość energetyczna

i odżywcza, za mało witamin, składników mineralnych, za

dużo tłuszczu i fosforu oraz sodu

21,8 21,6

19,5

20,1

19,219,7

18,8 19,1

17

17,5

18

18,5

19

19,5

20

20,5

21

21,5

22

1 LUB 2 3 4 5

DZIEWCZĘTA CHŁOPCY

Wartość wskaźnika BMI w zależności od liczby posiłków spożywanych w ciągu dnia

p<0,05

Charzewska i wsp. 1999/2000

Wszechnica Żywieniowa SGGW; Warszawa 21 października 2015

Wszechnica Żywieniowa SGGW; Warszawa 21 października 2015

Uczniowie, którzy nie spożywają

I i II ŚNIADAŃ

szybciej się męczą

mają obniżoną sprawność i koordynację ruchową

są apatyczne i/lub nadpobudliwe

mają problemy z koncentracją uwagi, zapamiętywaniem

osiągają gorsze wyniki w nauce

Spożywanie śniadań a IQ u dzieci

Źródła: Liu et al. Early Human Development, 2013, 89: 257-262.

Grupa badana:

n=1656 55,5% ♂ 45,5% ♀

5 – 6 lat

Chiny

Źródło: Liu et al. Early Human Development, 2013, 89: 257-262.

Wszechnica Żywieniowa SGGW; Warszawa 21 października 2015

Pojadanie między posiłkami może być pozytywne,

jeśli spożywane produkty będą mieć wysoką

wartość odżywczą, czyli zamiast „fast food’ów” (chipsy, frytki, słodycze)

jedzone będą warzywa, owoce, soki, jogurty, i inne napoje mleczne, sałatki, musli itp.

Zamiast:

100 g czekolady mlecznej (1 tabliczka) 645 kcal

100 g cukierków np. „Michałki” (kilka sztuk) 575 kcal

2 Batony Snickers 500 kcal

2 ciastka typu „Napoleonka” (100g) 385 kcal

2 pączki (100 g) 550 kcal

Lepiej:

Barszcz ukraiński (mały talerz - 250g)

Ziemniaki gotowane z wody z koperkiem (2 średnie -180g)

Kotlet mielony drobiowy (średni - 80g)

Surówka z białej kapusty i marchwi (100g)

RAZEM: 650 kcal

Co czym zastąpić:

Źródło: Kunachowicz i wsp.: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Wyd. Lekarskie PZWL. Warszawa 2012.

100 g orzechów laskowych 645 kcal

100 g cukierków-krówek 420 kcal

100 g czipsów 550 kcal

100 g paluszków słonych 385 kcal

100 g sezamków 400 kcal

100 g jabłek (1 małe) 46 kcal

100 g bananów (1 mały) 95 kcal

100 g truskawek (15 sztuk) 28 kcal

100 g mandarynek (2 sztuki) 42 kcal

100 g marchwi (1 średnia) 27 kcal

100 g pomidorów (1 średni) 15 kcal

Źródło: Kunachowicz i wsp.: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Wyd. Lekarskie PZWL. Warszawa 2012.

ZAMIAST:

LEPIEJ :

Słodkie napoje gazowane

(100 g)

Sok marchwiowo-jabłkowo-pomarańczowy

(100 g)

Razem: 42 kcal

0 g białka

10 g węglowodany

0 g błonnik pokarmowy

0 mg witaminy A

0 mg witaminy C

Razem: 43 kcal

0,6 g białka

6 g węglowodany

2 g błonnik pokarmowy

0,5 mg witaminy A

13 mg witaminy C

Wszechnica Żywieniowa SGGW; Warszawa 21 października 2015

Ziółkowska i wsp.: Probl Hig Epidemiol 2010, 91(4): 606-610

regularne stosowanie diet odchudzających

15% uczniów

okresowe stosowanie diet odchudzających

27% uczniów

przyznawało się do dni, w których spożywali tylko napoje, przede wszystkim wodę, soki lub inne płyny

(26% -1x/tydz.)

12% gimnazjalistów

Stosowanie diet

Wszechnica Żywieniowa SGGW; Warszawa 21 października 2015

Stosowanie suplementów diety przez dzieci i młodzież

Stosowało 40-50%, głównie w postaci

witamin i składników mineralnych

35%

65%

często

rzadko

Bylinowska i wsp., 2012

Wszechnica Żywieniowa SGGW; Warszawa 21 października 2015

„Obecne pokolenie dzieci może być pierwszym

od długiego czasu,

w przypadku którego przeciętna długość życia

będzie krótsza niż ich rodziców”

Dyrektor Generalny WHO Margaret Chan