ŻYWIENIE DZIECI I MŁODZIEŻY - Wszechnica Żywieniowa w … · i rozwijających się organizmów...
Transcript of ŻYWIENIE DZIECI I MŁODZIEŻY - Wszechnica Żywieniowa w … · i rozwijających się organizmów...
ŻYWIENIE DZIECI I MŁODZIEŻY
W WIEKU SZKOLNYM A ICH ZDROWIE
WYDZIAŁ NAUK O ŻYWIENIU CZŁOWIEKA I KONSUMPCJI
SGGWPOLSKIE TOWARZYSTWO NAUK ŻYWIENIOWYCH
Wszechnica Żywieniowa SGGW; Warszawa 21 października 2015
dr hab. Jadwiga Hamułka, prof. SGGW
dr hab. Anna Kołłajtis-Dołowy
Katedra Żywienia Człowieka SGGW
Polskie Towarzystwo Nauk Żywieniowych
ŻYWNOŚĆ
Sposób żywienia
ŻYWIENIE,DIETA
ZWIĄZKI MIĘDZY ŻYWNOŚCIĄ, ŻYWIENIEM I ZDROWIEM
ZŁY STAN ODŻYWIENIA:
przekarmianie(np. nadwaga/otyłość)
niedożywienie (np. anoreksja,
awitaminoza)
-+ +
-
Rozwój fizyczny i umysłowy
Funkcjonowanie organizmu
Składniki pokarmowe
Dodatki do żywności
Substancje obce(zanieczyszczenia)
ZATRUCIA POKARMOWE:
chemiczne (np. metalami ciężkimi)
\
mikrobiologiczne(np. salmonellozy)
zmodyfikowano wg. Żechałko-Czajowskiej, 2007
ZDROWIE
Wszechnica Żywieniowa SGGW; Warszawa 21 października 2015
Prawidłowe żywienie
• jest szczególnie ważne dla młodych, rosnących
i rozwijających się organizmów dzieci i młodzieży
• wpływa na rozwój fizyczny, psychiczny
i emocjonalny zdolność uczenia się,
zapamiętywania, koncentrację uwagi;
wydolność fizyczną
• ważny element profilaktyki wielu chorób
Wszechnica Żywieniowa SGGW; Warszawa 21 października 2015
nadwaga i otyłość
niedowaga; niedożywienie
opóźnienie wzrostu i dojrzewania
choroby infekcyjne (wirusowe, bakteryjne)
niedokrwistość
zaburzenia mineralizacji szkieletu
osteoporoza
cukrzyca
nadciśnienie tętnicze
rozwój wczesnych zmian zespołu metabolicznego
próchnica
opóźnienie rozwoju psychicznego, emocjonalnego
Nieprawidłowe żywienie a występowanie chorób
ok. 60 różnych schorzeń
Wszechnica Żywieniowa SGGW; Warszawa 21 października 2015
Nadwaga i otyłość w Polsce
Występowanie nadmiernej masy ciała (nadwaga i otyłość) wśród uczniów szkół
podstawowych i gimnazjów (odsetek badanych)
IŻŻ, 2015
Projekt PTD: „Mądre żywienie zdrowe pokolenie” – 2013-2014
Wszechnica Żywieniowa SGGW; Warszawa 21 października 2015
Stan odżywienia wg wskaźnika BMI – populacja ogółem
(n=14 044; wiek 13-19 lat)
• Otyłość wieku dorosłego
• Nadciśnienie tętnicze
• Zaburzenia lipidowe rówieśników, reklamę, mody
• Cukrzyca typu 2
• Wczesne występowanie chorób układu krążenia
• Choroby układu kostno-stawowego
• Choroby natury emocjonalnej (depresja…)
www.zdrowepokolenie.ptd.org.pl
Otyłość w młodym wieku to większe ryzyko:
„Mądre żywienie, zdrowe pokolenie” program naukowo-badawczy
Wszechnica Żywieniowa SGGW; Warszawa 21 października 2015
www.zdrowepokolenie.ptd.org.pl
Stan zdrowia młodych ludzi poniżej 20 r.ż.
hipercholesterolemia
Ogółem w 2020 roku hipercholesterolemia może dotyczyć
20,8 mln osób w wieku 15 lat i więcej,
zaś w 2030 roku aż 22,2 mln osób
19,119,7 20,8 21,3 22,2
2011(s) 2015(p) 2020(p) 2025(p) 2030(p)
%
Wszechnica Żywieniowa SGGW; Warszawa 21 października 2015
Nadciśnienie tętnicze wśród młodzieży
w wieku 15 – 19 lat
Źródła: GUS. Zdrowie dzieci i młodzieży w Polsce w 2009 r., Kraków, 2011
Źródło: GUS. Zdrowie dzieci i młodzieży w Polsce w 2009 r., Kraków, 2011
Wszechnica Żywieniowa SGGW; Warszawa 21 października 2015
Stan zdrowia młodych ludzi <20 lat - cukrzyca
Dane GUS dowodzą, że:
• 2004 rok - cukrzyca u 1 osoby/1000
• 2009 rok - cukrzyca u 3 osób /1000 (18 tys. dzieci i młodzieży)
Cukrzyca typu 2
• pojawienie się w grupie dzieci i młodzieży
• kiedyś tylko w wieku podeszłym
Cukrzyca typu 1
• narastająca liczba przypadków wśród
dzieci
• do 2025 roku liczba dzieci do 14. r.ż. z cukrzycą = 46 tys.
przypadków
„Mądre żywienie, zdrowe pokolenie” program naukowo-badawczy
problem zdrowotnych, masowo rozprzestrzeniony wśród
dzieci i młodzieży
na próchnicę choruje około 90% dzieci
próchnicę zaawansowaną (zmiany rozległe - ponad 3 zęby
próchnicze i zmiany powikłane) stwierdza się u ponad 60%
dzieci
próchnica i jej następstwa są głównymi przyczynami
wczesnej utraty uzębienia
Próchnica zębów i choroby przyzębia
Wszechnica Żywieniowa SGGW; Warszawa 21 października 2015
Wszechnica Żywieniowa SGGW; Warszawa 21 października 2015
utrudnione, wymagające wysiłku oddawanie stolca oraz wydalanie
go w odstępach dłuższych niż 3 dni
występuje u około 15% populacji dziecięcej i stanowi 10-25%
chorób gastroenterologicznych u dzieci
najczęstsza postać zaparcia jest uwarunkowana głównie
nieprawidłowymi zachowaniami żywieniowymi:
- dieta uboga w błonnik
- niewystarczająca podaż płynów i nieodpowiedni rodzaj płynów
oraz zbyt małą aktywnością fizyczną
Zaparcie
Wszechnica Żywieniowa SGGW; Warszawa 21 października 2015
Sposób żywienia dzieci i młodzieży charakteryzuje się
wadami żywieniowymi zbliżonymi do błędów popełnianych
przez osoby dorosłe z ich otoczenia
Główne to:
● nieregularne spożywanie, w tym opuszczanie głównych
posiłków, szczególnie I i II śniadań
● zbyt mała liczba posiłków dziennie
● pojadanie między posiłkami, często produkty za
wysokoenergetyczne, ubogie w witaminy i składniki
mineralne
Wszechnica Żywieniowa SGGW; Warszawa 21 października 2015
● za małe spożycie: mleka i przetworów, warzyw i owoców,
produktów zbożowych z pełnego przemiału, ryb
● za duże: cukru i słodyczy, tłuszczów, napojów słodzonych
(głównie gazowanych), żywności typu „fast-food”
W konsekwencji: za duża lub za mała wartość energetyczna
i odżywcza, za mało witamin, składników mineralnych, za
dużo tłuszczu i fosforu oraz sodu
21,8 21,6
19,5
20,1
19,219,7
18,8 19,1
17
17,5
18
18,5
19
19,5
20
20,5
21
21,5
22
1 LUB 2 3 4 5
DZIEWCZĘTA CHŁOPCY
Wartość wskaźnika BMI w zależności od liczby posiłków spożywanych w ciągu dnia
p<0,05
Charzewska i wsp. 1999/2000
Wszechnica Żywieniowa SGGW; Warszawa 21 października 2015
Wszechnica Żywieniowa SGGW; Warszawa 21 października 2015
Uczniowie, którzy nie spożywają
I i II ŚNIADAŃ
szybciej się męczą
mają obniżoną sprawność i koordynację ruchową
są apatyczne i/lub nadpobudliwe
mają problemy z koncentracją uwagi, zapamiętywaniem
osiągają gorsze wyniki w nauce
Spożywanie śniadań a IQ u dzieci
Źródła: Liu et al. Early Human Development, 2013, 89: 257-262.
Grupa badana:
n=1656 55,5% ♂ 45,5% ♀
5 – 6 lat
Chiny
Źródło: Liu et al. Early Human Development, 2013, 89: 257-262.
Wszechnica Żywieniowa SGGW; Warszawa 21 października 2015
Pojadanie między posiłkami może być pozytywne,
jeśli spożywane produkty będą mieć wysoką
wartość odżywczą, czyli zamiast „fast food’ów” (chipsy, frytki, słodycze)
jedzone będą warzywa, owoce, soki, jogurty, i inne napoje mleczne, sałatki, musli itp.
Zamiast:
100 g czekolady mlecznej (1 tabliczka) 645 kcal
100 g cukierków np. „Michałki” (kilka sztuk) 575 kcal
2 Batony Snickers 500 kcal
2 ciastka typu „Napoleonka” (100g) 385 kcal
2 pączki (100 g) 550 kcal
Lepiej:
Barszcz ukraiński (mały talerz - 250g)
Ziemniaki gotowane z wody z koperkiem (2 średnie -180g)
Kotlet mielony drobiowy (średni - 80g)
Surówka z białej kapusty i marchwi (100g)
RAZEM: 650 kcal
Co czym zastąpić:
Źródło: Kunachowicz i wsp.: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Wyd. Lekarskie PZWL. Warszawa 2012.
100 g orzechów laskowych 645 kcal
100 g cukierków-krówek 420 kcal
100 g czipsów 550 kcal
100 g paluszków słonych 385 kcal
100 g sezamków 400 kcal
100 g jabłek (1 małe) 46 kcal
100 g bananów (1 mały) 95 kcal
100 g truskawek (15 sztuk) 28 kcal
100 g mandarynek (2 sztuki) 42 kcal
100 g marchwi (1 średnia) 27 kcal
100 g pomidorów (1 średni) 15 kcal
Źródło: Kunachowicz i wsp.: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Wyd. Lekarskie PZWL. Warszawa 2012.
ZAMIAST:
LEPIEJ :
Słodkie napoje gazowane
(100 g)
Sok marchwiowo-jabłkowo-pomarańczowy
(100 g)
Razem: 42 kcal
0 g białka
10 g węglowodany
0 g błonnik pokarmowy
0 mg witaminy A
0 mg witaminy C
Razem: 43 kcal
0,6 g białka
6 g węglowodany
2 g błonnik pokarmowy
0,5 mg witaminy A
13 mg witaminy C
Wszechnica Żywieniowa SGGW; Warszawa 21 października 2015
Ziółkowska i wsp.: Probl Hig Epidemiol 2010, 91(4): 606-610
regularne stosowanie diet odchudzających
15% uczniów
okresowe stosowanie diet odchudzających
27% uczniów
przyznawało się do dni, w których spożywali tylko napoje, przede wszystkim wodę, soki lub inne płyny
(26% -1x/tydz.)
12% gimnazjalistów
Stosowanie diet
Wszechnica Żywieniowa SGGW; Warszawa 21 października 2015
Stosowanie suplementów diety przez dzieci i młodzież
Stosowało 40-50%, głównie w postaci
witamin i składników mineralnych
35%
65%
często
rzadko
Bylinowska i wsp., 2012