Zintegrowana Strategia Powiatu.pdf

Załącznik do Uchwały Nr XXXVIII/177/14 Rady Powiatu Wieruszowskiego

ZINTEGROWANA

STRATEGIA ROZWOJU

POWIATU WIERUSZOWSKIEGO

na lata 2014 – 2020

2

Skład zespołu opracowującego strategię

Zintegrowaną strategię rozwoju Powiatu Wieruszowskiego na lata 2014 – 2020 opracował zespół

autorski, w skład którego weszli:

Przewodniczący zespołu:

Andrzej Szymanek – Starosta Wieruszowski

Zespół ekspertów naukowych z Uniwersytetu Łódzkiego, w składzie:

Kierownik: prof. zw. dr hab. Tadeusz Markowski

Członkowie: prof. nadzw. dr hab. Aleksandra Nowakowska

prof. nadzw. dr hab. Danuta Stawasz

dr Dominik Drzazga

dr Zbigniew Przygodzki

dr Dorota Sikora-Fernandez

dr Mariusz Sokołowicz

dr Maciej Turała

mgr Ewa Boryczka

Przedstawiciele Starostwa Powiatowego w Wieruszowie:

Mirosław Urbaś – Wicestarosta Wieruszowski

Stefan Pietras – Sekretarz Powiatu

Aleksandra Kluczyńska

Przedstawiciele gminnych jednostek samorządu terytorialnego z terenu Powiatu Wieruszowskiego:

Urząd Miejski w Wieruszowie

Bogdan Leszek Nawrocki – Burmistrz Miasta Wieruszów

Aldona Misiek-Nowicka

Agnieszka Krawczyk- Sodomska

Waldemar Kowalski

Urząd Gminy Bolesławiec

Leszek Dominas – Wójt Gminy Bolesławiec

Agata Maślanka – Sekretarz Gminy Bolesławiec

Anna Grela

Urząd Gminy Czastary

Dariusz Rejman – Wójt Gminy Czastary

Magdalena Wabnic

Barbara Wolna

3

Urząd Gminy Galewice

Marian Wojcieszak – Wójt Gminy Galewice

Kazimierz Antczak

Karolina Kurek

Jolanta Wiśniewska

Urząd Gminy Lututów

Józef Suwara – Wójt Gminy Lututów

Gerard Lesiewicz

Urząd Gminy Łubnice

Henryk Ciosek – Wójt Gminy Łubnice

Patrycja Gaj

Kamil Barczok

Urząd Gminy Sokolniki

Sylwester Skrzypek – Wójt Gminy Sokolniki

Magdalena Gaczyńska

Przedstawiciel Powiatowego Zarządu Dróg w Wieruszowie

Andrzej Drzazga

Zintegrowana strategia rozwoju Powiatu Wieruszowskiego na lata 2014-2020 wykonana została na

podstawie umowy o dzieło nr 75/RS o opracowanie Zintegrowanej strategii rozwoju Powiatu

Wieruszowskiego, zawartej w dniu 29.04.2013 r. w Wieruszowie. Prace nad strategią prowadzono w

okresie od kwietnia do listopada 2013 r. Opracowanie strategii miało charakter partycypacyjny i

uwzględniało cykl regularnych spotkań konsultacyjnych prowadzonych przez zespół ekspertów

naukowych z Uniwersytetu Łódzkiego z przedstawicielami Powiatu Wieruszowskiego oraz gminnych

jednostek samorządu terytorialnego z terenu powiatu.

4

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie ..................................................................................................................... 7

1.1. Przesłanki opracowania strategii i struktura dokumentu ....................................................... 7

1.2. Idea strategii ............................................................................................................................ 8

2. Diagnoza rozwoju ............................................................................................................... 11

2.1. Środowisko przyrodnicze i powiązania funkcjonalno-przestrzenne ..................................... 11

2.1.1. Infrastruktura i powiązania transportowe .................................................................... 11

2.1.2. Infrastruktura elektroenergetyczna .............................................................................. 16

2.1.3. Zasoby naturalne ........................................................................................................... 17

2.1.4. Walory przyrodnicze i ochrona środowiska .................................................................. 19

2.1.5. Gospodarka wodna ....................................................................................................... 20

2.1.6. Infrastruktura wodno-kanalizacyjna .............................................................................. 22

2.1.7. Gospodarka odpadami i zanieczyszczenie środowiska ................................................. 23

2.1.8. Problemy i wyzwania rozwoju w odniesieniu do powiązań funkcjonalno-

przestrzennych i ochrony środowiska – wskazania do analizy strategicznej SWOT ..................... 25

2.2. Społeczeństwo i jakość życia ................................................................................................. 27

2.2.1. Kapitał ludzki ................................................................................................................. 27

2.2.1.1. Demografia ............................................................................................................ 27

2.2.1.2. Stan zdrowia .......................................................................................................... 31

2.2.2. Kapitał społeczny ........................................................................................................... 31

2.2.2.1. Spójność społeczna ................................................................................................ 31

2.2.2.2. Społeczeństwo obywatelskie ................................................................................. 32

2.2.3. Jakość życia .................................................................................................................... 33

2.2.3.1. Mieszkalnictwo ...................................................................................................... 33

2.2.3.2. Ochrona zdrowia ................................................................................................... 35

2.2.3.3. Usługi rynkowe i publiczne .................................................................................... 37

2.2.3.4. Pomoc społeczna ................................................................................................... 38

2.2.3.5. Edukacja i szkolnictwo wyższe ............................................................................... 40

2.2.3.6. Sport i kultura ........................................................................................................ 41

2.2.4. Problemy i wyzwania rozwoju w odniesieniu do kwestii społecznych i poprawy jakości

życia – wskazania do analizy strategicznej SWOT ......................................................................... 43

2.3. Gospodarka i rynek pracy ...................................................................................................... 44

2.3.1. Poziom rozwoju gospodarczego i zamożności mieszkańców ........................................ 44

5

2.3.2. Struktura sektorowa gospodarki i kierunki specjalizacji gospodarczej ......................... 47

2.3.3. Rynek pracy w Powiecie Wieruszowskim ...................................................................... 57

2.3.4. Potencjał turystyczny Powiatu Wieruszowskiego w kontekście możliwej specjalizacji

gospodarczej .................................................................................................................................. 58

2.3.5. Problemy i wyzwania rozwoju w kwestiach gospodarczych i rynku pracy – wskazania

do analizy strategicznej SWOT ...................................................................................................... 63

2.4. Analiza finansowa jednostek samorządu terytorialnego w Powiecie Wieruszowskim ......... 64

2.4.1. Dochody ogółem ........................................................................................................... 64

2.4.1.1. Powiat Wieruszowski ............................................................................................. 64

2.4.1.2. Gminy Powiatu Wieruszowskiego ......................................................................... 67

2.4.2. Struktura dochodów, autonomia finansowa ................................................................. 68



2.4.3. Wykorzystanie środków unijnych .................................................................................. 74



2.4.4. Poziom zadłużenia ......................................................................................................... 77

2.4.5. Problemy i wyzwania rozwoju w kwestiach finansowych – wskazania do analizy

strategicznej SWOT ....................................................................................................................... 79

3. Jakościowa analiza strategiczna uwarunkowań rozwoju ....................................................... 81

3.1. Analiza zasobów w układzie klasycznym (SWOT) .................................................................. 81

3.2. Zintegrowana analiza SWOT uwarunkowań i zasobów rozwoju ........................................... 93

4. Misja i wizja rozwoju .......................................................................................................... 105

5. Cele strategiczne rozwoju ................................................................................................... 107

5.1. Struktura celów rozwoju Powiatu Wieruszowskiego .......................................................... 107

5.2. Charakterystyka celów rozwoju Powiatu Wieruszowskiego ............................................... 109

Cel strategiczny I: ROZWÓJ GOSPODARCZY ................................................................................ 109

Cel strategiczny II: WZMACNIANIE SPÓJNOŚCI SPOŁECZNEJ ...................................................... 117

Cel strategiczny III: KSZTAŁTOWANIE ŁADU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO

I OCHRONA ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO ............................................................................ 124

Cel strategiczny IV: PODNOSZENIE SPRAWNOŚCI INSTYTUCJONALNEJ ZARZĄDZANIA W JST ... 130

6. Projekty zintegrowane służące realizacji strategii ................................................................ 132

6.1. Istota i charakter projektów zintegrowanych ..................................................................... 132

6.2. Lista projektów zintegrowanych ......................................................................................... 133

7. System wdrażania i monitorowania strategii rozwoju ......................................................... 137

6

7.1. System wdrażania strategii.................................................................................................. 137

7.2. System monitorowania strategii ......................................................................................... 138

8. Źródła i instrumenty finansowania realizacji strategii .......................................................... 144

7

1. Wprowadzenie

1.1. Przesłanki opracowania strategii i struktura

dokumentu

Niniejsza Zintegrowana strategia rozwoju Powiatu Wieruszowskiego na lata 2014 –

2020 została opracowana ze względu na dezaktualizację uprzednio obowiązującego w tym

zakresie opracowania (Strategia rozwoju Powiatu Wieruszowskiego na lata 2002 – 2006).

Potrzeba sporządzenia nowego dokumentu służącego wyznaczeniu kierunków rozwoju

powiatu wynika jednakże przede wszystkim z nowej perspektywy programowania rozwoju w

krajach Unii Europejskiej, obejmującej lata 2014 – 2020.

Strategia rozwoju stanowić będzie podstawę do opracowywania szczegółowych

projektów rozwojowych, a następnie aplikowania i uzyskiwania zewnętrznych środków

finansowych przeznaczonych na ich realizację. Służyć więc będzie do koordynacji działań

rozwojowych podejmowanych przez lokalne jednostki samorządu terytorialnego, w tym

maksymalizacji efektów wynikających z wydatkowanych środków finansowych.

Strategia rozwoju Powiatu Wieruszowskiego składa się z siedmiu rozdziałów

uporządkowanych zgodnie z logiką konstruowania tego typu opracowań planistycznych.

Strategię rozpoczyna wprowadzenie (rozdział 1) dające wykład przesłanek

metodologicznych stojących za potrzebą jej opracowania i wskazujących na jej główną ideę.

Drugi rozdział zawiera obszerną diagnozę uwarunkowań rozwojowych zidentyfikowanych

w obszarze powiatu wykonaną w odniesieniu wybranych – istotnych aspektów procesów

rozwoju. Diagnoza stała się podstawą do wykonania jakościowej analizy strategicznej

uwarunkowań rozwoju (analiza SWOT – rozdział 3). Zidentyfikowane silnie i słabe strony

oraz szanse i zagrożenia stały się podstawą do opracowania wizji i misji rozwoju, opisanej w

rozdziale 4. Z analizą strategiczną uwarunkowań rozwoju powiatu pozostają w ścisłym

związku cele strategiczne polityki rozwoju scharakteryzowane w rozdziale 5. Cele te stały

się podstawą do wyboru projektów zintegrowanych, o szczególnym znaczeniu dla rozwoju

powiatu, przedstawionych w rozdziale 6. Dokument kończy się charakterystyką systemu

wdrażania i monitorowania strategii rozwoju Powiatu Wieruszowskiego (rozdział 7).

8

1.2. Idea strategii

Polityka rozwoju jest współcześnie oparta na paradygmacie tzw. rozwoju

sustensywnego, co oznacza zapewnienie zdolności systemów społeczno-gospodarczych do

trwałego, długookresowego podtrzymywania procesów rozwojowych przy jednoczesnym

zachowaniu równowagi ze środowiskiem przyrodniczym.

Barierą trwałego wzrostu gospodarki i rozwoju społeczności ludzkich w harmonii ze

środowiskiem jest nadmierne przestrzenne zróżnicowanie (polaryzacja) aktywności

społecznej i ekonomicznej człowieka, będące wynikiem znaczącej dysproporcji potencjałów

rozwojowych występującej między różnymi terytoriami, w zakresie: dostępności do zasobów

naturalnych, alokacji kapitału i jego zróżnicowania co do jakości jak i ilości.

Trwałość procesów rozwoju jest więc w dużej mierze uzależniona od spójności

społecznej, gospodarczej, a także przestrzennej na określonym terytorium. W celu

osiągnięcia takiego stanu gospodarki, społeczeństwa i zagospodarowania przestrzeni, który

sprzyja trwałemu i zrównoważonemu ze środowiskiem przyrodniczym rozwojowi, państwo

prowadzi politykę spójności.

Tradycyjnie polityka spójności jest nastawiona na wyrównywanie dysproporcji

rozwojowych między krajami członkowskimi Unii Europejskiej. W praktyce powinna mieć

ona charakter polityki intra- i inter-regionlanej zorientowanej na wsparcie regionów i innych

terytoriów odstających pod względem rozwoju gospodarczego i społecznego od sytuacji

uznanej za społecznie i politycznie akceptowalnej. Polityka spójności oraz z innymi

programami sektorowymi w praktyce prowadzi do stopniowego zmniejszenia różnic w

rozwoju ocenianych statystycznie na różnych poziomach zarządzania państwem. Jednakże jak

dotychczas odbywa się to kosztem nasilenia procesów polaryzacji rozwoju między regionami

oraz wewnątrz regionów. Głębsze analizy wskazują, iż dotychczasowy rozwój nie zachodził

w większych, zintegrowanych układach terytorialnych. Podziały administracyjne

hamowały pełniejsze wykorzystanie lokalnych kapitałów terytorialnych.

Dotychczasowa polityka oparta o tzw. „otwarte konkursy o środki rozwojowe

(pomocowe)”, faworyzowała przede wszystkim gminy posiadające sprawne struktury

organizacyjnie, lub zatrudniające wyspecjalizowane firmy, co w efekcie prowadziło do

fragmentacji wielu projektów inwestycyjnych z zakresu międzygminnej infrastruktury i nie

budowano trwałych powiązań sieciowych w sferze życia gospodarczego i społecznego. W

efekcie takiej polityki utrzymanie dotychczasowej alokacji środków wg „otwartych

9

konkursów” i silnej orientacji sektorowej musi oznaczać, iż część środków na rozwój nie

będzie nadal przynosiła zamierzonych efektów, a wręcz nie przyczyni się wytworzenia

trwałych mechanizmów rozwojowych. Co więcej, narastające zróżnicowania będą nasilały

konflikty międzygminne i regionalne – a w dłuższej perspektywie – wręcz tworzyły podstawy

do wystąpienia sytuacji kryzysowych.

Nowy okres programowania (2014 – 2020) bazuje więc na nieco innym rozumieniu

polityki spójności. Zwrócenie uwagi na współzależności między efektywnością działalności

gospodarczej, usługowej, poziomem rozwoju kapitału ludzkiego i jakością zagospodarowania

przestrzennego, a także stanem środowiska przyrodniczego i potraktowanie ich, jako kapitału

terytorialnego wytwarzającego się w większych układach funkcjonalno-przestrzennych,

dało impuls do tworzenia nowego paradygmatu polityki spójności. Przez wprowadzenie

wymiaru spójności terytorialnej oraz orientacji na wykorzystanie wewnętrznych potencjałów

w jednostkach terytorialnych – polityka spójności nabiera cech polityki rozwojowej.

Spójność terytorialna z jednej strony jest wymiarem i weryfikatorem alokacji środków, a z

drugiej staje się wyrazem rozwoju zrównoważonego ze środowiskiem przyrodniczym i

odpowiedzialnego społecznie. Osiąganie spójności w rozwoju ma być uzyskiwane przez

wsparcie dla efektywnego wykorzystania kapitału terytorialnego tkwiącego w

zidentyfikowanych obszarach funkcjonalnych. Niniejsza strategia rozwoju Powiatu

Wieruszowskiego uwzględnia to nowe podejście. Bazuje ona na terytorialnych

zintegrowanych projektach realizowanych w układach lokalnych i między-lokalnych.

Nowością jest wprowadzenie do polityki rozwoju lokalnego powiatu, zgodnie z nowym

paradygmatem polityki regionalnej w UE wyrównywania różnic europejskich – lokalnej

spójności terytorialnej. Podejście takie zostało wcześniej zastosowane przy opracowywaniu

analogicznych dokumentów strategicznych na poziomie krajowym i regionalnym:

Krajowej strategii rozwoju regionalnego 2010-2020: regiony, miasta, obszary wiejskie

(dokument przyjęty przez Radę Ministrów dnia 13 lipca 2010 r.) oraz

Strategii Rozwoju Województwa Łódzkiego 2020.

Metodologiczna spójność strategii powiatu z wymienionymi opracowaniami wyższego

szczebla, zwiększa szanse na skuteczne pozyskiwanie publicznych środków rozwojowych

udostępnianych samorządom lokalnym.

Spójność terytorialna według nowego podejścia metodologicznego do zarządzania

rozwojem jest traktowana, jako wiodąca funkcja nadrzędnego celu rozwoju (poprawa

jakości życia), która jest realizowana przez trzy cele strategiczne (filary) spójności

(gospodarczą, społeczną i przestrzenno-środowiskową). Nowością jest wprowadzenie, jako

10

strategicznego i wewnętrznego uwarunkowania 4 celu strategicznego (filaru) w formie

poprawy sprawności zarządzania i wykształcenia zdolności do przygotowywania

zintegrowanych lokalnych strategii rozwoju oraz zintegrowanych terytorialnych

projektów. Trzeba podkreślić, że wyznaczenie w powiecie obszarów wsparcia w ujęciu

funkcjonalnym (a nie sektorowym) daje szanse na zmniejszenie skali polaryzacji i

wykluczenia słabszych ekonomicznie gmin, społeczność i podmiotów gospodarczych z

procesów rozwojowych, a także – w dłuższym horyzoncie czasowym – na silniejszą

integrację terytorium powiatu z centrum regionu łódzkiego. Przez podejście funkcjonalno-

przestrzenne JST oraz podmioty gospodarcze uzyskują preferencje finansowe przy realizacji

zintegrowanych projektów pod warunkiem nawiązania do wiodących funkcji, które były

podstawą delimitacji (wyznaczenia) obszaru funkcjonalnego. Dzięki temu zakładamy, iż

zidentyfikowany potencjał endogeniczny w większych układach terytorialnych, dzięki

międzygminnej współpracy, zostanie wykorzystany z większym prawdopodobieństwem.

Skojarzenie tych projektów z projektami wsparcia z zakresu usprawnienia procesu

zarządzania publicznego, znacząco zwiększa prawdopodobieństwo sukcesu.

Zaktualizowana strategia zakłada, iż samorząd powiatowy będzie prowadzić w

głównej mierze politykę horyzontalną we wszystkich 4 celach strategicznych (filarach).

Wiodącymi kryteriami wsparcia finansowego będzie promowanie projektów zintegrowanych

w układach sektorowych i terytorialnych tj. takich, które łączą finansowanie różnych

skojarzonych funkcjonalnie sfer aktywności (projekty międzysektorowe), pozwalające na

uzyskanie największego efektu rozwojowego (np. utworzenie szlaku turystycznego w dolinie

rzeki wraz z infrastrukturą, projekt wsparcia dla małego biznesu czy projekt rozwoju

szkolnictwa zawodowego przy współpracy z przedsiębiorcami) przy respektowaniu zasady

koncentracji środków, w czasie i przestrzeni.

Ważnym elementem strategii powiatu jest również nawiązanie do wzrostu znaczenia

polityki miejskiej w kolejnym okresie programowym. W założeniach polityki miejskiej

dominuje podejście funkcjonalno-obszarowe, a polityka ma być prowadzona w stosunku do

miast oraz otaczających jak i powiązanych z nimi (podlegających urbanizacji) obszarów

funkcjonalnych (gmin). No poziomie powiatu, oznacza prowadzenie inwestycji

wzmacniających powiązania obszarów wiejskich z Miastem Wieruszów (np. w sferze usług

edukacyjnych itp.), przy jednoczesnym ograniczeniu procesów rozpraszania zabudowy.

11

2. Diagnoza rozwoju

2.1. Środowisko przyrodnicze i powiązania funkcjonalno-

przestrzenne

2.1.1. Infrastruktura i powiązania transportowe

Powiat Wieruszowski położony jest w regionie centralnym, w południowo- zachodniej

części województwa łódzkiego, w podregionie sieradzkim. Zajmuje powierzchnię 576 km2.

Zachodnia granica powiatu jest jednocześnie granicą województwa łódzkiego. Położenie to w

znaczący sposób oddziałuje na związki funkcjonalne z otoczeniem. Powiat sąsiaduje z sześcioma

powiatami, przy czym dwa należą do regionu łódzkiego: powiaty sieradzki i wieluński, kolejne dwa

kluczborski i oleski do województwa opolskiego, oraz ostrzeszowski i kępiński do województwa

wielkopolskiego. Przygraniczne położenie okazuje się być jednak atutem dla Powiatu

Wieruszowskiego. Warunki komunikacyjne i drogowe ocenić należy korzystnie, w szczególności z

perspektywy dostępności komunikacyjnej zarówno regionu łódzkiego, wielkopolskiego i

opolskiego, jak również co warto podkreślić dolnośląskiego. W Powiecie Wieruszowskim krzyżują

się ważne szlaki drogowe o znaczeniu krajowym i międzynarodowym, w połowie drogi pomiędzy

Łodzią, a Wrocławiem. Przez powiat przebiega droga krajowa nr 8: Kudowa Zdroj-Wrocław-

Warszawa-Białystok-Budzisko, będąca częścią drogi międzynarodowej E-67 z Czech (Praga) przez

Polskę (Warszawa), Litwę, Łotwę, Estonię do Finlandii (Helsinki) oraz droga krajowa nr 14 z

Łowicza przez Łódź, Sieradz do głównego węzła – skrzyżowania z drogą nr 8 (E-67) w

Walichnowach w gminie Sokolniki (węzeł Walichnowy S8/S14). Drugim ważnym węzłem

drogowym jest sam Wieruszów, w którym droga nr 8 krzyżuje się z drogą wojewódzką nr 450 z

Kalisza do Opatowa. Ponadto w sąsiednim powiecie kępińskim zlokalizowany jest kolejny ważny

węzeł dróg S8/S11 – węzeł Kępno.

Powiat Wieruszowski położony jest pomiędzy pięcioma dużymi miastami Łodzią,

Poznaniem, Opolem, Wrocławiem i Częstochową. Mimo, iż powiat nie graniczy bezpośrednio z

Województwem Dolnośląskim to najkorzystniejsza jest ocena dostępność stolicy tego regionu

Wrocławia, wyższa nawet niż dostępności stolicy regionu łódzkiego. Biorąc pod uwagę najkrótsze

połączenia drogowe i czas przejazdu odległość do Wrocławia wynosi ok. 90 km (czas przejazdu to

ok. 1h), do Łodzi ok. 126 km (czas przejazdu ok. 2h), do Poznania ok. 190 km (czas przejazdu ok.

12

2h 50min.), do Opola 90 km (czas przejazdu 1h 30min.), a do Częstochowy 102 km (czas przejazdu

1h 32min.)1. Charakterystyka dostępności do węzłów transportu lotniczego jest zbliżona. Ocena ta

jest względnie dobra z uwagi na bliskość portu lotniczego we Wrocławiu (ok. 1h 15 min), mimo

względnie dłużej odległości czasowej do Łodzi oraz braku możliwości cywilnego użytkowania

lotniska w Łasku. Fakty te wpływają poważnie na tworzenie się związków funkcjonalnych o

charakterze międzyregionalnym oraz wywołują presję migracyjną zwłaszcza w kierunku

województwa dolnośląskiego, (przede wszystkim charakterze zarobkowym). Choć trzeba

zauważyć, że powiat pod względem demograficznym jako jeden z sześciu w województwie

charakteryzuje się najkorzystniejszą sytuacją. Według prognozy GUS do 2030 roku ubytek ludności

na tym obszarze może wynieś max do 94% względem liczby ludności w 2006 roku. Podsumowując

w Powiecie Wieruszowskim nie występują istotne problemy dotyczące transportu i komunikacji

regionu z otoczeniem (przyjmując, że droga ekspresowa S8 zostanie w całości zrealizowana i

oddana do użytku).2

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Mapy Google 2013

Źródło: Drogi krajowe na terenie województwa łódzkiego, Generalna dyrekcja Dróg i Autostrad Oddział w Łodzi 2013

Rys. 2.1. Dostępność Powiatu Wieruszowskiego w otoczeniu dużych miast (odległość i średni czas

przejazdu stan na 12.06.2013)

Jedną z ważniejszych inwestycji ostatnich lat jest budowa obwodnicy Wieruszowa i

trwająca budowa drogi ekspresowej o znaczeniu międzynarodowym S8, która po zakończeniu w

znacznej mierze poprawi komunikację zewnętrzną powiatu z innymi regionami i krajami, ale także

1 Według najkrótszych odległości i czasów dojazdu, na podstawie Mapy Google 2013, stan na 03.06.2013.

2 Plan zagospodarowania przestrzennego województwa łódzkiego, Biuro Planowania Przestrzennego Województwa

Łódzkiego w Łodzi, s. 58.

126 km 2h 50min.

90 km 1h

90km 1h

30min.

126 km 2h

102km 1h 32min

śląskie

13

dostępność wewnętrzną obszaru powiatu względem województwa łódzkiego. Transport kolejowy

pełni minimalną rolę w powiecie, zarówno z perspektywy komunikacji wewnętrznej, jaki i

dostępności zewnętrznej i powiązań funkcjonalnych. Dostępność tą zabezpiecza jedynie

jednotorowa linia kolejowa nr 181 Kępno – Herby Nowe. Linia ta charakteryzuje się jednak niskimi

parametrami technicznymi i ograniczonym zasięgiem oddziaływania. W ostatnich latach zarówno

ruch osobowy, jak i towarowy na tej trasie został poważnie ograniczony.

Rys. 2.2. Dostępność transportowa Powiatu Wieruszowskiego w kontekście układu drogowego

Źródło: Plan zagospodarowania przestrzennego województwa łódzkiego, Biuro Planowania Przestrzennego

Województwa Łódzkiego w Łodzi, 2010, s. 54-55.

14

Rys. 2.3. Dostępność transportowa Powiatu Wieruszowskiego w kontekście układu kolejowego

Źródło: Plan zagospodarowania przestrzennego województwa łódzkiego, Biuro Planowania Przestrzennego

Województwa Łódzkiego w Łodzi, 2010, s. 54-55.

Podstawę układu komunikacyjnego w poszczególnych gminach Powiatu Wieruszowskiego

stanowią drogi powiatowe. Powiat Wieruszowski należy do powiatów o najgęstszej sieci dróg

powiatowych w województwie. Na nich oparta jest sieć wewnętrznej komunikacji jak również

dostępność ponadregionalnych ciągów komunikacyjnych. Stąd polityka w zakresie budowy i

utrzymania dróg powiatowych w gminach, ma ważne znaczenie zarówno dla funkcjonowania gmin,

jak i obszaru całego powiatu. Kształtujący się system dróg krajowych, w szczególności budowa

drogi S8 pozwala przyjąć założenie, że drogi lokalne przestaną pełnić funkcje tranzytowe. Tym

bardziej, że większość z nich jest nieprzystosowana do aktualnie przenoszonych obciążeń i

natężenia ruchu. Niedostatek dróg wojewódzkich jest słabością zarówno województwa łódzkiego,

jak i Powiatu Wieruszowskiego. Znaczna część dróg w powiecie jest w złym stanie technicznym. W

tym przypadku niezbędna jest współpraca poszczególnych gmin z władzami powiatu oraz

współpraca z powiatami sąsiadującymi.

W Powiecie Wieruszowskim występuje przewaga długości dróg pozostających pod

zarządem gmin nad drogami w gestii władz powiatowych, jednak biorąc pod uwagę jedynie drogi o

nawierzchni twardej, liczba ta kształtuje się w sposób następujący: 516,8km – drogi publiczne

15

powiatowe oraz 509,7km drogi publiczne gminne. Wskaźnik gęstości dróg o nawierzchni twardej w

powiecie (nie wliczając dróg krajowych i wojewódzkich) kształtuje się na zadowalającym poziomie

177,9 km/100km2

i w latach 2007-2011 wzrósł o 12% (przy czym największy wzrost zanotowano w

odniesieniu do dróg gminnych ponad 25%, analogiczny wskaźnik dla dróg powiatowych zwiększył

się o 1,4%)

Tab. 2.1. Drogi publiczne gminne i powiatowe według typu nawierzchni w Powiecie Wieruszowskim w

2011 r.

Drogi publiczne gminne w powiecie w km

rok 2007 2008 2009 2010 2011

o nawierzchni twardej 255,8 259,9 257,6 257,8 294,0

o nawierzchni twardej ulepszonej 150,4 150,4 159,7 162,3 215,7

o nawierzchni gruntowej 385,6 381,5 375,8 434,1 401,3

Drogi publiczne powiatowe wg typu nawierzchni w km

o nawierzchni twardej 263,5 263,9 263,9 264,4 264,4

o nawierzchni twardej ulepszonej 246,1 247,4 251,9 252,4 252,4

o nawierzchni gruntowej 28,0 27,6 27,6 27,1 27,1

Źródło: opracowanie własne na podstawie BDL.

Tab. 2.2. Drogi publiczne w Powiecie Wieruszowskim według zarządzającego w 2011r.

Ogółem km krajowe wojewódzkie powiatowe gminne

W tym o nawierzchni twardej

Razem Na 100 km2

Powiat 1326,1 36,02 13,68 543,9 911 1076,2 186,6

Województwo 26294,6 1348,8 1178,6 16874,7 22477,3 19775,7 108,5

Źródło: opracowanie własne na podstawie BDL.

Z uwagi na kształtujący się nowy układ komunikacyjny i poprawę dostępności przestrzennej

związanej z obwodnicą Wieruszowa i drogą ekspresową S8, tereny sąsiadujące z ciągami

komunikacyjnymi zyskują na atrakcyjności inwestycyjnej zarówno z perspektywy lokalizacji

działalności gospodarczej, jak i rozwoju funkcji rezydencjonalnej. Sytuacja ta determinowana jest

szczególnie korzystną relacją ceny gruntów i jakości otoczenia w powiecie do analogicznych

czynników we Wrocławiu czy Łodzi, a jednocześnie stosunkowo niewielkim czasem dostępu do

rynków pracy dużych miast. Obecnie jednak większość tych terenów boryka się z problemami

16

natury prawnej, infrastrukturalnej oraz brakiem wykorzystania skutecznych instrumentów

planowania przestrzennego dających możliwość w długim okresie do podjęcia działań w zakresie

pobudzenia mechanizmów rynkowych.

2.1.2. Infrastruktura elektroenergetyczna

Powiat Wieruszowski jest w stosunkowo słabym stopniu zabezpieczony w infrastrukturę

elektroenergetyczną. Ze wschodu na zachód, w pasie: Wieluń, Wieruszów w kierunku Kępna,

przebiega linia energetyczna 110kV. Ponadto tuż za północną granicą Powiatu Wieruszowskiego, w

powiecie sieradzkim i wieluńskim zlokalizowana jest linia wysokiego napięcia 450kV oraz od

strony południowej linia 400kV przebiegająca przez sąsiadujące powiaty województwa opolskiego.

Ponadto w gminie Wieruszów zlokalizowane są dwie stacje redukcyjno-pomiarowe I stopnia oraz

stacja elektroenergetyczna. Źródła energii odnawialnej nie stanowią jak dotychczas poważnego

zaplecza energetycznego powiatu. Istnieją tutaj trzy małe elektrownie wodne na Prośnie oraz

pojedynczo zlokalizowane wiatraki. Teren powiatu posiada umiarkowanie sprzyjające warunki dla

pozyskiwania energii wiatrowej, tym bardziej że znajdują się tutaj siedliska ptaków. W powiecie

dotychczas nie stwierdzono obecności wód geotermalnych, których wielkość złoża i właściwości

pozwoliłyby na opłacalne pozyskiwanie energii cieplnej. Warto jednak zwrócić uwagę, głównie ze

względu na właściwości gleb i duży udział produkcji rolnej, na możliwości rozwoju w zakresie

upraw biomasy. Dotyczy to w szczególności gmin zlokalizowanych na południu powiatu. Innym

rozwiązaniem pozostaje również wykorzystanie systemów fotowoltaicznych, szczególnie w

kontekście oświetlenia ulic i zasilania innych urządzeń infrastruktury punktowej. Na terenie

powiatu nie ma zlokalizowanych radiolinii. Jest natomiast 9 stacji bazowych telefonii komórkowej

(3 w Lututowie, 2 w Galewicach, po 1 w gminach: Sokolniki, Czastary, Łubnice i Wieruszów).

Najbliższy przekaźnik radiowo-telewizyjny znajduje się w Mikstacie (powiat ostrzeszowski).

17

2.1.3. Zasoby naturalne

W powiecie zidentyfikowano niewielkie

ilości zasobów naturalnych w postaci złóż

surowców energetycznych. W gminie Lututów we

wsi Knapy zidentyfikowano złoża gazu ziemnego

pod nazwą roboczą „Ujęcie gazu ziemnego

Uników”. Jest to złoże o zasobach rozpoznanych,

wstępnie szacowanych na 170 – 200 mln m3)3.

Dotychczasowe szacunki objętości złoża

znajdującego się w gminie Lututów wskazują, że

okres jego eksploatacji to ok. 8 – 10 lat. Złoże, to

jest już obecnie w trakcie eksploatacji próbnej na

potrzeby energetyczne (wybudowany został blok

energetyczny o mocy 2 MW, a planowana

docelowa moc to 4 MW). Energia elektryczna

będzie wprowadzana do krajowej sieci

elektroenergetycznej. Ponadto z gazu korzysta

wybudowa obok suszarnia paliw odnawialnych

(biomasy).

W Powiecie Wieruszowskim występują

również zasoby węgla brunatnego (złoża na terenie gminy Wieruszów i Galewic4) o tzw. zasobach

prognostycznych, jednak dotychczas nie podjęto decyzji o uruchomieniu eksploatacji. Niektóre

źródła wskazują, że eksploatacje ta zostanie rozpoczęta ok. 2018 roku po zakończeniu wydobycia w

Bełchatowie. Trudno jednak uznać ten termin za wiążący. Tym bardziej, że są to złoża o

stosunkowo niskiej opłacalności wydobycia.5 Natomiast w pobliżu południowo-wschodniej granicy

powiatu (w gminie Złoczew w powiecie sieradzkim) znajduje się złoże węgla brunatnego

„Złoczew” o potencjalnej przemysłowości oraz złoże gazu ziemnego „Uników”.

Złoża kruszywa naturalnego występują w licznych miejscach na obszarze powiatu, jednak

ich udokumentowane ilości kwalifikują je wyłącznie na potrzeby lokalne. W Powiecie

Wieruszowskim znajdują się cztery żwirownie i jedna kopalnia surowców ilastych dla ceramiki

3 Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Lututów, projekt, 13.11.2012, s. 16.

4 Na terenie Gminy Galewice występują tzw. „wkładki węglowe” w utworach trzeciorzędowych [źródło: uchwała Nr

XXII/117/12 Rady Gminy w Galewicach z dnia 20 listopada 2012 r. w sprawie zmiany Studium uwarunkowań i

kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Galewice w zakresie określenia terenów złóż kruszyw

naturalnych; załącznik nr 1, s. 10]. 5 Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Wieruszów, Tekst Studium –

Załącznik nr 1 do Uchwały Nr XXIV/160/2012 Rady Miejskiej w Wieruszowie z dnia 27.09.2012.

Rys. 2.4. Lokalizacja większych złóż węgla brunatnego i gazu ziemnego w Powiecie Wieruszowskim Źródło: opracowanie własne na podstawie: J.R.

Kasiński, Zasoby węgla brunatnego w Polsce -

stan rozpoznania i podstawowe problemy,

Państwowy Instytut Geologiczny, 2006; Studium

Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania

Przestrzennego Gminy Lututów, projekt,

13.11.2012; Studium Uwarunkowań i Kierunków

Zagospodarowania Przestrzennego Gminy

Wieruszów, 2012.

18

budowlanej, której eksploatacja została zakończona a wyrobisko jest w całości zawodnione.6

Ponadto nie stwierdzono występowania innych szczególnych surowców naturalnych w postaci

kopalin. Eksploatowane w przeszłości w dolinie Prosny złoża torfu straciły obecnie znaczenie

gospodarcze lub uległy dewastacji.

Powiat Wieruszowski ma charakter rolniczy – ok. 70% ogólnej powierzchni zajmują użytki

rolne. Przeważają tutaj gleby pseudobielicowe i brunatne, w większości V i VI klasy bonitacyjnej.

Gleby V klasy stanowią około 40% powierzchni użytków rolnych i występują powszechnie na

obszarze każdej z gmin powiatu. Stosunkowo najlepsze gleby znajdują się z gminach Łubnice i

Lututów (III i IV klasa bonitacji). Drugie miejsce pod względem zajmowanej powierzchni, około

31% powierzchni użytków rolnych, stanowią gleby IV klasy, które koncentrują się głownie w

gminie Wieruszów – Miasto (72%) oraz Łubnice (43% ). Najsłabsze gleby klasy VI stanowią 27%

użytków rolnych powiatu i najliczniej występują na terenie gminy Galewice (około 47%).7

Gospodarka rolna prowadzona w oparciu o tak słabe gleby, w połączeniu z małym areałem i

brakiem specjalizacji jest stosunkowo nisko dochodowa. Stąd, między innymi z tego powodu w

powiecie, w ostatnich latach nastąpiło zwiększenie powierzchni przeznaczanych na zalesienia.

Tab. 2.3. Lesistość gmin Powiatu Wieruszowskiego i jego otoczenia

Ogółem powierzchnia

gruntów leśnych Lesistość w %

Identyfikacja przestrzenna

lasów i gleb o wartości

rolniczej

2007 2011 2007 2011

Wieruszów 2309 2307,7 23,5 23,5

Bolesławiec 1331,3 1329,5 20,3 20,3

Czastary 1412,3 1431,8 22 22,2

Galewice 6065,8 6089,9 43,8 44

Lututów 889,6 892,9 11,6 11,6

Łubnice 665 666 10,9 10,9

Sokolniki 2515,4 2532,8 30,6 30,8

Powiat

Wieruszowski 15188,4 15250,6 25,8 25,9

Powiat sieradzki 29004,8 29742,7 19,10 19,6

Powiat wieluński 22564,1 22920,8 24 24,4

Powiat

ostrzeszowski 27138,6 27309,5 34,5 34,8

Powiat kępiński 12157,3 12287,6 19,4 19,6

Powiat kluczborski 26058,6 26074,4 29,7 29,8

Powiat oleski 34981,4 35033,9 35,1 35,2 Źródło: opracowanie własne na podstawie BDL; fragment rysunku zawartego w Planie zagospodarowania

przestrzennego województwa łódzkiego, Biuro Planowania Przestrzennego Województwa Łódzkiego w

Łodzi, 2010, s. 84.

6 Program Ochrony Środowiska Powiatu Wieruszowskiego 2011 z perspektywą na lata 2012-2015, Wieruszów 2008, s.

99. 7 Program Ochrony Środowiska Powiatu Wieruszowskiego 2011 z perspektywą na lata 2012-2015, Wieruszów 2008.

19

Lasy uznać należy za ważny potencjał konkurencyjny Powiatu Wieruszowskiego, który

można wykorzystać jako zasób strategiczny nadając mu cechy niepowtarzalności i jasno określając

jego wartość dla użytkownika (np. turysty). Lasy są tutaj najbardziej naturalną formą roślinną.

Według danych na 31.12.2011 roku zajmują 14,97 tys. ha, czyli ok. 26% ogólnej powierzchni

powiatu. Jest to lesistość wyższa od średniej dla województwa łódzkiego (21,1%). Najwyższą

lesistość obserwuje się w gminie Galewice, najniższy udział lasów w powierzchni mają gminy

Lututów i Łubnice.

2.1.4. Walory przyrodnicze i ochrona środowiska

Przewagą Powiatu Wieruszowskiego są jego walory przyrodnicze zdeterminowane

obecnością rzeki Prosny. Rzeka ta jest jednym z największych dopływów Warty. W połączeniu z

bogatą historią, kulturą (szczególnie ludową) oraz korzystnym położeniem powiat dysponuje

znaczącym potencjałem turystycznym w skali makroregionalnej. Z tej perspektywy szczególnie

dostrzec można znaczący potencjał, ciągle jeszcze niezagospodarowany, w zakresie turystyki

weekendowej. Odbiorcami produktu turystyczno-rekreacyjnego i krajoznawczego mogą być przede

wszystkim mieszkańcy Łodzi, jak również mieszkańcy innych dużych miast w otoczeniu

Wieruszowa (np. Wrocławia). Dbając o zachowanie walorów przyrodniczych i ochronę środowiska

wyodrębniono i utworzono tutaj rezerwaty przyrody, a także przygotowano m.in. dwa szlaki

turystyczne: konny i rowerowy. Ponadto turyści mogą wędkować, pływać na kajaku na Prośnie oraz

polować w tutejszych lasach. Najważniejszym zasobem regionu z tej perspektywy jest Obszar

Chronionego Krajobrazu „Dolina Rzeki Prosny”. Tylko na terenie województwa łódzkiego zajmuje

powierzchnię 22.854 ha i jest drugim co do wielkości obszarem chronionego krajobrazu w regionie

łódzkim. Pozostała część tego obszaru znajduje się w sąsiednim województwie wielkopolskim.

Obszar ten włączony jest do systemu ECONET, jako korytarz ekologiczny o znaczeniu krajowym.

Rzeka Prosna na całej długości (217 km) wraz ze swą doliną ma szczególne znaczenie jako

naturalny łącznik ekologiczny Wieloprzestrzennego Systemu Obszarów Chronionych. Na obszarze

tym obowiązuje wzmożona ochrona środowiska.

20

(a)

(b)

Rys. 2.5. Obszary prawnie chronione (a) i korytarze ekologiczne (b) w otoczeniu Powiatu Wieruszowskiego

Źródło: fragmenty rysunków zawartych w Planie zagospodarowania przestrzennego województwa

łódzkiego, Biuro Planowania Przestrzennego Województwa Łódzkiego w Łodzi, 2010, ss. 69 i 71.

Obszar Chronionego Krajobrazu „Dolina Rzeki Prosny” został utworzony na mocy

rozporządzenia Wojewody Kaliskiego w 1996 roku. Istnieje tutaj bogactwo różnorodności

zbiorowisk roślinnych, występowanie udokumentowanych stanowisk roślin i zwierząt chronionych,

licznych pomników przyrody (33 obiekty), rezerwatów przyrody (Rezerwat „Ryś”, Rezerwat

„Długosz Królewski w Węglewicach”), zasobów wód powierzchniowych i podziemnych, walorów

historyczno-kulturowych, zabytków architektury (26 obiektów) i walorów turystyczno-

krajobrazowych.

Ochrona przyrody, w Powiecie Wieruszowskim polega na zachowaniu, zrównoważonym

użytkowaniu oraz odnawianiu zasobów, tworów i składników przyrody: dziko występujących,

rzadkich i chronionych gatunków roślin, zwierząt i grzybów, objętych ochroną gatunkową, zwierząt

prowadzących wędrowny tryb życia, siedlisk przyrodniczych, siedlisk zagrożonych wyginięciem,

tworów przyrody żywej i nieożywionej oraz kopalnych szczątków roślin i zwierząt, krajobrazu,

zieleni w miastach i wsiach i zadrzewień.8

2.1.5. Gospodarka wodna

Rzeka Prosna jest rzeką nieuregulowaną, często rozwidla się i zmienia koryto, meandruje

tworząc liczne zakola. Z jednej strony stanowi to o uroku i niepowtarzalności tych terenów, z

drugiej strony jednak stwarza także zagrożenia dla mieszkańców, ponieważ rzeka charakteryzuje się

znacznymi wahaniami stanów wód i gwałtownymi przyborami objętości przepływów. Najwyższe

stany wody w rzece występują w okresie od stycznia do marca, najniższe w lipcu – sierpniu.

Sytuacja ta wymaga skoordynowanych działań służb zarządzania kryzysowego zarówno wewnątrz

powiatu, jak i między powiatami na które rzeka oddziałuje.

8 Program Ochrony Środowiska Powiatu Wieruszowskiego 2011 z perspektywą na lata 2012-2015, Wieruszów 2008.

21

Jakość wody w Prośnie zaliczana jest do II klasy czystości (2012r). Ocena potencjału

ekologicznego wody jest na poziomie dobrym i powyżej dobrego.9 Zagrożeniem dla jakości wód w

rzece nadal jednak pozostają ścieki z zakładów mięsnych (zlokalizowanych w powiecie

wieluńskim) oraz ścieki z Oczyszczalni ścieków w Skomlinie (powiat wieluński), Łubnicach,

Bolesławcu i Wieruszowie oraz dopływy Pratwy i Niesobu, obciążone ściekami z Kępna. Główne

zanieczyszczenia stanowią bakterie coli i azotany oraz problemem jest chemiczne zapotrzebowanie

na tlen. Ponadto do głównych zagrożeń zanieczyszczenia wód powierzchniowych Powiatu

Wieruszowskiego należy zaliczyć:10

składowiska odpadów przemysłowych i komunalnych oraz dzikie wysypiska śmieci;

oczyszczalnie ścieków komunalnych i przemysłowych oraz systemy kanalizacji sanitarnej,

przemysłowej i burzowej;

szamba gromadzące nieczystości sanitarne zwłaszcza zgrupowane na większym obszarze;

zrzuty nieoczyszczonych ścieków do gruntu lub wód powierzchniowych, wylewiska;

zanieczyszczone wody powierzchniowe;

zbiorniki paliw, rurociągi oraz urządzenia prowadzące dystrybucję paliw;

różnego rodzaju zakłady przemysłowe, hurtownie, magazyny, myjnie pojazdów

samochodowych;

szlaki komunikacyjne o dużym natężeniu ruchu oraz obszary o zwartej zabudowie;

duże fermy hodowlane oraz zanieczyszczenia wielkoobszarowe np. emisje pyłów i gazów.

Poddając ocenie gospodarkę wodną w powiecie należy stwierdzić, iż Powiat Wieruszowski

jest obszarem deficytowym w zasoby wodne. Teren ten należy do ubogich w obiekty małej retencji.

Zbiorniki wodne stosunkowo niewielkich rozmiarów występują w okolicach miejscowości:

Bolesławiec, Mieleszyn, Mieleszynek, Wieruszów, Ludwinów, Wójcin, Sokolniki, Pustkowie,

Ostrówek, Kużaj, Spóle, Węglewice, Biadaszki, Osowa, Załozie, Grobelki, Konaty, Rędziny,

Szustry, Lututów, Łęki, Huta i Świątkowice. W większości wykorzystywane do celów

hodowlanych, turystycznych, przeciwpożarowych i nie mają większego wpływu na ogólne stosunki

wodne w tym regionie. Ponadto niska ocena w tym zakresie wynika także z zaniedbanej gospodarki

irygacyjno-melioracyjnej w powiecie i poszczególnych gminach znajdujących się w tym obszarze,

właściwości gleb niezdolnych do większego akumulowania wody oraz osuszania bagien i zastoin

śródpolnych. Problem ten stanowi także zagrożenie dla użytków rolnych i leśnych ze względu na

niski poziom wód gruntowych. Dla ograniczenia tych zagrożeń w środowisku konieczna jest

właściwa gospodarka melioracyjna zapewniająca prawidłową gospodarkę wodną oraz

9 Komentarz do oceny stanu jednolitych części wód w województwie łódzkim w latach 2010 - 2012, Ocena punktowa

2012, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Łodzi, Łódź 2012. 10

Program Ochrony Środowiska Powiatu Wieruszowskiego 2011 z perspektywą na lata 2012-2015, Wieruszów 2008.

22

retencjonowanie wód. Ocena sytuacji w zakresie gospodarki wodnej w powiecie zdeterminowała

harmonogram realizacji inwestycji obiektów małej retencji w regionie łódzkim do tego stopnia, że

wśród 73 programowanych zbiorników zlokalizowanych w II strefie potrzeb rozwoju małej retencji

w województwie łódzkim – 5 dotyczy Powiatu Wieruszowskiego (nazwa zbiornika): Gola – Wójcin

(gm. Bolesławiec, Buczyna), Posada – Gola (gm. Bolesławiec, Buczyna), Wieruszów (gm.

Bolesławiec, Wieruszów, Łęka Opatowska), Okoń (gm. Galewice) i Chojny (Lututów)11

.

2.1.6. Infrastruktura wodno-kanalizacyjna

Powiat Wieruszowski zaopatrywany jest w wodę ze źródeł podziemnych, zarówno na

potrzeby gospodarki komunalnej jaki na potrzeby przemysłu. Według klasyfikacji wód

podziemnych w punktach obserwacyjno-pomiarowych sieci regionalnej monitoringu zwykłych wód

podziemnych w 2011 roku w powiecie występowała II klasa czystości wody (w odwiertach:

Lututów, Sokolniki, Osiek) i III klasa w gminie Wieruszów.12

Sieć wodociągowa jest rozwinięta w

zadowalającym stopniu. Wskaźnik obsługiwanych mieszkańców powiatu przez sieć wodociągową

w latach 2007-2011 wzrósł z 89,9% do 90,6%. Długość sieci wodociągowej w powiecie w tym

okresie zwiększyła się o 4,3% i na koniec 2011 r. wynosiła 575,7 km. Przy czy w miastach powiatu

98,6% ludności korzystała z sieci wodociągowej natomiast na wsiach niewiele mniej bo 88,5%.

Mniej korzystnie wygląda natomiast sytuacja w zakresie infrastruktury kanalizacyjnej.

Przede wszystkim brak jest spójnych i zintegrowanych działań poszczególnych gmin powiatu w

tym obszarze. Ogólna ocena stopnia skanalizowania powiatu jest na niskim poziomie, w stosunku

do stopnia zwodociągowania. Średnio w powiecie 43,9% ludności korzysta z dostępu do sieci

kanalizacyjnej, przy czym są to przede wszystkim mieszkańcy terenów zurbanizowanych, gdzie

wskaźnik ten kształtuje się na poziomie 89,1% (wzrost w okresie 2007-2011 o 0,8 punktu

procentowego). Należy jednak zauważyć, że w okresie 2007-2011 znacząco wzrósł także stopień

skanalizowania obszarów wiejskich z 21,3% do 32%. Długość czynnej sieci kanalizacyjnej obecnie

wynosi 231,2km (wzrost w okresie 2007-2011 o 71,1%) natomiast liczba korzystających kształtuje

się na poziomie 18623 osób (wzrost o 26,2%).

Najlepiej zabezpieczonymi gminami z punktu widzenia obsługi mieszkańców przez sieć

kanalizacyjną są gminy Bolesławiec, Wieruszów i Łubnice. Natomiast w pozostałych gminach

mniej niż 25% ludności korzysta z sieci (w Sokolnikach mniej niż 12%).

11

Wojewódzki Program Małej Retencji dla Województwa Łódzkiego (Synteza), 2005 r. 12

Raport o stanie środowiska w województwie łódzkim w 2011 r., Część II Wody, s. 82.

23

W Powiecie Wieruszowskim zlokalizowanych jest osiem oczyszczalni ścieków, przy czy

jedna jest tylko oczyszczalnią mechaniczną.13

Dotychczas jedynie dwie oczyszczalnie w powiecie

wyposażone są w infrastrukturę do podwyższonego usuwania biogenów.

Rys. 2.6. Korzystający z kanalizacji jako % ogółu ludności w wybranych powiatach i gminach Powiatu

Wieruszowskiego w 2011 roku

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z BDL

2.1.7. Gospodarka odpadami i zanieczyszczenie środowiska

W powiecie brak jest spójnej polityki gminnej gospodarowania odpadami.

Zlokalizowanych jest tutaj sześć składowisk odpadów. W tym trzy (w Łubnicach, Krzyżu i

Kluskach) to składowiska niespełniające wymogów ochrony środowiska. W gminie Wieruszów

zlokalizowane są dwa składowiska: zamknięte składowisko odpadów niebezpiecznych oraz innych

niż niebezpieczne i obojętne na którym nie były składowane odpady komunalne oraz odpadów

innych niż niebezpieczne i obojętne, na którym nie były składowane odpady komunalne. W gminie

Wieruszów, w miejscowości Teklinów, zlokalizowane jest także składowisko odpadów

komunalnych. Niezrekultywowane zamknięte składowisko odpadów niebezpiecznych w

Wieruszowie oraz składowiska w Łubnicach, Krzyżu i Kluskach zostały wskazane w Planie

13

Program Ochrony Środowiska Powiatu Wieruszowskiego 2011 z perspektywą na lata 2012-2015 projekt , s. 63.

24

zagospodarowania przestrzennego województwa łódzkiego, jako ważne obszary problemowe w

zakresie infrastruktury technicznej w regionie łódzkim.14

Należy jednak podkreślić, iż mimo

rosnącej ilości produkowanych odpadów, wartości te (wielkość i dynamika) są nadal znacznie

niższe niż analogiczne wskaźniki notowane średnio w województwie łódzkim. Niespełna wszystkie

odpady produkowane w Powiecie Wieruszowskim poddawane są odzyskowi, natomiast wartość

średnia tego wskaźnika dla województwa kształtowała się w 2012 roku na poziomie 16,3%.

0,0 50,0 100,0 150,0 200,0 250,0 300,0 350,0 400,0 450,0 500,0

2007

2008

2009

2010

2011

2012

województwo łódzkie powiat wieruszowski

rok

tona/1km2

0,0 10,0 20,0 30,0 40,0 50,0 60,0 70,0 80,0 90,0 100,0

2007

2008

2009

2010

2011

2012

województwo łódzkie powiat wieruszowski

rok

%

Rys. 2.7. Odpady wytworzone na 1 km2 w

Powiecie Wieruszowskim w latach 2007-2012 Rys. 2.8. Udział odpadów poddanych odzyskowi w ilości odpadów wytworzonych w ciągu roku Powiecie Wieruszowskim w okresie 2007-2012

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL

Z problemami dotyczącymi składowisk związane są także zagrożenia w obszarze rolnictwa i

ochrony środowiska, dotyczące zanieczyszczenia wód i gleb. Wśród zagrożeń związanych z

rolniczym charakterem Powiatu Wieruszowskiego wymienić należy zanieczyszczenie gleb oraz

wód zarówno gruntowych jak i podziemnych związane z niewłaściwym składowaniem obornika

oraz magazynowaniem gnojówki i gnojowicy. Problem ten dotyczy w dużej mierze gminy Łubnice,

która dominuje w hodowli trzody chlewnej.

Według badań przeprowadzonych na terenie regionu łódzkiego przez Wojewódzki

Inspektorat Ochrony Środowiska w Łodzi, Powiat Wieruszowski ma jeden z najwyższych w

województwie wskaźników emisji CO (5 miejsce w regionie w rankingu powiatów w 2011 r.) oraz

pyłów (6 miejsce w regionie). Na dość wysokim poziomie utrzymuje się także emisja NO2 (8

miejsce w regionie).15

Podstawowym źródłem emisji tych substancji są zakłady Pfleiderer

„Prospan” w Wieruszowie. Należy zatem zwrócić szczególną uwagą na sytuację występująca w

gminie Wieruszów, gdzie rejestruje się wzmożoną ilości zachorowań na choroby górnych dróg

oddechowych.16

Jednak biorąc pod uwagę ogólną ocenę jakości powietrza na obszarze całego

14

Plan zagospodarowania przestrzennego województwa łódzkiego, Biuro Planowania Przestrzennego Województwa

Łódzkiego w Łodzi, 2010, s. 66. 15

Raport o stanie środowiska w województwie łódzkim w 2011 r., Część II Wody, s. 48. 16

Według informacji uzyskanych podczas spotkania konsultacyjnego z przedstawicielami samorządów lokalnych, w

toku prac nad strategią Powiatu Wieruszowskiego (maj 2013).

25

powiatu, należy stwierdzić, iż rejestrowana jest tutaj pierwsza klasa czystości powietrza.

Niewątpliwie jest to korzystna ocena w skali województwa łódzkiego.

Na zanieczyszczenie hałasem narażone są przede wszystkim tereny komunikacyjne wzdłuż

dróg krajowych i wojewódzkich w powiecie, choć w raportach Wojewódzkiego Inspektora Ochrony

Środowiska nie wskazano tego zagrożenia jako istotnego dla tej części regionu.

2.1.8. Problemy i wyzwania rozwoju w odniesieniu do powiązań

funkcjonalno-przestrzennych i ochrony środowiska –

wskazania do analizy strategicznej SWOT

Do głównych problemów, a zarazem wyzwań rozwojowych powiatu, w aspekcie

zagospodarowania przestrzennego i ochrony środowiska zaliczyć należy:

słabe powiązania komunikacyjne ze stolicą województwa łódzkiego;

słabo rozwinięty system połączeń komunikacji zbiorowej wewnątrz powiatu;

niski stopień wykorzystania transportu kolejowego w poprawie dostępności przestrzennej

wewnętrznej i zewnętrznej powiatu;

Rys. 2.9. Emisja zanieczyszczeń do atmosfery w powiatach województwa łódzkiego

Źródło: Biuro Planowania Przestrzennego Województwa Łódzkiego w Łodzi, s. 83, na podstawie

Raportu o stanie środowiska w województwie łódzkim w 2006 r . i 2008 r ., GUS (2007)

26

brak koncepcji wykorzystania wzrostu atrakcyjności inwestycyjnej powiatu na skutek

budowy drogi S8 (w sensie koncepcyjnym, planistycznym, prawnym i ekonomicznym);

brak koncepcji na efektywniejsze wykorzystanie bliskości przestrzennej dużych ośrodków

miejskich z perspektywy: rynku pracy, ruchu turystycznego oraz funkcji rezydencjonalnej;

zły stan techniczny dróg powiatowych;

niska jakość bonitacyjna gleb;

słaby rozwój proekologicznego wykorzystania terenów rolniczych (rolnictwo ekologiczne,

uprawy roślin energetycznych, turystyka i rekreacja);

niewykorzystany potencjał turystyczny powiatu dotyczący rzeki Prosny i właściwości

otoczenia, szczególnie w kontekście sprzyjającej polityki władz regionalnych;

niski stopień prorozwojowego wykorzystania lasów stanowiących bogactwo powiatu –

potencjalny zasób strategiczny powiatu;

brak koncepcji uzyskania efektów synergicznych dotyczących budowy kopalni węgla

brunatnego w sąsiedztwie powiatu;

niski poziom zabezpieczenia powiatu w infrastrukturę elektroenergetyczną;

niski stopień wykorzystania alternatywnych źródeł energii;

słaby rozwój infrastruktury kanalizacyjnej szczególnie na terenach wiejskich;

brak skoordynowanych działań (wspólnej polityki) między jednostkami samorządu

terytorialnego w zakresie gospodarki ściekowej;

wzrost poziomu zagrożenia powodziowego z uwagi na czynniki zewnętrzne (zmiany

klimatyczne, cykliczne wahania stanów wód w rzekach) oraz zaniedbania w zakresie

gospodarki wodnej w jednostkach samorządu terytorialnego na obszarze powiatu (powiat

jest obszarem deficytowym w zasoby wodne – niekorzyści z tym związane wymagają

zdecydowanych interwencji w zakresie gospodarki irygacyjnej, melioracyjnej oraz małej

retencji).

27

2.2. Społeczeństwo i jakość życia

2.2.1. Kapitał ludzki

2.2.1.1. Demografia

Liczba ludności zamieszkującej Powiat Wieruszowski wynosiła w 2012 roku 42281 osób, a

w 2011 roku 42434 osoby. Stanowi to 17% ogółu ludności zamieszkującej województwo łódzkie.

Powiat Wieruszowski zajmuje 21 pozycję (na 24 możliwe) pod względem liczby ludności w

województwie łódzkim. Współczynnik feminizacji w Powiecie Wieruszowskim był jednym z

najniższych w województwie łódzkim i wyniósł w 2011 roku 102, podczas gdy w całym

województwie łódzkim wyniósł 110 (na 100 mężczyzn przypadło 110 kobiet). Najbardziej

sfeminizowaną gminą powiatu jest gmina Wieruszów, w której na 100 mężczyzn przypadają 104

kobiety. Najmniej sfeminizowana jest gmina Bolesławiec – współczynnik feminizacji wyniósł 98.

Analizując liczbę ludności w podziale na grupy wiekowe można stwierdzić, iż w 2012 roku

w Powiecie Wieruszowskim były osoby powyżej 70 roku życia (3967 osób) stanowiły prawie 10%

ogółu społeczeństwa. Osoby w wieku 60+ stanowiły 20% ogółu ludności powiatu. Osoby pomiędzy

20 a 60 rokiem życia stanowiły 64% ogółu ludności. Są to wskaźniki niższe niż w województwie

łódzkim, gdzie odpowiednio udział ludności w wieku 70+ wynosi 11% ogółu społeczeństwa w

województwie, a 60+ - 23%. Może to być spowodowane wyższymi niż w całym województwie

wskaźnikami umieralności w tych grupach wiekowych. Jedynie udział osób pomiędzy 20 a 60

rokiem życia był w Powiecie Wieruszowskim wyższy niż w całym województwie łódzkim i

wyniósł 57%. Poniższe wykresy (rys. 2.10) obrazują strukturę wiekową ludności w Powiecie

Wieruszowskim.

Biorąc pod uwagę gęstość zaludnienia, Powiat Wieruszowski zajmuje 19 pozycję w

województwie łódzkim (liczba ludności na 1 km2 wyniosła w 2011 roku 73,52).

28

Rys. 2.10. Struktura wiekowa ludności w Powiecie Wieruszowskim w 2012 roku

Źródło: Dane Głównego Urzędu Statystycznego, Bank Danych Lokalnych, 2013.

Rys. 2.11. Koncentracja ludności na 1 km2 w województwie łódzkim w 2012 roku

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Banku Danych Lokalnych, GUS.

29

Liczba ludności Powiatu Wieruszowskiego (biorąc pod uwagę faktyczne miejsce

zamieszkania) od 2007 do 2011 roku pozostaje w zasadzie niezmieniona. W ciągu badanych 5 lat

ilość osób zwiększyła się o 223. Poniższa tablica pokazuje zmiany liczby ludności w

poszczególnych gminach Powiatu Wieruszowskiego.

Tab.2.4. Zmiany liczby ludności w gminach Powiatu Wieruszowskiego w latach 2007-2011

Lata

Jednostka 2007 2008 2009 2010 2011

Bolesławiec 4134 4150 4105 4105 4099

Czastary 4002 3973 3971 3971 3981

Galewice 6146 6191 6197 6197 6244

Lututów 4686 4672 4651 4651 4685

Łubnice 4184 4154 4149 4149 4157

Sokolniki 4907 4883 4908 4908 4895

Wieruszów 14090 14189 14187 14187 14373

Powiat Wieruszowski 42149 42212 42168 42465 42372

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Banku Danych Lokalnych GUS.

Prawie 80% ludności Powiatu Wieruszowskiego w 2011 roku stanowiła ludność wiejska.

Analizując wskaźniki obciążenia demograficznego, można stwierdzić, że w Powiecie

Wieruszowskim na 100 osób w wieku produkcyjnym przypada 58,3 osoby w wieku produkcyjnym.

Przyrost naturalny w Powiecie Wieruszowskim w 2011 roku był ujemny (-0,8), niemniej

jednak był wyższy niż w całym województwie łódzkim (-2,7). Biorąc pod uwagę przyrost naturalny

w gminach Powiatu Wieruszowskiego, najgorzej prezentowała się sytuacja w gminie Bolesławiec

(-6,8), najlepiej w gminie Lututów (1,3) oraz w mieście Wieruszów (2,7).

Przeciętne dalsze trwanie życia dla osób w wieku 45+ wynosi w powiecie ok. 36 lat – w

przypadku kobiet oraz 28 lat – w przypadku mężczyzn, zarówno w mieście Wieruszów, jak i na

wsiach.

Analizując strukturę wykształcenia ludności powiatu można stwierdzić, iż poziom

wykształcenia w Powiecie Wieruszowskim jest od wielu lat jednym z najniższych w województwie.

Przyczyn takiego stanu należy upatrywać w wiejskim charakterze tego obszaru oraz w braku

dużego ośrodka miejskiego, który mógłby skupiać na swoim terenie szkoły wyższe lub ich filie.

Jedną z barier w podnoszeniu wykształcenia mieszkańców jest duża odległość powiatu od innych,

ważnych ośrodków akademickich.

30

Rys. 2.12. Ludność w wieku 13 lat i więcej według poziomu wykształcenia w 2011 roku w Powiecie

Wieruszowskim, podregionie sieradzkim i województwie łódzkim

Źródło: Województwo łódzkie: podregiony, powiaty, gminy 2012, Główny Urząd Statystyczny, Łódź, 2012.

Od kilku lat w Powiecie Wieruszowskim obserwuje się ujemne saldo migracji, w 2011 roku

wyniosło ono -59 (co daje wskaźnik -1,4 w przeliczeniu na 1000 osób)17

. Obserwowany od kilku lat

dość silny odpływ ludności do większych ośrodków w Polsce oraz za granicę pozwala na

postawienie niekorzystnych dla powiatu prognoz demograficznych. Prognozy te wskazują na

dalsze wyludnianie się Powiatu Wieruszowskiego w ciągu najbliższych 20 lat. Według danych

Głównego Urzędu Statystycznego w 2035 roku Powiat Wieruszowski zamieszkany będzie przez

niewiele ponad 38 tysięcy osób.

Tab. 2.5. Stan obecny i prognoza demograficzna ludności w Powiecie Wieruszowskim

Rok 2012 2020 2025 2030 2035

Liczba ludności 42281 41142 40437 39446 38259

Źródło: Dane Głównego Urzędu Statystycznego, Bank Danych Lokalnych, 2013.

17

Wskaźnik dla całego województwa łódzkiego wyniósł w tym samym okresie -0,7, a dla podregionu sieradzkiego -1,3.

31

2.2.1.2. Stan zdrowia

Na terenie Powiatu Wieruszowskiego nie stwierdzono w 2012 roku występowania chorób

podlegających zgłaszaniu do stacji sanitarno-epidemiologicznych. Analizując zachorowania na

choroby zakaźne, przeciwko którym prowadzone są szczepienia ochronne, należy stwierdzić, iż

ostatnio zanotowano niewielką, nieodbiegającą od normy ilość zachorowań na różyczkę, świnkę i

odrę. Wzrosła natomiast zachorowalność na szkarlatynę, wirusowe zapalenie jelit, ospę wietrzną,

krztusiec oraz gruźlicę płuc (zachorowania na gruźlicę częściej dotyczą mężczyzn i występowały

głównie na obszarze wiejskim)18

. Wśród głównych przyczyn umieralności mieszkańców Powiatu

Wieruszowskiego znajdują się choroby układy krążeniowego (w 2011 roku było to 59, 1% -

podczas gdy średnia dla województwa wynosiła 44,4%, a dla podregionu sieradzkiego 47,4%) oraz

choroby nowotworowe (20,8% - podczas, gdy średnia dla województwa wyniosła 23,2%, a dla

podregionu sieradzkiego 24,4%). Poniższe wykresy przedstawiają wskaźniki umieralności z

powodu chorób układu krążenia oraz chorób nowotworowych w latach 2005-2011.

Rys. 2.13. Choroby układu krążenia oraz choroby nowotworowe w Powiecie Wieruszowskim w latach

2005-2011 – umieralność.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Banku Danych Lokalnych GUS

2.2.2. Kapitał społeczny

2.2.2.1. Spójność społeczna

Spójność społeczna to możliwość zapewniania przez społeczeństwo wysokiej jakości życia

oraz unikanie nierówności społecznych. Jednym z ważniejszych jej mierników jest stopa bezrobocia

(por. część Gospodarka i rynek pracy) oraz stopa partycypacji, określona jako stosunek ludności w

wieku produkcyjnym posiadającej pracę do ogółu ludności w wieku produkcyjnym. W Powiecie

Wieruszowskim wskaźnik ten wynosi 0,30, podczas gdy w podregionie sieradzkim wynosi 0,25, a

w województwie łódzkim 0,33. Oznacza to, że Powiat Wieruszowski nie odbiega znacznie od

średniej województwa łódzkiego w zakresie spójności społecznej.

18

Ocena stanu sanitarnego Powiatu Wieruszowskiego za rok 2013, Państwowa Inspekcja Sanitarna, Wieruszów 2013 r.

32

2.2.2.2. Społeczeństwo obywatelskie

W Powiecie Wieruszowskim funkcjonują 43 stowarzyszenia i lokalne kluby działania.

Należą do nich:

1. Stowarzyszenie Hodowców Ptactwa Leśnego „Orzeł” Foluszczyki w Galewicach.

2. Stowarzyszenie Rozwoju Gminy Galewice.

3. Stowarzyszenie Rozwoju Węglewic „Biała Góra” w Galewicach.

4. Towarzystwo Historyczno-Kulturalne „Arsonium” w Wieruszowie.

5. Stowarzyszenie Edukacji Artystycznej Dzieci i Młodzieży oraz Animacji Kultury

„Nadwrażliwi” w Wieruszowie.

6. Stowarzyszenie Kupców i Usług w Gminie Bolesławiec.

7. Stowarzyszenie Integracyjne „Klub Otwartych Serc” w Wieruszowie.

8. Stowarzyszenie Trzeźwościowe „Wierusz” w Wieruszowie.

9. Stowarzyszenie „Prawo- Obywatel- Demokracja” w Wieruszowie.

10. Stowarzyszenie „Pomocny Dom” w Chróścinie.

11. Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Tyble.

12. Towarzystwo Przyjaciół Czastar.

13. Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze Oddział Ziemi Wieruszowskiej.

14. Towarzystwo Rozwoju Polesia.

15. Stowarzyszenie Profilaktyczne „Alternatywa” w Wieruszowie.

16. Towarzystwo Przyjaciół Bolesławca.

17. Towarzystwo Przyjaciół Wieruszowa.

18. Stowarzyszenie Handlowców i Producentów w Wieruszowie.

19. Wieruszowskie Towarzystwo Ekologiczne.

20. Stowarzyszenie Chóralne „LIRA” przy Klasztorze O.O. w Wieruszowie.

21. Towarzystwo Przyjaciół Dzieci Oddział Miejski w Wieruszowie.

22. Wieruszowski Klub Sportowy ,,PROSNA”.

23. Stowarzyszenie Agroturystyczne Ziemi Wieruszowskiej.

24. Stowarzyszenie Integracyjne ,,Rodzina”.

25. Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Lubczyna z Siedzibą w Lubczynie.

26. Stowarzyszenie Ekorozwoju Wsi Swoboda.

27. Stowarzyszenie „Miłośnicy Baszty”.

28. Stowarzyszenie Gospodyń „Pod Borem” w Ludwinowie.

29. Stowarzyszenie „Łubniczanki na szlaku bursztynowym” w Łubnicach.

30. Stowarzyszenie Gospodyń „Pod lipą” w Kolonii Dzietrzkowice.

31. Stowarzyszenie Gospodyń „Wójcin nad Prosną” w Łubnicach.

33

32. Stowarzyszenie Gospodyń w Dzietrzkowicach.

33. Polskie Towarzystwo Ochrony Roślin w Uprawach Hobbystycznych w Wieruszowie.

34. Stowarzyszenie Mieszkańców Dzietrzkowic.

35. Między Prosną a Wartą – Lokalna Grupa Działania w Wieruszowie.

36. JMR Edukacja i Praca,

37. Stowarzyszenie Św. Rocha przy Parafii Rzymskokatolickiej pod wezwaniem Nawiedzenia

Najświętszej Marii Panny w Wieruszowie,

38. Stowarzyszenie Na Rzecz Rozwoju Wsi Mieleszyna Mieleszynka i Okolic,

39. Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Radostów,

40. Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Stary Ochędzyn i Nowy Ochędzyn,

41. Stowarzyszenie Działań Psychospołecznych W Wieruszowie,

42. Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Żdżary i Wiewiórka,

43. Stowarzyszenie Rozwoju Sołectwa Osowa „Pod Kostrzewą”.

Korzystnym zjawiskiem jest obecność tak różnorodnych stowarzyszeń i grup działania na

terenie powiatu. Działania na rzecz demokracji lokalnej są istotną aktywnością w rozwoju

społeczeństwa obywatelskiego, natomiast lokalne grupy i koła gospodyń mogą przyczyniać się do

podtrzymywania tradycji i kształtowania poczucia tożsamości regionalnej wśród mieszkańców

powiatu.

Szczególnie korzystnym zjawiskiem ostatnich lat jest wydzielanie przez Gminę Wieruszów

kwoty ze środków budżetowych na zadania z zakresu kultury, sportu, rekreacji oraz bezpieczeństwa

publicznego, wyłonione w ramach konsultacji społecznych.

Ponadto, wspieranie działań stowarzyszeń i innych grup podejmujących aktywność

społeczną dokonywane jest także przez pozostałe samorządy gminne oraz przez samorząd

powiatowy w ramach programów współpracy z organizacjami pozarządowymi.

2.2.3. Jakość życia

2.2.3.1. Mieszkalnictwo

Zasoby mieszkaniowe zlokalizowane w Powiecie Wieruszowskim stanowią 1,3%

wszystkich zasobów mieszkaniowych w województwie łódzkim. Największą część wszystkich

zasobów mieszkaniowych w powiecie, bo aż 86%, stanowiły w 2009 roku mieszkania osób

fizycznych (10863). Mieszkania komunalne stanowiły w tym czasie jedynie 2% całości zasobu

mieszkaniowego. Niekorzystną tendencją jest spadek liczby mieszkań komunalnych w ostatnich

latach, niemniej jednak ogólna liczba mieszkań rośnie.

34

Ze wszystkich zasobów mieszkaniowych zlokalizowanych w powiecie największa część

znajdowała się w 2010 roku w mieście Wieruszów. Najmniej mieszkań natomiast było w gminie

Łubnice (1056).

Tab. 2.6. Zasoby mieszkaniowe w gminach Powiatu Wieruszowskiego

Gmina Rok

2007 2008 2009 2010

Bolesławiec 1306 1311 1315 1323

Czastary 1188 1194 1200 1205

Galewice 1734 1751 1769 1779

Lututów 1486 1496 1499 1503

Łubnice 1040 1045 1050 1056

Sokolniki 1410 1416 1422 1433

Wieruszów 4527 4559 4583 4607


Analizując jakość życia w odniesieniu do warunków mieszkaniowych w Powiecie

Wieruszowskim należy stwierdzić, że przeciętna powierzchnia jednego mieszkania jest wyższa niż

średnia dla Polski i dla województwa łódzkiego. W 2010 roku przeciętna powierzchnia 1

mieszkania w powiecie wyniosła 90,9 m2 , podczas gdy średnia dla województwa wyniosła w tym

samym roku 66,4 m2. Największe mieszkania zlokalizowane są w gminach Łubnice i Sokolniki

(odpowiednio 107,2 m2 oraz 102,5 m

2). Wynika to oczywiście z typu budownictwa

mieszkaniowego, w gminach wiejskich przeważa budownictwo jednorodzinne, o większej

przeciętnej powierzchni mieszkaniowej niż w miastach. Jednak Powiat Wieruszowski lokuje się na

wysokich pozycjach wśród innych powiatów województwa łódzkiego pod względem przeciętnej

powierzchni 1 mieszkania.

35

Rys. 2.14. Przeciętna powierzchnia 1 mieszkania w powiatach województwa łódzkiego w 2010 roku


Warunki mieszkaniowe charakteryzowane są także przez przeciętną powierzchnię

mieszkaniową przypadającą na 1 osobę. Pod względem tej cechy Powiat Wieruszowski zajmuje

najwyższą pozycję wśród innych powiatów województwa. W 2010 roku przeciętna powierzchnia

mieszkaniowa przypadająca na 1 osobę wyniosła w powiecie 27,6 m2, podczas gdy średnia dla

województwa wyniosła w tym samym czasie 24,7 m2.

2.2.3.2. Ochrona zdrowia

W ramach publicznego systemu ochrony zdrowia w Powiecie Wieruszowskim działa NZOZ

Szpital Powiatowy w Wieruszowie19

, dysponujący 3 oddziałami szpitalnymi – chirurgii jednego

dnia, chorób wewnętrznych oraz pediatrycznym. Szpital działa w ramach Powiatowego Centrum

Medycznego Spółka z o.o., które zapewnia mieszkańcom opiekę specjalistyczną w zakresie

chirurgii, ortopedii, diabetologii, dermatologii, chorób płuc, neurologii, zdrowia psychicznego,

rehabilitacji oraz okulistyki.

W całym Powiecie Wieruszowskim w 2011 roku znajdowało się 15 zakładów opieki

zdrowotnej, z czego ponad połowa (8) w mieście Wieruszów. Przeciętnie na 1 ZOZ przypada

prawie 2825 osób. To dużo wyższa liczba pacjentów niż dla całego województwa łódzkiego, w

19

Nazwa szpitala: Powiatowe Centrum Medyczne Spółka z o.o. NZOZ Szpital Powiatowy w Wieruszowie.

36

którym 1 ZOZ obsługuje przeciętnie 1657 pacjentów oraz podregionu sieradzkiego, gdzie

przeciętna liczba pacjentów obsługiwanych przez ZOZ wyniosła 2021. Porównując ilość osób

obsługiwanych przez ZOZ-y w podregionie sieradzkim można stwierdzić, iż Powiat Wieruszowski

lokuje się na ostatniej pozycji. Tymczasem wzrasta ilość porad lekarskich udzielonych

mieszkańcom powiatu. W roku 2005 zarejestrowano 143112 porad, natomiast w 2011 roku 230904

porady. Oznacza to, że przeciętnie 1 osobie w 2011 roku udzielono 4,5 porady

Badając dostęp do aptek w Powiecie Wieruszowskim można stwierdzić, że powiat ten

posiada na swoim obszarze najmniej placówek aptecznych w całym podregionie sieradzkim. Biorąc

pod uwagę ilość pacjentów obsługiwanych przez 1 aptekę, Powiat Wieruszowski lokuje się na

przedostatnim miejscu, ze średnią ilością pacjentów przypadającą na 1 aptekę równą 3531. Należy

jednak stwierdzić, iż w każdej gminie znajduje się co najmniej apteka. W większości są one czynne

w dni powszednie oraz w soboty. Jedynie w gminach Galewice i Łubnice apteki działają tylko w

dni powszednie20

. Harmonogram dyżurów aptek w godzinach nocnych oraz w święta dostępny jest

na stronie internetowej powiatu.

Niekorzystnym zjawiskiem jest brak publicznego żłobka ani jego oddziału w całym

Powiecie Wieruszowskim. Ponadto na 1 pielęgniarkę przypada średnio 381 osób, a na 1 położną

3566 osób, co daje jedne z najwyższych wskaźników w województwie łódzkim.

20

Uchwała nr XXIII/105/12 Rady Powiatu Wieruszowskiego z dn. 28 listopada 2012 r. w sprawie ustalenia rozkładu

godzin pracy aptek ogólnodostępnych na terenie Powiatu Wieruszowskiego.

37

Rys. 2.15. Ilość pacjentów przypadająca na 1 pielęgniarkę w województwie łódzkim w 2011 roku

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Banku Danych Lokalnych, GUS.

Mieszkańcy Powiatu Wieruszowskiego mają także najtrudniejszy w województwie łódzkim

dostęp do lekarza-dentysty. Z danych GUS wynika, iż na 1 pracującego lekarza – dentystę przypada

przeciętnie 5150 osób, podczas gdy średnia dla całego województwa wynosi 1903 osoby.

2.2.3.3. Usługi rynkowe i publiczne

Jakość życia w danej jednostce terytorialnej związana jest z dostępem do usług rynkowych,

takich jak usługi pocztowe, bankowe, handlowe, itp. oraz poziomem tych usług. Analizując dostęp

do placówek pocztowych w Powiecie Wieruszowskim należy stwierdzić, iż w ostatnich latach uległ

on pogorszeniu. Obecnie w powiecie działa 10 agencji pocztowych o ograniczonym stopniu

realizacji usług, czynnych w godzinach od 8 do 13 oraz 10 urzędów pocztowych (w tym jedynie

jeden czynny do godz. 19, pozostałe czynne do ok. godz. 15)21

.

Na terenie powiatu działa 6 niewielkich supermarketów spożywczych, brakuje jednak

wielkopowierzchniowych sklepów z artykułami gospodarstwa domowego oraz budowlano-

remontowymi.

21

Portal: www.poczta-polska.pl, data dostępu 14.08.2013 r.

38

Obecnie na terenie powiatu działa jedna kancelaria notarialna oraz 3 kancelarie adwokackie.

W sąsiednich powiatach dostęp do powyższych usług jest większy22

. Ponadto powiat nie posiada

własnego Sądu Rejonowego, sądem właściwym w sprawach cywilnych oraz karnych dla Powiatu

Wieruszowskiego jest Sąd Rejonowy w Wieluniu.

2.2.3.4. Pomoc społeczna

Z danych statystycznych wynika, iż ilość gospodarstw domowych korzystających w

ostatnich latach ze świadczeń pomocy społecznej w Powiecie Wieruszowskim rośnie.

Rys. 2.16. Gospodarstwa domowe korzystające ze świadczeń opieki społecznej w Powiecie

Wieruszowskim w latach 2008-2011


Ilość gospodarstw domowych korzystających ze świadczeń pomocy społecznej w

poszczególnych gminach powiatu w 2011 roku przedstawiała się następująco (rys. 2.17).

Rys. 2.17. Gospodarstwa domowe korzystające z pomocy społecznej w gminach Powiatu



22

Dane Izby Notarialnej w Łodzi.

39

Analizując udział osób korzystających ze świadczeń opieki społecznej w gminach Powiatu

Wieruszowskiego w ogóle liczby ludności w gminach w 2011 roku należy stwierdzić, iż najwięcej

ludności korzysta ze środowiskowej pomocy społecznej w gminie Lututów (15,5%).

Tab. 2.7. Udział ludności korzystającej ze środowiskowej pomocy społecznej w gminach Powiatu


Gmina Osoby % ogółu ludności

Bolesławiec 288 7,0

Czastary 337 8,5

Galewice 393 6,3

Lututów 727 15,5

Łubnice 329 7,9

Sokolniki 473 9,7

Wieruszów 1140 7,9


Do głównych przyczyn występowania o świadczenia pomocy społecznej należą bezrobocie,

ubóstwo, alkoholizm, przewlekłe choroby, wielodzietność i ogólnie pojęta niezaradność życiowa23

.

Spada natomiast w Powiecie Wieruszowskim ilość rodzin korzystających ze świadczeń

rodzinnych na dzieci. Udział rodzin pobierających zasiłki rodzinne w 2011 roku w Powiecie

Wieruszowskim w ogóle takich rodzin w województwie łódzkim stanowił 2,58% (przy średnim

udziale dla powiatów województwa łódzkiego wynoszącym 3,66%)24

.

Na terenie powiatu działa także kilkanaście świetlic opiekuńczo-wychowawczych,

socjoterapeutycznych oraz profilaktycznych. Poprawia się dostęp do placówek, które w sytuacjach

kryzysowych mogłyby zapewnić dzieciom całodobową opiekę – do 2010 roku dzieci takie były

umieszczane w placówkach w powiecie sieradzkim, zduńskowolskim lub ostrzeszowskim25

.

Obecnie powiat posiada jednak na swoim terenie Rodzinny Dom Dziecka, funkcjonujący w

Lubczynie od 2010 r. W 2013 roku radni powiatu podjęli także uchwałę o przekazaniu Fundacji

Happy Kids 2/3 nieruchomości obecnego ośrodka zdrowia w Sokolnikach na utworzenie kolejnego

Rodzinnego Domu Dziecka. Jest to istotne, gdyż realizacja zadań w zakresie pieczy zastępczej

należy właśnie do zadań powiatu.

23

Por. Powiatowy Program Pomocy Dziecku i Rodzinie, uchwała Nr XLI/204/09 Rady Powiatu Wieruszowskiego,

załącznik. 24

bez uwzględnienia powiatu grodzkiego Łódź. Przy uwzględnieniu Łodzi, średnia dla powiatów województwa wynosi

4,17%). 25

Powiatowy Program Pomocy Dziecku i Rodzinie…, op.cit.

40

2.2.3.5. Edukacja i szkolnictwo wyższe

Analiza rozmieszczenia szkół na terenie Powiatu Wieruszowskiego daje względnie stabilny

obraz sieci placówek kształcenia podstawowego, gimnazjalnego oraz ponadgimnazjalnego. Powiat

zarządza trzema szkołami ponadgimnazjalnymi: Zespołem Szkół Ogólnokształcących im. Mikołaja

Kopernika w Wieruszowie, Zespołem Szkół Ponadgimnazjalnych im. Stanisława Staszica w

Wieruszowie oraz Zespołem Szkół Rolniczych im. Wincentego Baranowskiego w Lututowie.

Tab. 2.8. Szkoły podstawowe oraz gimnazja publiczne i prywatne w Powiecie Wieruszowskim

Gmina Szkoła podstawowa Gimnazja

Bolesławiec 4 1

Czastary 3 1

Galewice 6 1

Lututów 5 1

Łubnice 3 1

Sokolniki 5 2

Wieruszów 5 2

Źródło: www.szkolypowiatwieruszowski.szkolnictwa.pl/ (15.07.2013 r.) oraz informacje uzyskane od JST z

terenu powiatu.

W roku szkolnym 2011/2012 szkołę podstawową w Powiecie Wieruszowskim ukończyło

463 uczniów, z czego 308 uczniów pochodziło z gmin wiejskich powiatu. Gimnazja ukończyło w

badanym roku 532 uczniów (374 na terenach gmin wiejskich). Szkoły zasadnicze ukończyło 176

uczniów, a licea ogólnokształcące oraz profilowane 141 uczniów. Absolwentów technikum w roku

szkolnym 2011/2012 było 159. 20 osób ukończyło w badanym roku szkoły dla dorosłych.

W nieznacznym stopniu spada w Powiecie Wieruszowskim w ostatnich 5 latach

współczynnik skolaryzacji. Jest to przede wszystkim konsekwencja istniejącego niżu

demograficznego, a dane nie różnią się istotnie od średnich ogólnopolskich. Na poziomie

kształcenia podstawowego współczynnik skolaryzacji wyniósł w 2012 roku 99,55% i był

porównywalny ze średnim wynikiem dla województwa łódzkiego (99,85%). Najwyższy wskaźnik

zanotowano w mieście Wieruszów (132,77%), co oznacza większą liczbę osób spoza średniej

wiekowej 7-12 lat, uczących się w szkołach podstawowych.

Na poziomie gimnazjalnym współczynnik ten wyniósł w 2012 roku 100,34% i również nie

odbiega znacznie od średniej wojewódzkiej (100,9%).

Badając skolaryzację na poziomie ponadgimnazjalnym również nie można stwierdzić w

Powiecie Wieruszowskim trendów odbiegających od ogólnopolskich. W ciągu ostatnich 5 lat

nieznacznie podniósł się współczynnik skolaryzacji brutto na poziomie liceów ogólnokształcących

oraz zasadniczych szkół zawodowych. Poniższy wykres obrazuje udział absolwentów wybranego

typu szkół ponadgimnazjalnych w ogólnej liczbie tych absolwentów.

41

Rys. 2.18. Absolwenci szkół ponadgimnazjalnych według typów szkół w roku szkolnym 2010/2011 w

Powiecie Wieruszowskim

Źródło: Statystyczne Vademecum Samorządowca 2012, Urząd Statystyczny w Łodzi, publikacja

elektroniczna.

Biorąc pod uwagę zmiany ilości absolwentów szkół wyższych w przeliczeniu na 10 tysięcy

mieszkańców, można zauważyć trend rosnący w całym podregionie sieradzkim. Utrudnieniem dla

absolwentów szkół ponadgimnazjalnych w Powiecie Wieruszowskim jest jednak brak jakiejkolwiek

szkoły wyższej lub jej filii na terenie powiatu. Działająca wcześniej w Zespole Szkół Rolniczych w

Lututowie filia Akademii Rolniczej we Wrocławiu, kształcąca studentów w kierunku rolniczym,

zawiesiła swoją działalność kilka lat temu z uwagi na nikłe zainteresowanie absolwentów szkół

ponadgimnazjalnych.

Nadal problemem pozostaje możliwość wykorzystania szkół oraz ich bazy dydaktycznej na

potrzeby zajęć pozalekcyjnych. Brak aktywności szkół w tym kierunku, jak i brak systemu

finansowania ich dodatkowej działalności powoduje, że nie prowadzi się w nich działalności

szkoleniowej dla kadr przedsiębiorstw oraz gospodarstw rolnych na szeroką skalę26

.

2.2.3.6. Sport i kultura

W 2012 roku w Wieruszowie zarejestrowanych było 21 klubów sportowych. Liczba ta jest

niższa w porównaniu z rokiem 2008, w którym na terenie powiatu działało 38 klubów. We

wszystkich klubach w 2012 roku łącznie zarejestrowanych było 1100 członków.

26

Por. Plan rozwoju Lokalnego Powiatu Wieruszowskiego, Wieruszów 2008, s. 27.

42

Tab. 2.9. Kluby i ich członkowie w Powiecie Wieruszowskim w latach 2008-2012

Obszar kluby liczba członków

2008 2010 2012 2008 2010 2012

Powiat Wieruszowski 38 25 21 1262 1063 1100

Bolesławiec 2 3 3 110 123 130

Czastary 2 3 2 137 182 171

Galewice 3 4 4 110 121 209

Lututów 3 3 3 111 127 138

Łubnice 2 2 2 84 114 86

Sokolniki 23 5 3 494 197 87

Wieruszów 3 5 4 216 199 279

Wieruszów - miasto 2 3 4 174 136 279

Wieruszów - obszar wiejski 1 2 0 42 63 0

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Banku Danych Lokalnych GUS27

.

Powiat prowadzi również Powiatową Bibliotekę Publiczną, której siedziba znajduje się w

Wieruszowie. Ponadto na terenie powiatu znajdują się 24 gminne biblioteki publiczne. Na jedną

placówkę biblioteczną w powiecie w 2012 roku przypadało 1691 osób. Z każdego 1000

mieszkańców powiatu 148 osób było czytelnikami bibliotek. Przeciętny czytelnik biblioteki w

Powiecie Wieruszowskim wypożyczył 15,6 książek, o 4,2 książki mniej niż przeciętny czytelnik w

województwie łódzkim. Najmniej książek w ciągu ostatniego roku wypożyczył czytelnik gminy

Galewice (6,2 książki), najwięcej natomiast czytelnik w gminie Bolesławiec (22,2 książki)28

.

Na terenie powiatu funkcjonuje 1 kino stałe, z widownią na 130 miejsc. Na 1 miejsce

przypada 326 osób i jest to wskaźnik wyższy niż w województwie łódzkim, w którym na 1 miejsce

przypadają 222 osoby.

Według danych Głównego Urzędu Statystycznego na terenie Powiatu Wieruszowskiego nie

działa żadne muzeum. W Czastarach funkcjonuje jednak Izba Muzealna Muzeum Przyrodniczego,

natomiast w Gminie Bolesławiec Pawilon Wystawowy z Zasobami Archeologicznymi dotyczącymi

Ruin Zamku. Biorąc pod uwagę, iż Powiat Wieruszowski od kilku lat prezentuje swój dorobek

gospodarczy i kulturalny chociażby na Jarmarku Wojewódzkim korzystnym działaniem byłoby

stworzenie instytucji propagującej historię i kulturę powiatu na jego terenie.

27

Dane z GUS są rozbieżne w stosunku do informacji otrzymanych Urzędu Gminy Bolesławic, z których wynika, że na

terenie gminy działają obecnie (2013 r.) tylko 2 kluby sportowe, w związku z czym w Powiecie Wieruszowskim jest ich

łącznie 20. 28

Dane Głównego Urzędu Statystycznego.

43

Powiat od ponad 5 lat promuje także produkt turystyczny „Wieruszowski Powiat z mapą i

kompasem”, który posiada certyfikat of Fundacji Sport i Przyroda oraz Ogólnopolskiego Komitetu

Organizacyjnego Biegu na Orientację Leśników.

2.2.4. Problemy i wyzwania rozwoju w odniesieniu do kwestii

społecznych i poprawy jakości życia – wskazania do analizy

strategicznej SWOT

Do najważniejszych problemów i wyzwań rozwojowych w zakresie problemów społecznych

i jakości życia w powiecie zaliczyć należy:

powolne wyludnianie się Powiatu Wieruszowskiego na rzecz większych ośrodków w

Polsce i za granicą,

niezbyt korzystna struktura wiekowa mieszkańców powiatu – odpływ ludzi młodych i

wykształconych. Sytuację pogarsza niż demograficzny,

jeden z najniższych w województwie poziom wykształcenia ludności w województwie

łódzkim,

brak uczelni wyższych i ich filii,

duża liczba organizacji III sektora w powiecie może stanowić o wysokiej świadomości

obywatelskiej mieszkańców i chęci zaangażowania w sprawy powiatu. Korzystnym

zjawiskiem jest istnienie budżetu obywatelskiego,

wysokie wskaźniki zapadalności na choroby nowotworowe oraz choroby układu

krążenia,

dobre warunki mieszkaniowe, pomimo niskich wskaźników budownictwa

mieszkaniowego w województwie,

słaby dostęp do usług medycznych na terenie Powiatu Wieruszowskiego,

brak publicznego żłobka oraz słaby dostęp do przedszkoli publicznych i oddziałów

przedszkolnych,

utrata usług publicznych – likwidacja sądu, posterunków policji, placówek pocztowych,

słabe zaopatrzenie w usługi rynkowe – placówki banku, placówki handlowe, kancelarie

prawne, etc.,

rosnąca liczba gospodarstw domowych korzystających ze świadczeń opieki społecznej,

poprawa dostępu do ośrodków interwencji kryzysowej, chociażby poprzez utworzenie

Rodzinnego Domu Dziecka,

słaby dostęp do instytucji propagujących kulturę,

44

brak dobrze rozwiniętej oferty zajęć pozalekcyjnych dla młodzieży,

brak instytucji podtrzymującej tradycje lokalne i regionalne (np. muzeum).

2.3. Gospodarka i rynek pracy

2.3.1. Poziom rozwoju gospodarczego i zamożności mieszkańców

W podziale terytorialnym Polski dla celów statystycznych, Powiat Wieruszowski stanowi

część tzw. podregionu sieradzkiego, notującego najniższy w województwie łódzkim poziom

produktu krajowego brutto w przeliczeniu na 1 mieszkańca. Wg danych Głównego Urzędu

Statystycznego za rok 2010 wyniósł on 26 061 zł, wobec średniej dla województwa 32 239 zł oraz

analogicznego wskaźnika dla Łodzi na poziomie 45 838 zł.

Tab. 2.10. Poziom rozwoju gospodarczego podregionu sieradzkiego na tle innych podregionów w

latach 2007-2010 (PKB w przeliczeniu na 1 mieszkańca w cenach bieżących)

Podregion 2007 2008 2009 2010 Tempo wzrostu

(2007 = 100)

Województwo łódzkie

łódzki 26584 28629 29417 30706 115,5

m. Łódź 36817 40772 42677 45838 124,5

piotrkowski 26839 29338 32369 34706 129,3

skierniewicki 23303 24925 24910 26061 111,8

sieradzki 23000 24254 23098 23984 104,3

Województwo wielkopolskie

kaliski 23813 26192 28387 29340 123,2

Województwo dolnośląskie

m. Wrocław 45172 50525 54047 56461 125,0

Województwo opolskie

nyski 20085 21485 23019 23306 116,0

Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS.

W związku z lokalizacją powiatu na granicy z dwoma innymi województwami

(wielkopolskim oraz opolskim) oraz względnej bliskości fizycznej i czasowej do Wrocławia, warto

również porównać poziom rozwoju gospodarczego powiatu zarówno z podregionami granicznymi

województw ościennych oraz stolicą Dolnego Śląska. W porównaniu z nimi podregion, w którym

zlokalizowany jest Powiat Wieruszowski, notuje poziom wyższy jedynie od zlokalizowanego w

województwie opolskim podregionu nyskiego (23 306 zł PKB na 1 mieszkańca w roku 2010). W

tym samym czasie, poziom rozwoju gospodarczego podregionu kaliskiego (wielkopolskie) wyniósł

29 340 zł natomiast Wrocławia 56 461 zł. Należy podkreślić, że ostatnia z obserwacji może zostać

zinterpretowana pozytywnie, bowiem wysoki poziom rozwoju gospodarczego aglomeracji

45

wrocławskiej, usytuowanej w odległości ok. godziny drogi od Wieruszowa, stanowi korzyść w

postaci dostępności chłonnego rynku zbytu.

Zjawiskiem niekorzystnym dla Powiatu Wieruszowskiego jest natomiast fakt, że stanowi on

część województwa, która w latach 2007-2010 zanotowała najniższy poziom wzrostu produktu

krajowego brutto w przeliczeniu na 1 mieszkańca. W okresie wspomnianych czterech lat wskaźnik

ten wzrósł jedynie o 4,3%, wobec 17,8% wzrostu średnio dla całego województwa, oraz wzrostu na

poziomie 24,5% w Łodzi i 25% we Wrocławiu29.

Jeśli chodzi o produkcję sprzedaną przemysłu (Rys. 2.19.), Powiat Wieruszowski zajmuje

pod tym względem przeciętną pozycję wśród pozostałych powiatów województwa łódzkiego.

Według danych GUS, w roku 2011 wartość tej produkcji wyniosła 1 456 mln złotych (10. miejsce

wśród 24 powiatów w województwie). Notując w latach 2007-2011, wzrost wartości produkcji

sprzedanej rzędu 16%, wobec średniej dla województwa 30% oraz ponad dwukrotnym wzroście

notowanym przez powiat bełchatowski jako lidera pod tym względem, Powiat Wieruszowski zajął

15. pozycję w rankingu równorzędnych jednostek terytorialnych. Korzystna sytuacja występuje w

przypadku odniesienia wartości produkcji sprzedanej przemysłu do liczby mieszkańców powiatu.

W roku 2011, wyniosła ona 34 329 zł, co uplasowało powiat na drugiej pozycji za powiatem

bełchatowskim (140 612 zł).

Korzystnie wypada powiat w odniesieniu do wartości brutto środków trwałych w

przedsiębiorstwach. W roku 2011 wyniosła ona 21 034 zł (14. miejsce wśród wszystkich powiatów

w regionie). Tempo jej wzrostu w latach 2007-2011 wyniosło natomiast 58%, przy średniej dla

województwa 36%. Dało to powiatowi 3. miejsce w rankingu za bełchatowskim (176% wzrostu)

oraz brzezińskim (59% wzrostu). Sytuacja niekorzystna występuje jednak w odniesieniu do

aktywności inwestycyjnej przedsiębiorstw działających w Powiecie Wieruszowskim. Pomimo

30-procentowego wzrostu nakładów inwestycyjnych w okresie 2007-2011, zanotowano bowiem ich

bezwzględny poziom rzędu 1 013 zł w przeliczeniu na jednego mieszkańca, wobec średniej dla

województwa łódzkiego 2 638 zł. Dało to powiatowi przedostatnie miejsce wśród wszystkich

równorzędnych jednostek terytorialnych w łódzkim (przed powiatem brzezińskim).

29

Należy jednak pamiętać, że dane te dotyczą dużej jednostki terytorialnej podziału statystycznego Polski, jaką jest

podregion (poziom NTS 3 wg nomenklatury obowiązującego dla całego terytorium Unii Europejskiej), której powiat

stanowi jedynie część. Z uwagi na brak sprawozdawczości statystycznej dotyczącej PKB na poziomie powiatów, trudno

wyciągać na temat tego wskaźnika dalej idące wnioski.

46

Rys. 2.19. Produkcja sprzedana przemysłu według powiatów województwa łódzkiego w 2011 roku

Źródło: opracowanie własne, na podstawie danych z Banku Danych Lokalnych GUS.

Powiat Wieruszowski cechuje jeden z najniższych w województwie poziomów

wynagrodzeń mieszkańców (por. tabela 2.11). W roku 2011 przeciętne miesięczne wynagrodzenie

w powiecie wyniosło 2 538,28 zł wobec średniej w województwie łódzkim rzędu 2 923,43 zł.

Stawiało to Powiat Wieruszowski przedostatnim miejscu w regionie pod tym względem. Co istotne,

w latach 2008-2011 tempo wzrostu wynagrodzeń było także jednym z najniższych w

województwie, bowiem wyniosło w analizowanym okresie jedynie 10%, wobec średniej

wojewódzkiej 17,3%. W konsekwencji, w roku 2011 wieruszowski znajdował się w grupie

powiatów, w których poziom przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia był niższy od średniej

krajowej o ok. 5%.

47

Tab. 2.11. Przeciętne miesięczne wynagrodzenia w powiatach województwa łódzkiego w latach 2008-

2011

Powiaty

Ogółem

Przeciętne miesięczne

wynagrodzenia brutto w relacji do

średniej krajowej (Polska=100)

2008 2011 Tempo

wzrostu 2008 2011

Tempo

wzrostu

zł zł 2008 = 100 % % 2008 = 100

bełchatowski 3745,53 4940,22 131,9 118,6 136,3 114,9

brzeziński 1992,51 2440,72 122,5 63,1 67,3 106,7

poddębicki 2717,44 3294,65 121,2 86,0 90,9 105,7

radomszczański 2182,42 2631,03 120,6 69,1 72,6 105,1

m. Skierniewice 2419,72 2916,61 120,5 76,6 80,5 105,1

łowicki 2386,89 2845,87 119,2 75,6 78,5 103,8

piotrkowski 2228,74 2651,98 119,0 70,6 73,2 103,7

rawski 2451,01 2908,69 118,7 77,6 80,2 103,4

kutnowski 2553,09 3027,99 118,6 80,8 83,5 103,3

tomaszowski 2386,32 2823,87 118,3 75,6 77,9 103,0

pajęczański 2620,17 3061,69 116,9 83,0 84,5 101,8

zgierski 2661,35 3100,15 116,5 84,3 85,5 101,4

łódzki wschodni 2303,11 2677,69 116,3 72,9 73,9 101,4

sieradzki 2492,09 2895,40 116,2 78,9 79,9 101,3

łaski 2216,28 2572,43 116,1 70,2 71,0 101,1

pabianicki 2430,88 2812,11 115,7 77,0 77,6 100,8

zduńskowolski 2411,23 2788,39 115,6 76,3 76,9 100,8

m. Piotrków Tryb. 2236,07 2577,18 115,3% 70,8 71,1 100,4

opoczyński 2494,48 2856,43 114,5% 79,0 78,8 99,7

łęczycki 2688,12 3071,35 114,3% 85,1 84,7 99,5

m. Łódź 3002,12 3427,06 114,2% 95,0 94,5 99,5

wieluński 2276,32 2576,71 113,2% 72,1 71,1 98,6

wieruszowski 2307,55 2538,28 110,0% 73,1 70,0 95,8

skierniewicki 2487,44 2725,69 109,6% 78,8 75,2 95,4


2.3.2. Struktura sektorowa gospodarki i kierunki specjalizacji

gospodarczej

Trudno jednoznacznie określić rodzaj i poziom specjalizacji gospodarczej Powiatu

Wieruszowskiego. Powiat stanowi części podregionu sieradzkiego, który cechuje dość

równomierny udział poszczególnych sektorów gospodarki w wytworzeniu wartości dodanej. W

roku 2010 w podregionie tym zanotowano porównywalny udział przemysłu, handlu i tradycyjnych

usług w wytworzeniu dochodu (ponad 2,2 mld zł) (por. rysunek 2.20). Połowę mniejszy był w roku

2010 udział rolnictwa w wytworzeniu wartości dodanej, natomiast udziały budownictwa oraz

działalności finansowej i ubezpieczeniowej wynosiły nieco ponad 700 mln zł.

48

0 5000 10000 15000 20000 25000 30000 35000 40000

Województwo łódzkie:

łódzki

miasto Łódź

piotrkowski

sieradzki

skierniewicki

Województwo wielkopolskie:

kaliski

Województwo dolnośląskie:

miasto Wrocław

Województwo opolskie:

nyski

434

31

1078

1154

979

1333

18

676

3162

6857

7646

2205

1929

5423

4970

2111

2932

5433

3042

1981

1774

4800

3961

1721

780

1904

1331

715

683

1335

2813

605

3075

9242

3751

2456

2185

4399

9382

2225

930

3896

1216

758

709

1124

4532

662

1867

7938

3215

2269

2021

3689

9741

2070

rolnictwo,leśnictwo, łowiectwo i rybactwo (sekcja A) 2010 mln zł

przemysł (sekcje B,C,D,E) 2010 mln zł

przetwórstwo przemysłowe (sekcja C) 2010 mln zł

budownictwo (sekcja F) 2010 mln zł

handel; naprawa pojazdów samochodowych; transport i gospodarka magazynowa; zakwaterowanie i gastronomia; informacja i komunikacja (sekcje G,H,I,J) 2010 mln zł

działalność finansowa i ubezpieczeniowa; obsługa rynku nieruchomości (sekcje K,L) 2010 mln zł

pozostałe usługi (sekcje M,N,O,P,Q,R,S,T) 2010 mln zł

Rys. 2.20. Struktura wytworzenia wartości dodanej wg sekcji PKD w wybranych podregionach w roku 2010


49

W odniesieniu do struktury zatrudnienia mieszkańców Powiatu Wieruszowskiego wg

sektorów gospodarki, także należy stwierdzić brak istotnych cech wyróżniających. Z punktu

widzenia udziału pracujących w rolnictwie w liczbie pracujących ogółem w roku 2011, powiat

prezentuje się poniżej przeciętnej na tle całego województwa łódzkiego, notując jednocześnie

porównywalne lub nieco wyższe udziały w stosunku do powiatów graniczących od strony

województw wielkopolskiego i opolskiego.

Rys. 2.21. Udział pracujących w rolnictwie w liczbie pracujących ogółem w roku 2011


Ograniczeniem dla specjalizacji Powiatu Wieruszowskiego w kierunku rolnictwa

pozostaje stosunkowo niekorzystna jakość gleb, w połączeniu z niesprzyjającą strukturą agrarną

(dominacja gospodarstw rolnych o powierzchni nieprzekraczającej 5 hektarów). Na terenie

powiatu dominują gleby V i VI klasy bonitacyjnej, które poddawane są sukcesywnie wyłączeniu

z produkcji rolnej i procesowi zalesiania. Gleby III i IV klasy bonitacyjnej występują jedynie na

terenie gmin Łubnice i Lututów i to one przodują w związku z tym w produkcji rolnej, jak

50

również w produkcji mleka. Wyrazem niskiej opłacalności produkcji rolnej w powiecie pozostaje

ponadto powszechne zjawisko, polegające na podejmowaniu przez rolników pracy w przemyśle.

Kierunki specjalizacji gospodarczej w I sektorze można jednak wskazać jedynie na styku

rolnictwa z przetwórstwem rolno-spożywczym. W przypadku Powiatu Wieruszowskiego

sprowadza się to przede wszystkim do stosunkowo dobrze rozwiniętej branży przetwórstwa

mięsa. Z drugiej strony, duża liczba terenów rolnych, zwiększająca się powierzchnia lasów oraz

występowanie licznych łąk, stanowią potencjał dla rozwoju agroturystyki.

Udział pracujących w przemyśle i budownictwie w liczbie pracujących ogółem lokuje

Powiat Wieruszowski na jednym z ostatnich miejsc w województwie pod tym względem.

Sytuacja te prezentuje się podobnie w stosunku do graniczących z nim powiatów:

ostrzeszowskiego i kępińskiego (województwo wielkopolskie), natomiast mniej korzystnie w

porównaniu z powiatami: sieradzkim i wieluńskim (województwo łódzkie) oraz kluczborskim i

oleskim (województwo opolskie).

Rys. 2.22. Udział pracujących w przemyśle i budownictwie w liczbie pracujących ogółem w roku

2011


51

Największy udział notuje natomiast Powiat Wieruszowski w odniesieniu do osób

pracujących w usługach. Jednakże i w tej sytuacji udział pracujących w usługach rzędu 35%,

sytuuje powiat w środku rankingu innych powiatów województwa łódzkiego oraz pozostałych

powiatów sąsiadujących. Co więcej, udział ten determinowany jest przede wszystkim relatywnie

dużą liczbą pracujących w usługach o charakterze nierynkowym (np. administracja, opieka

zdrowotna i pomoc społeczna), przy stosunkowo niewielkim poziomie zatrudnienia w usługach

rynkowych (finanse, obsługa nieruchomości i firm).

Rys. 2.23. Udział pracujących w usługach w liczbie pracujących ogółem w roku 2011


Biorąc pod uwagę działające na terenie Powiatu Wieruszowskiego podmioty gospodarcze,

ich liczba w stosunku do powiatów otaczających pozostaje zdecydowanie najmniejsza. W roku

2011, w wieruszowskim zanotowano 1522 jednostki wpisane do rejestru REGON, co na tle

powiatów: sieradzkiego, wieluńskiego, ostrzeszowskiego, kępińskiego, kluczborskiego i

oleskiego, stawia go na ostatnim miejscu (tabela 2.12). W strukturze podmiotów gospodarczych

zdecydowanie dominowały przy tym przedsiębiorstwa zajmujące się handlem, a w dalszej

52

kolejności były to podmioty z sektora usług nierynkowych (375) oraz przemysłu (219).

Przedsiębiorstw z sektora usług rynkowych zanotowano w powiecie w roku 2011 jedynie 52.

Tab. 2.12. Jednostki wpisane do rejestru REGON w Powiecie Wieruszowskim i powiatach

sąsiednich wg sekcji PKD 2007 (stan na rok 2011)

Powiaty

Sektory

Ro

lnic

two

Prz

em

ysł

Bu

do

wn

ictw

o

Han

del, n

ap

raw

y,

tran

sp

ort

,

no

cle

gi i g

astr

on

om

ia,

info

rmacja

i k

om

un

ikacja

usłu

gi ry

nko

we

Usłu

gi n

iery

nko

we i

po

zo

sta

łe

RA

ZE

M

Sekcje PKD 2007

A B, C, D, E F G, H, I, J K, L M, N, O, P,

Q, R, S, T RAZEM

Województwo łódzkie

wieruszowski 23 219 179 674 52 375 1522

sieradzki 275 1039 1046 3303 433 2416 8512

wieluński 225 689 790 2695 274 1661 6334

Województwo wielkopolskie

ostrzeszowski 90 295 469 940 92 635 2521

kępiński 93 443 351 1128 112 716 2843

Województwo opolskie

kluczborski 122 378 473 1398 579 1000 3950

oleski 107 180 252 593 140 545 1817


Wstępną statystyczną identyfikację specjalizacji gospodarczej jednostek terytorialnych

umożliwia tzw. metoda współczynnika lokalizacji. Zgodnie z jej założeniami, poziom

specjalizacji oblicza się za pomocą tzw. współczynnika LQ Florence’a30

:

gdzie:

Rip – liczba podmiotów wpisanych do rejestru REGON w roku 2011 w sekcji i w

powiecie p

30

Zob. Isserman, A. M. 1977. The Location Quotient Approach for Estimating Regional Economic Impacts. “Journal

of the American Institute of Planners” 43: 33-41; McCann, Ph. 2001. Urban and Regional Economics, Oxford:

Oxford University Press, s. 144-146; Zeliaś A., red., 1991. Ekonometria przestrzenna. Warszawa: Polskie

Wydawnictwo Ekonomiczne, s. 37.

53

Rp – całkowita liczba podmiotów wpisanych do rejestru REGON w roku 2011 w

powiecie p

Riw – liczba podmiotów wpisanych do rejestru REGON w roku 2011 w sekcji i w

województwie łódzkim

Riw – całkowita liczba podmiotów wpisanych do rejestru REGON w roku 2011 w

województwie łódzkim

Wartości współczynnika LQ wyższe niż 1 wskazują, że udział podmiotów gospodarczych

w danej dziedzinie gospodarki jest w powiecie wyższy niż przeciętnie w całym województwie

łódzkim. Wartość LQ powyżej 1,5 interpretuje się zazwyczaj jako rzeczywistą specjalizację. W

przypadku Powiatu Wieruszowskiego jedynie dwie sekcje polskiej klasyfikacji działalności

(administracja publiczna oraz rolnictwo), zanotowały poziom współczynnika pozwalający na

wskazanie potencjalnych obszarów specjalizacji.

0,0 0,5 1,0 1,5 2,0 2,5

Sekcja D - Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, …

Sekcja U - Organizacje i zespoły eksterytorialne

Sekcja B - Górnictwo i wydobywanie

Sekcja L - Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości

Sekcja N - Działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca

Sekcja J - Informacja i komunikacja

Sekcja K - Działalność finansowa i ubezpieczeniowa

Sekcja M - Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna

Sekcja Q - Opieka zdrowotna i pomoc społeczna

Sekcja E - Dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność …

Sekcja S i T - Pozostała działalność usługowa oraz Gospodarstwa domowe …

Sekcja H - Transport i gospodarka magazynowa

Sekcja I - Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi

Sekcja G - Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, …

Sekcja C - Przetwórstwo przemysłowe

Sekcja R - Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją

Sekcja F - Budownictwo

Sekcja P - Edukacja

Sekcja A - Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo

Sekcja O - Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia …

0,0

0,0

0,3

0,3

0,5

0,5

0,6

0,6

0,7

0,8

0,9

1,0

1,1

1,1

1,2

1,2

1,2

1,2

1,6

2,4

Rys. 2.24. Wartości współczynnika specjalizacji LQ dla Powiatu Wieruszowskiego na tle

województwa łódzkiego – identyfikacja potencjalnych obszarów specjalizacji gospodarczej (dane

za rok 2011)


54

Tą samą metodę zastosowano dla identyfikacji specjalizacji gospodarczej gmin

wchodzących w skład Powiatu Wieruszowskiego.31 W tym celu, obliczono współczynnik LQ

według następującej specyfikacji:

gdzie:

Rig – liczba podmiotów wpisanych do rejestru REGON w roku 2011 w sekcji i w

gminie r

Rg – całkowita liczba podmiotów wpisanych do rejestru REGON w roku 2011 w gminie r

Rip – liczba podmiotów wpisanych do rejestru REGON w roku 2011 w sekcji i

w Powiecie Wieruszowskim

Rp – całkowita liczba podmiotów wpisanych do rejestru REGON w roku 2011


W efekcie przeprowadzonej analizy uzyskano statystyczny obraz potencjalnej

specjalizacji gospodarczej gmin Powiatu Wieruszowskiego. Gminą, w której zwraca uwagę

najwyższy udział podmiotów zarejestrowanych w REGON w stosunku do średniej w powiecie,

są Sokolniki (LQ = 3,91), którą cechuje wyższa od przeciętnej liczba organizacji zajmujących się

kulturą, rozrywką i rekreacją.

31

Z uwagi na niewielkie liczebności podmiotów gospodarczych w całym powiecie, analizę ta należy traktować z

istotną dozą ostrożności.

55

Rys. 2.25. Specjalizacja gospodarcza gmin Powiatu Wieruszowskiego (wg liczby podmiotów

zarejestrowanych w REGION; dane za rok 2011)

Z analizy wykluczono te sekcje PKD, w których liczba zarejestrowanych podmiotów była niższa od 10.


Jednostkami terytorialnymi o stosunkowo wysokim poziomie koncentracji niektórych

typów aktywności gospodarczej pozostają także miasto Wieruszów (specjalizacja w kierunku

obsługi rynku nieruchomości) oraz Czastary (specjalizacja w kierunku rolnictwa). Ponadto,

można wskazać pewien poziom specjalizacji Galewic w sektorze rolnictwa, Lututowa w kierunku

administracji oraz obszaru wiejskiego gminy Wieruszów w kierunku budownictwa. Najtrudniej

identyfikować statystyczną specjalizację w gminie Bolesławiec, choć największe udziały na tle

średniej powiatowej zanotowano tu w sektorze edukacji.

Uogólniając należy jednak stwierdzić, że pomimo przeciętnej pozycji gospodarczej

Powiatu Wieruszowskiego na tle innych części województw łódzkiego, ale także

wielkopolskiego i opolskiego, jego mieszkańców wyróżnia relatywnie wysoki poziom

przedsiębiorczości, szczególnie jeśli wziąć pod uwagę jednostki terytorialne porównywalne z

punktu widzenia potencjału ludnościowego i profilu gospodarczego. W roku 2011 w powiecie

zanotowano liczbę 789 podmiotów wpisanych do rejestru REGON na 10 tysięcy mieszkańców,

co było porównywalne ze średnią dla wszystkich powiatów województwa łódzkiego (797).

Wykluczając jednakże z analizy najprężniejsze jednostki terytorialne (Łódź wraz z powiatami z

nią graniczącymi oraz miasta na prawach powiatu), pozycje wieruszowskiego można ocenić jako

korzystną.

56

Rys. 2.26. Wskaźnik przedsiębiorczości w analizowanych powiatach w roku 2011


Za sytuację niekorzystną należy jednak uznać to, że w latach 2008-2011 nastąpił spadek

wskaźnika przedsiębiorczości o ok. 4% (z 820 do 789). Tempo spadku było jednak

porównywalne ze średnim tempem dla całego województwa łódzkiego i wydaje się być przede

wszystkim konsekwencją pogorszenia ogólnej koniunktury gospodarczej (kryzys). Należy

również zwrócić uwagę na fakt, że relatywnie wysoki poziom przedsiębiorczości w Powiecie

Wieruszowskim – choć relatywnie wysoki na tle pozostałych powiatów województwa łódzkiego

– pozostaje niższy niż w graniczących z nim powiatach ostrzeszowskim i kępińskim

(wielkopolskie) oraz kluczborskim (opolskie).

Z punktu widzenia budowania silnej pozycji gospodarczej przedsiębiorstw Powiatu

Wieruszowskiego, kluczowe wydaje się inicjowanie współpracy małych i średnich

przedsiębiorstw w dziedzinach gospodarki mogących decydować o postępującej specjalizacji

ekonomicznej. Najistotniejszymi z tego punktu widzenia branżami przemysłu pozostają przy tym

przemysł przetwórstwa drewna oraz przemysł meblarski. Jednym z przedsiębiorstw, wokół

którego mógłby rozwinąć. się klaster meblarski, jest przy tym niewątpliwie przedsiębiorstwo

Pfleiderer Prospan S.A. w Wieruszowie, stanowiące jeden z wiodących podmiotów

gospodarczych w tej branży w kraju. Choć podejmowane dotychczas próby zainicjowania trwałej

57

współpracy między przedsiębiorstwami tej branży nie przyniosły spodziewanych rezultatów,

należy kontynuować kolejne próby w tym zakresie, choćby z powodu sprzyjającej obecnie pod

tym względem polityki proklastrowej, realizowanej zarówno na poziomie kraju jak i regionu.

Należy przy tym podkreślić, że kooperacja gospodarcza, w tym w szczególności w zakresie

przemysłu meblarskiego, powinna wykraczać poza granice powiatu, a nawet województwa

(przede wszystkim z uwagi na podobną specjalizację gospodarczą powiatu kępińskiego w

województwie wielkopolskim).

2.3.3. Rynek pracy w Powiecie Wieruszowskim

Odnosząc się do panującej w Powiecie Wieruszowskim sytuacji na rynku pracy, można

określić ją jako stosunkowo korzystną. Liczba osób pracujących w stosunku do ogółu ludności w

wieku produkcyjnym pozwala stawiać powiat wśród jednostek terytorialnych na jednej z

najlepszych pozycji w województwie. W porównaniu do powiatów sąsiadujących w

województwach wielopolskim oraz opolskim, sytuacja powiatu również wypada korzystnie.

Rys. 2.27. Liczba pracujących na 100 osób w wieku produkcyjnym w powiatach województwa

łódzkiego w roku 2011


58

Tab. 2.13. Poziom bezrobocia w powiatach województwa łódzkiego w latach 2008-2012

Powiaty 2008 2012

Tempo

wzrostu

% % 2008 = 100

zgierski 13,1 18,6 142,0

tomaszowski 13,7 18,3 133,6

łaski 11,0 18,2 165,5

pabianicki 10,0 17,4 174,0

kutnowski 13,9 17,4 125,2

opoczyński 12,7 17,0 133,9

radomszczański 12,3 16,9 137,4

brzeziński 10,7 16,1 150,5

poddębicki 8,8 15,6 177,3

łęczycki 10,5 15,2 144,8

zduńskowolski 9,9 15,1 152,5

pajęczański 10,1 14,5 143,6

piotrkowski 7,8 13,7 175,6

sieradzki 11,3 13,5 119,5

bełchatowski 8,3 12,9 155,4

m. Piotrków Trybunalski 7,8 12,7 162,8

łódzki wschodni 6,8 12,6 185,3

wieluński 8,1 12,3 151,9

m. Skierniewice 6,5 12,3 189,2

m. Łódź 6,8 12,1 177,9

wieruszowski 9,4 11,5 122,3

łowicki 8,0 10,8 135,0

rawski 6,5 9,2 141,5

skierniewicki 5,0 9,1 182,0


Należy wyraźnie podkreślić, że na tle wszystkich powiatów województwa łódzkiego,

Powiat Wieruszowski cechuje jeden z najniższych poziomów bezrobocia. W roku 2012, stopa

bezrobocia wyniosła tu 11,5%, wobec średniej w regionie 14,3%. Niższą stopę bezrobocia

zanotowano jedynie w łowickim, rawskim oraz skierniewickim (por. tabela 2.13). Co istotne,

zanotowany w całym województwie wzrost stopy bezrobocia w latach 2008-2012, w Powiecie

Wieruszowskim był niemal najniższy (wzrost o 22,3% był wyższy jedynie w stosunku do

powiatu sieradzkiego – 19,5%).

2.3.4. Potencjał turystyczny Powiatu Wieruszowskiego w

kontekście możliwej specjalizacji gospodarczej

Z uwagi na przeciętny poziom rozwoju gospodarczego powiatu oraz trudności w jasnym

zidentyfikowaniu specjalizacji gospodarczej, przy jednocześnie relatywnie dobrych walorach

przyrodniczych i krajobrazowych, naturalnym obszarem rozwoju pozostaje rozwój turystyki,

atrakcyjnej przynajmniej w skali regionalnej. Choć obecnie trudno identyfikować w powiecie

59

znaczące atrakcje turystyczne, posiada on niewątpliwie walory pozwalające na rozwój

agroturystyki, który może być wspomagany istnieniem kilku interesujących obiektów. Obecnie,

do najbardziej charakterystycznych należą:

ruiny zamku w Bolesławcu z wieżą zamkową, w których sąsiedztwie znajdują się zalew

oraz zorganizowany wokół niego gminny ośrodek Sportu i Rekreacji,

cerkiew w Chróścinie na terenie Gminy Bolesławiec,

Pałac Łopuchinów w Chróścinie (teren Gminy Bolesławiec),

klasztor Paulinów w Wieruszowie,

dolina rzeki Prosny (14. rzeki pod względem długości w Polsce), na bazie której powstał

jeden z 17. w województwie Obszarów Chronionego Krajobrazu32

pn. „Dolina Rzeki

Prosny”, co stwarza możliwość rozwoju atrakcyjnej oferty turystyczno-wypoczynkowej,

dwa rezerwaty przyrody33

(w stosunku do 89 w województwie) – „Ryś” w Sokolnikach

(las bukowy) oraz „Długosz Królewski” w Galewicach – ochrona miejsc naturalnego

występowania paproci należącej do gatunku długosz królewski.

Na produkt turystyczny powiatu składają się ponadto dwa certyfikowane produkty

spożywcze, tj. plendza oraz ciastka ze skwarkami, na bazie których eksponować można do

pewnego stopnia lokalną specyfikę. Należy jednak podkreślić, że wymienione atrakcje

turystyczne są skoncentrowane w wybranych gminach powiatu. Przykładowo, pod względem

liczby obiektów wpisanych do rejestru zabytków województwa łódzkiego przoduje gmina

Bolesławiec i tuż za nią gmina Wieruszów. W obydwu gminach zlokalizowane są przy tym

najbardziej reprezentacyjne obiekty (zamek i klasztor). Z uwagi na fakt, że w przypadku

pozostałych gmin występuje mała liczebność i wysokie rozproszenie obiektów zabytkowych,

konieczne wydaje się podejmowanie wspólnych działań na rzecz wypromowania atrakcyjnego

wspólnego produktu turystycznego.

32

Zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, obszary chronionego krajobrazu

stanowią relatywnie „luźne” formy – obejmują tereny chronione ze względu na wyróżniający się krajobraz o

zróżnicowanych ekosystemach, wartościowe ze względu na możliwość zaspokajania potrzeb związanych z turystyką

i wypoczynkiem lub pełnioną funkcją korytarzy ekologicznych. 33

Zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, rezerwaty stanowią relatywnie

„silne” (ale małe przestrzennie) formy ochrony przyrody – obejmują obszary zachowane w stanie naturalnym lub

mało zmienionym, ekosystemy, ostoje i siedliska przyrodnicze, a także siedliska roślin, siedliska zwierząt i siedliska

grzybów oraz twory i składniki przyrody nieożywionej, wyróżniające się szczególnymi wartościami przyrodniczymi,

naukowymi, kulturowymi lub walorami krajobrazowymi.

60

Rys. 2.28. Rozmieszczenie obiektów wpisanych do rejestru zabytków w Powiecie Wieruszowskim

według gmin – stan na marzec 2013r.

Źródło: Opracowanie własne, na podstawie Wykazu zabytków wpisanych do rejestru zabytków

nieruchomych Województwa Łódzkiego Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Łodzi. Dostępnego:

http://www.wuoz.bip.lodz.pl/data/other/rejestr_marzec_2013_1.doc. dostęp 17.05.2013.

61

Tab. 2.14. Wykaz zabytków wpisanych do rejestru zabytków nieruchomych w Powiecie

Wieruszowskim według powiatów – stan na marzec 2013r.

Lp. Miejscowość Zabytek

Rok wpisu do

rejestru

zabytków

gmina Bolesławiec

1. Bolesławiec

Kościół p.w. św. Trójcy, mur., XVII/XVIII w. 1967

2. Ruiny zamku (Podbolesławiec), XIV w. 1967

3. Chotyń Kościół p.w. św. Małgorzaty, drewn., 1781 1967

4. Chróścin Kościół p.w. św. Mikołaja, drewn., 1734 1967

5. Chróścin-Zamek

Cerkiew prawosławna (grobowiec), XIX w. 1989

6. Pałac, tzw. „Zamek”, 4 ćw. XIX w. 1985

7. Piaski Kaplica cmentarna p.w. św. Małgorzaty, drewn., 1781 1972

8. Żdżary Kościół p.w. św. Bartłomieja, drewn., 2 poł. XVIII w. 1967

gmina Czastary

9.

Parcice

Dwór z otoczeniem (park), XIX w. 1950

10. Dwór 1967

11. Park b.d.

gmina Galewice

12. Węglewice Kościół par. p.w. św. Trójcy, drewn., 1808-10 1967

gmina Lututów

13. Lututów Kościół p.w. śś. Ap. Piotra i Pawła, 1910-1917 1981

14. Świątkowice Zespół dworski, XVIII w. 1967 (park

1988)

gmina Łubnice

15. Łubnice Kościół p.w. Wniebowstąpienia, XV-XIX w. 1967

gmina Sokolniki

16. Ochędzyn Kościół p.w. św. Anny, drewn., XV/XVI w. 1949

17. Sokolniki Zespół pałacowy, 1775 1967

18. Walichnowy Pałac, 1843 1967

gmina Wieruszów

19. Cieszęcin Kościół p.w. św. Wojciecha, drewn., 1789 1967

20.

Wieruszów

Układ urbanistyczny oraz archeologiczne warstwy

kulturowe, XIV w. 1993

21. Zespół klasztorny paulinów, 2 poł. XVII w. 1967

22. Cmentarz żydowski 1998

23. Wieruszów-Podzamcze Kościół cmentarny p.w. św. Rocha, drewn., 1746 1967

24. Wyszanów Kościół par. p.w. św. Michała Arch., 1842 1967

Źródło: Opracowanie własne, na podstawie Wykazu zabytków wpisanych do rejestru zabytków

nieruchomych województwa łódzkiego Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Łodzi. Dostępnego:

http://www.wuoz.bip.lodz.pl/data/other/rejestr_marzec_2013_1.doc. dostęp 17.05.2013.

Według danych GUS, w roku 2011 w powiecie funkcjonowało 6 zarejestrowanych

obiektów noclegowych, oferujących gościom nieco ponad 5 miejsc noclegowych w przeliczeniu

na 100 mieszkańców34

. W oparciu o tą infrastrukturę, w roku 2011 udzielono ponad 320

34

Należy podkreślić, że statystyka GUS nie uwzględnia miejsc noclegowych i udzielonych noclegów w obiektach

niezarejestrowanych jako hotele, motele, pensjonaty, inne obiekty hotelowe. W tym kontekście, pozostaje ona

ograniczona, choćby z punktu widzenia rozwoju agroturystyki, która zwykle bazuje na innym typie infrastruktury

noclegowej.

62

noclegów w przeliczeniu na 1000 ludności (wobec średniej w województwie 714 noclegów).

Dodatkowo, w latach 2008-2011 zanotowano ok. 5%-owy spadek liczby udzielonych noclegów.

Tab. 2.15. Infrastruktura i ruch turystyczny w Powiecie Wieruszowskim na tle innych powiatów

województwa łódzkiego w latach 2008-2011

Powiaty

Ogółem Miejsca noclegowe na

1000 ludności

Udzielone noclegi na 1000

ludności

2008 2011 2008 2011 2008 2011 2008=100%

ob. ob. msbic msc - - -

rawski 4 6 11,19 27,99 1104,98 3384,64 306,3%

tomaszowski 24 28 23,35 20,79 2478,02 2218,74 89,5%

piotrkowski 14 16 12,10 16,41 1244,14 1472,75 118,4%

bełchatowski 14 18 11,95 12,86 1433,50 1201,48 83,8%

wieluński 17 18 11,70 11,63 1085,92 1009,49 93,0%

miasto Łódź 37 51 5,52 7,34 869,01 875,95 100,8%

zgierski 21 27 8,44 9,72 688,23 720,71 104,7%

łódzki wschodni 9 12 9,32 9,85 1036,06 646,36 62,4%

miasto Piotrków Tryb. 6 12 3,83 9,33 393,13 609,79 155,1%

brzeziński 4 5 5,79 5,07 591,67 569,75 96,3%

poddębicki 5 8 7,67 7,28 289,31 560,82 193,8%

łowicki 7 10 3,90 5,42 379,94 537,75 141,5%

kutnowski 8 12 1,88 3,26 257,01 445,99 173,5%

pabianicki 6 13 2,68 4,58 290,69 393,71 135,4%

zduńskowolski 6 12 5,50 8,90 215,58 388,71 180,3%

wieruszowski 4 6 3,30 5,68 336,52 320,52 95,2%

miasto Skierniewice 3 4 3,45 3,68 469,18 313,39 66,8%

radomszczański 9 10 3,35 2,84 395,72 307,92 77,8%

łaski 4 6 4,35 4,35 356,94 285,24 79,9%

sieradzki 5 8 2,25 2,45 227,86 247,02 108,4%

skierniewicki 2 2 3,58 3,53 186,63 222,25 119,1%

opoczyński 4 6 1,21 2,09 107,76 165,14 153,2%

łęczycki 2 2 0,66 0,65 154,11 141,01 91,5%

pajęczański 1 4 0,19 2,76 25,26 93,99 372,1%


Wśród obiektów infrastruktury turystycznej, trzy z nich znajdują się w mieście

Wieruszów oraz po 1 w gminach Sokolniki, Lututów oraz Galewice. Warto przy tym dodać, iż

obiekt w Sokolnikach (Pałac Sokolnik) posiadał status obiektu hotelowego (***), który jednakże

pozostaje obecnie zamknięty35

. Na terenie Gminy Bolesławiec znajduje się ponadto Hotel Stary

Młyn oraz dwa duże obiekty zaliczane do kategorii gospodarstw agroturystycznych.

Szansą dla dalszego rozwoju infrastruktury w turystycznej w powiecie są planowane

obiekty rekreacyjne, w tym planowane zbiorniki wodne z infrastrukturą towarzyszącą, oraz pole

golfowe wraz obiektem Spa o powierzchni ok. 80 ha (teren Gminy Bolesławiec). Należy jednak

podkreślić, że w celu wzmocnienia potencjału turystycznego powiatu, konieczny jest bardziej

35

Stan obiektu na grudzień 2013 r.

63

dynamiczny rozwój stosownej infrastruktury, i podejmowanie kooperacji w celu promowania

zintegrowanej oferty turystycznej sąsiadujących ze sobą gmin.

2.3.5. Problemy i wyzwania rozwoju w kwestiach gospodarczych

i rynku pracy – wskazania do analizy strategicznej SWOT

Powiat Wieruszowski należy do jednostek terytorialnych, które cechuje najniższy w

województwie poziom rozwoju i najsłabsze tempo wzrostu gospodarczego, jak również jeden z

najniższych w województwie poziomów zamożności mieszkańców. Zwraca również uwagę fakt,

że w ostatnich latach w sektorze przedsiębiorstw zaobserwowano wyraźnie spadającą aktywność

inwestycyjną, co w kolejnych latach skutkować może dalszym spadkiem ich konkurencyjności i

innowacyjności. W powiecie dostrzega się przy tym brak wyraźnie zarysowanej specjalizacji

gospodarczej i co istotne – pomimo istotnego udziału rolnictwa w gospodarce powiatu, z powodu

słabych warunków naturalnych dla jego rozwoju oraz niekorzystnej struktury agrarnej, należy

poszukiwać dla tego sektora alternatywnych kierunków specjalizacji.

Wśród atutów gospodarki powiatu należy wymienić wysokie tempo wzrostu produkcji

sprzedanej przemysłu oraz jeden z najniższych poziomów bezrobocia w województwie łódzkim.

W gospodarce zwraca także uwagę relatywnie wysoki poziom przedsiębiorczości mieszkańców,

szczególnie jeśli wziąć pod uwagę jednostki terytorialne porównywalne z punktu widzenia

potencjału ludnościowego i profilu gospodarczego. Można także wskazać, że w części Powiatu

Wieruszowskiego – przede wszystkim na pograniczu z powiatem kępińskim – kształtuje się

powoli obszar potencjalnej specjalizacji gospodarczej, w kierunku przetwórstwa drewna i

przemysłu meblarskiego. W obszarze rolnictwa można natomiast zaobserwować koncentrację

podmiotów gospodarczych specjalizujących się w przetwórstwie mięsnym i hodowli trzody

chlewnej (głównie w Łubnicach, Galewicach i Wieruszowie), jak również w produkcji mleka

(Lututów, Galewice).

Wobec powyższego, do kluczowych wyzwań rozwojowych stojących przed Powiatem

Wieruszowskim w najbliższej przyszłości, zaliczyć należy konieczność umiejętnego

wykorzystania walorów powiatu na rzecz rozwoju agroturystyki oraz przetwórstwa rolno-

spożywczego, jako sposobów na restrukturyzację rolnictwa.

Ponadto, w celu wzmocnienia potencjału gospodarczego powiatu należy podjąć działania

na rzecz:

dynamicznego rozwoju infrastruktury turystycznej (obiekty noclegowe, atrakcje

turystyczne w dolinie rzeki Prosny),

64

podejmowania kooperacji w celu promowania zintegrowanej oferty turystycznej

sąsiadujących ze sobą gmin oraz większego wyeksponowania istniejących już w gminie

atutów w tym zakresie,

inicjowania słabej dotychczas współpracy gospodarczej między przedsiębiorstwami,

szczególnie w obszarze przemysłu przetwórstwa drewna oraz przemysłu meblarskiego (w

czym może okazać się pomocną, sprzyjająca obecnie w Polsce polityka proklastrowa),

pokonania obecnych ograniczeń wynikających z braku współpracy producentów rolnych.

Ponadto, Powiat Wieruszowski w nadchodzących latach powinien podejmować działania

mające na celu umiejętne wykorzystanie bliskości aglomeracji wrocławskiej – jednego z

najdynamiczniej rozwijających się obszarów w Polsce. Pomocna w tym zakresie może okazać się

szansa wynikająca z oddania do użytku drogi ekspresowej S8 poprawiającą zewnętrzną

dostępność komunikacyjną powiatu.

2.4. Analiza finansowa jednostek samorządu terytorialnego


2.4.1. Dochody ogółem

2.4.1.1. Powiat Wieruszowski

Dochody ogółem per capita Powiatu Wieruszowskiego w roku 2011 wyniosły 801,27 zł,

co dało powiatowi 243. miejsce wśród 314 powiatów ziemskich w Polsce (odpowiednio – 15.

miejsce wśród 21 powiatów ziemskich w województwie łódzkim). Rok wcześniej dochody te

kształtowały się na poziomie 1.118,05 zł (42. miejsce w krajowym rankingu i 3. miejsce w

wojewódzkim rankingu powiatów ziemskich). W latach 2007 – 2009 Powiat Wieruszowski

zajmował miejsca w połowie drugiej setki powiatów (ranking krajowy). Wyższy poziom

dochodów w 2010 roku był wynikiem pozyskania ponadprzeciętnie dużych środków na

finansowanie i współfinansowanie projektów unijnych (ponad 11,1 mln zł).

65

Tab. 2.16. Dochody ogółem i ze środków unijnych w Powiecie Wieruszowskim w latach 2007-2011

(w PLN)

2007 2008 2009 2010 2011

ogółem per

capita ogółem

per capita

ogółem per

capita ogółem

per capita

ogółem per

capita

Dochody ogółem, w tym:

28 061 486,19 664,84 30 408 962,35 721,21 34 169 079,78 810,25 47 500 277,42 1 118,05 33 973 659,67 801,27

- środki unijne 1 686 525,51 39,96 580 211,06 13,76 564 003,55 13,37 11 139 032,43 262,19 397 633,06 9,38

- pozostałe 26 374 960,68 624,88 29 828 751,29 707,45 33 605 076,23 796,88 36 361 244,99 855,86 33 576 026,61 791,89

Źródło: dane GUS – Bank Danych Lokalnych (http://www.stat.gov.pl).

Średnioroczne dochody per capita Powiatu Wieruszowskiego (za lata 2007-2011)

kształtują się na poziomie 157% dochodów powiatów (z wyłączeniem miast na prawach powiatu)

w Polsce oraz 158,4% w województwie łódzkim. Z punktu widzenia bezpośredniego sąsiedztwa,

średnioroczne dochody per capita Powiatu Wieruszowskiego są niemal dwukrotnie wyższe od

dochodów powiatu kluczborskiego, nieznacznie wyższe od dochodów powiatów kępińskiego (o

22,3%), oleskiego (o 10,8%) i sieradzkiego o (0,1%) i niższe od dochodów powiatów

wieluńskiego (o 7,2%) oraz ostrzeszowskiego (o 14,8%).

Tab. 2.17. Dochody Powiatu Wieruszowskiego i powiatów sąsiednich w latach 2007-2011 (w PLN)

Nazwa jednostki

2007 2008 2009 2010 2011

Dochody ogółem

Dochody p.c.

Dochody ogółem

Dochody p.c.

Dochody ogółem

Dochody p.c.

Dochody ogółem

Dochody p.c.

Dochody ogółem

Dochody p.c.

powiaty w Polsce

- 423,83 - 476,11 - 526,41 - 584,07 - 611,32

powiaty w woj. łódzkim

- 403,19 - 475,67 - 527,10 - 587,64 - 603,97

powiat sieradzki

81 978 489,74 679,70 93 945 697,16 781,68 97 921 162,00 815,30 112 366 493,58 927,44 109 429 255,59 906,01

powiat wieluński

52 337 000,42 670,04 53 580 718,20 686,84 61 760 227,19 792,40 87 471 529,64 1 115,54 91 318 714,11 1 167,86

Powiat Wieruszowski

28 061 486,19 664,84 30 408 962,35 721,21 34 169 079,78 810,25 47 500 277,42 1 118,05 33 973 659,67 801,27

powiat kępiński

31 363 375,95 565,28 37 150 097,32 666,56 37 687 487,84 673,83 39 044 897,45 692,33 43 425 141,71 768,65

powiat ostrzeszowski

40 727 065,64 746,15 48 427 987,39 887,56 52 329 010,16 954,09 60 935 297,45 1 100,15 63 482 849,33 1 144,56

powiat oleski 42 252 720,83 623,43 45 163 119,59 669,08 48 195 497,43 716,20 55 871 616,50 840,44 57 270 901,17 865,18

powiat kluczborski

47 023 443,62 349,13 48 933 039,41 363,45 55 427 547,61 411,28 65 358 915,88 491,71 64 242 781,03 482,49


http://www.stat.gov.pl/

66

Rys. 2.29. Dochody ogółem per capita powiatów w Polsce i województwie łódzkim (2011).

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS – Bank Danych Lokalnych (http://www.stat.gov.pl).

67

2.4.1.2. Gminy Powiatu Wieruszowskiego

Dochody gmin Powiatu Wieruszowskiego w przeliczeniu na jednego mieszkańca

kształtują się, co do zasady, na poziomie poniżej przeciętnych dochodów gmin zarówno w Polsce

jak i w województwie łódzkim. Dochody gmin charakteryzują również znaczne wahania

wynikające z uzyskiwanych incydentalnie (tzn. w pojedynczych latach) środków z UE i

związanych z nimi dotacji rozwojowych.

Tab. 2.18. Dochody (ogółem i per capita) gmin Powiatu Wieruszowskiego w latach 2007-2011 (w

PLN)

Nazwa jednostki

2007 2008 2009 2010 2011

Dochody ogółem

Dochody p.c.

Dochody ogółem

Dochody p.c.

Dochody ogółem

Dochody p.c.

Dochody ogółem

Dochody p.c.

Dochody ogółem

Dochody p.c.

Bolesławiec (gm. wiejska)

8 100 270,61 1 959,43 8 880 999,29 2 140,00 11 903 362,22 2 899,72 16 157 312,50 3 926,44 12 068 037,94 2 946,30

Czastary (gm. wiejska)

8 073 741,09 2 017,43 9 625 875,20 2 422,82 9 352 646,53 2 355,24 9 697 868,54 2 442,17 11 752 930,71 2 950,77

Galewice (gm. wiejska)

15 783 483,25 2 568,09 16 491 941,87 2 663,86 15 206 199,93 2 453,80 16 123 062,27 2 588,39 17 277 129,81 2 762,57

Lututów (gm. wiejska)

10 935 069,18 2 333,56 11 386 792,20 2 437,24 10 651 631,79 2 290,18 13 157 660,80 2 804,28 12 740 603,84 2 726,43

Łubnice (gm. wiejska)

9 343 767,36 2 233,21 10 461 770,84 2 518,48 10 577 986,31 2 549,53 10 516 882,63 2 526,88 12 286 924,34 2 972,16

Sokolniki (gm. wiejska)

10 717 419,91 2 184,11 12 413 952,34 2 542,28 11 700 892,88 2 384,05 12 501 180,06 2 554,39 12 542 823,61 2 568,67

Wieruszów (gm. miejsko-wiejska)

29 311 550,49 2 080,31 34 415 892,61 2 425,53 40 444 508,42 2 850,81 43 910 627,60 3 048,93 35 010 460,92 2 439,92

Powiat Wieruszowski (gminy łącznie)

92 265 301,89 2 189,03 103 677 224,35 2 456,11 109 837 228,08 2 604,75 122 064 594,40 2 874,48 113 678 911,17 2 682,88


Tab. 2.19. Dochody gmin Powiatu Wieruszowskiego w relacji do przeciętnych dochodów gmin w

Polsce i w województwie łódzkim w okresie między 2007 a 2011 (w %)

Nazwa jednostki

Relacja dochodów p.c. gminy do przeciętnych dochodów p.c. gmin w Polsce*

Relacja dochodów p.c. gminy do przeciętnych dochodów p.c. gmin w województwie łódzkim*

2007 2008 2009 2010 2011 2007 2008 2009 2010 2011


85,6 85,4 109,9 134,7 96,9 85,0 81,9 106,3 128,1 94,3


88,2 96,7 89,2 83,8 97,0 87,5 92,7 86,3 79,7 94,5


112,3 106,3 93,0 88,8 90,8 111,4 102,0 89,9 84,4 88,4


102,0 97,3 86,8 96,2 89,7 101,3 93,3 83,9 91,5 87,3


97,6 100,5 96,6 86,7 97,7 96,9 96,4 93,4 82,4 95,2


95,5 101,5 90,3 87,6 84,5 94,8 97,3 87,4 83,3 82,2


94,2 100,4 113,6 111,6 85,0 97,7 103,9 117,1 110,2 88,1

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS – Bank Danych Lokalnych

(http://www.stat.gov.pl).

*punktem odniesienia dla gmin wiejskich są gminy wiejskie w Polsce / woj. łódzkim, punktem odniesienia

dla gminy miejsko-wiejskiej (Wieruszów) są gminy miejsko-wiejskie w Polsce / woj. łódzkim

68

2.4.2. Struktura dochodów, autonomia finansowa


Struktura dochodów, która odzwierciedla wielkość tzw. dochodowej autonomii

finansowej, czyli zdolności poszczególnych jednostek samorządowych do kształtowania

wielkości swoich dochodów poprzez podejmowane lokalnie decyzje i działania jest kluczowa z

punktu widzenia możliwości finansowania projektów rozwojowych. System finansowania

jednostek samorządu terytorialnego w Polsce został skonstruowany w sposób, który dopuszcza

znaczne zróżnicowania w zakresie poziomu dochodów i poziomu dochodowej autonomii

finansowej na poziomie gmin, podczas gdy poziom powiatu i poziom województwa

charakteryzują silne mechanizmy równoważenia i wyrównywania dochodów uzyskiwanych przez

poszczególne jednostki.

Najprostszą miarą poziomu autonomii finansowej dochodowej jest udział dochodów

własnych w dochodach ogółem. W 2007 roku wskaźnik ten w Powiecie Wieruszowskim wyniósł

30,3%, w kolejnych latach spadał, uzyskując wartość 21,1% w 2010 roku by wzrosnąć do

poziomu 27,5% w 2011 roku, co dało Powiatowi Wieruszowskiemu 121. miejsce w rankingu

powiatów ziemskich w Polsce.

Alternatywny sposób mierzenia poziomu autonomii dochodowej polega na analizie

wskaźnika dochodów podatkowych na jednego mieszkańca, który wykorzystywany jest przez

Ministerstwo Finansów m.in. do określania kwot części wyrównawczej subwencji ogólnej

przekazywanej jednostkom samorządu terytorialnego. W przypadku powiatów wskaźnik obrazuje

de facto poziom dochodów z tytułu udziału w dochodach z podatku dochodowego od osób

fizycznych i podatku dochodowego od osób prawnych. Wartości tego wskaźnika dla Powiatu

Wieruszowskiego są wyraźnie niższe od średniej krajowej, którą znacząco zawyżają dochody

podatkowe uzyskiwane przez miasta na prawach powiatu. Niemniej jednak, biorąc pod uwagę

wartość tego wskaźnika w 2011 roku Powiat Wieruszowski znalazł się na 214. pozycji w

rankingu powiatów ziemskich.

Tab. 2.20. Udział dochodów własnych w dochodach ogółem oraz wskaźnik dochodów

podatkowych na jednego mieszkańca w Powiecie Wieruszowskim w latach 2007-2011

2007 2008 2009 2010 2011

Udział dochodów własnych w dochodach ogółem

30,3% 29,3% 24,3% 21,1% 27,5%

Dochody podatkowe na jednego mieszkańca (w PLN)

81,56 104,51 84,99 82,64 94,96

Dochody podatkowe na jednego mieszkańca względem średniej krajowej

52,66% 61,05% 53,06% 52,41% 55,60%

Źródło: Ministerstwo Finansów.

69

Rys. 2.30. Udział dochodów własnych w dochodach ogółem powiatów w Polsce i województwie łódzkim (2011)

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Ministerstwa Finansów.

70

Rys. 2.31. Wskaźnik dochodów podatkowych na jednego mieszkańca powiatów w Polsce i województwie łódzkim (2011)


71


Poziom autonomii finansowej gmin Powiatu Wieruszowskiego, który w syntetyczny

sposób jest zobrazowany wskaźnikiem dochodów podatkowych na jednego mieszkańca, jest

bardzo niski. Dochody podatkowe, w skład których wchodzą podatki lokalne, opłata

skarbowa, opłata eksploatacyjna oraz wpływy z tytułu udziału w dochodach z PIT i CIT, co

do zasady, kształtują się w gminach Powiatu Wieruszowskiego na poziomie nie

przekraczającym 50% przeciętnych wartości dla gmin (wszystkich typów) w Polsce.

Wyjątkiem jest gmina miejsko-wiejska Wieruszów, której dochody podatkowe są nieznacznie

większe od wartości przeciętnych. Oznacza to, że gminy Powiatu Wieruszowskiego w

znikomym stopniu są w stanie zwiększać swoje dochody własne; są w dużym stopniu

uzależnione od dochodów uzyskiwanych z tytułu subwencji ogólnej i dotacji celowych.

Tab. 2.21. Dochody podatkowe na jednego mieszkańca gminy jako procent przeciętnych

dochodów podatkowych na jednego mieszkańca w Polsce

Nazwa jednostki 2007 2008 2009 2010 2011

Bolesławiec (gm. wiejska) 38,53% 41,37% 41,07% 38,39% 40,56%

Czastary (gm. wiejska) 42,73% 47,17% 46,70% 43,93% 43,51%

Galewice (gm. wiejska) 42,95% 44,83% 39,62% 39,67% 46,34%

Lututów (gm. wiejska) 40,74% 44,05% 41,34% 44,90% 44,68%

Łubnice (gm. wiejska) 44,18% 51,64% 53,17% 47,23% 50,36%

Sokolniki (gm. wiejska) 51,10% 57,25% 49,38% 51,25% 47,09%

Wieruszów (gm. miejsko-wiejska) 102,92% 111,92% 103,32% 103,51% 105,34%

Źródło: dane Ministerstwa Finansów.

Powyższe wnioski potwierdza również analiza struktury dochodów gmin Powiatu

Wieruszowskiego, gdzie wyraźnie zarysowuje się znaczny poziom uzależnienia od transferów

z budżetu państwa. Dochody własne, uwzględniające także transferowane z budżetu państwa

dochody z tytułu udziału w podatkach dochodowych (w szczególności PIT), stanowią zwykle

nie więcej niż jedną trzecią dochodów gmin. Wyjątkiem od tej reguły jest gmina Wieruszów,

która, będąc jedyną w powiecie gminą miejsko-wiejską, uzyskuje znacząco wyższe od

pozostałych gmin dochody z tytułu podatku od nieruchomości. Poza tym wyjątkiem, gminy

Powiatu Wieruszowskiego można jednak określić jako posiadające niewielką dochodową

autonomię finansową. Świadczy o tym m.in. to, że: (1) subwencje ogólne transferowane z

budżetu państwa stanowią więcej niż 40% dochodów wszystkich gmin wiejskich (w 2011 r.

udział ten kształtował się od 42,55% w gminie Bolesławiec do 56,08% w gminie Sokolniki);

72

(2) dotacje celowe (z wyłączeniem dotacji rozwojowych) stanowią od jednej siódmej (gmina

Czastary – 14,30%) do jednej czwartej ogółu dochodów (gmina Łubnice – 24,80%).

73

Rys. 2.32. Struktura dochodów gmin Powiatu Wieruszowskiego w latach 2009 – 2011


74

2.4.3. Wykorzystanie środków unijnych


W latach 2007, 2008 oraz w szczególności w roku 2010 Powiat Wieruszowski

charakteryzowały znaczne dochody ze źródeł zewnętrznych, związanych z realizacją projektów i

programów unijnych.

Tab. 2.22. Dochody Powiatu Wieruszowskiego z budżetu Unii Europejskiej (2007-2009) oraz z: (1)

UE na finansowanie programów i projektów unijnych, (2) budżetu państwa przekazanych jako

współfinansowanie tego typu projektów i (3) z budżetu środków europejskich (2010-2011) na tle

wybranych powiatów

Nazwa jednostki Dochody zewnętrzne per capita (w PLN) Dochody zewnętrzne jako % dochodów ogółem

2007 2008 2009 2010 2011 2007 2008 2009 2010 2011

Polska (średnia dla powiatów)

14,62 6,91 21,96 54,34 47,83 3,45% 1,45% 4,17% 9,30% 7,82%

województwo łódzkie (średnia dla powiatów)

16,09 10,07 22,50 82,74 42,82 3,99% 2,12% 4,27% 14,08% 7,09%

powiat sieradzki (woj. łódzkie)

16,13 3,60 21,22 119,77 27,46 2,37% 0,46% 2,60% 12,91% 3,03%

powiat wieluński (woj. łódzkie)

11,26 5,15 36,98 319,77 272,45 1,68% 0,75% 4,67% 28,66% 23,33%

Powiat Wieruszowski (woj. łódzkie)

39,96 13,76 13,37 262,19 9,38 6,01% 1,91% 1,65% 23,45% 1,17%

powiat kępiński (woj. wielkopolskie)

20,06 50,06 15,45 38,37 50,74 3,55% 7,51% 2,29% 5,54% 6,60%

powiat ostrzeszowski (woj. wielkopolskie)

4,38 2,64 6,50 120,87 77,89 0,59% 0,30% 0,68% 10,99% 6,81%

powiat oleski (woj. opolskie)

42,27 9,26 11,81 49,13 44,55 6,78% 1,38% 1,65% 5,85% 5,15%

powiat kluczborski (woj. opolskie)

1,38 3,61 40,52 54,36 63,28 0,20% 0,51% 5,03% 5,68% 6,70%


W całym analizowanym okresie (2007 – 2011) aż 8,3% dochodów Powiatu

Wieruszowskiego pochodziło ze środków unijnych, co daje 50. lokatę w rankingu powiatów

ziemskich i 60. lokatę w rankingu uwzględniającym także miasta na prawach powiatu. Spośród

powiatów bezpośrednio sąsiadujących z Powiatem Wieruszowskim jedynie powiat wieluński

uzyskał wynik lepszy (14,6%).


W okresie 2007 – 2010 gminy wiejskie wchodzące w skład Powiatu Wieruszowskiego

charakteryzowała znacząca zdolność do absorpcji środków pochodzących z Unii Europejskiej –

średnie wartości dla gmin wiejskich Powiatu Wieruszowskiego były w tym okresie wyższe

zarówno od analogicznych wartości dla powiatów ościennych (za wyjątkiem powiatu

sieradzkiego w 2009 roku), województwa łódzkiego czy całej Polski.

75

Rys. 2.33. Środki unijne jako procent dochodów ogółem powiatów w Polsce i województwie łódzkim (2011)

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS – Bank Danych Lokalnych (http://www.stat.gov.pl).

76

Tab. 2.23. Dochody gmin Powiatu Wieruszowskiego z budżetu Unii Europejskiej (2007-2009)

oraz z: (1) UE na finansowanie programów i projektów unijnych, (2) budżetu państwa

przekazanych jako współfinansowanie tego typu projektów i (3) z budżetu środków

europejskich (2010-2011) na tle gmin w wybranych powiatach

Nazwa jednostki Środki unijne per capita (w PLN) Środki unijne jako % dochodów ogółem

2007 2008 2009 2010 2011 2007 2008 2009 2010 2011


41,45 12,84 617,79 1

612,97 33,41 2,11% 0,60% 21,42% 40,80% 1,13%


0,00 8,62 23,64 27,39 537,25 0,00% 0,36% 1,00% 1,12% 18,18%


396,38 321,88 38,60 166,70 263,74 15,50% 12,01% 1,57% 6,42% 9,54%


120,35 106,71 19,00 347,47 24,35 5,17% 4,40% 0,83% 12,42% 0,89%


154,81 157,83 23,91 105,38 145,69 6,93% 6,30% 0,93% 4,17% 4,91%


142,30 185,71 18,61 17,00 23,64 6,52% 7,33% 0,78% 0,67% 0,92%


9,74 13,92 614,78 682,15 67,46 0,47% 0,57% 21,57% 22,42% 2,77%

Powiat Wieruszowski (średnia dla gmin wiejskich)

142,55 132,27 123,59 379,49 171,34 6,04% 5,17% 4,42% 10,93% 5,93%

Powiat Wieruszowski (średnia dla gmin miejsko-wiejskich)

9,74 13,92 614,78 682,15 67,46 0,47% 0,57% 21,57% 22,42% 2,77%

powiat wieluński (łódzkie) (średnia dla gmin wiejskich)

14,76 33,33 116,44 260,36 288,94 0,70% 1,33% 4,32% 8,81% 8,67%

powiat wieluński (łódzkie) (średnia dla gmin miejsko-wiejskich)

n/d n/d n/d n/d n/d n/d n/d n/d n/d n/d

powiat sieradzki (łódzkie) (średnia dla gmin wiejskich)

64,50 53,73 168,81 142,37 194,58 3,09% 2,11% 5,98% 4,88% 6,33%

powiat sieradzki (łódzkie) (średnia dla gmin miejsko-wiejskich)

274,47 47,12 36,32 101,53 91,61 10,26% 2,08% 1,54% 4,06% 3,51%

powiat oleski (opolskie) (średnia dla gmin wiejskich)

73,66 26,78 38,38 152,35 234,17 2,56% 1,18% 1,63% 5,84% 8,39%

powiat oleski (opolskie) (średnia dla gmin miejsko-wiejskich)

0,99 11,64 49,19 171,53 242,34 0,05% 0,56% 2,19% 7,01% 8,81%

powiat kluczborski (opolskie) (średnia dla gmin wiejskich)

-

1,54 5,53 27,53 108,46 0,00% 0,07% 0,24% 1,01% 3,96%

powiat kluczborski (opolskie) (średnia dla gmin miejsko-wiejskich)

60,00 36,23 79,76 234,32 173,00 2,29% 1,38% 3,14% 8,27% 6,21%

powiat kępiński (wielkopolskie) (średnia dla gmin wiejskich)

32,63 10,12 8,06 158,40 286,69 1,45% 0,41% 0,30% 4,89% 9,01%

powiat kępiński (wielkopolskie) (średnia dla gmin miejsko-wiejskich)

-

2,92 7,30 22,37 10,23 0,00% 0,12% 0,31% 0,91% 0,40%

powiat ostrzeszowski (wielkopolskie) (średnia dla gmin wiejskich)

61,91

- 4,74 11,74 290,68 2,61% 0,00% 0,18% 0,37% 8,90%

powiat ostrzeszowski (wielkopolskie) (średnia dla gmin miejsko-wiejskich)

8,72 13,86 1,69 15,18 71,82 0,43% 0,62% 0,08% 0,60% 2,80%

województwo łódzkie (średnia dla gmin wiejskich)

61,54 54,47 79,86 218,38 216,10 2,58% 2,07% 2,85% 6,78% 6,46%

województwo łódzkie (średnia dla gmin miejsko-wiejskich)

57,88 79,55 220,73 400,90 373,92 2,28% 2,24% 6,54% 10,68% 8,75%

Polska (średnia dla gmin wiejskich)

59,85 34,82 72,57 205,40 302,99 2,36% 1,31% 2,49% 6,47% 8,96%

Polska (średnia dla gmin miejsko-wiejskich)

64,34 40,35 75,05 214,19 260,09 2,63% 1,51% 2,64% 6,98% 8,15%


W latach 2007 – 2008 ponadprzeciętnie duże środki pozyskały gminy: Galewice,

Lututów, Łubnice oraz Sokolniki. W latach 2009 i 2010 były to Bolesławiec i Wieruszów. W

2010 r. znaczące dochody z UE uzyskała również gmina Lututów, podczas gdy w 2011 r. –

gmina Czastary. W 2011 roku, za wyjątkiem gminy Czastary, gminy Powiatu

Wieruszowskiego uzyskały relatywnie niewielkie dochody związane z realizacją projektów i

77

programów unijnych, co przypisać można wyczerpaniu zdolności poszczególnych gmin do

zaciągania nowych zobowiązań (por. tab. 2.25).

2.4.4. Poziom zadłużenia

Do końca 2013 r. poziomy zadłużenia jednostek samorządu terytorialnego

ograniczone są przez przepisy ustawy o finansach publicznych z dnia 30 czerwca 2005 roku.

Obowiązujące do końca 2013 roku przepisy stanowią, że łączna kwota spłacanych rat

kredytów i pożyczek, wykupów papierów wartościowych oraz ew. wykupów poręczeń i

gwarancji (bez uwzględnienia rat związanych z realizacją projektów unijnych) nie może

przekroczyć 15% dochodów jednostki samorządu terytorialnego w danym roku (ograniczenie

wynikające z art. 169 UoFP z 2005 roku). Z drugiej strony łączna kwota zobowiązań (długu)

jednostki samorządu terytorialnego na koniec danego roku nie może przekroczyć 60%

dochodów ogółem zrealizowanych w tym roku (ograniczenie wynikające z art. 170 UoFP z

2005 roku).

Tab. 2.24. Obciążenie dochodów ogółem obsługą zadłużenia (w tym: bez rat kapitałowych na

projekty unijne)

Nazwa jednostki

Obciążenie dochodów ogółem obsługą zadłużenia

Obciążenie dochodów ogółem obsługą zadłużenia

bez rat na projekty unijne

2007 2008 2009 2010 2011 2007 2008 2009 2010 2011

Bolesławiec 2,1% 1,0% 2,4% 2,3% 7,1% 2,1% 1,0% 2,4% 2,2% 7,1%

Czastary 4,6% 5,8% 8,8% 7,6% 23,5% 4,6% 5,8% 8,8% 7,6% 5,8%

Galewice 17,9% 20,0% 13,5% 13,2% 16,8% 9,0% 10,7% 13,5% 13,2% 13,0%

Lututów 12,0% 10,9% 10,2% 10,3% 11,8% 12,0% 10,9% 10,2% 10,3% 11,8%

Łubnice 10,5% 9,9% 4,1% 8,0% 11,1% 3,5% 4,0% 4,1% 8,0% 7,5%

Sokolniki 15,5% 22,9% 9,5% 15,9% 11,5% 9,0% 9,0% 9,5% 8,0% 11,5%

Wieruszów 8,9% 7,2% 4,2% 5,0% 6,8% 8,4% 7,2% 4,2% 5,0% 5,8%

powiat wieruszowski

6,1% 6,1% 1,5% 3,0% 6,3% 3,0% 6,1% 1,5% 3,0% 6,3%

Źródło: Ministerstwo Finansów – wskaźniki do oceny sytuacji finansowej j.s.t. w latach 2007-2011.

78

Tab. 2.25. Udział zobowiązań ogółem (w tym: bez zobowiązań na projekty unijne) w dochodach

ogółem

Nazwa jednostki

Udział zobowiązań ogółem w dochodach ogółem

Udział zobowiązań ogółem bez zobowiązań na projekty unijne w dochodach ogółem

2007 2008 2009 2010 2011 2007 2008 2009 2010 2011

Bolesławiec 7,2% 16,5% 11,1% 27,4% 33,6% 7,2% 16,5% 11,1% 17,8% 33,6%

Czastary 28,8% 37,9% 37,1% 68,2% 29,8% 28,8% 37,9% 37,1% 39,1% 23,5%

Galewice 33,9% 32,5% 36,3% 45,4% 38,1% 33,8% 32,5% 36,3% 41,3% 38,1%

Lututów 24,6% 35,6% 34,2% 41,8% 59,1% 24,6% 35,6% 34,2% 41,8% 59,1%

Łubnice 9,3% 7,9% 12,5% 24,2% 40,7% 7,5% 7,9% 12,5% 20,0% 36,6%

Sokolniki 60,4% 58,1% 56,9% 54,2% 45,3% 46,7% 50,2% 48,5% 54,2% 45,3%

Wieruszów 19,9% 14,1% 19,4% 20,8% 29,9% 19,9% 14,1% 19,1% 19,3% 27,7%

powiat wieruszowski

14,4% 6,7% 18,6% 27,4% 34,3% 14,4% 6,7% 18,6% 27,4% 34,3%

Źródło: Ministerstwo Finansów – wskaźniki do oceny sytuacji finansowej j.s.t. w latach 2007-2011.

Z punktu widzenia pierwszego z w/w kryteriów, gminy Powiatu Wieruszowskiego

znajdują się w zróżnicowanej sytuacji – począwszy od gminy Czastary i gminy Wieruszów,

gdzie relacja ta nie przekraczała (w 2011 r.) 6%, skończywszy na gminie Galewice, gdzie

wskaźnik ten wynosi 13%. Wielkość analizowanego wskaźnika dla Powiatu

Wieruszowskiego wzrosła z 1,5% w 2009 r. do 6,3% w 2011 r. Z drugiej strony, najbardziej

zadłużonymi gminami w powiecie są: Lututów, gdzie zobowiązania (bez zobowiązań na

projekty unijne) sięgnęły w 2011 r. 59,1% oraz Sokolniki (45,3%). Co więcej, wielkość

zobowiązań gmin Powiatu Wieruszowskiego w okresie 2007 – 2011 systematycznie rosła.

Wyjątkami były tutaj: gmina Czastary (spadek wskaźnika relacji zobowiązań do dochodów z

28,8% w 2007r. do 23,5% w 2011 r.) oraz Sokolniki (spadek z 46,7% w 2007 r. do 45,3% w

2011 r.). W analizowanym okresie wyraźnie wzrosło także zadłużenie powiatu – w 2008 roku

łączne zobowiązania powiatu przekraczały nieco 2 miliony złotych, osiągając wielkość ponad

13 milionów złotych w 2010 r. i 11,6 miliona złotych w 2011 r.

Z punktu widzenia realizacji zapisów strategii Powiatu Wieruszowskiego kluczowa

jest wchodząca w życie z dniem 1 stycznia 2014 r. zmiana sposobu ustalania limitu

zadłużenia (art. 243 ustawy o finansach publicznych z 27 sierpnia 2009 r.). Nowe regulacje

stanowią, że relacja łącznej kwoty odsetek i rat kapitałowych (z wyłączeniem projektów

unijnych) do dochodów ogółem jednostki w danym roku nie może być wyższa od średniej

arytmetycznej relacji nadwyżki operacyjnej powiększonej o dochody ze sprzedaży majątku do

dochodów ogółem za trzy lata poprzedzające analizowany rok. W tabeli (tab. 2.26)

przedstawiono sytuację gmin powiatu wieruszowskiego z perspektywy nowych przepisów.

79

Dane z lat 2007 – 2011 posłużyły do oszacowania wskaźników, o których mówi ustawa, dla

lat 2010 i 2011.

Tab. 2.26. Zadłużenie gmin i Powiatu Wieruszowskiego w latach 2010 – 2011 w kontekście

zapisów art. 243 UoFP z 2009 roku

Nazwa jednostki

(A) łączna kwota odsetek i rat

kapitałowych (z wyłączeniem projektów

unijnych) do dochodów ogółem

(B) średnia arytmetyczna kwot nadwyżki operacyjnej

powiększonej o dochody ze sprzedaży majątku do dochodów ogółem

Relacja (A) do (B)

2010 2011 2007-2009 2008-2010 A2919 /

B2007-2009

A2911 / B2008-2010

Bolesławiec 0,0216 0,0709 0,0950 0,0486 0,228 1,461

Czastary 0,0764 0,0580 0,1239 0,0999 0,617 0,581

Galewice 0,1322 0,1304 0,1401 0,1221 0,943 1,068

Lututów 0,1035 0,1180 0,0327 0,0141 3,163 8,395

Łubnice 0,0798 0,0751 0,1184 0,0847 0,674 0,887

Sokolniki 0,0805 0,1146 0,1110 0,0786 0,725 1,458

Wieruszów 0,0503 0,0577 0,1488 0,1258 0,338 0,458

powiat wieruszowski

0,0547 0,0442 0,0296 0,0628 0,542 1,419


Poziom analizowanych wskaźników wskazuje na spadającą zdolność gmin Powiatu

Wieruszowskiego do zaciągania nowych zobowiązań, szczególnie w kontekście wejścia w

życie nowych przepisów regulujących tę kwestię. Co więcej, w przypadku aż czterech gmin

kwoty przypadających do spłaty w 2011 roku odsetek i rat kapitałowych przekroczyły

dopuszczalne od 2014 r. limity. To samo dotyczy także Powiatu Wieruszowskiego.

2.4.5. Problemy i wyzwania rozwoju w kwestiach finansowych

– wskazania do analizy strategicznej SWOT

Analiza finansów gmin położonych w Powiecie Wieruszowskim jak również samego

powiatu pozwala na sformułowanie następujących konkluzji:

gminy Powiatu Wieruszowskiego cechuje bardzo niski poziom dochodowej autonomii

finansowej a w konsekwencji – znikome możliwości zwiększenia ich dochodów w

związku z planowanymi działaniami inwestycyjnymi; z punktu widzenia analizy

strategicznej jest to częściowo słabość (zdolność generowania dochodów własnych

zależy od znajdującej się na danym terenie bazy dochodowej), a częściowo zagrożenie

(o autonomii finansowej w pewnej mierze decydują przepisy regulujące kwestię

dostępnych dla samorządów źródeł dochodów);

80

zarówno gminy Powiatu Wieruszowskiego jak i sam Powiat Wieruszowski posiadają

średnie i/lub wysokie wskaźniki zadłużenia, co z punktu widzenia możliwości

finansowania projektów rozwojowych stanowi słabość o umiarkowanym znaczeniu;

poszczególne gminy, podobnie jak i powiat, wykazały się w analizowanym okresie

umiejętnością pozyskiwania nierzadko znaczących zewnętrznych środków finansowych,

w szczególności związanych z realizacji programów i projektów unijnych; można na tej

podstawie wnioskować o istniejących w poszczególnych urzędach doświadczeniu i

umiejętnościach w zakresie pozyskiwania środków unijnych; z punktu widzenia analizy

strategicznej należy to uznać za siłę o dużym znaczeniu.

81

3. Jakościowa analiza strategiczna uwarunkowań

rozwoju

Analiza strategiczna jest zestawieniem elementów w układzie współzależnym

pozwalającym na łatwe weryfikowanie i uzasadnienie dokonanego wyboru celów

strategicznych i kierunków działań. Ma więc wyraźny związek z diagnozą i prospektywnie

wyznaczonymi celami rozwoju uwzględniającymi strategiczne relacje między atutami i

szansami zagrożeniami i słabościami.

Jakościowa analiza strategiczna uwarunkowań rozwoju (SWOT) wykonana została w

dwojaki sposób: klasyczny i zintegrowany.

3.1. Analiza zasobów w układzie klasycznym (SWOT)

Analiza SWOT to strategiczna analiza pozytywnych i negatywnych uwarunkowań

rozwoju jednostki terytorialnej. W analizie SWOT dokonujemy oceny interakcji

zachodzących pomiędzy jednostką terytorialną a otoczeniem, w którym ona funkcjonuje.

SWOT (skrót od pierwszych liter analizowanych czynników w języku angielskim: S –

strengths, W – weaknesses, O – opportunities, T – threats) to analiza sił i słabości oraz szans i

zagrożeń w rozwoju jednostki terytorialnej. W analizie SWOT spotykają się dwie

perspektywy: wewnętrzna i zewnętrzna. Siły i słabości to zjawiska tkwiącej w jednostce

terytorialnej (perspektywa wewnętrzna), które mamy możliwość kształtowania

(bezpośredniego oddziaływania). Są to więc zasoby gospodarcze, społeczne i środowiskowe

danej jednostki terytorialnej. Szanse i zagrożenia to zjawiska o charakterze zewnętrznym,

występujące w bliskim i dalszym otoczeniu działania jednostki terytorialnej, na które nie

mamy lub mamy bardzo ograniczone możliwości oddziaływania. Szanse to zjawiska mogące

stanowić istotny impuls rozwojowy, zaś zagrożenia to zjawiska osłabiające i ograniczające

możliwości rozwojowe jednostki terytorialnej36

.

36

Por.: Dziemianowicz W., Szmigiel-Rawska K., Nowicka P., Dąbrowska A., Planowanie strategiczne.

Poradnik dla pracowników administracji publicznej, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa 2012;

Przygodzki Z., Nowakowska A., Chądzyński J., Region i jego rozwój w warunkach globalizacji, Wydawnictwo

Fachowe CeDeWu, Warszawa 2007.

82

Klasyczna analiza zasobów i uwarunkowań rozwoju (SWOT) dokonana została w celu

znalezienia przewag konkurencyjnych występujących na terytorium Powiatu

Wieruszowskiego w układzie sektorowym.

Analiza SWOT w ujęciu klasycznym (tab. 3.1.) przedstawia tradycyjne podejście do

rozpoznania silnych i słabych stron rozpatrywanej jednostki terytorialnej (uwarunkowań

wewnętrznych) oraz zewnętrznych szans i zagrożeń rozwojowych. W ujęciu tym jako

przedmioty analizy wybrano następujące czynniki (uwarunkowania) rozwojowe:

położenie i dostępność komunikacyjna,

podmioty gospodarcze,

rolnictwo,

rynek pracy,

turystyka,

infrastruktura techniczna i gospodarka gruntami,

kapitał ludzki i społeczny,

infrastruktura i usługi społeczne,

przestrzeń i środowisko,

kondycja finansowa samorządu i sprawność instytucjonalna.

83

Tab. 3.1. Analiza zasobów strategicznych Powiatu Wieruszowskiego (według klasycznej metody analizy SWOT)

SZANSE ATUTY SŁABOŚCI ZAGROŻENIA

Położenie i dostępność komunikacyjna

Budowa drogi S8 poprawiającej zewnętrzną dostępność komunikacyjną

Bliskość węzłów komunikacyjnych (S8/S11Kępno oraz S8/S14Walichnowy) dająca szanse na rozwój funkcji logistycznych

Położenie przy szlaku komunikacyjnym Wrocław-Łódź-Warszawa

Słabe powiązania komunikacyjne ze stolicą województwa łódzkiego

Słabo rozwinięty system połączeń komunikacji zbiorowej wewnątrz powiatu

Peryferyjne położenie zarówno w strukturze województwa łódzkiego, i względem dużych ośrodków miejskich

Brak stabilnej polityki w zakresie transportu kolejowego, skutkująca niewykorzystanym potencjałem istniejącej w powiecie linii kolejowej

84

Podmioty gospodarcze

Bliskość dużych ośrodków miejskich (w promieniu 100 km) umożliwiająca dostępność do dużych rynków zbytu (Wrocław, Opole, Kalisz, Częstochowa, Katowice)

Sprzyjająca polityka proklastrowa zarówno na poziomie kraju, jak i regionu

Sprzyjająca polityka regionalna adresowana do ośrodków miejskich tracących dotychczasowe funkcje społeczno-gospodarcze

Wysoki poziom przedsiębiorczości

Koncentracja przemysłu przetwórstwa drewna i przemysłu meblarskiego

Dobra kondycja podmiotów gospodarczych funkcjonujących w powiecie

Niska innowacyjność i konkurencyjność podmiotów gospodarczych

Niskie tempo wzrostu w powiecie - słaba koniunktura gospodarcza (jeden z najniższych w województwie łódzkim poziom i tempo wzrostu PKB na 1 mieszkańca, niski poziom aktywności inwestycyjnej przedsiębiorstw)

Słabe powiązania kooperacyjne pomiędzy lokalnymi podmiotami gospodarczymi

Brak wewnętrznych zasobów kapitału finansowego

Utrata usług rynkowych w Wieruszowie (powiat tracący dotychczasowe funkcje społeczno-gospodarcze)

Spadek popytu na dobra i usługi jako konsekwencja globalnego kryzysu gospodarczego

Duża konkurencja ze strony innych ośrodków w obszarze pozyskiwania inwestycji

85

Rolnictwo

Duży popyt na polskie produkty przetwórstwa spożywczego na rynkach międzynarodowych

Wzrastająca świadomość i popyt na żywność ekologiczną

Sprzyjająca polityka Unii Europejskiej w zakresie wspierania rolnictwa ekologicznego (programy rolno-środowiskowe funduszu Life+)

Koncentracja podmiotów specjalizujących się w przetwórstwie mięsnym i hodowli trzody chlewnej (głównie w Łubnicach, Galewicach i Wieruszowie)

Specjalizacja w produkcji mleka (Lututów, Galewice)

Zasoby gruntów rolnych i znaczący potencjał dla rozwoju rolnictwa ekologicznego

Postępujące procesy konsolidacji gruntów (m.in. zakup, dzierżawa) sprzyjające integracji i profesjonalizacji w rolnictwie

Pozytywne przykłady przemian w rolnictwie – rolnicy liderzy (głównie w Łubnicach)

Duży potencjał niewykorzystanych łąk (Łubnice, np. dla hodowli mięsa)

Niska efektywność gospodarstw rolnych wynikająca m.in. z rozdrobnionej struktury gospodarstw, przerostu zatrudnienia oraz braku współpracy producentów rolnych

Niska bonitacja gleb na terenie powiatu (z wyjątkiem Łubnic)

Słaby poziom usprzętowienia gospodarstw i przestarzały park maszynowy (z wyjątkiem Łubnic)

Niska skłonność do nowości i innowacji wśród rolników (dominacja tradycyjnych form i obszarów działalności rolnej)

Niestabilność i niekonsekwencja podmiotów polityki rolnej w zakresie wspierania rolnictwa ekologicznego

86

Rynek pracy

Budowa kopalni węgla brunatnego w sąsiedztwie powiatu

Wysoka aktywność zawodowa mieszkańców

Duży udział pracujących w usługach o charakterze nierynkowym (relatywnie stabilne miejsca pracy)

Dobra oferta kształcenia na poziomie średnim (m.in. technikum mechatroniczne, rolnicze, obróbka drewna, hotelarstwo i architektura krajobrazu) dającą szansę zatrudnienia na lokalnym rynku pracy

Duże bezrobocie ukryte, głównie na terenach wiejskich

Problemy z wejściem ludzi młodych na rynek pracy

Słaby przepływ informacji pomiędzy lokalnym rynkiem pracy a systemem edukacji

Brak funkcjonowania wyższych uczelni i/lub ich filii na terenie powiatu

Tendencje do centralizacji systemów świadczenia usług publicznych (ryzyko spadku zatrudnienia w tych działach gospodarki)

Mało stabilny system oświaty i polityka państwa w zakresie edukacji zawodowej

Nieadekwatny do potrzeb system finansowania szkolnictwa podstawowego, gimnazjalnego i średniego (subwencja oświatowa)

87

Turystyka

Sprzyjająca polityka władz regionalnych dla rozwoju turystyki (funkcjonalny Obszar Turystyczny Doliny Rzecznej Warty)

Wzrost zainteresowania społeczeństwa rekreacją i turystyką weekendową

Sprzyjająca polityka regionalna w zakresie budowy zbiorników małej retencji

Unikalne walory przyrodnicze (w szczególności obszary chronione, dolina rzeki Prosny, duże zasoby lasów i łąk, unikalna flora i fauna)

Ciekawy turystycznie potencjał historyczny (m.in. ruiny zamku, kościoły, cerkiew, pozostałości osady łużyckiej, młyny wodne)

Certyfikowane produkty regionalne (ciastka ze skwarkami, plendze kartoflane z Wójcina)

Istniejące szlaki turystyczne – szlaki rowerowe, szlak bursztynowy, szlak konny

Dobre doświadczenia i wzorce w zakresie rozwoju agroturystyki

Utrwalona pozycja w kraju i regionie w biegach na orientację (czytelny produkt turystyczny - 7 tras biegowych)

Budowa nowoczesnego kompleksu sportowo-rekreacyjnego w Bolesławcu (pola golfowego i SPA - 80 miejsc pracy; 2015 rok)

Brak wyrazistych, zintegrowanych i wypromowanych produktów turystycznych

Deficyt infrastruktury turystycznej, w tym słabo rozwinięta baza noclegowa

Niezadowalająca jakość i czystość rzeki Prosny wraz z jej zamuleniem i niskim poziomem wody w wielu miejscach

Słaba współpraca na rzecz poprawy atrakcyjności turystycznej powiatu

Brak tradycji w prowadzeniu działalności turystycznej

Duża konkurencja ze strony innych funkcjonalnych obszarów turystycznych (Uniejów, zbiornik Jeziorsko, Jura Krakowsko-Częstochowska, itp.)

88

Infrastruktura techniczna i gospodarka gruntami

Wzrost atrakcyjności inwestycyjnej powiatu na skutek budowy drogi S8

Niska cena gruntów (przede wszystkim rolnych, z perspektywą ich wyłączenia z produkcji rolnej)

Budowa dwóch węzłów komunikacyjne stwarzające szanse na rozwój funkcji logistycznych

Dobra sieć i gęstość dróg

Funkcjonowanie linii kolejowej wraz z bocznicą

Intensywny rozwój przydomowych oczyszczalni ścieków

Niewykorzystana przepustowość oczyszczalni ścieków w Wieruszowie (plany podłączenia Galewic i Sokolnik)

Brak przygotowanych, uzbrojonych terenów inwestycyjnych

Nieuregulowany stan prawny gruntów, w tym przede wszystkim przeznaczonych pod działalność inwestycyjną

Słaby rozwój infrastruktury telekomunikacyjnej (zasięg telefonii komórkowej, dostęp do Internetu szerokopasmowego)

Zły stan techniczny dróg powiatowych

Słabo rozwinięty system ścieżek rowerowych i ciągów komunikacyjnych dla pieszych

Słaby rozwój infrastruktury kanalizacyjnej

Słaby rozwój infrastruktury gazowej (ograniczone możliwości rozwoju)

Słabo rozwinięta sieć ciepłownicza

Duża liczba gminnych wysypisk śmieci wymagająca rekultywacji

Dekapitalizacja infrastruktury społecznej i technicznej (błędna polityka inwestycyjna)

Ryzyko spadku atrakcyjności lokalnego rynku nieruchomości na skutek konkurencji ze strony dużych ośrodków miejskich.

89

Kapitał ludzki i społeczny

Sprzyjająca polityka regionalna i krajowa w zakresie rozwoju kapitału społecznego i kapitału ludzkiego

Wzrost aktywności społecznej i zaangażowania obywatelskiego w ramach organizacji pozarządowych

Wzrost świadomości i tożsamości społeczności lokalnej

Wysoki poziom kapitału społecznego i duża skłonność do współpracy

Utrzymujący się poziom wykluczenia cyfrowego szczególnie starszego pokolenia

Problemy patologii w rodzinie

Utrzymujące się problemy alkoholizmu i wzrastające zagrożenia narkomanią

Zagrożenie przestępczością i wandalizmem szczególnie w większych skupiskach miejskich

Jeden z najniższych w województwie poziom wykształcenia ludności

Niekorzystne tendencje demograficzne – starzenie się społeczeństwa, niż demograficzny, emigracja zarobkowa (w znacznym stopniu za granicę)

Ucieczka ludzi młodych oraz wykształconych do wiodących ośrodków poza powiatem

Statystycznie niskie dochody mieszkańców powiatu

Wysokie wskaźniki zapadania na choroby nowotworowe i choroby krążenia

Utrwalająca się w skali kraju polaryzacja rozwoju przestrzennego i związana z nią depopulacja małych jednostek osadniczych

90

Infrastruktura i usługi społeczne


Dobra oferta kulturalna oraz oferta wydarzeń cyklicznych, wzmacniających tożsamość lokalną

Wysoki poziom bezpieczeństwa (straż pożarna, wykrywalność przestępstw, zarządzanie kryzysowe)

Dobre warunki mieszkaniowe

Słaby dostęp do usług medycznych

Słaba infrastruktura mieszkań socjalnych

Brak publicznego żłobka oraz w większości gmin (z wyjątkiem Bolesławca) słaby dostęp do przedszkoli publicznych i oddziałów przedszkolnych

Rosnąca liczba gospodarstw domowych korzystających ze świadczeń opieki społecznej

Słabo rozwinięta oferta zajęć pozalekcyjnych dla młodzieży

Brak instytucji podtrzymującej tradycje lokalne i regionalne (np. muzeum)

Utrata usług publicznych (m.in. zamiejscowe wydziały ksiąg wieczystych, likwidacja posterunku policji, agend pocztowych, ograniczanie wyspecjalizowanej opieki zdrowotnej)

Odchodzenie od tzw. kultury wyższej, na rzecz kultury masowej (koncentracja ośrodków i instytucji kultury masowej w dużych ośrodkach miejskich)

Ułomny mechanizm finansowania ze środków publicznych placówek i wydarzeń kulturalnych w małych jednostkach osadniczych

Ograniczony dostęp do pełnej gamy usług zdrowotnych wynikający z polityki NFZ

91

Przestrzeń i środowisko

Polityka sprzyjająca rozwojowi odnawialnych źródeł energii

Bliskość złóż gazu ziemnego (Złoczew) dla potrzeb przemysłu

Niezdegradowane środowisko naturalne

Czytelny układ osadniczy powiatu z jednym wyróżniającym ośrodkiem miejskim

Zasoby dla rozwoju alternatywnych źródeł energii

Koncepcja zagospodarowania bulwaru różanego i przystani na rzece Prośnie wraz z przebudową układu komunikacyjnego i rewitalizacją rynku w Wieruszowie

Chaos urbanistyczny i brak ładu przestrzennego

Brak odpowiedniego zagospodarowania przestrzeni publicznych dla rozwoju funkcji rekreacyjno-turystycznej

Niski stopień pokrycia miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego (z wyjątkiem Bolesławca)

Niski stopień wykorzystania alternatywnych źródeł energii

Duży udział eternitowych pokryć dachowych w powiecie

Niska świadomość roli ładu przestrzennego w kształtowaniu rozwoju jednostek osadniczych w długim okresie czasu

Niekorzystne zmiany klimatyczne, wpływające na wysokość planów i reżim hydrologiczny

Błędny podział kompetencji w zakresie dbałości o cieki wodne

92

Kondycja finansowa samorządu i sprawność instytucjonalna

Reorientacja polityki państwa w kierunku poprawy sprawności zarządzania w sektorze publicznym

Zaplecze instytucjonalne oferujące wsparcie w pozyskiwaniu zewnętrznych środków finansowych

Rozwój partnerstwa i dobra współpraca pomiędzy samorządem lokalnym i powiatowym

Pozytywna restrukturyzacja szpitala powiatowego (dodatni wynik finansowy)

Dobre umiejętności i doświadczenia w pozyskiwaniu środków finansowych z zewnętrznych źródeł

Niski poziom autonomii finansowej (po stronie dochodów)

Średnie i/lub wysokie wskaźniki zadłużenia jednostek samorządu terytorialnego

Słabe relacje i współpraca pomiędzy samorządem gminnym i powiatowym z Urzędem Marszałkowskim

Rosnąca liczba i poziom skomplikowania przepisów prawnych na szczeblu krajowym, utrudniających funkcjonowanie przedsiębiorstw, podmiotów gospodarczych i obywateli

Skomplikowane i nieprzejrzyste przepisy i procedury dotyczące pozyskania i rozliczania środków UE (dla przedsiębiorców i JST) stworzone przez UM w Łodzi

93

3.2. Zintegrowana analiza SWOT uwarunkowań

i zasobów rozwoju

W podejściu zintegrowanym zakres analizy SWOT zostaje poszerzony.

Wprowadzony zostaje nowy wymiar – uwarunkowania lokalne bezpośrednio wynikające z

lokalnych determinant rozwoju. Uwzględnione zostają silne współzależności wewnętrzne,

zachodzące pomiędzy sferą społeczną, gospodarczą i środowiskową, które przyjmują

charakter wewnętrznych szans lub wewnętrznych zagrożeń dla rozwoju, wzmacniając lub

osłabiając procesy rozwoju w analizowanej sferze. Istotą tej analizy jest potrójna heliksa

współzależności, w którym tzw. wewnętrzne uwarunkowania (tj. dla systemu społecznego

będzie to oddziaływanie ze strony gospodarki i środowiska) zmieniają się w wewnętrzne

szanse i zagrożenia.

Istota podejścia zintegrowanego w analizie SWOT opiera się więc na identyfikowaniu

wewnętrznych i zewnętrznych uwarunkowań rozwojowych w trzech (względnie czterech)

obszarach problemowych (tzw. filarach rozwoju): gospodarka, społeczeństwo,

zagospodarowanie przestrzenne i środowisko przyrodnicze. Identyfikując atuty i słabości w

takim – problemowym – ujęciu (a nie sektorowym, jak w klasycznej analizie SWOT),

dostrzec można, że przykładowo: słabości w sferze zagospodarowania przestrzennego i/lub

środowiska przyrodniczego mogą być traktowane również jako tzw. zagrożenia wewnętrzne

w filarze gospodarki bądź społeczeństwa. Z kolei atuty w sferze zagospodarowania

przestrzennego i/lub środowiska przyrodniczego mogą być traktowane jako tzw. szanse

wewnętrzne w filarze „gospodarka” lub w filarze „społeczeństwo”. Przez analogię:

słabości i atuty w sferze gospodarki mogą być identyfikowane odpowiednio jako

zagrożenia wewnętrzne/ szanse wewnętrzne w sferze społecznej bądź w sferze

zagospodarowania przestrzennego i/lub środowiska przyrodniczego;

słabości i atuty w sferze społecznej mogą być identyfikowane odpowiednio jako

zagrożenia wewnętrzne/ szanse wewnętrzne w sferze gospodarczej bądź w sferze

zagospodarowania przestrzennego i/lub środowiska przyrodniczego.

W podejściu zintegrowanym w ramach niniejszej strategii rozwoju opracowywanej dla

Powiatu Wieruszowskiego (tab. 3.2.), analizę SWOT wykonano przypisując do trzech

zasadniczych obszarów problemowych („filarów rozwoju”), tj.: 1) gospodarki; 2)

społeczeństwa; 3) zagospodarowania przestrzeni, infrastruktury i środowiska

94

przyrodniczego, zidentyfikowane w toku prac analitycznych, istotne czynniki rozwojowe

(zarówno wewnętrzne jak i zewnętrzne). Takie ujęcie pozwala na ukazanie jednoczesnego

wpływu uwarunkowań rozwojowych na różne problemy rozpatrywanej jednostki

terytorialnej, co pozwala dostrzec interakcje między stwierdzonymi atutami, słabościami,

szansami i zagrożeniami, a w efekcie rozpoznać najistotniejsze z nich.

Zidentyfikowanie, w efekcie analizy zintegrowanej, uwarunkowań kluczowych (tj.

istotnych dla różnych zagadnień rozwojowych) umożliwia – w dalszej kolejności – dokonanie

wyboru celów strategicznych rozwoju oraz celów operacyjnych.

95

Tab. 3.2. Analiza SWOT dla Powiatu Wieruszowskiego w ujęciu zintegrowanym

FILAR: GOSPODARKA

SZANSE

ATUTY

SŁABOŚCI

ZAGROŻENIA

Zewnętrzne Wewnętrzne Wewnętrzne Zewnętrzne


Bliskość węzłów komunikacyjnych (S8/S11Kępno oraz S8/S14Walichnowy)

Budowa drogi S8 poprawiająca zewnętrzną dostępność komunikacyjną

Bliskość dużych ośrodków miejskich (w promieniu 100 km) umożliwiająca dostępność do dużych rynków zbytu (Wrocław, Opole, Kalisz, Częstochowa, Katowice)

Sprzyjająca polityka proklastrowa zarówno na poziomie kraju, jak i regionu

Bliskość złóż gazu

Funkcjonowanie linii kolejowej wraz z bocznicą (niewykorzystywany potencjał)

Dobra sieć i gęstość dróg lokalnych

Złoża gazu w Lututowie


Wysoki poziom przedsiębiorczości mieszkańców

Aktywność społeczna i zaangażowanie obywatelskie w ramach organizacji pozarządowych

Rosnąca świadomość i tożsamość społeczności lokalnej


Tanie zasoby pracy ulokowane na obszarach wiejskich

Koncentracja przemysłu przetwórstwa drewna i przemysłu meblarskiego



Koncentracja podmiotów specjalizujących się w przetwórstwie mięsnym i hodowli trzody chlewnej (głównie w Łubnicach, Galewicach i Wieruszowie)


Niska innowacyjność, konkurencyjność podmiotów gospodarczych

Niska dynamika wzrostu gospodarczego i zwiększający się dystans rozwojowy względem przeciętnego w województwie łódzkim

Niski poziom aktywności inwestycyjnej przedsiębiorstw

Brak współpracy producentów rolnych

Niska efektywność






Słabo funkcjonujący rynek pracy

Jeden z najniższych w województwie poziom wykształcenia mieszkańców

Brak wystarczającej liczby placówek opieki dziecięcej

Problemy z wejściem ludzi młodych na rynek pracy.

Ucieczka ludzi młodych oraz wykształconych do wiodących

Peryferyjne położenie zarówno w strukturze województwa łódzkiego, i względem dużych ośrodków miejskich

Brak stabilnej polityki w zakresie transportu kolejowego, skutkująca

Rosnąca liczba i poziom skomplikowania przepisów prawnych na szczeblu krajowym, utrudniających funkcjonowanie przedsiębiorstw, podmiotów gospodarczych i obywateli

Tendencje do centralizacji systemów świadczenia usług publicznych w dużych ośrodkach miejskich (ryzyko spadku zatrudnienia w tych

96

ziemnego (Złoczew) dla potrzeb przemysłu



Duży popyt na polskie produkty przetwórstwa spożywczego na rynkach międzynarodowych

Wzrastająca świadomość i popyt na żywność ekologiczną

Sprzyjająca polityka Unii Europejskiej w zakresie wspierania rolnictwa ekologicznego (programy rolno-środowiskowe funduszu Life+)


Niska cena gruntów (przede wszystkim rolnych, z perspektywą ich wyłączenia z produkcji rolnej)

Duży areał niewykorzystanych łąk (Łubnice, np. dla hodowli i produkcji mięsa)

Dobra oferta kształcenia na poziomie średnim (m.in. technikum mechatroniczne, rolnicze, obróbka drewna, hotelarstwo i architektura krajobrazu) dającą szansę zatrudnienia na lokalnym rynku pracy;


Budowa nowoczesnego kompleksu sportowo-rekreacyjnego w Bolesławcu (pola golfowego i SPA - 80 miejsc pracy; 2015 rok)

Unikalne walory przyrodnicze (w szczególności obszary chronione, dolina rzeki Prosny, duże zasoby lasów i łąk, unikalna flora i fauna)

Wzrastająca tożsamość lokalna


Specjalizacja w produkcji mleka (Lututów, Galewice)

Dobre doświadczenia i wzorce w zakresie rozwoju agroturystyki

Pozytywne przykłady przemian w rolnictwie – rolnicy liderzy (głównie w Łubnicach)

gospodarstw rolnych wynikająca m.in. z rozdrobnionej struktury gospodarstw rolnych, przerostu zatrudnienia w rolnictwie

Słaby poziom usprzętowienia gospodarstw i przestarzały park maszynowy (z wyjątkiem Łubnic)

Niska skłonność do nowości i innowacji wśród rolników (dominacja tradycyjnych form i obszarów działalności rolnej)

Brak doświadczeń w zakresie ekologicznej produkcji rolnej

Słabo rozwinięte usługi turystyczne w tym noclegowe, gastronomiczne itp.

Fragmentacja oferty produktów turystycznych

Brak tradycji w prowadzeniu działalności

ośrodków poza powiatem

Słaby przepływ informacji pomiędzy lokalnym rynkiem pracy a systemem edukacji;


Brak przygotowanych, uzbrojonych terenów inwestycyjnych

Nieuregulowany stan prawny gruntów, w tym przede wszystkim przeznaczonych pod działalność inwestycyjną


Niezadowalająca czystość Prosny (zamulenie) i niski poziom wody na wielu odcinkach rzeki

Deficyt infrastruktury turystycznej

Słaba współpraca na rzecz poprawy atrakcyjności turystycznej powiatu


Słaby rozwój infrastruktury kanalizacyjnej (głównie w

działach gospodarki)


Niekorzystne zmiany klimatyczne, wpływające na wysokość plonów i reżim hydrologiczny

Niestabilność i niekonsekwencja podmiotów polityki rolnej w zakresie wspierania rolnictwa ekologicznego


Nieadekwatny do potrzeb system finansowania szkolnictwa podstawowego, gimnazjalnego i średniego (subwencja oświatowa)

Błędny podział kompetencji w

97


Sprzyjająca polityka regionalna w zakresie budowy zbiorników małej retencji


Rosnący popyt na usługi ze sfery silver economy w kraju i zagranicą


Budowa trzech zbiorników wodnych dla potrzeb rozwoju turystyki (Łubnice, Bolesławiec)


Utrwalona pozycja w kraju i regionie w biegach na orientację – czytelny produkt turystyczny (7 tras biegowych)

Certyfikowane produkty regionalne (ciastka ze skwarkami, plendze kartoflane z Wójcina)




Rezerwy przepustowości w oczyszczalni ścieków w Wieruszowie (plany podłączenia Galewic i Sokolnik)

Duża liczba gminnych wysypisk wymagających

turystycznej Wieruszowie)

Słaby rozwój infrastruktury gazowej - ograniczone możliwości rozwoju



Brak odpowiedniego zagospodarowania przestrzeni publicznych


Niski stopień pokrycia miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego (z wyjątkiem Bolesławca)

Słabe relacje i współpraca samorządu gminnego i powiatowego z Urzędem Marszałkowskim

Brak wewnętrznych zasobów kapitału finansowego

Niski poziom autonomii dochodowej JST

Średnie i/lub wysokie wskaźniki zadłużenia JST

Dekapitalizacja infrastruktury społecznej i technicznej –

zakresie dbałości o cieki wodne

Duża konkurencja ze strony innych funkcjonalnych obszarów turystycznych (Uniejów, zbiornik Jeziorsko, Jura Krakowsko-Częstochowska, itp.)

Niska świadomość roli ładu przestrzennego w kształtowaniu rozwoju jednostek osadniczych w długim okresie czasu


Skomplikowane i nieprzejrzyste przepisy i procedury dotyczące pozyskania i rozliczania środków UE (dla przedsiębiorców i JST) stworzone przez UM w Łodzi

98

rekultywacji

Czytelny układ osadniczy powiatu z jednym wyróżniającym się ośrodkiem miejskim



Zaplecze instytucjonalne oferujące wsparcie w pozyskiwaniu zewnętrznych środków finansowych

Wysoki poziom bezpieczeństwa (straż pożarna, wykrywalność przestępstw, zarządzanie kryzysowe)

błędy w polityce inwestycyjnej budowa nierentownych instalacji

Niedostatek mieszkań socjalnych

Wykluczenie cyfrowe szczególnie dotykające osób starszego pokolenia



Zagrożenie przestępczością i wandalizmem szczególnie w większych miejscowościach

99

FILAR: SPOŁECZEŃSTWO

SZANSE

ATUTY

SŁABOŚCI

ZAGROŻENIA



Sprzyjająca polityka regionalna i krajowa w zakresie rozwoju kapitału społecznego i kapitału ludzkiego


Budowa drogi S8 poprawiająca zewnętrzną dostępność komunikacyjną

Bliskość węzłów komunikacyjnych (S8/S11Kępno oraz S8/S14Walichnowy) dająca szanse na rozwój funkcji logistycznych

Bliskość dużych ośrodków miejskich (w promieniu 100 km) umożliwiająca





Dobrze funkcjonujące służby bezpieczeństwa publicznego (straż pożarna, policja, służby zarządzania kryzysowego)

Dobre warunki mieszkaniowe

Dobra oferta

Wysoki poziom przedsiębiorczości

Aktywność społeczna i zaangażowanie obywatelskie w ramach organizacji pozarządowych

Rosnąca świadomość i tożsamość społeczności lokalnej



Ucieczka ludzi młodych oraz wykształconych do wiodących ośrodków poza powiatem

Niski poziom wykształcenia ludności (wraz z brakiem uczelni wyższych i ich filii)


Wysokie wskaźniki zapadania na choroby nowotworowe i choroby krążenia

Rosnąca liczba gospodarstw domowych korzystających ze świadczeń opieki społecznej

Utrzymujący się poziom




Słaby dostęp do usług medycznych (w tym szczególnie ograniczony dostęp do wyspecjalizowanych usług medycznych)

Utrata usług rynkowych w Wieruszowie (powiat tracący dotychczasowe funkcje społeczno-gospodarcze)

Utrwalająca się w skali kraju polaryzacja rozwoju przestrzennego i związana z nią depopulacja małych jednostek osadniczych


Ograniczony dostęp do pełnej gamy usług zdrowotnych wynikający z polityki NFZ

Tendencje do centralizacji systemów świadczenia usług publicznych w dużych miejskich ośrodkach


Nieadekwatny do potrzeb system finansowania

100

dostępność do dużych rynków zbytu (Wrocław, Opole, Kalisz, Częstochowa, Katowice)

kształcenia na poziomie średnim (m.in. technikum mechatroniczne, rolnicze, obróbka drewna, hotelarstwo i architektura krajobrazu) dającą szansę zatrudnienia na lokalnym rynku pracy;

Dobra sieć i gęstość dróg


Unikalne walory przyrodnicze, w szczególności obszary chronione, dolina rzeki Prosny, duże zasoby lasów i łąk, unikalna flora i fauna



Funkcjonowanie szpitala powiatowego

wykluczenia cyfrowego szczególnie starszego pokolenia



Przestępczością i wandalizmem występująca w większych miejscowościach

Niedostatek mieszkań socjalnych

Brak publicznego żłobka oraz słaby dostęp do przedszkoli publicznych i oddziałów przedszkolnych

Słabo rozwinięta oferta zajęć pozalekcyjnych dla młodzieży

Niskie tempo wzrostu gospodarczego w powiecie


Brak instytucji podtrzymującej tradycje lokalne i regionalne (np. muzeum).


Problemy z wejściem ludzi młodych na rynek pracy

Słaby przepływ informacji pomiędzy lokalnym rynkiem pracy a systemem

szkolnictwa podstawowego, gimnazjalnego i średniego

101

Dobre umiejętności i doświadczenia w pozyskiwaniu środków finansowych z zewnętrznych źródeł przez JST na cele publiczne

edukacji;



Dekapitalizacja infrastruktury społecznej i technicznej – błędna polityka inwestycyjna



Brak odpowiedniego zagospodarowania przestrzeni publicznych dla pełnego rozwoju lokalnej dumy i tożsamości.

Słaby rozwój infrastruktury kanalizacyjnej

102

FILAR: ZAGOSPODAROWANIE PRZESTRZENI, INFRASTRUKTURA I ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE

SZANSE

ATUTY

SŁABOŚCI

ZAGROŻENIA




Sprzyjająca polityka regionalna w zakresie budowy zbiorników małej retencji (uwzględniono trzy zbiorniki „Wieruszów”, Teklinów”, Galewice-Okoń)



Niewykorzystana przepustowość oczyszczalni ścieków w Wieruszowie (plany podłączenia Galewic i Sokolnik)

Wzrost świadomości ekologicznej


Dobre umiejętności i doświadczenia w pozyskiwaniu środków finansowych z

Unikalne walory przyrodnicze (w szczególności obszary chronione, dolina rzeki Prosny, duże zasoby lasów i łąk, unikalna flora i fauna


Czytelny układ osadniczy powiatu z jednym wyróżniającym ośrodkiem miejskim

Linia kolejowa wraz z bocznicą

Dobra sieć i gęstość dróg lokalnych

Zasoby gruntów rolnych i znaczący potencjał rozwoju rolnictwa ekologicznego

Duży potencjał niewykorzystanych łąk (gm. Łubnice), np. dla hodowli bydła na mięso)




Wadliwa parcelacja i fragmentacja gruntów rolnych

Brak uzbrojonych terenów inwestycyjnych

Brak odpowiedniego zagospodarowania przestrzeni publicznych





Niska świadomość proekologiczna mieszkańców powiatu

Słaba współpraca na rzecz poprawy stanu infrastruktury turystycznej powiatu

Niski stopień pokrycia miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego (z wyjątkiem Bolesławca)

Nieuregulowany stan prawny gruntów, w tym przede wszystkim przeznaczonych pod działalność inwestycyjną – wpływ na infrastrukturę

Ograniczone zdolności inwestycyjne gmin (nadmierne koszty eksploatacji istniejącej infrastruktury)

Koncentracji przemysłu przetwórstwa drewna i przemysłu meblarski

Duże bezrobocie ukryte, głównie na

Niekorzystne zmiany klimatyczne

Błędny podział kompetencji w zakresie dbałości o cieki wodne

Brak stabilnej polityki w zakresie transportu kolejowego

Rosnąca liczba i poziom skomplikowania przepisów prawnych na szczeblu krajowym, utrudniających ochronę środowiska i wprowadzani ładu przestrzennego

Skomplikowane i nieprzejrzyste przepisy i procedury dotyczące pozyskania i rozliczania środków UE na infrastrukturę i OŚ

Eksploatacja złóż gazu ziemnego (Złoczew) dla potrzeb przemysłu

Budowa drogi S8

Bliskość węzłów komunikacyjnych

103

zewnętrznych źródeł

Nieuregulowany stan prawny gruntów, w tym przede wszystkim przeznaczonych pod działalność inwestycyjną – wpływ na środowisko przyrodnicze

Postępujące procesy konsolidacji gruntów (m.in. zakup, dzierżawa)




Brak uzbrojonych terenów inwestycyjnych

Dekapitalizacja infrastruktury społecznej i technicznej

Brak żłobków

Brak ośrodków opieki paliatywnej

Słaby rozwój infrastruktury kanalizacyjnej (głównie w Wieruszowie)

Słaby rozwój infrastruktury gazowej - ograniczone możliwości rozwoju


Nieuporządkowane (wymagające rekultywacji) gminne wysypiska śmieci

terenach wiejskich


Niski poziom autonomii dochodowej JST

Średnie i/lub wysokie wskaźniki zadłużenia JST

Słabe relacje i współpraca pomiędzy samorządu gminnego i powiatowego z Urzędem Marszałkowskim

(S8/S11Kępno oraz S8/S14Walichnowy)



104

Deficyt infrastruktury turystycznej, w tym słabo rozwinięta baza noclegowa

Niedorozwój infrastruktury turystycznej

Niezadowalająca czystość Prosny (zamulenie) oraz niski poziom wody na wielu odcinkach rzeki

105

4. Misja i wizja rozwoju

Wizja rozwoju Powiatu Wieruszowskiego prezentuje docelową, pożądaną strukturę

funkcjonalno-przestrzenną będącą swoistą syntezą przyjętych strategicznych celów rozwoju.

Wizja rozwoju Powiatu Wieruszowskiego stanowi odpowiedź na współczesne wyzwania

rozwojowe stojące przed regionem, całym krajem, jak i Europą. Jej zapis wynika zarówno z

wewnętrznych uwarunkowań sprzyjających dynamizowaniu pożądanych procesów w

wymiarze społecznym i gospodarczym, jak również dyskontowania szans istniejących w

otoczeniu i minimalizowania zagrożeń. Wizję zapisać można jako:

Silny gospodarczo, atrakcyjny turystycznie oraz przyjazny dla mieszkańców Powiat

Wieruszowski korzystający z położenia na styku najsilniejszych obszarów

metropolitalnych Polski (śląskiego, wrocławskiego, poznańskiego, łódzko-

warszawskiego).

„ZIEMIA WIERUSZOWSKA BRAMĄ DO MAKROREGIONU CENTRALNEGO”.

Wizja rozwoju Powiatu Wieruszowskiego oraz jej cele strategiczne są zbieżne z wizją

rozwoju województwa łódzkiego. W perspektywie długookresowej terytorium Powiatu

Wieruszowskiego stanowić będzie rozwinięty obszar pod względem gospodarczym,

społecznym i przestrzennym, odznaczający się licznymi powiązaniami wewnętrznymi i

zewnętrznymi. Powiat charakteryzować będzie spójność z otoczeniem, a także z

porównywalne pod względem poziomu i atrakcyjności warunkami zamieszkania w stosunku

do pozostałej części regionu, stwarzając wszystkim mieszkańcom odpowiednie szanse

rozwoju. Wyzwania w zakresie kształtowania warunków rozwoju powiatu dotyczą przede

wszystkim promowania i determinowania aktywnych postaw mieszkańców na rynku pracy i

kreatywnych zachowań przedsiębiorców. Zagwarantowanie najlepszej zewnętrznej

dostępności komunikacyjnej powiatu zarówno w układzie regionalnym jak i krajowym,

winno przełożyć się na wysoką atrakcyjność inwestycyjną. Całość przekształceń, procesów,

zmian w sferze społecznej, gospodarczej, przestrzennej i środowiskowej ma przyczynić się w

wymierny sposób do wysokiej dynamiki wzrostu, w odniesieniu do innych układów

lokalnych w przestrzeni regionu oraz w odniesieniu do okresu obowiązywania strategii –. W

106

świadomości mieszkańców powiatu oraz społeczności pozostałej części województwa

łódzkiego i regionów powiatów ościennych, Powiat Wieruszowski będzie jednoznacznie

postrzegany jako terytorium charakteryzujące się konkurencyjnością, atrakcyjnością

inwestycyjną. Wyróżniający się ponadto specyficznym kapitałem terytorialnym i dobrym

stanem środowiska przyrodniczego, wykorzystywanym umiejętnie na rzecz długookresowego

wzrostu i trwałego rozwoju.

Tak określonej wizji odpowiada misja rozwoju władzy Powiatu Wieruszowskiego.

Misja jest świadectwem tożsamości powiatu, swoistym wyznacznikiem kultury

organizacyjnej lokalnych jednostek samorządowych, która określa podstawowe kierunki

działań nawiązujących do walorów przedmiotowego terytorium. Walory te pomagają

ujednolicić sposoby działania w kluczowych dla powiatu obszarach. Misja wyznacza i w

specyficzny sposób akcentuje działania rozwojowe w powiecie oraz informuje wszystkich

interesariuszy zainteresowanych rozwojem powiatu, w jaki sposób zmierza się do uzyskania

zamierzonych celów i wartości, za pomocą jakich metod będą one osiągane. Misją rozwoju

Powiatu Wieruszowskiego jest:

Integracja działań na rzecz przedsiębiorczości i kreatywności mieszkańców oraz

przedsiębiorstw w celu budowania powiatu jako atrakcyjnego i konkurencyjnego

obszaru funkcjonalnego.

Niniejsza misja w sposób syntetyczny wyznacza i określa podstawy dla strategicznych

kierunków działań na rzecz rozwoju powiatu podejmowanych przez władze samorządowe, w

celu prowadzenia zintegrowanej oraz terytorialnie ukierunkowanej polityki rozwoju

nastawionej na:

budowanie przyszłości (dobrobytu) powiatu dzięki współpracy gospodarczej

(publicznych władz samorządowych, podmiotów biznesowych, organizacji non-profit,

mieszkańców),

budowanie powiązań między mieszkańcami, społecznościami miejscowymi oraz

sprzyjanie kreowania tożsamości lokalnej (identyfikacja mieszkańców terytorium,

poczucie jedności i przynależności, a jednocześnie lokalnej specyfiki kulturowej),

wzmacnianie endogenicznych potencjałów tkwiących w lokalnych jednostkach

samorządowych oraz tworzeniu i promowaniu marki powiatu jako terytorium

będącego „bramą do makroregionu centralnego Polski”.

107

5. Cele strategiczne rozwoju

5.1. Struktura celów rozwoju Powiatu Wieruszowskiego

Na podstawie zidentyfikowanych uwarunkowań rozwojowych dokonano wyboru

strategicznych celów rozwoju Powiatu Wieruszowskiego. Zestawienie celów przedstawiono

na rys. 5.1. Sposób prezentacji celów nawiązuje do podejścia zintegrowanego zastosowanego

podczas analizy SWOT – cele pogrupowane zostały w trzech podstawowych obszarach

rozwojowych:

gospodarka,

społeczeństwo,

zagospodarowanie przestrzeni i środowisko przyrodnicze,

z których każdy następnie podzielony został na cele strategiczne, a te dalej na cele

operacyjne.

W strukturze celów strategicznych znalazł się również cel łączący wszystkie problemy

rozwojowe poddane analizie zintegrowanej. Celem tym jest podnoszenie sprawności

instytucjonalnej zarządzania jednostkami terytorialnymi (powiatem i gminami), co ma

odniesienie do rozwiązywania wszystkich wymienionych wyżej problemów rozwojowych.

Nadrzędnym celem, łączącym cele strategiczne sformułowane w obszarach:

społeczeństwa, gospodarki, przestrzeni i środowisko przyrodniczego, a także celem z zakresu

sprawności instytucjonalnej zarządzania, jest poprawa jakości życia i dynamizacja

procesów rozwoju z zachowaniem równowagi w sferze gospodarczej, społecznej i

środowiskowej.

Szczegółowy opis celów rozwoju przedstawiono w kolejnym punkcie strategii (5.2).

108

Rys. 5.1. Struktura celów strategicznych w zintegrowanej strategii rozwoju Powiatu Wieruszowskiego

Źródło: opracowanie własne.

ROZWÓJ

GOSPODARCZY

KSZTAŁTOWANIE ŁADU

ZAGOSPODAROWANIA

PRZESTRZENNEGO I OCHRONA

ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO

Poprawa jakości życia i dynamizacja procesów rozwoju z zachowaniem równowagi w sferze gospodarczej, społecznej i środowiskowej

Wspieranie rozwoju funkcji

turystycznych

Wspieranie wielofunkcyjnego rozwoju

terenów wiejskich

Wspieranie lokalnej przedsiębiorczości

Wspieranie rozwoju kapitału

ludzkiego

Rozwój usług społecznych

Wspieranie rozwoju infrastruktury

technicznej i tworzenie ofert inwestycyjnych

Wspieranie rozwoju OZE

Ochrona zasobów naturalnych i kształtowanie

środowiska przyrodniczego

Wspieranie innowacyjności i rozwoju

specjalizacji gospodarczych

WZMACNIANIE

SPÓJNOŚCI SPOŁECZNEJ

POPRAWA SPRAWNOŚCI INSTYTUCJONALNEJ ZARZĄDZANIA W JST

Wspieranie rozwoju kapitału

społecznego

Stworzenie wspólnego dla wszystkich gmin programu poprawy jakości zarządzania w administracji JST

Wspieranie rozwoju przyjaznej administracji publicznej

Koordynacja działań na rzecz pozyskiwania zewnętrznych środków finansowych

Opracowanie strategii promocji powiatu

109

5.2. Charakterystyka celów rozwoju Powiatu

Wieruszowskiego

Cel strategiczny I: ROZWÓJ GOSPODARCZY

Rozwój gospodarczy Powiatu Wieruszowskiego, jako jego cel strategiczny, jest

rozumiany jako nastawienie na wzmocnienie i wykorzystanie endogenicznych

potencjałów, często zamrożonych w wyniku braku odpowiedniej współpracy między

lokalnymi jednostkami samorządu terytorialnego oraz podmiotami gospodarczymi.

Działania wspierające rozwój będą ukierunkowane na poprawę spójności

gospodarczej oznaczającej dążenie do zmniejszenia dotychczasowych dysproporcji między

poziomem rozwoju gospodarczego powiatu, a innymi obszarami regionu łódzkiego, a także

innym regionami na terytorium kraju. Ważnym efektem procesów rozwoju ma być silniejsza

integracja powiatu z centrum regionu (Łodzią i całym Łódzkim obszarem

metropolitalnym). Zakłada się, że realizowane obecnie inwestycje infrastrukturalne o

znaczeniu krajowym i regionalnym (droga S8) wraz z realizacją zintegrowanych

projektów i programów lokalnego rozwoju (proponowanych w ramach niniejszej strategii),

doprowadzą do znaczącego zwiększenia konkurencyjności obszaru powiatu, przy

jednoczesnym położeniu nacisku na jego głębszą i silniejszą integrację wewnętrzną.

Działania rozwojowe będą ukierunkowane przede wszystkim na wspieranie wzrostu

innowacyjności i pobudzenie rozwoju określonych specjalizacji gospodarczych, w

odniesieniu do których zidentyfikowane zostały potencjały rozwojowe w obszarze powiatu.

Zakłada się, że podstawowym czynnikiem przyśpieszającym (dynamizującym) wzrost

gospodarczy, będzie zidentyfikowanie i wykorzystanie endogenicznych potencjałów

rozwojowych umożliwiających wzrost przedsiębiorczości, a w efekcie rozwój nowych

funkcji w powiecie związanych z produkcją przemysłową, rolnictwem, turystyką i

rekreacją.

Procesy rozwoju Powiatu Wieruszowskiego ulegną zdynamizowaniu, dzięki

wykształceniu się i umocnieniu określonych specjalizacji lokalnych. Efekt ten jest jednak

zdeterminowany przede wszystkim jakością kapitału ludzkiego i społecznego, toteż strategia

zakład potrzebę wspierania kreatywności i przedsiębiorczości wśród mieszkańców,

podmiotów gospodarczych i społecznych, czego wyrazem będą odpowiednie projekty

110

operacjonalizujące strategię. Zakłada się podejmowanie szeregu działań wspierających

rozwój kapitału intelektualnego w celu wykształcenia kadr niezbędnych do rozwoju

nowych funkcji i specjalizacji.

Dla zapewnienia najwyższej dynamiki rozwojowej i efektywności wykorzystania

środków wsparcia publicznego przyjmuje się – jako podstawową zasadę alokacji środków

wsparcia publicznego – koncentrację na kluczowych kierunkach strategicznych rozwoju,

przedstawionych w ramach opisów celów operacyjnych. Koncentracja tematyczna i

terytorialna środków determinować będzie sposób prowadzenia polityki rozwoju, polegający

na identyfikacji na terenie powiatu obszarów funkcjonalnych o istotnych potencjałach

rozwojowych, które będą uzyskiwały wsparcie publiczne dla określonych – specyficznych i

perspektywicznych – typów działań rozwojowych.

Do podstawowych celów operacyjnych umożliwiających rozwój gospodarczy

powiatu, zaliczono niżej wymienione.

1. Wspieranie innowacyjności i rozwoju specjalizacji gospodarczych

Współczesnym generatorem rozwoju, zarówno w wymiarze lokalnym, regionalnym,

krajowym, jak i globalnym, są innowacje oraz rozwój określonych specjalizacji

gospodarczych pozwalających na uzyskanie przewag konkurencyjnych wobec innych

terytoriów.

W porównaniu do gospodarek bazujących na tradycyjnych czynnikach rozwojowych,

tzw. gospodarka oparta na wiedzy (GOW37

) prowadzi do osiągania większych i szybszych

efektów rozwojowych poprzez generowanie korzyści renty innowacyjnej. Wprowadzanie na

rynki nowoczesnych produktów i usług skutkuje wysoką dochodowością oraz wzrostem

akumulacji kapitału na poziomie danej jednostki terytorialnej. Wzrastają także dochody

pracowników i poziom popytu wewnętrznego, uzyskuje się oszczędności w zużyciu

surowców i energii. Jednostka terytorialna staje się atrakcyjna dla lokalizacji nowych

inwestycji i prowadzenia wysokodochodowych form aktywności, a w ujęciu długookresowym

postrzegana jest jako atrakcyjne miejsce dla prowadzenia działalności gospodarczej oraz

zamieszkania.

Rozwój nowoczesnej gospodarki lokalnej w powiecie wymagać będzie przede

wszystkim zwiększenia skłonności do współpracy lokalnych podmiotów gospodarczych

37

GOW – według definicji OECD jest to gospodarka bazująca wprost na tworzeniu (traktowanym jako

produkcja), dalszym przekazywaniu (czyli dystrybucji) oraz praktycznym wykorzystaniu wiedzy i innowacji.

111

poprzez inicjowanie tworzenia struktur klastrowych. Instytucje te powinny przyczynić się do

wzmocnienia procesów tworzenia innowacji, a także ich absorpcji z zewnątrz oraz dyfuzji w

środowisku gospodarczym powiatu. Przyczyni się to do dynamizowania procesów rozwoju,

wzrostu efektywności gospodarowania i budowania nowoczesnej gospodarki powiatu, a w

konsekwencji uzyskiwania przewag konkurencyjnych. Polityka prorozwojowa powinna zatem

być ukierunkowana na wzmacnianie absorpcji innowacji mających strategiczne znaczenie dla

specjalizacji powiatu oraz kształtowanie sieci współpracy między lokalnymi samorządami,

podmiotami gospodarczymi oraz instytucjami generującymi innowacje, leżącymi poza

terytorium powiatu (np. wyższe uczelnie, instytucje badawcze, innowacyjni przedsiębiorcy).

Podstawowym założeniem wspierania procesu wykorzystywania innowacji i rozwoju

specjalizacji gospodarczych w Powiecie Wieruszowskim jest podejście zorientowane bardziej

na innowacyjność produktową, technologiczną, organizacyjną niż na wspieranie konkretnych

sektorów branżowych. Przyjmuje się, iż unowocześnienie gospodarki będzie przebiegało

poprzez wsparcie przede wszystkim sektora przedsiębiorstw małych i średnich, poprzez

zwiększanie ich zdolności do absorpcji innowacji, dzięki czemu dokonają one swoistego

„skoku technologicznego”. Zakłada się, że wsparcie środkami publicznymi będzie

ukierunkowane na pobudzanie rozwoju szczególnie tych podmiotów, które mogą być

konkurencyjne na rynkach regionalnych i krajowych.

Struktura sektorowa gospodarki powiatu nie jest nowoczesna. Przewodnim

kierunkiem działań w tym zakresie będzie więc przeprowadzenie restrukturyzacji gospodarki

powiatu poprzez wsparcie dla określonych specjalizacji. Szczególną rolę w pobudzaniu

rozwoju innowacji i ich wykorzystywaniu w praktyce gospodarczej będzie odgrywał sektor

edukacji oraz nauczania zawodowego. Sprzyja on bowiem dostosowywaniu zasobów pracy

do potrzeb podmiotów gospodarczych, a także – pośrednio – do współpracy między

podmiotami, organizacjami, instytucjami, przyczynia się do „usieciowienia” gospodarki,

budowania klimatu przedsiębiorczości, lokalnej solidarności i tożsamości.

Jednym z wyzwań współczesnych czasów jest wprowadzanie bardziej przyjaznych

środowisku metod produkcji przemysłowej i technik zarządzania nastawionych na

minimalizację negatywnego wpływu na środowisko przyrodnicze, co również jest jednym z

celów rozwoju strategii powiatu warunkującym trwały i zrównoważony rozwój gospodarczy.

Mając na względzie unowocześnienie gospodarki powiatu, przewiduje się również

nawiązanie współpracy międzynarodowej, przede wszystkim w zakresie pozyskiwania know-

how, przejmowania i upowszechniania dobrych praktyk.

112

Zakłada się, że osiągnięcie celu „wspieranie innowacyjności i rozwój specjalizacji

gospodarczych” pozwoli na uzyskanie Powiatowi Wieruszowskiemu silniejszej pozycji

gospodarczej i integracji z regionem łódzkim oraz dokonanie „skoku cywilizacyjnego” w

rozwoju społeczno-gospodarczym. Tym samym wzrośnie znaczenie i konkurencyjność

powiatu w województwie jak i w relacjach międzyregionalnych, dzięki włączeniu

nowoczesnej gospodarki powiatu w sieć powiązań o znaczeniu regionalnym i krajowym.

Jako szczegółowe cele (kierunki działań) w przedmiotowym zakresie wskazuje się:

1.1. Wspieranie rozwoju klastrów gospodarczych w branżach istotnych dla rozwoju

powiatu (w szczególności w między producentami branży drzewnej i meblarskiej).

1.2. Wspieranie współpracy lokalnych szkół zawodowych (z terenu powiatu) z

podmiotami gospodarczymi w celu zapewnienia zgodności kierunków kształcenia z

potrzebami powiatowego rynku pracy.

1.3. Wspieranie rozwoju i upowszechniania wśród przedsiębiorców przyjaznych

środowisku form i metod produkcji przemysłowej (np. standaryzowanych systemów

zarządzania, np. według norm z serii ISO 1400038

, EMAS39

, programów

środowiskowych takich jak CP40

itp.).

1.4. Wspieranie budowy partnerstwa z landami niemieckimi i jednostkami terytorialnymi

w Holandii odnośnie do pozyskiwania know-how w zakresie dobrych praktyk

rolniczych, przemysłowych oraz kreowania postaw przedsiębiorczych, a także

budowania partnerstw biznesowych.

1.5. Wspieranie działań na rzecz podnoszenia innowacyjności podmiotów gospodarczych

w tym gospodarstw rolnych.

2. Wspieranie rozwoju funkcji turystycznych

Uzasadnieniem dla rozwoju funkcji turystycznej jako czynnika wzrostu

gospodarczego powiatu, jest przede wszystkim, niewykorzystywanie jak dotychczas w

38

ISO 14000 jedna z serii norm stworzonych przez Międzynarodową Organizację Normalizacyjną (ISO –

International Organization for Standardization), dotycząca zarządzania środowiskowego w organizacjach.

Podtswową normą serii jest ISO 14001 opisująca system zarządzania środowiskowego. 39

EMAS (Eco-Management and Audit Scheme) – System Ekozarządzania i Audytu – to sformalizowany system

zarządzanie środowiskowego, którego zasady wdrażania określa rozporządzenie 761/2001 Parlamentu

Europejskiego i Rady z dnia 19 marca 2001 r. dopuszczające dobrowolny udział organizacji we wspólnotowym

systemie ekozarządzania i audytu. System ten mogą stosować wszelkie organizacje: przedsiębiorstwa prywatne,

instytucje publiczne itp. 40

CP – czystsza produkcja – jeden z pierwszych na świecie prewencyjnych, kompleksowych i długofalowych

programów odnoszących się do kwestii zarządzania ochroną środowiska, ukierunkowany głównie na

zastosowanie w przedsiębiorstwach produkcyjnych.

113

znaczącym stopniu, walorów przyrodniczo-krajobrazowe występujących w dolinie rzeki

Prosny. Środowisko przyrodnicze tych terenów stanowi cenny, choć nie w pełni jak

dotychczas wykorzystany potencjał rozwojowy. Rozwój funkcji turystycznych w tym

obszarze wpisuje się w cele Strategii rozwoju województwa łódzkiego 2020.

Zakłada się, iż rozwój funkcji turystycznych będzie wymagał wsparcia publicznego,

przede wszystkim poprzez zainicjowanie współpracy samorządów lokalnych oraz podmiotów

gospodarczych w celu wspólnego wykreowania i wprowadzenia na rynek atrakcyjnych,

zintegrowanych produktów turystycznych.

Tworzenie oraz rozwój oferty wypoczynkowej i rekreacyjnej powiatu, powinno – poza

zasobami przyrodniczo-krajobrazowymi doliny Prosny – wykorzystywać także specyficzne

walory kulturowe powiatu (tak materialne jak i niematerialne), na które składają się: lokalne

obiekty zabytkowe, kultywowanie miejscowych tradycji i obyczajów ludności oraz

specyficzne produkty regionalne. Rozwój funkcji turystycznych w takim ujęciu będzie

również przyczyniał się do budowania tożsamości społeczności lokalnej.

Mając na uwadze specyfikę lokalnych walorów turystycznych oraz położenie

geograficzne Powiatu Wieruszowskiego, jak i spodziewaną poprawę jego zewnętrznej

dostępności komunikacyjnej w najbliższych latach (realizacja drogi S8), rekomenduje się

przede wszystkim podejmowanie działań rozwojowych w zakresie usług turystyki

weekendowej, krótkookresowej w tym, w szczególności agroturystyki. Rozwijanie w

powiecie agroturystyki rozumiane jest jako udostępnianie wybranych walorów życia na wsi –

mieszkańcom miast, poprzez tworzenie specyficznych produktów turystycznych takich jak:

formy aktywności ruchowej związanej ze spędzaniem wolnego czasu na świeżym powietrzu

(np.: jazda konna, spływy kajakowe Prosną, kulig, szlaki nordic walking, szlaki rowerowe,

spacerowe ścieżki tematyczne), serwowanie potraw kuchni lokalnej, uczestnictwo osób

wypoczywających w powiecie w miejscowych wydarzeniach kulturalnych itp. Dla

powodzenia tak skonstruowanej oferty turystycznej istotne jest podkreślenie konieczności

integracji działań i współpracy – między różnymi jednostkami samorządowymi i podmiotami

gospodarczymi. Rekomendacja taka wynika z założenia, iż tylko kompleksowy pakiet usług

składających się na zintegrowany produkt turystyczny gwarantować będzie przyciągnięcie

osób spoza terenu powiatu (ośrodki miejskie o randze regionalnej) poszukujących miejsca do

spędzenia wolnego czasu w niedalekiej odległości od miejsc stałego zamieszkania

(przewidywany popyt z Łodzi, a także z Wrocławia) w okresie weekendów, ferii, świąt w

okresie całorocznym.

114

Do podstawowych celów szczegółowych (kierunków działań) w omawianym

zakresie zaliczyć należy:

2.1. Stworzenie produktów turystyki rekreacyjno-weekendowej, uwzględniających także

potrzeby rodzin z małymi dziećmi oraz osób starszych.

2.2. Integracja oferty turystycznej w skali powiatu.

2.3. Kreowanie i promocja produktów regionalnych i kuchni regionalnej.

3. Wspieranie wielofunkcyjnego rozwoju terenów wiejskich

Zmiany na lokalnych rynkach pracy zachodzą wolno, w szczególności wolniej (niż w

innych sektorach gospodarki) zmniejsza się odsetek pracujących w rolnictwie i wolniej

wzrasta udział osób pracujących w usługach na terenach wiejskich. Taka sytuacja uzasadnia

potrzebę oddziaływania władzy publicznej na proces przekształceń strukturalnych w

rolnictwie. W tym kontekście istotnym choć trudniejszym zadaniem jest wspomaganie

procesu transferu zatrudnionych w rolnictwa do pozostałych sektorów gospodarki poprzez

zmianę kierunków ich aktywności zawodowej. Działania w tym zakresie wiążą się ze

wspieraniem wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich, tworzeniem nowych miejsc

pracy poza rolnictwem i warunków sprzyjających przedsiębiorczości indywidualnej na

terenach wiejskich.

Polityka rozwoju dotycząca terenów wiejskich powiatu zmierzać będzie generalnie do

zwiększenia ich konkurencyjności jako miejsca zamieszkania oraz pracy, poprzez poprawę

warunków życia i podniesienia atrakcyjności prowadzenia działalności gospodarczej.

Działania samorządów w tym względzie ukierunkowane będą przede wszystkim na wzrost

dostępności przestrzennej (w efekcie modernizacji lokalnego układu drogowego) oraz

poprawę standardów usług publicznych, a także na ochronę walorów krajobrazu kulturowego.

Poprawa przestrzennej dostępności ludności obszarów wiejskich powinna dotyczyć przede

wszystkim: edukacji, rynków pracy, dóbr kultury, opieki zdrowotnej, informacji. Jednym z

warunków osiągnięcia tego celu przeciwdziałanie rozpraszaniu się osadnictwa wiejskiego;

przy zachowaniu walorów krajobrazowych kulturowego, sanacja zabudowy na

wyludniających się obszarach wiejskich.

Zakłada się również stopniową dywersyfikację funkcji obszarów wiejskich przy

rozwoju gospodarki rolnej, związanym z koniecznością specjalizacji w produkcji żywności, w

tym w szczególności w zakresie rolnictwa ekologicznego, za czym przemawia rosnący popyt

115

globalny na żywność zdrową i wytwarzaną bezpiecznymi dla środowiska przyrodniczego

metodami.

Wspieranie rozwoju pozarolniczych funkcji na obszarach wiejskich, uwzględniać

będzie lokalną specyfikę kultury rolnej i polegać będzie w szczególności na wspieraniu

kreowania m.in. nowych produktów agroturystycznych i promocji produktów regionalnych.


3.1. Wspieranie procesów restrukturyzacja rolnictwa w kierunku określonych specjalizacji

(produkcja mleka, przetwórstwo mięsa) oraz poprawy struktury agrarnej.

3.2. Rozwój rolnictwa ekologicznego (wykorzystanie możliwości/potencjału do produkcji

żywności ekologicznej).

3.3. Wspieranie działań na rzecz rozwoju agroturystyki na terenach wiejskich.

3.4. Wspieranie współpracy między rolnikami (grupy producenckie, spółdzielnie,

integracja działań etc.).

4. Wspieranie lokalnej przedsiębiorczości

Środowiska przedsiębiorczości w powiecie mają bardzo lokalny i terytorialnie

ograniczony charakter, bardziej wynikający z tradycji produktowych niż zdolności

kooperacyjnych. Przedsiębiorców charakteryzuje niechęć do zrzeszania się i podejmowania

współpracy w ramach różnego rodzaju sieci powiązań, co wynika przede wszystkim z

niskiego poziomu kapitału społecznego. Brak jest struktur klastrowych; podmioty

gospodarcze nie wyróżniają się innowacyjnością, a współpraca przedsiębiorstw i innych

podmiotów jest mocno ograniczona. W powiecie niewielką rolę we wsparciu

przedsiębiorczości odgrywają instytucje oświatowe i służące kształceniu zawodowemu. Ich

działalność w zbyt małym stopniu odpowiada potrzebom przedsiębiorstw.

Przedsiębiorczość jest jednakże istotnym czynnikiem wpływającym na wzrost

poziomu lokalnego rozwoju społeczno-gospodarczego. Będąc przejawem aktywności

zawodowej ludności oddziałuje w sposób bezpośredni na sytuację rynku pracy, ożywienie

gospodarcze powiatu oraz przyczynia się do wzrostu ekonomicznego. Jednocześnie średnie,

małe, a przede wszystkim mikro przedsiębiorstwa, są wysoce podatne na zmiany cyklu

koniunkturalnego, w niewielkim zakresie podejmują działania innowacyjne41

, odznaczają się

41

Innowacyjność – to szereg działań o charakterze naukowym (badawczym), technicznym, organizacyjnym,

finansowym i handlowym (komercyjnym), których celem jest opracowanie i wdrożenie nowych lub istotnie

ulepszonych wyrobów i procesów, przy czym wyroby te i procesy są nowe przynajmniej z punktu widzenia

wprowadzającego je przedsiębiorstwa.

116

niską zdolnością do współpracy i kooperacji w ramach struktur sieciowych. Zakłada się, że w

celu poprawy konkurencyjności lokalnych przedsiębiorstw nastąpi większa integracja

środowisk biznesowych oraz budowanie sieci powiązań między przedsiębiorstwami,

placówkami kształcenia zawodowego oraz instytucjami otoczenia biznesu zlokalizowanymi w

obszarze powiatu lub poza nim.

Przedsiębiorczość jest elementem tzw. kapitału terytorialnego42

i staje się

strategicznym zasobem endogenicznego rozwoju. W działaniach wspierających lokalną

przedsiębiorczość należy dążyć do wykształcenia się systemu silnych, interaktywnych

powiązań między instytucjami biznesowymi i ich otoczeniem, celem umożliwienia

podejmowania działań innowacyjnych i wdrażania nowych produktów. Jednostki terytorialne

posiadające sieciową strukturę gospodarki mają większe szanse na podniesienie swojej

konkurencyjności. Włączenie przedsiębiorstw lokalnych w sieć powiązań o skali regionalnej i

krajowej wpłynie również na wzmacnianie pozycji powiatu w regionie i kraju. W procesie

wspierania integracji lokalnej przedsiębiorczości istotną rolę odgrywa w szczególności

rozwijanie układów klastrowych43

. Zwłaszcza przedsiębiorstwa mikro i małe, dzięki

włączeniu w układy sieciowe, zyskują większe możliwości rozwoju, wzrostu produktywności,

identyfikacji nisz rynkowych oraz lepszy dostęp do rynków ponadlokalnych. Dlatego tak duże

znaczenie ma kształtowanie postaw przedsiębiorczych, rozwijanie lokalnej kultury

przedsiębiorczości, rozwój kapitału społecznego oraz nawiązywanie współpracy między

podmiotami gospodarczymi, samorządami oraz instytucjami kształcenia zawodowego.

Przyjmuje się, że działania podjęte w kierunku budowania bardziej zintegrowanego

środowiska przedsiębiorczości dla MŚP przyczynią się do poprawy konkurencyjności

rynkowej podmiotów gospodarczych, podnoszenia poziomu kreatywności i zdolności do

innowacyjności, a także integracji środowisk przedsiębiorczości.


4.1. Kreowanie postaw przedsiębiorczych wśród mieszkańców.

4.2. Wzmacnianie konkurencyjności MŚP.

4.3. Tworzenie miejsc pracy dla osób młodych, w sektorze obsługi osób 60+.

4.4. Tworzenie miejsc pracy dla osób z grup wykluczonych z rynku pracy.

4.5. Wspieranie inicjatyw z zakresu ekonomii społecznej.

42

Kapitał terytorialny – to dostępność do czynników materialnych i niematerialnych na danym obszarze, które

mogą tworzyć określone zasoby lub ograniczenia. 43

Klaster – to przestrzennie, geograficznie skoncentrowana grupa przedsiębiorstw, instytucji i organizacji

powiązanych siecią pionowych i poziomych zależności, często o charakterze nieformalnym, które poprzez

skupienie szczególnych zasobów pozwala tym przedsiębiorstwom osiągnąć trwałą przewagę konkurencyjną.

117

Cel strategiczny II: WZMACNIANIE SPÓJNOŚCI SPOŁECZNEJ

Spójność społeczna interpretowana jest jako zdolność społeczeństwa do zapewnienia

dobrobytu wszystkim swym członkom, minimalizowania zróżnicowania między nimi i

unikania społecznej polaryzacji. Spójność społeczną buduje świadomość przynależności

do społeczności lokalnej, lokalna tożsamość kulturowa oraz samoorganizacja społeczna

tworząca kapitał społeczny. Występujące w Powiecie Wieruszowskim problemy społeczne

oraz deficyty w zakresie jakości kapitału społecznego w zasadniczy sposób rzutują na brak

spójności społecznej.

Działania rozwojowe będą ukierunkowane na podwyższenie poziomu kapitału

społecznego, zmniejszanie nierówności społecznych oraz wzmocnienie solidarności

międzyludzkiej, co w efekcie przyczyni się do wzrostu spójności społecznej powiatu i

poszczególnych gmin. Jednym z warunków koniecznych pozwalających podnieść jakość

życia jest zapewnienie wysokiego standardu i dostępność do usług publicznych (przede

wszystkim edukacji, a także: ochrony zdrowia, kultury, sportu, turystyki i rekreacji). Będzie

to wymagało podjęcia działań mających na celu poprawę stanu bazy materialnej

infrastruktury społecznej i dostosowanie jej do potrzeb powiatu. Zmniejszanie

nierównomierności społecznych odbywać się będzie także poprzez podejmowanie działań na

rzecz reintegracji grup osób wykluczonych. Rekomendowane są działania zmierzające do

zmniejszania ubóstwa ekonomicznego, zapewnienia możliwości jak najszerszego udziału w

życiu społecznym osobom starszym oraz przedsięwzięcia ukierunkowane na przeciwdziałanie

zjawiskom patologicznym, w szczególności w środowisku dzieci i młodzieży. Bardzo istotną

grupą działań będzie wzmocnienie solidarności międzyludzkiej. Sprzyjać temu będą

inicjatywy aktywizujące społeczności lokalne, wspieranie sektora organizacji pozarządowych

oraz kształtowanie tożsamości lokalnej. Działania te będą miały na celu budowanie zaufania i

więzi społecznych, promowanie postaw obywatelskich oraz aktywności na rzecz dobra

wspólnego.

Realizacja powyższych zamierzeń wpłynie pozytywnie nie tylko na wzrost

partycypacji, wzmocni integralność lokalnych wspólnot samorządowych, poprawi pozytywne

postrzeganie powiatu przez jego mieszkańców, zmniejszy polaryzację społeczną, lecz także,

poprzez wzmocnienie poczucia wspólnoty, przyczyni się do wzrostu bezpieczeństwa

publicznego i zmniejszenia skali degradacji przestrzeni publicznych.

118

Do podstawowych celów operacyjnych umożliwiających wzmacnianie spójności

społecznej powiatu, zaliczono niżej wymienione.

5. Wspieranie rozwoju kapitału ludzkiego

W Powiecie Wieruszowskim kumuluje się szereg problemów ograniczających jego

możliwości rozwojowe i mających niekorzystny wpływ na jego wizerunek w skali regionu.

Powiat jest jednostką terytorialną ze starzejącym się społeczeństwem. Powiat charakteryzuj

się niską atrakcyjnością rynku pracy i relatywnie niewysokim poziomem uzyskiwanych przez

ludność dochodów. Za istotny problem uznano trudną sytuacją demograficzną. Choć liczba

ludności powiatu pozostaje stabilna, to problemem jest rosnąca ilość osób w wieku

poprodukcyjnym oraz migracje zarobkowe do ośrodków regionalnych. Absolwenci wyższych

uczelni z terenu powiatu w znacznym stopniu zasilają rynki pracy poza powiatem.

Jednocześnie w coraz większym stopniu zauważalny jest narastający problem dezaktywacji

zawodowej tej grupy ludności lokalnej, co wiąże się przede wszystkim z niedostosowaniem

profilu wykształcenia zasobów siły roboczej do wymogów rynku pracy.

Dla budowania nowoczesnej i konkurencyjnej gospodarki lokalnej zapewniającej

trwały wzrost gospodarczy oraz tworzenie nowych miejsc pracy, decydujące znaczenie ma

rozwój kapitału ludzkiego mierzony poziomem wykształcenia, kreatywności, zdolności

do pracy, adaptacji do zmian w otoczeniu oraz stanem zdrowia ludności na danym terytorium.

Zatrzymanie w powiecie ludzi młodych, kreatywnych, aktywnych, wykształconych

i zdolnych do podejmowania nowych form aktywności gospodarczej odgrywa kluczową rolę

w procesie wzrostu gospodarczego i stanowi mocne podstawy dla prawidłowego rozwoju.

Ponadto, poziom rozwoju kapitału ludzkiego ma związek ze zdolnością do absorpcji

nowoczesnych rozwiązań w gospodarce. Dla wzrostu poziomu kapitału ludzkiego istotne

znaczenie mają m. in. możliwości rozwoju zawodowego oraz zapewnienie

satysfakcjonujących warunków bytowych i płacowych osobom z wyższym wykształceniem.

Utrzymanie zasobów kadrowych w powiecie wymaga stałego stymulowania popytowej części

rynku pracy na wykształconych specjalistów. Działania te muszą być prowadzone w sposób

zintegrowany, tzn. zmierzać do nawiązywania współpracy na styku organizacji i instytucji

edukacyjnych, biznesowych, a także samorządów zawodowych, z adekwatnym do potrzeb

lokalnych marketingiem terytorialnym.

Ponieważ nowoczesny kapitał ludzki jest wysoce mobilny zawodowo i przestrzennie,

obserwuje się migrację osób wykształconych, o wysokich kompetencjach zawodowych do

dużych ośrodków regionalnych. O ile więc mobilność przestrzenna w obrębie powiatu jest

119

korzystna, to należy aktywnie przeciwdziałać trwałej emigracji zarobkowej poza powiat,

wspierając aktywność ludności na lokalnym na rynku pracy. Docelowo zakłada się taki

poziom kapitału ludzkiego w powiecie, który w jak najwyższym stopniu odpowiadać będzie

na wyzwania lokalnych rynków pracy.

Głównym celem na rynku pracy jest zwiększenie zatrudnienia, uzyskiwane w drodze

aktywizacji zawodowej ludności oraz wzrostu liczby miejsc pracy. Zakłada się wzrost

chłonność na specjalistów, osoby z wyższym wykształceniem, w dziedzinach określonych

jako specjalizacje lokalnej gospodarki. Dla wzrostu popytu na pracę w powiecie oraz

zahamowania odpływu mieszkańców z jego terytorium, poza zdolnością do przyciągania i

utrzymania kapitału lokalnego i regionalnego, istotne znaczenie będą miały zmiany

strukturalne w gospodarce (rozwój specjalizacji), rozwój przedsiębiorczości oraz umiejętności

wykorzystania technik informacyjnych i telekomunikacyjnych, warunkujące pełne

uczestnictwo w życiu społecznym i gospodarczym. Największym wyzwaniem lokalnych

rynków pracy w najbliższych latach będą przekształcenia strukturalne gospodarki (w tym w

rolnictwie) niezbędne dla poprawy jej konkurencyjności. Zakłada się, że będzie następował

wzrost udziału pracujących w dziedzinach tworzących lokalne specjalizacje gospodarcze.

Zakłada się, że osiągnięcie celu w postaci rozwoju kapitału ludzkiego stworzy trwałe

podstawy do rozwoju nowoczesnej i konkurencyjnej gospodarki, zmniejszy poziom

bezrobocia w powiecie oraz wpłynie na wzrost wynagrodzeń, jak również znacząco zwiększy

produktywność lokalnej gospodarki.


5.1. Tworzenie warunków do podnoszenia kwalifikacji na etapie szkół podstawowych i

gimnazjum (np. zajęcia pozalekcyjne).

5.2. Rozwój szkolnictwa i edukacji związanej z rozwojem funkcji turystyczno-

rekreacyjnej i jego promocja wśród młodych mieszkańców powiatu.

5.3. Wspieranie kształcenia zawodowego związanego z rozwojem specjalizacji istotnych

dla rozwoju powiatu i jego promocja wśród młodych mieszkańców powiatu.

5.4. Wspieranie rozwoju społeczeństwa informacyjnego.

6. Wzmacnianie rozwoju kapitału społecznego

120

Kapitał społeczny44

jest istotnym czynnikiem warunkującym rozwój społeczno –

gospodarczy. Podstawowymi elementami kapitału społecznego są zaufanie społeczne i

zdolność do współpracy, bez których nie jest możliwe tworzenie sieciowych powiązań w

gospodarce. Szczególnie istotnym czynnikiem budowania kapitału społecznego jest również

poczucie tożsamości lokalnej, kształtowanej m.in. w oparciu o lokalny potencjał kulturowy.

Sprzyja temu poznawanie i promowanie własnego dziedzictwa kulturowego, szacunek wobec

tradycji, wspieranie kultury ludowej. Identyfikacja ludzi z miejscem zamieszkania skłania

do odpowiedzialności i dbałości o nie. Szczególne znaczenie przypisuje się także edukacji i

promocji postaw sprzyjających wspólnemu działaniu, w tym w szczególności wśród

młodzieży, zaangażowanie w życie lokalne, dbanie o lokalną przestrzeń, a także

kształtowanie postaw proekologicznych. Ważne jest aby podejmowane inicjatywy były

kierowane także do pojedynczego obywatela, który jako jednostka ma możliwość kształcenia

się i rozwoju, przyczyniając się do budowania silnego społeczeństwa.

Silne społeczeństwo obywatelskie nie tylko wpływa na gospodarkę, ale i na poprawę

jakości życia. Mieszkańcy mają świadomość samostanowienia w sprawach dla siebie

ważnych, w tym m. in. poprzez zaangażowanie w formułowanie i realizację polityk rozwoju

lokalnego. Analizując poziom rozwoju kapitału społecznego w Powiecie Wieruszowskim

stwierdzić można, że dla rozwoju powiatu istotnym działaniem będzie podniesienie poziomu

zaufania mieszkańców do instytucji publicznych, współobywateli, zwiększenie

samoorganizacji społecznej, chęci do współpracy, podniesienie odpowiedzialności za

otoczenie, a także wspieranie poczucia tożsamości lokalnej mieszkańców powiatu.

Ważnym działaniem może być również zwiększenie poziomu zaangażowania

mieszkańców w prace stowarzyszeń i organizacji społecznych, także poprzez wzrost liczby

osób zatrudnionych w organizacjach pozarządowych oraz działających wolontariuszy.

Szczególnie istotne jest zatem rozwijanie sektora organizacji pozarządowych i dążenie do

profesjonalizacji jego działania. Organizacje pozarządowe, nie nastawione na zysk własny,

działają w imieniu społeczności zaspokajając ich potrzeby, a tym samym przyczyniają się

do budowania silnego społeczeństwa. Istotnym przejawem aktywności obywatelskiej i stanu

rozwoju społecznego jest stopień zaangażowania w działania w formie wolontariatu (np. w

zakresie opieki nad osobami starszymi). Świadczy to o poczuciu tożsamości i identyfikacji

lokalnej oraz poziomie świadomości obywatelskiej.

44

Kapitał społeczny – wynikająca z zaufania oraz obowiązujących norm i wzorów postępowania, zdolność

obywateli do mobilizacji i łączenia zasobów, która sprzyja kreatywności oraz wzmacnia wolę współpracy

i porozumienia w osiąganiu wspólnych celów. (Strategia rozwoju kapitału społecznego, 09.2011).

121

Dla rozwoju powiatu niezwykle ważne jest, aby sektor organizacji pozarządowych był

silnym partnerem dla władz samorządowych obu szczebli lokalnych, stanowił głos

społeczeństwa i czynnie wpływał na kształtowanie rozwoju powiatu. Istotne jest zatem

również wspieranie współpracy między pozarządowymi organizacjami. Zakłada się znaczny

wzrost stopnia partycypacji społecznej w życiu publicznym, w planowaniu i realizacji zadań

publicznych, w tym tworzeniu polityk publicznych. m. in. poprzez zwiększenie aktywności

mieszkańców w zakresie zrzeszania się i współpracy, zaangażowania w działalność na rzecz

społeczności lokalnych oraz identyfikacji z „małymi ojczyznami”.

W świetle prognoz demograficznych coraz większego znaczenia nabiera gotowość

pracowników i pracodawców do partycypacji w tzw. „silver economy”, tj. gospodarce

przygotowanej do wykorzystania potencjału osób starszych i zapewnienia im, odpowiednich

do wieku i możliwości, warunków pracy.

Zakłada się, że osiągnięcie celu „wzmacnianie rozwoju kapitału społecznego”

przyczyni się do szybkiego rozwoju społeczno-gospodarczego oraz poprawy warunków życia

mieszkańców powiatu, znacząco wpłynie na wzrost jakości życia mieszkańców, a tym samym

na wzrost atrakcyjności i konkurencyjności powiatu. Jako szczegółowe cele (kierunki

działań) w przedmiotowym zakresie wskazuje się:

6.1. Wspieranie rozwoju organizacji pozarządowych (NGO) w celu budowania

partnerstwa lokalnego i integracji, rozwoju kreatywności i przedsiębiorczości

mieszkańców.

6.2. Wzmacnianie lokalnej tożsamości i poczucia więzi z „małą ojczyzną”.

6.3. Stworzenie oferty „silver economy” (organizacja i promocja aktywnych i

kreatywnych form spędzania czasu przez osoby starsze, np.: wzajemna pomoc,

Uniwersytety III wieku).

7. Rozwój usług społecznych

W Powiecie Wieruszowskim występuje zróżnicowanie w dostępie do podstawowej

infrastruktury społecznej (miasto – tereny wiejskie) co niekorzystnie wpływa na budowanie

spójności społecznej w układach lokalnych i przyczynia się do peryferyzacji powiatu w

przestrzeni województwa.

W dziedzinie edukacji słabością powiatu jest niedopasowanie kształcenia

zawodowego do lokalnych potrzeb gospodarczych. W powiecie obserwuje się również słabe

zaplecze infrastrukturalne dla rozwoju nowoczesnego szkolnictwa zawodowego oraz

122

niedopasowanie profili kształcenia zawodowego do potrzeb regionalnego rynku pracy. Mimo

postępującej komputeryzacji w placówkach oświatowych zauważalny jest niski stopień

wykorzystania technik cyfrowych w procesie edukacji.

W zakresie ochrony zdrowia w Powiecie Wieruszowskim problemem jest niska

efektywność profilaktyki zdrowotnej, słaba dostępność do specjalistycznych usług

medycznych, a także niewystarczająca liczba miejsc w placówkach opieki społecznej oraz

opieki długoterminowej.

Sektor kultury w powiecie wykazuje wiele słabości. Problemem jest brak instytucji

kultury na obszarach wiejskich oraz niski stopień wykorzystania technologii cyfrowych w

procesie unowocześniania różnych form przekazu (np. cyfryzacja bibliotek – następuje bardzo

powoli). Pod względem uczestnictwa w kulturze powiat lokuje się znacznie poniżej średniej

regionalnej.

Także baza turystyczna w powiecie jest niewystarczająca, co w znacznym stopniu

ogranicza tworzenie zintegrowanych produktów turystycznych o znaczeniu regionalnym.

Istniejąca baza noclegowa jest niewielka, a problemem pozostaje jakość i komplementarność

świadczonych usług turystycznych. Niekorzystnym zjawiskiem jest bardzo słaba dostępność

instytucji kultury, sportu, turystyki i rekreacji dla osób niepełnosprawnych.

Ważnym czynnikiem decydującym o atrakcyjności powiatu i jego poziomie rozwoju

cywilizacyjnego są warunki życia mieszkańców określone m.in. poprzez dostęp do

podstawowych dóbr i usług publicznych, co stanowi wyznacznik jakości życia oraz spójności

społecznej. Dotyczy to przede wszystkim usług edukacyjnych, służby zdrowia, kultury i

rekreacji. Słaby, bądź utrudniony, dostęp mieszkańców do infrastruktury społecznej oraz

niezadowalająca jakość świadczonych usług stanowią istotną barierę cywilizacyjną,

szczególnie na obszarach wiejskich powiatu.

Niewystarczająca dostępność infrastruktury edukacyjnej i jakość kształcenia (w tym w

szczególności kształcenia zawodowego) wpływają na poziom wiedzy i umiejętności

mieszkańców oraz jakość kapitału ludzkiego. Zapewnienie równych szans społecznych w

dostępie do edukacji na różnych poziomach kształcenia (w tym dla osób wykluczonych, osób

z niepełnosprawnością) staje się fundamentalnym wyzwaniem. Szczególne znaczenie

przypisuje się upowszechnieniu edukacji przedszkolnej, zwłaszcza na obszarach wiejskich,

oraz rozwojowi szkolnictwa zawodowego w kontekście potrzeb lokalnych rynków pracy.

Wobec nowych wyzwań związanych z kształtowaniem społeczeństwa informacyjnego, za

priorytetowe uznaje się również podniesienie umiejętności wykorzystania technik cyfrowych

123

jako współczesnego narzędzia zdobywania, przetwarzania i przesyłania wiedzy oraz

informacji na różnych poziomach kształcenia.

Dobrze funkcjonująca opieka medyczna istotnie wpływa na zdrowotność

mieszkańców, a tym samym warunkuje konkurencyjność zasobów pracy i możliwości

rozwojowe powiatu. Zakłada się podejmowanie działań z zakresu profilaktyki zdrowotnej, jak

również poprawę dostępności do podstawowych i specjalistycznych usług medycznych, co

przyczyni się do polepszenia sytuacji zdrowotnej mieszkańców powiatu. W kontekście

zachodzących zmian demograficznych konieczny jest rozwój opieki społecznej i sektora

usług dla osób starszych.

Dobry dostęp do usług kultury umożliwia uczestnictwo ludności w życiu społecznym

i kulturalnym, wpływając tym samym na jakość kapitału społecznego. Równie istotny jest

dostęp do usług turystyki, sportu i rekreacji, związanych z rozwojem tzw. „przemysłów czasu

wolnego” wzmacniających potencjał gospodarczy lokalnych jednostek samorządowych

i umożliwiających promowanie zdrowego stylu życia. Zakłada się wspieranie rozwoju

podstawowej infrastruktury kultury, zwłaszcza na obszarach wiejskich. W dobie

kształtowania cywilizacji informacyjnej, szczególne znaczenie odgrywa cyfryzacja zasobów i

niektórych usług świadczonych przez instytucje kultury (np. bibliotek). Staje się ona

niezbędna dla lepszego ich funkcjonowania zgodnie z potrzebami rynku odbiorców. W

zakresie infrastruktury sportu, turystyki, rekreacji zakłada się unowocześnienie bazy

turystycznej i obiektów sportowych oraz podjęcie zintegrowanych działań na rzecz rozwoju

agroturystyki, turystyki aktywnej i kulturowej.

Zakłada się, że osiągnięcie celu „rozwój usług społecznych” przyczyni się do

zmniejszenia zróżnicowania poziomu dostępu do infrastruktury społecznej i zaspokojenia

podstawowych potrzeb ludności w tym zakresie, wpłynie na poprawę jakości życia, podniesie

atrakcyjność powiatu jako miejsca zamieszkania i zapewni włączenie wszystkich

mieszkańców w procesy rozwojowe.


7.1. Poprawa dostępności specjalistycznych usług opieki zdrowotnej.

7.2. Rozwój współpracy międzygminnej na rzecz integracji działań w zakresie poprawy

oferty opieki przedszkolnej.

7.3. Organizacja i promocja aktywnych i kreatywnych form spędzania czasu wśród

młodzieży.

7.4. Wspieranie rozwoju infrastruktury służącej aktywizacji dzieci i młodzieży (np. place zabaw,

inne obiekty sportowe/rekreacyjne).

124

Cel strategiczny III: KSZTAŁTOWANIE ŁADU

ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO I OCHRONA

ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO

Kształtowanie ładu zagospodarowania przestrzennego oraz ochronę środowiska

traktuje się jako działania służące zapewnianiu fizycznych i przyrodniczych warunków dla

rozwoju społeczno-gospodarczego.

Ład przestrzennego zagospodarowania wyraża się zarówno poprzez wysokie walory

estetyczne, funkcjonalność, logikę, czytelność i jasność struktur przestrzennych, jak i ich

zharmonizowanie z przyrodą i elementami antropogenicznymi zagospodarowania. Ład

przestrzenny gwarantuje wysoką użyteczność przestrzeni lokalnej, staje się w coraz wyższym

stopniu ważnym elementem jakości życia oraz wyznacznikiem stanu środowiska

przyrodniczego, a także niezbędnym warunkiem efektywności procesu gospodarowania.

Ważnym aspektem działań na rzecz kształtowania ładu przestrzennego jest zapewnianie

spójności przestrzennej, będącej jednym z elementów spójności terytorialnej. Spójność

przestrzenną terytorium rozumie się jako sprawnie działający system, tworzący strukturę

sieciową, na którą składa się lokalny system osadniczy powiązany pasmami

infrastruktury, głównie transportowej. Spójność przestrzenna będzie kształtowana

również przez zachowujący ciągłość system przyrodniczy, którego głównymi osiami na

terenie powiatu są doliny rzeczne (w szczególności dolina rzeki Prosny), a także

kompleksy leśne.

Znaczenie ośrodków osadniczych w systemie przestrzennym powiatu określać będą

pełnione przez nie funkcje. Szczególnie istotną rolę odgrywać będzie Miasto Wieruszów –

jako centralny element systemu osadniczego powiatu, jego biegun wzrostu, a zarazem

ośrodek koncentracji funkcji administracyjnych oraz najważniejszych usług publicznych. Siła

powiązań funkcjonalnych Wieruszowa obejmować powinna teren całego powiatu i zapewniać

spójność jego przestrzenni. Wieruszów powinien wzmocnić status miasta o randze

subregionalnej w systemie ośrodków miejskich województwa łódzkiego oraz zacieśnić

powiązania funkcjonalno-przestrzenne z Łodzią i Łódzkim Obszarem Metropolitalnym,

przede wszystkim dzięki rozbudowie infrastruktury transportowej (drogowej).

Warunkiem osiągnięcia poprawy spójności przestrzennej powiatu z pozostałą częścią

województwa będzie więc rozwój systemu transportowego i poprawa jakości stanu

technicznego infrastruktury transportowej. Zapewni to lepszą wewnętrzną i zewnętrzną

dostępność komunikacyjną powiatu. Zakłada się, iż działania w tym zakresie istotnie

125

wzmocnią i przyśpieszą dyfuzję procesów rozwojowych z centrum regionu do Powiatu

Wieruszowskiego sprzyjając poprawie jego spójności, zarówno w wymiarze społecznym,

gospodarczym jak i przestrzennym. Dopełnieniem działań na rzecz poprawy jakości

zagospodarowania przestrzennego będzie poprawienie dostępu do wysokiej jakości

infrastruktury technicznej poprzez rozwój i unowocześnienie w powiecie nowoczesnych

systemów w energetyce, gospodarce wodno-ściekowej i gospodarce odpadami. Działania te

będą istotnym uwarunkowaniem podniesienia jakości życia w powiecie.

Spójny system przyrodniczy jest jednym z istotnych potencjałów endogenicznych

Powiatu Wieruszowskiego (dolina rzeki Prosny). Efektywne wykorzystanie tego potencjału

umożliwi przede wszystkim rozwój funkcji turystyczno-rekreacyjnych (w tym we współpracy

z powiatami ościennymi). Warunkiem koniecznym pozwalającym zapewnić wysoką jakość

środowiska przyrodniczego będzie również przeciwdziałanie zagrożeniom antropogenicznym

głównie ze strony lokalnych źródeł zanieczyszczeń powstających w procesach

energetycznego spalania paliw i wynikających z nagromadzenia substancji odpadowych na

terenie powiatu (eternit). Realizacja przyjętych celów pozwoli na zrównoważony rozwój

powiatu łączący ze sobą trzy aspekty – gospodarkę, człowieka w systemie społecznym oraz

środowisko przyrodnicze.

Wzmocnienie spójności systemu przestrzennego powiatu oznaczać będzie

zwiększenie szans budowania przewag konkurencyjnych, poprawę zdolności adaptacji

do zmieniających się uwarunkowań gospodarczych oraz uzyskanie efektów synergii

wynikających ze współpracy poszczególnych gminnych JST. Tak rozumiana spójność

przestrzenna powiatu przyczyniać się będzie do pełniejszego wykorzystania

endogenicznych potencjałów i możliwość kształtowania się powiązań funkcjonalno-

przestrzennych między powiatem a obszarem metropolitalnym Łodzi. Zapewni to

przyśpieszenie rozwoju społeczno-gospodarczego powiatu i zapobieganie procesom jego

peryferyzacji; pośrednio przyczyni się również do wzrostu integracji funkcjonalnej

województwa.

Kształtowanie ładu zagospodarowania przestrzennego oraz ochrona środowiska

przyrodniczego powiatu osiągane będą poprzez wymienione niżej cele operacyjne.

126

8. Wspieranie rozwoju infrastruktury technicznej i tworzenie ofert inwestycyjnych

Stan techniczny istniejącego układu drogowego powiatu sukcesywnie się poprawia,

jednak drogi nadal wykazują potrzeby remontowe z uwagi chociażby na znaczące ich zużycie

wynikające ze zwiększania się natężenia ruchu pojazdów.

Powiat jest relatywnie słabo wyposażony w infrastrukturę teleinformatyczną, głównie

w gospodarstwach domowych i przedsiębiorstwach. Ograniczona jest również dostępność do

Internetu szerokopasmowego, co może powodować wykluczenie cyfrowe niektórych

obszarów. Wyposażenie w infrastrukturę teleinformatyczną wysokiej jakości jest szczególnie

istotne w obiektach oświatowych i warunkuje kreowanie w pełni świadomego, młodego

społeczeństwa informacyjnego.

Przy wzrastającym zapotrzebowaniu na energię i konieczności zapewnienia

bezpieczeństwa energetycznego45

, coraz istotniejszym problemem staje się rozwój i

sukcesywna modernizacja systemów energetycznych. W tym zakresie szczególnie widoczna

jest potrzeba rozwoju systemu sieci gazowej w obszarach zurbanizowanych, a także na

bezpośrednio przyległych do nich terenach wiejskich. Konieczność zmniejszenia niskiej

emisji zanieczyszczeń do środowiska wymaga budowania kogeneracyjnych systemów

wytwarzania energii i centralizacji sieci ciepłowniczej w miastach oraz zmian w systemach

grzewczych z wykorzystaniem niskoemisyjnych źródeł energii. Ponadto powiat

charakteryzuje się niekorzystnymi proporcjami sieci kanalizacyjnej do wodociągowej,

głównie na terenach wiejskich. Wskazane jest rozwijanie ponadlokalnych instalacji

unieszkodliwiających odpady inaczej niż przez składowanie, stanowiących podstawę

do rozwoju infrastruktury koniecznej dla zintegrowanej gospodarki odpadami.

Dostępność i wysoka jakość infrastruktury transportowej, komunikacyjnej i

technicznej to podstawowe czynniki warunkujące rozwój ekonomiczny i społeczny,

stanowiące o atrakcyjności terenów dla inwestorów, a także zapewniające wysoką jakość

obsługi mieszkańców. Szczególną rolę w rozwoju powiatu odgrywa poziom dostępności

komunikacyjnej i stan techniczny infrastruktury transportowej. Warunkuje to integrację

rynków lokalnych z rynkiem regionalnym, zmniejsza koszty produkcji i konsumpcji oraz

skraca czas przewozu towarów i podróży. Powiązanie z krajowymi sieciami transportowymi

umożliwia dostęp do rynków zewnętrznych i wspiera transfer innowacji. W powiązaniach

zewnętrznych, rozbudowa infrastruktury transportowej, przede wszystkim drogowej,

45

Bezpieczeństwo energetyczne – stan gospodarki umożliwiający pokrycie bieżącego i perspektywicznego

zapotrzebowania odbiorców na paliwa i energię w sposób technicznie i ekonomicznie uzasadniony, przy

zachowaniu wymagań ochrony środowiska. Źródło: ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne.

127

zapewnia spójność przestrzenną powiatu z terytorium regionu oraz podnosi atrakcyjność

inwestycyjną obszarów. Zakłada się, że w ramach rozwoju systemu transportowego na terenie

powiatu (budowa drogi S8) działania skierowane będą na poprawę jakości wewnętrznej,

lokalnej infrastruktury transportowej, zwiększenie jej dostępności, rozwój usług

logistycznych. Wysoką jakość infrastruktury transportowej zapewnią nowoczesny układy

drogowy, powiązany z układem krajowym umożliwiający zlokalizowanie w obszarze powiatu

funkcji turystycznych, rekreacyjnych, wypoczynkowych nastawionych na popyt ze strony

mieszkańców miast regionalnych (Łódź, Wrocław). Rozwój infrastruktury transportowej

umożliwiający szybkie przemieszczanie się ludności, stanie się szansą rozwoju turystyki w

powiecie. Ponadto poprawa dostępności transportowej powiatu zapewni możliwość rozwoju

funkcji logistycznych w obszarze powiatu. Dostępność infrastruktury transportu drogowego i

kolejowego stworzy szansę na zintegrowanie systemów transportowych i rozwój usług

multimodalnych.

Gospodarka oparta na wiedzy wymaga nowoczesnych systemów komunikacji

społecznej, wymiany danych i informacji, zarówno w strukturach urzędów, przedsiębiorstw,

podmiotów świadczących usługi publiczne, jak i kontaktach międzyludzkich. Komunikację tę

zapewniają Internet oraz nowoczesne środki przekazu typu telefonia komórkowa,

przewodowa a także łącza radiowo-telewizyjne. Zakłada się, że zwiększenie dostępu do

szerokopasmowego Internetu, cyfryzacja usług i danych, a także działania edukacyjne,

szczególnie grup społecznych o najniższym wskaźniku korzystania z Internetu, przyczynią się

do upowszechnienia e-usług oraz budowy społeczeństwa informacyjnego.

Nieodzownym elementem życia mieszkańców oraz sprawnego funkcjonowania i

rozwoju gospodarki powiatu jest dostępność infrastruktury technicznej, w tym szczególnie

zapewniającej zaopatrzenie w energię i wodę, jak również nowoczesny system

odprowadzania i unieszkodliwiania produktów ubocznych z produkcji przemysłowej oraz

bytu mieszkańców (ścieki, odpady), uwzględniający wymogi ochrony środowiska. Przyjmuje

się, że rozwój infrastruktury technicznej nastawiony będzie na zapewnienie bezpieczeństwa

energetycznego powiatu, poprawę stanu technicznego punktowych i liniowych elementów

sieci przesyłowych, dystrybucyjnych oraz odbiorczych, wykorzystanie OZE dla lokalnej

produkcji energii oraz wdrażanie nowych technologii i rozwiązań w zakresie zintegrowanej

gospodarki odpadami. Istotne znaczenie będą miały także działania zmierzające do

równoważenia dysproporcji sieci w ramach rozwoju gospodarki wodno-ściekowej.

Reasumując, należy stwierdzić, że osiągnięcie celu „wspieranie rozwoju

infrastruktury technicznej i tworzenie ofert inwestycyjnych”, pozwoli na pełne

128

wykorzystanie potencjału Powiatu Wieruszowskiego oraz umożliwi wzmocnienie efektu

dyfuzji procesów rozwojowych z ośrodków regionalnych.


8.1. Stworzenie wspólnej oferty inwestycyjnej powiatu.

8.2. Wspieranie rozwoju scentralizowanej sieci cieplnej na obszarach zurbanizowanych.

8.3. Uporządkowanie gospodarki wodno-ściekowej w powiecie.

8.4. Poprawa stanu infrastruktury drogowej wewnątrz powiatu.

8.5. Rozwój infrastruktury ICT.

8.6. Wspieranie rozwoju sieciowej infrastruktury w zakresie zaopatrzenia w paliwa

gazowe.

9. Wspieranie rozwoju odnawialnych źródeł energii (OZE)

Jednym z wyzwań współczesnych czasów jest zaspokojenie potrzeb energetycznych.

Ze względu na wzrastające ceny tradycyjnych surowców energetycznych (węgla, ropy, gazu),

gospodarki w znacznym stopniu narażone są na wahania koniunkturalne rynków

energetycznych. Zarówno wzrost efektywności energetycznej gospodarki, jak i ogólne

zmniejszenie zużycia energii poprzez racjonalizację jej wykorzystania, stają się zatem celami

warunkującymi dalszy trwały i zrównoważony rozwój gospodarczy. Zakłada się inicjowanie,

promowanie i wspieranie wybranych pilotażowych projektów energetycznych o charakterze

„dobrych praktyk”, szczególnie z zakresu: rozwoju OZE, przedsięwzięć służących

racjonalizacji gospodarowania energią oraz zwiększenia efektywności wykorzystania

(poszanowania) energii w szczególności w sektorze komunalno-bytowym. Bardzo ważnym

kierunkiem postulowanych zmian sektora energetycznego jest także dywersyfikacja

użytkowanych nośników energetycznych, przede wszystkim w kierunku wzrostu

wykorzystania niekonwencjonalnych, w szczególności odnawialnych, źródeł energii, takich

jak: biomasa, energia słoneczna, itp.


9.1. Wspieranie wykorzystania biomasy do celów produkcji energii w lokalnych

systemach grzewczych.

9.2. Wspieranie procesu modernizacji indywidualnych systemów ogrzewania budynków,

a także oświetlenia przestrzeni publicznych z wykorzystaniem alternatywnych źródeł

energii.

129

10. Ochrona zasobów naturalnych i kształtowanie środowiska przyrodniczego

Stan środowiska przyrodniczego w Powiecie Wieruszowskim jest zadowalający.

Istotnym zagrożeniem dla walorów środowiska przyrodniczego jest narastająca antropopresja

na tereny najcenniejsze przyrodniczo i krajobrazowo, w tym niekontrolowana suburbanizacja,

w szczególności w dolinach rzecznych i na terenach parków krajobrazowych. Dodatkowo

istotnym problemem jest lokalizowanie zabudowy w dolinach rzecznych i na terenach

zalewowych.

Środowisko przyrodnicze jest jednym z kluczowych czynników determinujących

funkcjonowanie i rozwój społeczno-gospodarczy. Wysoka jakość środowiska wraz

z dostępem do jego zasobów, pełnią ważne funkcje ekologiczne, wpływają na jakość życia, a

także oddziaływają na jakość kapitału ludzkiego. Walory środowiska przyrodniczego

decydują o atrakcyjności turystyczno-wypoczynkowej powiatu (dolina rzeki Prosny), stając

się ważnymi stymulatorami rozwoju gospodarczego. Systemy przyrodnicze bez wsparcia i

regulacji ze strony władz publicznych oraz na skutek niskiej świadomości ekologicznej

mieszkańców ulegają nieodwracalnej dewastacji. Brak ciągłości obszarów chronionych oraz

fragmentacja przestrzeni, jak również silna antropopresja na tereny o cennych walorach

przyrodniczych, prowadzą do degradacji środowiska przyrodniczego. W powiecie zakłada

się zapewnienie powiązań ekologicznych między obszarami charakteryzującymi się wysokimi

walorami przyrodniczo-krajobrazowymi w celu uzyskania spójnego, ciągłego systemu

ekologicznego wpisującego się w system regionalny i krajowy. Podstawowymi działaniami

będzie przede wszystkim przeciwdziałanie niekontrolowanej urbanizacji terenów wiejskich

oraz ochrona dolin rzecznych przed zabudową. Poza tym, zakłada się również wykorzystanie

potencjału przyrodniczo-krajobrazowego powiatu dla rozwoju turystyki i rekreacji.

Postępujące w skali globalnej zmiany klimatyczne, skutkujące coraz powszechniej

występującymi zjawiskami suszy bądź ekstremalnymi opadami i powodziami, stanowią

istotne przesłanki dla podejmowania działań zmierzających do ograniczenia i minimalizacji

ich negatywnych następstw. Niezwykle istotna staje się zmiana podejścia do retencjonowania

wody. Zakłada się odtwarzanie terenów zalewowych, budowę polderów oraz lokalnych

zbiorników retencyjnych, przy mniejszym udziale regulacji rzek w formie budowy

obwałowań. W celu ograniczenia skutków suszy, w obszarach zurbanizowanych, zakłada

się poprawę retencji naturalnej i sztucznej, a także prowadzenie racjonalnej gospodarki rolnej

wykorzystującej systemy melioracyjne.

130


10.1. Ochronę zasobów wodnych i rozwój infrastruktury związanej z

wykorzystaniem zasobów wodnych.

10.2. Zagospodarowanie odpadów niebezpiecznych na terenie powiatu i poprawa

stanu czystości powietrza atmosferycznego.

10.3. Przeciwdziałanie rozpraszaniu zabudowy (zapewnianie ładu przestrzennego)

10.4. Wspieranie działań na rzecz kształtowania świadomości ekologicznej (np.

stosowanie ekologicznych technologii w budownictwie, ekologiczne sposoby

ogrzewania, budowa przydomowych oczyszczalni ścieków).

Cel strategiczny IV: PODNOSZENIE SPRAWNOŚCI

INSTYTUCJONALNEJ ZARZĄDZANIA W JST

Sprawność zarządzania w jednostkach samorządu terytorialnego (JST) rozumiana jest

jako cel o charakterze strategicznego uwarunkowania wewnętrznego. Bez zapewnienia

sprawnego działania lokalnej administracji samorządowej opartej na nowoczesnych metodach

zarządzania ukierunkowanych na poprawę jakości obsługi administracyjnej mieszkańców i

podmiotów gospodarujących, z wykorzystaniem technologii informatycznych, nie uda się

bowiem zrealizować pozostałych strategicznych celów rozwoju powiatu. Jednocześnie cel ten

jest szczególnie ważny dla wyzwolenia impulsów rozwojowych wynikających z

partnerskiej współpracy instytucji publicznych, prywatnych i organizacji

pozarządowych, jako nowych sieciowych potencjałów i zasobów ujawniających się w

lokalnych układach funkcjonalno-przestrzennych.

Znaczenie sprawności instytucjonalnej i zdolności do współpracy w różnych formach

organizacyjnych akcentowane jest we wszystkich strategicznych dokumentach na poziomie

krajowym i regionalnym podejmujących problematykę polityki rozwojowej. Sprawne

zarządzanie staje się ważnym źródłem uzyskiwania trwałych przewag konkurencyjnych,

zarówno w kraju, jak i regionie, powiecie oraz gminie, pozwala bowiem na koordynację

realizowanych projektów, uzyskiwanie synergicznych efektów rozwojowych oraz racjonalne

wydatkowanie środków publicznych. Bez sprawnego międzyszczeblowego zarządzania

publicznego (samorząd powiatowy i samorządy lokalne), partnerskiej realizacji projektów z

sektorem prywatnym i społecznym, nie uda się stworzyć właściwych podstaw dla trwałego

rozwoju.

131

Informatyzacja, cyfryzacja i budowanie społeczeństwa informacyjnego stają się

wyzwaniem dla każdej gospodarki, także tej na poziomie lokalnym. Jednocześnie są celem

warunkującym sprawność zarządzania w sektorze publicznym i organizacjach

współpracujących na rzecz rozwoju danej jednostki terytorialnej. Zakłada się, że rozwój

technologii cyfrowych i nowych usług świadczonych przy wykorzystaniu IT będzie

wspierany pod kątem jak najszybszego zastosowania narzędzi cyfrowych w lokalnych JST

pozwalając na między-pozimowe i partnerskie współzarządzanie. Szczególne znaczenie będą

odgrywały zintegrowane projekty międzygminne.

Do podstawowych celów operacyjnych umożliwiających poprawę sprawności

instytucjonalnej zarządzania rozwojem powiatu zaliczono:

11. Podniesienie kwalifikacji/kompetencji osób zatrudnionych w administracji, w tym w

szczególności poprzez następujące cele szczegółowe (kierunki działań):

11.1. Stworzenie wspólnego dla wszystkich gmin programu poprawy jakości

zarządzania w administracji.

11.2. Stworzenie wspólnej oferty szkoleniowej dla pracowników gmin i powiatu.

12. Wspieranie rozwoju przyjaznej administracji publicznej, w tym w szczególności

poprzez następujące cele szczegółowe (kierunki działań):

12.1. Rozwój usług z zakresu e-administracji.

12.2. Usuwanie barier architektonicznych we współpracy z grupami osób

niepełnosprawnych.

12.3. Poprawienie obiegu informacji i usprawnienie procedur stosowanych w

obsłudze mieszkańców.

13. Koordynacja działań na rzecz pozyskiwania zewnętrznych środków finansowych, w

tym w szczególności poprzez następujące cele szczegółowe (kierunki działań):

13.1. Stworzenie interaktywnej platformy komunikacji dla JST i podmiotów

gospodarczych i organizacji pozarządowych.

13.2. Organizacja szkoleń dla różnych grup zawodowych.

13.3. Stworzenie struktur i procedur współpracy z zespołem monitorowania strategii.

14. Opracowanie zintegrowanej strategii promocji Powiatu Wieruszowskiego; strategia

promocji powinna:

zostać opracowana wspólnie z gminnymi JST,

uwzględniającej najważniejsze zintegrowane projekty rozwojowe,

stworzyć markę powiatu bazującą na wynikach zintegrowanej analizy SWOT.

132

6. Projekty zintegrowane służące realizacji strategii

6.1. Istota i charakter projektów zintegrowanych

Definiując pojęcie „projekty zintegrowane” można przyjąć, iż termin ten „generalnie

oznacza grupę projektów realizujących wspólny cel, obejmujących określony obszar

geograficzny lub określonych beneficjentów. Chodzi w nich o połączenie sił pewnych

podmiotów, zakresów lub innych cech, których nie można byłoby połączyć w zwykłych

projektach”46

.

Na potrzeby niniejszej strategii projekty zintegrowane należy rozumieć jako

przedsięwzięcia realizowane wspólnie (przez gminy) w obszarze Powiatu Wieruszowskiego,

których efekty przekładają się na korzyści dla wszystkich mieszkańców i podmiotów

gospodarczych funkcjonujących na terytorium powiatu.

Projekty zintegrowane można scharakteryzować w sposób następujący:

cechą projektów zintegrowanych jest uzyskiwanie korzyści w sferze: społecznej,

gospodarczej, a także środowiskowej oraz przestrzennej;

w realizację projektu zaangażowane mogą być zarówno władze lokalne (powiatowe i

gminne) jak również przedsiębiorcy, miejscowa społeczność, organizacje pozarządowe

oraz inne podmioty; realizacja projektów zintegrowanych powinna więc, co do zasady,

angażować różne podmioty (publiczne, prywatne, społeczne) inicjując tym samym

potrzebę współdziałania w partnerstwie;

oddziaływanie przestrzenne efektów projektów zintegrowanych nie ogranicza się

jedynie do miejsca ich realizacji, ale obejmuje swoim zasięgiem np.: obszar całego

powiatu, obszar funkcjonalny lub obszar problemowy rozciągający się na terytorium kilku

gmin w powiecie; w szczególnych przypadkach oddziaływanie przestrzenne projektów

zintegrowanych może również przekraczać granice powiatu, np. w efekcie realizacji

projektu w obszarze funkcjonalnym obejmującym tereny należące także do powiatów

sąsiednich;

46

Por.: Przygotowanie i realizacja projektów zintegrowanych w ramach RPO WŁ. Ocena i rekomendacje, red.

naukowa: K. Pylak, Urząd Marszałkowski w Łodzi, wydanie I, Łódź 2012, s. 21; publikacja elektroniczna:

http://www.ewaluacja.gov.pl/wyniki/documents/przygotowanie_i_realizacja_proj_zint_rpo_wl_27022013.pdf

133

efekty projektów zintegrowanych można podzielić na bezpośrednie i pośrednie;

dla projektów zintegrowanych struktura organizacyjna na rzecz realizacji jest

tworzona po dokonaniu uzgodnień na poziomie powiatu. Przykładową strukturą

organizacyjną może być np.: porozumienie, związek celowy;

na projekty zintegrowane składa się szereg konkretnych zadań, co oznacza, że zadanie

czy też poszczególne działanie nie jest projektem.

6.2. Lista projektów zintegrowanych

Lista projektów zintegrowanych dla Powiatu Wieruszowskiego została utworzona na

podstawie zdefiniowanych i opisanych powyżej celów polityki rozwoju. Każdy z

wymienionych niżej projektów dobrany został w taki sposób, aby jego realizacja przyczyniła

się do realizacji celów operacyjnych w ramach różnych celów strategicznych. Na listę tę

składają się następujące projekty:

1. Stworzenie stref przemysłowych z wykorzystaniem węzłów drogi S8 (oraz infrastruktury

kolejowej).

2. Stworzenie centrum rozwoju i promocji powiatu dla realizacji działań m.in. takich jak:

zorganizowanie wspólnego dla gmin podmiotu odpowiedzialnego za sprawne

pozyskiwanie zewnętrznych środków finansowych,

organizacja szkoleń dla rolników w zakresie pozyskiwania środków unijnych,

organizacja wspólnej oferty szkoleniowej dla pracowników gmin i powiatu na rzecz

podnoszenia kompetencji zawodowych oraz podnoszenia jakości obsługi

mieszkańców,

podejmowanie działań promocyjnych opartych na produktach regionalnych,

organizacja imprez, wydarzeń kulturalnych,

edukacja (w tym kształtowanie świadomości ekologicznej, np. w zakresie możliwości

wykorzystania OZE),

obsługa inwestorów.

3. Stworzenie centrum kształcenia zawodowego o znaczeniu (makro)regionalnym na

potrzeby specjalizacji gospodarczych istotnych dla rozwoju powiatu (nauka zawodu,

podwyższanie kwalifikacji, organizacja praktyk zawodowych).

4. Opracowanie programu aktywizacji dzieci i młodzieży, obejmującego działania takie jak:

134

stworzenie systemu wsparcia rozwoju dzieci i młodzieży szczególnie uzdolnionej z

terenu Powiatu Wieruszowskiego,

opracowanie programu organizacji warsztatów, zajęć pozaszkolnych itp., form

spędzania czasu dla dzieci i młodzieży.

5. Stworzenie Centrum Seniora (Senior City) – instytucji opieki nad osobami starszymi,

obejmującego działania takie jak:

zorganizowanie ośrodka opieki nad osobami starszymi (dla mieszkańców powiatu

oraz dla mieszkańców spoza powiatu),

edukacja w zakresie eliminacji zagrożenia wykluczeniem cyfrowym wśród starszych

mieszkańców gminy,

organizacja Uniwersytetu Trzeciego Wieku.

6. Utworzenie szlaku turystyczno-przyrodniczego rzeki Prosny (w oparciu o istniejące

obiekty zabytkowe oraz atrakcje przyrodnicze), obejmującego działania takie jak:

uporządkowanie przestrzeni publicznych, na terenach rozwoju turystyki,

poprawa czystości wody w rzece Prośnie – działania we współpracy z powiatem

kluczborskim (woj. opolskie),

rekultywacja składowisk odpadów, likwidacja dzikich wysypisk,

rewaloryzacja obiektów zabytkowych na terenie powiatu,

wytyczenie szlaków turystycznych, ścieżek dydaktycznych, tematycznych itp.

(rozwój i utrzymywanie infrastruktury służącej temu zadaniu).

7. Stworzenie programu poprawy czystości powietrza, obejmującego następujące zadania:

wzmocnienie systemu monitoringu czystości powietrza, w szczególności w centrum

miasta Wieruszowa,

likwidację źródeł „niskiej emisji” w efekcie usprawnienia lokalnego systemu

ciepłowniczego,

termomodernizację obiektów użyteczności publicznej,

wspieranie wykorzystania alternatywnych źródeł energii (gazyfikacja, w tym gaz

ziemny z Lututowa).

8. Realizacja zintegrowanego programu wymiany eternitowych pokryć dachowych

połączonej z instalacją kolektorów ciepła i ogniw fotowoltaicznych (OZE) – w

pierwszej kolejności na terenach położonych w dolinie Prosny.

9. Koordynacja budowy i modernizacji międzygminnej sieci kanalizacyjnej, z

wykorzystaniem istniejącej i planowanej oczyszczalni ścieków.

135

10. Zintegrowany program gospodarki wodnej w dolinie Prosny i Warty, obejmujący:

uregulowanie stosunków wodnych poprzez irygację i meliorację gruntów,

budowę i zagospodarowanie zbiorników retencyjnych,

rozwój systemów małej retencji.

Zestawienie podsumowujące proponowanych zintegrowanych projektów

rozwojowych dla Powiatu Wieruszowskiego zawiera tab. 6.1, w której określono również

zasięg terytorialny efektów oddziaływania projektów na otoczenie oraz rekomendowane

formy instytucjonalne ich realizacji.

136

Tab. 6.1. Przegląd zintegrowanych projektów rozwojowych dla Powiatu Wieruszowskiego, rekomendowanych do realizacji w latach 2014-2020

L.p.

Nazwa projektu zintegrowanego

(skrócona)

Czy projekt odnosi się do obszaru funkcjonalnego?

Forma organizacyjna/ instytucjonalna realizacji

projektu

Zasięg oddziaływania

efektów

Lokalizacja fizyczna proponowanych działań

1. Strefa przemysłowa

Potencjalne możliwe wyznaczenie obszaru funkcjonalnego rozwoju przemysłu i usług.

Klaster, park przemysłowy Regionalny/ krajowy W zależności od deklaracji udziału gmin

2. Centrum rozwoju i promocji powiatu

Nie

Agencja rozwoju z udziałem kapitału samorządowego lub samorządowego oraz prywatnego

Regionalny M. Wieruszów

3. Centrum kształcenia zawodowego

Nie Szkoła publiczna Ponad-powiatowy, subregionalny

M. Wieruszów

4. Program aktywizacji dzieci i młodzieży

Nie Projekty szczegółowe realizowane przez samorząd lub NGO’s

Cały powiat Wszystkie gminy powiatu

5. Programu opieki nad osobami starszymi

Nie Projekty szczegółowe realizowane przez samorząd lub NGO’s

Cały powiat Wszystkie gminy powiatu

6. Szlak turystyczno-przyrodniczy rzeki Prosny

Dolina rzeki Prosny Stowarzyszenie, fundacja Regionalny Wszystkie gminy powiatu

7. Program poprawy czystości powietrza

Potencjalnie możliwe wyznaczenie obszarów problemowych narażonych na zanieczyszczenie powietrza

Projekty szczegółowe realizowane przez samorząd lub podmioty prywatne

Tereny zurbanizowane powiatu

Wieruszów, Czastary, Łubnice, Sokolniki, Bolesławiec, Galewice

8. Zintegrowanego programu wymiany eternitowych pokryć dachowych

Nie Projekty szczegółowe realizowane przez samorząd

Powiat Wszystkie gminy powiatu

9. Międzygminna sieć kanalizacyjna

Obszar zurbanizowany Projekty szczegółowe realizowane przez samorząd i podmioty prywatne

Tereny zurbanizowane powiatu

Wszystkie gminy powiatu

10. Zintegrowany program gospodarki wodnej

Obszar funkcjonalny zlokalizowany w dorzeczu

Projekty szczegółowe realizowane przez samorząd

Powiat i powiaty w dolnym biegu rzeki

Wszystkie gminy powiatu

Źródło: opracowanie własne na podstawie konsultacji z przedstawicielami JST w Powiecie Wieruszowskim.

137

7. System wdrażania i monitorowania strategii

rozwoju

7.1. System wdrażania strategii

Samorząd powiatowy pełni rolę koordynatora i organizatora procesu realizacji

strategii. Jest podmiotem odpowiedzialnym za inicjowanie wskazanych przedsięwzięć, a

także inwestorem bezpośrednio realizującym określone inwestycje. Niektóre cele oraz

wyznaczone w strategii zadania pozostają jednak poza bezpośrednimi możliwościami

oddziaływania i finansowania przez władze samorządu powiatowego. Rolą samorządu

powiatowego w tym przypadku jest pełnienie roli inspiratora działań oraz motywatora dla

samorządów gminnych. W proces realizacji celów strategii włączone będzie zatem szerokie

grono podmiotów publicznych: jednostki samorządu terytorialnego wraz z jednostkami

podległymi z obszaru Powiatu Wieruszowskiego, a także jednostki samorządów

terytorialnych z powiatów sąsiadujących, podmioty sektora gospodarczego, instytucje

otoczenia biznesu, samorządy gospodarcze i zawodowe, organizacje pozarządowe i

mieszkańcy powiatu. Ze względu na włączenie w ten proces wielu interesariuszy konieczna

będzie współpraca samorządów i innych wymienionych wyżej podmiotów reprezentujących

różne sfery funkcjonowania Powiatu Wieruszowskiego. Relacje i współpraca pomiędzy tymi

podmiotami realizującymi strategię opierać się będą na zasadzie partnerstwa. W realizacji

strategii bardzo istotne jest podejście systemowe łączące zarządzanie rozwojem z m.in.

tworzeniem i rozwijaniem partnerstwa, czyli tworzeniem trwałych porozumień na rzecz

realizacji wybranych projektów. Proces wdrażania wzmacniany jest więc poprzez współpracę

oraz regularne współdziałanie i wymianę doświadczeń.

W celu efektywnej i sprawnej realizacji założeń strategii rozwoju Powiatu

Wieruszowskiego oraz osiągnięcia założonych w niej celów utworzony powinien zostać

zespół zadaniowy ds. wdrażania strategii. Powinien on być odpowiedzialny za zarządzanie, a

zarazem koordynowanie i kontrolę prawidłowości przebiegu wszelkich działań służących

realizacji strategii. Zespół wdrożeniowy powinien być mniejszy od zespołu opracowującego

strategię rozwoju natomiast w jego składzie powinny znaleźć się m.in. osoby i reprezentanci

138

grup uczestniczących w procesie tworzenia dokumentu. Zespół zadaniowy ds. wdrażania

strategii powinien mieć jasno określone zadania i kompetencje, a wśród nich m.in. realizację

zadań zapisanych w strategii, opiniowanie zgodności planowanych inwestycji powiatowych z

zapisami strategii, opracowywanie raportów oraz informowanie o przebiegu realizacji zadań

wskazanych w strategii, informowanie społeczności powiatu o istnieniu strategii oraz

wskazanych w niej kierunkach rozwoju powiatu oraz efektach realizacji.

Organizacja wieloaspektowego procesu realizacji strategii wymaga tworzenia

struktury koordynującej wdrażanie strategii oraz sformułowania zasad współpracy z innymi

jednostkami potencjalnie zaangażowanymi w ten proces. Umożliwi to wykorzystanie

możliwości tkwiących w tych jednostkach. Władze powiatowe powinny pełnić rolę lidera w

zespole koordynującym, gdyż są one podmiotem strategii. W proces realizacji strategii

pośrednio zaangażowane będą różne podmioty, w tym m.in.: jednostki organizacyjne Powiatu

Wieruszowskiego, gminy powiatu, partnerzy społeczno-gospodarczy, pozostali uczestnicy

życia społeczno-gospodarczego. Stąd też niezwykle ważna jest rola zespołu wdrożeniowego,

który będzie koordynował proces realizacji zapisów strategii rozwoju Powiatu

Wieruszowskiego.

Istotnym w tym procesie wdrażania zapisów strategii jest sporządzenie jasnej i

czytelnej listy działań, które zgodnie z deklaracjami mają być realizowane przez

poszczególnych partnerów oraz harmonogramu ich realizacji, a także źródeł finansowania.

Kolejnym ważnym więc elementem jest połączenie środków finansowych koniecznych do

realizacji wyznaczonych zadań z budżetami oraz wieloletnimi planami finansowymi

jednostek samorządu terytorialnego.

7.2. System monitorowania strategii

Wdrażanie strategii powoduje konieczność nadzoru nad postępem prac w realizacji

polityki rozwoju oraz konieczność oceny i weryfikacji podejmowanych działań ze

szczególnym uwzględnieniem intensywnych zmian, które zachodzą w otoczeniu jednostki

samorządu terytorialnego. Mechanizm monitoringu strategii umożliwia bieżącą ocenę

postępów wdrażania strategii oraz skutków realizowanej w ten sposób polityki rozwoju.

Zakłada on zbudowanie banku strategicznych danych o procesach zachodzących w powiecie

jak i jego otoczeniu. Bank danych składa się ze wskaźników ilościowych oraz jakościowych,

przy pomocy których można będzie śledzić tempo i stopień zaawansowania realizacji zadań

139

strategicznych oraz osiągania celów rozwoju. Przy pomocy wskaźników i zbieranych danych

obserwować można przebieg procesów zachodzących wewnątrz powiatu jak i w jego

otoczeniu, które mają wpływ na jego kondycję społeczno-gospodarczą.

System monitoringu strategii służyć ma ciągłej obserwacji realizacji celów

strategicznych, operacyjnych oraz zadań, a także analizie zgodności efektów podejmowanych

działań z założeniami. Realizacja strategii wymaga systematycznego obserwowania

zachodzących w powiecie zmian, a także reagowania na pojawiające się problemy oraz szanse

i zagrożenia w otoczeniu, które wpływają na osiąganie założonych w strategii rezultatów.

Obserwacji zmian służyć ma więc system monitorowania, który umożliwi aktualizację

zapisów strategii, a także zapewni dostęp do rzetelnych informacji dla decydentów, opinii

publicznej o postępach w realizacji zaplanowanych zadań oraz osiąganiu celów rozwoju

powiatu.

Kluczowe w procesie monitoringu jest stworzenie ramowego systemu wskaźników,

według których raportowane będą postępy w realizacji działań. Istotnym elementem jest

częstotliwość analiz danych wchodzących w skład systemu monitoringu. Monitorowanie

realizacji strategii prowadzone powinno być na bieżąco, a jednymi z kluczowych warunków

jego skuteczności jest ciągłość i powtarzalność. Zaproponowany niżej system wskaźników

jest opracowywany w oparciu o dane pochodzące ze statystyki publicznej oraz dane z

powiatowych i gminnych jednostek samorządu terytorialnego. Zestaw tych miar może ulec

rozszerzeniu w zależności od stopnia złożoności i kierunku procesów rozwojowych w

powiecie. Dla zaproponowanych wskaźników wygenerowano wartości bazowe dla roku 2012

lub w przypadku braku informacji - wcześniejszego(. Bieżące aktualizowanie danych dla

wskaźników pozwoli na analizę trendów w ujęciu czasowym oraz dokonywanie porównań w

kolejnych okresach raportowania strategii ze stanem wyjściowym.

Dla skutecznej oceny realizacji zapisów strategii, postępów oraz stopnia realizacji

zamierzonych zadań, a przede wszystkim efektów podejmowanych działań powinien zostać

powołany zespół zadaniowy ds. monitorowania strategii. Zespół powinien mieć jasno

określone zadania i kompetencje, a wśród nich m.in.: nadzorowanie i ocena realizacji

strategii, analiza przebiegu realizacji projektów i zadań, a także identyfikacja stopnia

osiągania celów, zbieranie oraz analiza danych z przebiegu realizacji projektów i zadań,

opracowywanie raportów monitoringu.

140

Tab. 7.1. Wskaźniki systemu monitorowania zintegrowanej strategii rozwoju Powiatu Wieruszowskiego na lata 2014 – 2020

Wskaźniki dla celów strategicznych Jednostka

miary Źródło danych

Wartość bazowa 2012 (*2011,

**2010)

I. Rozwój gospodarczy

Produkcja sprzedana przemysłu na 1 mieszkańca w powiecie (podmioty o liczbie pracujących > 9) zł GUS 34329*

Liczba osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą wpisanych do rejestru REGON na 10 tys. Mieszkańców

os. GUS 637,2

Liczba jednostek nowo zarejestrowanych w rejestrze REGON na 10 tys. mieszkańców podm. GUS 71

Nakłady inwestycyjne w przedsiębiorstwach na 1 mieszkańca zł GUS 1013*

Specjalizacja gospodarcza gminy wg liczby podmiotów zarejestrowanych w REGON LQ (wskaźnik Florence’a)

GUS Wartość LQ >1,5 dla sekcji O i A (administracja

publiczna i rolnictwo)

Liczba przedsiębiorstw działających w sektorze turystyki wg PKD 2007 (sekcja I – zakwaterowanie i gastronomia)

jedn. gosp. GUS 89

Stopa bezrobocia rejestrowanego % GUS 11,4

Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w relacji do średniej krajowej (Polska=100) % GUS 70

Średnia wielkość gospodarstwa rolnego ha GUS 6,73

Liczba gospodarstw ekologicznych w liczbie gospodarstw ogółem % GUS

Liczba grup producentów rolnych szt. Starostwo Powiatowe, urzędy gmin

Liczba gospodarstw agroturystycznych ob. UG 18

Liczba całorocznych miejsc noclegowych w obiektach zbiorowego zakwaterowania na 1 000 mieszkańców

miejsce GUS 6,29

Długość szlaków turystycznych km Starostwo Powiatowe,

498,6

141

urzędy gmin

Długość ścieżek rowerowych km GUS 11,2

II. Wzmacnianie spójności społecznej

Udział osób w gospodarstwach domowych korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej w ludności ogółem

% GUS 8,4

Wskaźnik obciążenia demograficznego (liczba mieszkańców w wieku pozaprodukcyjnym do liczby mieszkańców w wieku produkcyjnym)

os. GUS 58,4

Lokalny Wskaźnik Rozwoju Społecznego (LHDI) pkt. Moja Polis 30,75**

Udział długotrwale bezrobotnych w liczbie bezrobotnych ogółem % GUS/PUP 32,7

Odsetek bezrobotnych z wykształceniem wyższym w liczbie zarejestrowanych bezrobotnych ogółem % PUP

Odsetek dzieci w wieku 3 – 5 lat objętych wychowaniem przedszkolnym w liczbie dzieci w tej grupie wiekowej dla obszarów wiejskich

% GUS 63,8

Liczba uczniów przypadająca na 1 komputer z szerokopasmowym dostępem do Internetu w szkołach podstawowych i gimnazjach

os. GUS 12,3

Liczba uczniów korzystający z zajęć pozalekcyjnych realizowanych w szkołach podstawowych i gimnazjalnych

os. UG

Odsetek ludności w wieku 15-64 lata z wyższym wykształceniem w liczbie ludności w tym wieku ogółem % GUS 12,6

Liczba lekarzy na 10 tys. mieszkańców (bez stomatologów, wg podstawowego miejsca pracy) os. GUS 5,2

Liczba uczestników imprez organizowanych przez domy kultury, ośrodki kultury, klubach, świetlice na 1 000 mieszkańców

os. GUS 6594

Frekwencja w wyborach do organów JST % GUS 52

Liczba organizacji pozarządowych (fundacje, stowarzyszenia i organizacje społeczne) na 10 tys. mieszkańców

szt. GUS 35

Udział osób oddających 1% podatku na rzecz organizacji pozarządowych w liczbie podatników ogółem % www.ngo.pl

Suma środków przekazanych z odpisów 1% podatku organizacjom pozarządowym na danym terenie zł Moja Polis 82 386,01*

III. Kształtowanie ładu zagospodarowania przestrzennego i ochrona środowiska przyrodniczego

Udział powierzchni powiatu objęty MPMP w powierzchni ogółem % UG 12

142

Udział gruntów zabudowanych i zurbanizowanych w powierzchni powiatu ogółem % UG

Liczba wydanych pozwoleń na budowę (budynki mieszkalne, budynki zbiorowego zamieszkania oraz niemieszkalne, obiekty inżynierii lądowej i wodnej)

pozw. GUS 158

Powierzchnia uzbrojonych terenów inwestycyjnych ha Starostwo Powiatowe, urzędy gmin

Lesistość powiatu % GUS 25,9

Liczba ludności korzystającej z sieci wodociągowej do liczby mieszkańców ogółem % GUS 90,6*

Liczba ludności korzystającej z instalacji kanalizacyjnej do liczby mieszkańców ogółem % GUS 46,4*

Liczba ludności korzystającej z oczyszczalni ścieków do liczby mieszkańców ogółem % GUS 58,8

Liczba ludności korzystającej z instalacji gazowej do liczby mieszkańców ogółem % GUS 1,9*

Udział dróg powiatowych o nawierzchni gruntowej w ogólnej długości tych dróg % Starostwo Powiatowe, urzędy gmin

5

Udział dróg gminnych o nawierzchni gruntowej w ogólnej długości tych dróg % Starostwo Powiatowe, urzędy gmin

43,8

Udział odpadów poddanych odzyskowi w ilości odpadów (z wyłączeniem komunalnych) ogółem % GUS 93,6

Emisja zanieczyszczeń powietrza z zakładów szczególnie uciążliwych (pyłowe i gazowe) t/r GUS 106730

(215 i 106505)

Ilość energii wytwarzanej w powiecie pochodzącej ze źródeł odnawialnych MWh

IV. Podnoszenie sprawności instytucjonalnej zarządzania w JST

Liczba przeszkolonych pracowników samorządowych os. Starostwo Powiatowe, urzędy gmin

0

Liczba mieszkańców powiatu korzystająca z elektronicznego systemu zarządzania dokumentami os. Starostwo Powiatowe, urzędy gmin

Liczba projektów realizowanych we współpracy z innymi jednostkami samorządu terytorialnego szt. Starostwo

143

Powiatowe, urzędy gmin

Środki finansowe pozyskane z zewnętrznych źródeł (dotacje i subwencje krajowe, EFRR, EFS, EOG, itp.)

zł Starostwo Powiatowe, urzędy gmin

Środki unijne na 1 mieszkańca zł Starostwo Powiatowe, urzędy gmin

3045

Wskaźnik „Przyjazny samorząd” pkt. Moja Polis 1,89**

Wskaźnik „Przyjazny samorząd” – wymiar „partnerstwo” pkt. Moja Polis 1,3**

Źródło: opracowanie własne.

144

8. Źródła i instrumenty finansowania realizacji

strategii

Zintegrowana Strategia Rozwoju Powiatu Wieruszowskiego na lata 2014 – 2020

powinna być dokumentem wyznaczającym kierunki opracowywania budżetu powiatu w

latach 2014 – 2020 oraz kierunki wykorzystywania innych źródeł finansowania. Z

perspektywy finansowej realizacja strategii rozwoju Powiatu Wieruszowskiego

uwarunkowana jest przez wewnętrzne zdolności inwestycyjne, wygenerowane przez

samorząd powiatowy oraz jednostki samorządów gminnych działających na obszarze powiatu

a także finansowe partnerów prywatnych, zaangażowanych w proces rozwoju. Z punktu

widzenia wewnętrznych zdolności inwestycyjnych, kluczowe znaczenie ma obecna i przyszła

kondycja finansowa samorządów gminnych oraz samorządu powiatowego.

Stan gospodarki finansowej jednostek samorządu terytorialnego w Powiecie

Wieruszowskim można ocenić na podstawie wykonanej diagnozy rozwoju (pkt 2 niniejszej

Strategii).

Analiza finansowa Powiatu Wieruszowskiego oraz gmin wskazuje, że zarówno

powiat, jak i gminy wchodzące w jego skład posiadają znaczące zdolności pozyskiwania

zewnętrznych środków finansowych. Konkludując, finansowanie działań prorozwojowych

realizowanych w ramach strategii rozwoju wymaga szczególnego zaangażowania podmiotów

prywatnych i szerokiego wykorzystania formuł partnerstwa publiczno-prywatnego oraz

publiczno-publicznego.

Efektywność i skuteczność realizacji Zintegrowanej Strategii Rozwoju Powiatu

Wieruszowskiego na lata 2014 – 2020 uzależniona będzie, obok własnych środków

finansowych, od możliwości pozyskania wsparcia zewnętrznego. Ze względu na trwające

negocjacje na poziomie UE oraz brak zdefiniowanych ram finansowania polityki rozwoju na

poziomie kraju jak i regionu, oszacowanie potencjalnych strumieni finansowych jest dziś

niemożliwe. Przegląd i wersyfikacja przewidywanych w przyszłości funduszy i innych

narzędzi finansowania rozwoju wskazuje, że główne, zewnętrzne źródła stymulowania

rozwoju regionu łódzkiego to: środki z budżetu państwa (m.in. środki przekazane w ramach

kontraktów terytorialnych), fundusze Unii Europejskiej oraz środki międzynarodowych

instytucji finansowych (m.in. Europejski Bank Inwestycyjny, Bank Światowy, Europejski

145

Bank Odbudowy i Rozwoju). Uzupełnieniem tych źródeł mogą być także fundusze celowe

(m.in., Narodowy i Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej;

Mechanizm Finansowy EOG oraz Norweski Mechanizm Finansowy; środki znajdujące się w

dyspozycji Banku Gospodarstwa Krajowego w tym m.in.: Fundusz Rozwoju Inwestycji

Komunalnych (FRIK), Fundusz Kredytu Technologicznego (FKT), Krajowy Fundusz

Drogowy (KFD) w zakresie dróg krajowych oraz zadań ujętych w obowiązującym programie

rządowym, Fundusz Kolejowy (FK), Krajowy Fundusz Kapitałowy S.A. (KFK), wsparcie

funduszy poręczeniowych dla MŚP), a także środki prorozwojowe będące w gestii

poszczególnych ministerstw (m.in. Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego,

Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego).

Do innych potencjalnych źródeł wsparcia realizacji celów Strategii należy zaliczyć

m.in.: Instrument „Łącząc Europę” – w dziedzinie infrastruktury transportowej, energetycznej

i cyfrowej; Program „Horyzont 2020” – w dziedzinie badań naukowych i innowacji; Program

„Erasmus dla wszystkich” – w dziedzinie kształcenia i szkoleń; Program „Leonardo da Vinci”

– w dziedzinie kształcenia i szkolenia zawodowego; Program na rzecz przemian i innowacji

społecznych – w dziedzinie zatrudnienia i włączenia społecznego; Program LIFE – w

obszarze ochrony środowiska przyrodniczego i działań w obszarze ochrony klimatu.

Pierwszoplanowym źródłem finansowania rozwoju w najbliższym czasie pozostaną

niewątpliwie środki z funduszy unijnych (Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego,

Europejskiego Funduszu Społecznego i Funduszu Spójności), które wraz ze środkami

przekazywanymi w ramach wspólnej polityki rolnej (szczególnie II filar dotyczący rozwoju

wsi i rolnictwa), powinny dać silny impuls rozwojowy dla Powiatu Wieruszowskiego.

Równocześnie zakładana decentralizacja wdrażania funduszy Unii Europejskiej powinna

sprzyjać samodzielności kształtowania lokalnej polityki rozwoju.

Wskazane zarówno na poziomie regionu (w „Strategii Rozwoju Województwa

Łódzkiego 2020”), kraju (w ramach Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego), jak i Unii

Europejskiej (w ramach Europa 2020) priorytety i obszary strategicznej interwencji znalazły

odzwierciedlenie w Zintegrowanej Strategii Rozwoju Powiatu Wieruszowskiego na lata 2014

– 2020 i w pełni wpisują się w wizję i cele strategiczne rozwoju powiatu. Proponowana

reorientacja europejskiej i krajowej polityki regionalnej tworzy sprzyjające, także dla

powiatu, uwarunkowania rozwojowe. Zmiany w głównych kierunkach alokacji środków

finansowych w nowym okresie programowania powinny być korzystne tak dla regionu

łódzkiego, jak i dla Powiatu Wieruszowskiego i przynieść większe możliwości dynamizacji

procesów rozwoju.

146

W finansowaniu Zintegrowanej Strategii Rozwoju Powiatu Wieruszowskiego na lata

2014 – 2020 konieczne jest mocne zaangażowanie prywatnych środków, w tym m.in.

funduszy pożyczkowych, gwarancji i poręczeń kredytowych oraz rozwój instrumentów

finansowych opartych na partnerstwie publiczno-prywatnym, którego istotą jest wspólna

realizacja projektów przez podmiot publiczny i partnera prywatnego oparta na podziale zadań

i ryzyk. Wielopodmiotowe budżety, wykorzystujące mechanizmy montażu finansowego,

stanowiące podstawę tworzenia zintegrowanych projektów w nowym okresie programowania

będą zyskiwały na znaczeniu.

Jednym z głównych instrumentów realizacji strategii będzie kontrakt terytorialny,

jako narzędzie koordynacji działań rozwojowych pomiędzy rządem i samorządem

regionalnym w oparciu o rozpoznane potrzeby oraz priorytety rozwojowe województwa i

kraju (kontrakt terytorialny – pośrednio – będzie oddziaływał także na finansowanie rozwoju

lokalnych jednostek terytorialnych ze środków publicznych). Kontrakt określi zasady

dotyczące koncentracji tematycznej (czyli na co będą kierowane fundusze) oraz zasady

dotyczące realizacji wymiaru terytorialnego, w tym wsparcia Obszarów Strategicznej

Interwencji państwa (czyli szczególnie istotnych z punktu widzenia rozwoju kraju obszarów

geograficznych, na które kierowane będą fundusze). Kontrakt terytorialny będzie realizowany

przez programy rozwoju oraz programy operacyjne. Będzie finansowany zarówno z środków

unijnych, jak i krajowych.

W ramach kontraktu terytorialnego wyodrębniono nowy instrument dedykowany

obszarom miejskim lub innym obszarom funkcjonalnym – Zintegrowane Inwestycje

Terytorialne (ZIT), łączące działania finansowane z EFRR i EFS. To nowe narzędzie ma z

założenia przyczynić się do zwiększenia efektywności realizacji polityki spójności. Głównym

kryterium realizacji projektów w ramach ZIT powinien być ich zintegrowany charakter.

Możliwa będzie realizacja wiązki małych projektów tworzących zdefiniowaną, spójną całość,

często angażujących w procesie realizacji wielu partnerów w tym organizacje pozarządowe,

lub realizacja jednego kompleksowego projektu w obszarze funkcjonalnym.

147

Spis rysunków

Rys. 2.1. Dostępność Powiatu Wieruszowskiego w otoczeniu dużych miast (odległość i średni czas

przejazdu stan na 12.06.2013) .............................................................................................................. 12

Rys. 2.2. Dostępność transportowa Powiatu Wieruszowskiego w kontekście układu drogowego ...... 13

Rys. 2.3. Dostępność transportowa Powiatu Wieruszowskiego w kontekście układu kolejowego ...... 14

Rys. 2.4. Lokalizacja większych złóż węgla brunatnego i gazu ziemnego w Powiecie Wieruszowskim 17

Rys. 2.5. Obszary prawnie chronione (a) i korytarze ekologiczne (b) w otoczeniu Powiatu

Wieruszowskiego ................................................................................................................................... 20

Rys. 2.6. Korzystający z kanalizacji jako % ogółu ludności w wybranych powiatach i gminach Powiatu

Wieruszowskiego w 2011 roku .............................................................................................................. 23

Rys. 2.7. Odpady wytworzone na 1 km2 w Powiecie Wieruszowskim w latach 2007-2012.................. 24

Rys. 2.8. Udział odpadów poddanych odzyskowi w ilości odpadów wytworzonych w ciągu roku

Powiecie Wieruszowskim w okresie 2007-2012 ................................................................................... 24

Rys. 2.9. Emisja zanieczyszczeń do atmosfery w powiatach województwa łódzkiego ......................... 25

Rys. 2.10. Struktura wiekowa ludności w Powiecie Wieruszowskim w 2012 roku ............................... 28

Rys. 2.11. Koncentracja ludności na 1 km2 w województwie łódzkim w 2012 roku ............................. 28

Rys. 2.12. Ludność w wieku 13 lat i więcej według poziomu wykształcenia w 2011 roku w Powiecie

Wieruszowskim, podregionie sieradzkim i województwie łódzkim ...................................................... 30

Rys. 2.13. Choroby układu krążenia oraz choroby nowotworowe w Powiecie Wieruszowskim w latach

2005-2011 – umieralność. ..................................................................................................................... 31

Rys. 2.14. Przeciętna powierzchnia 1 mieszkania w powiatach województwa łódzkiego w 2010 roku 35

Rys. 2.15. Ilość pacjentów przypadająca na 1 pielęgniarkę w województwie łódzkim w 2011 roku .... 37

Rys. 2.16. Gospodarstwa domowe korzystające ze świadczeń opieki społecznej w Powiecie

Wieruszowskim w latach 2008-2011 ..................................................................................................... 38

Rys. 2.17. Gospodarstwa domowe korzystające z pomocy społecznej w gminach Powiatu


Rys. 2.18. Absolwenci szkół ponadgimnazjalnych według typów szkół w roku szkolnym 2010/2011 w

Powiecie Wieruszowskim ...................................................................................................................... 41

Rys. 2.19. Produkcja sprzedana przemysłu według powiatów województwa łódzkiego w 2011 roku. 46

Rys. 2.20. Struktura wytworzenia wartości dodanej wg sekcji PKD w wybranych podregionach w roku

2010 ....................................................................................................................................................... 48

Rys. 2.21. Udział pracujących w rolnictwie w liczbie pracujących ogółem w roku 2011 ...................... 49

Rys. 2.22. Udział pracujących w przemyśle i budownictwie w liczbie pracujących ogółem w roku 2011

............................................................................................................................................................... 50

Rys. 2.23. Udział pracujących w usługach w liczbie pracujących ogółem w roku 2011 ........................ 51

Rys. 2.24. Wartości współczynnika specjalizacji LQ dla Powiatu Wieruszowskiego na tle województwa

łódzkiego – identyfikacja potencjalnych obszarów specjalizacji gospodarczej (dane za rok 2011) ...... 53

Rys. 2.25. Specjalizacja gospodarcza gmin Powiatu Wieruszowskiego (wg liczby podmiotów

zarejestrowanych w REGION; dane za rok 2011) .................................................................................. 55

Rys. 2.26. Wskaźnik przedsiębiorczości w analizowanych powiatach w roku 2011 ............................. 56

Rys. 2.27. Liczba pracujących na 100 osób w wieku produkcyjnym w powiatach województwa

łódzkiego w roku 2011 .......................................................................................................................... 57

Rys. 2.28. Rozmieszczenie obiektów wpisanych do rejestru zabytków w Powiecie Wieruszowskim

według gmin – stan na marzec 2013r. .................................................................................................. 60

148

Rys. 2.29. Dochody ogółem per capita powiatów w Polsce i województwie łódzkim (2011). ............. 66

Rys. 2.30. Udział dochodów własnych w dochodach ogółem powiatów w Polsce i województwie

łódzkim (2011) ....................................................................................................................................... 69

Rys. 2.31. Wskaźnik dochodów podatkowych na jednego mieszkańca powiatów w Polsce i

województwie łódzkim (2011) .............................................................................................................. 70

Rys. 2.32. Struktura dochodów gmin Powiatu Wieruszowskiego w latach 2009 – 2011 ...................... 73

Rys. 2.33. Środki unijne jako procent dochodów ogółem powiatów w Polsce i województwie łódzkim

(2011) .................................................................................................................................................... 75

Rys. 5.1. Struktura celów strategicznych w zintegrowanej strategii rozwoju Powiatu Wieruszowskiego

............................................................................................................................................................. 108

149

Spis tabel

Tab. 2.1. Drogi publiczne gminne i powiatowe według typu nawierzchni w Powiecie Wieruszowskim

w 2011 r. ................................................................................................................................................ 15

Tab. 2.2. Drogi publiczne w Powiecie Wieruszowskim według zarządzającego w 2011r. .................... 15

Tab. 2.3. Lesistość gmin Powiatu Wieruszowskiego i jego otoczenia ................................................... 18

Tab.2.4. Zmiany liczby ludności w gminach Powiatu Wieruszowskiego w latach 2007-2011 .............. 29

Tab. 2.5. Stan obecny i prognoza demograficzna ludności w Powiecie Wieruszowskim ...................... 30

Tab. 2.6. Zasoby mieszkaniowe w gminach Powiatu Wieruszowskiego ............................................... 34

Tab. 2.7. Udział ludności korzystającej ze środowiskowej pomocy społecznej w gminach Powiatu


Tab. 2.8. Szkoły podstawowe oraz gimnazja publiczne i prywatne w Powiecie Wieruszowskim ......... 40

Tab. 2.9. Kluby i ich członkowie w Powiecie Wieruszowskim w latach 2008-2012 .............................. 42

Tab. 2.10. Poziom rozwoju gospodarczego podregionu sieradzkiego na tle innych podregionów w

latach 2007-2010 (PKB w przeliczeniu na 1 mieszkańca w cenach bieżących) ..................................... 44

Tab. 2.11. Przeciętne miesięczne wynagrodzenia w powiatach województwa łódzkiego w latach 2008-

2011 ....................................................................................................................................................... 47

Tab. 2.12. Jednostki wpisane do rejestru REGON w Powiecie Wieruszowskim i powiatach sąsiednich

wg sekcji PKD 2007 (stan na rok 2011).................................................................................................. 52

Tab. 2.13. Poziom bezrobocia w powiatach województwa łódzkiego w latach 2008-2012 ................. 58

Tab. 2.14. Wykaz zabytków wpisanych do rejestru zabytków nieruchomych w Powiecie

Wieruszowskim według powiatów – stan na marzec 2013r. ................................................................ 61

Tab. 2.15. Infrastruktura i ruch turystyczny w Powiecie Wieruszowskim na tle innych powiatów

województwa łódzkiego w latach 2008-2011 ....................................................................................... 62

Tab. 2.16. Dochody ogółem i ze środków unijnych w Powiecie Wieruszowskim w latach 2007-2011 (w

PLN) ....................................................................................................................................................... 65

Tab. 2.17. Dochody Powiatu Wieruszowskiego i powiatów sąsiednich w latach 2007-2011 (w PLN) .. 65

Tab. 2.18. Dochody (ogółem i per capita) gmin Powiatu Wieruszowskiego w latach 2007-2011 (w PLN)

............................................................................................................................................................... 67

Tab. 2.19. Dochody gmin Powiatu Wieruszowskiego w relacji do przeciętnych dochodów gmin w

Polsce i w województwie łódzkim w okresie między 2007 a 2011 (w %) ............................................. 67

Tab. 2.20. Udział dochodów własnych w dochodach ogółem oraz wskaźnik dochodów podatkowych

na jednego mieszkańca w Powiecie Wieruszowskim w latach 2007-2011 ........................................... 68

Tab. 2.21. Dochody podatkowe na jednego mieszkańca gminy jako procent przeciętnych dochodów

podatkowych na jednego mieszkańca w Polsce .................................................................................... 71

Tab. 2.22. Dochody Powiatu Wieruszowskiego z budżetu Unii Europejskiej (2007-2009) oraz z: (1) UE

na finansowanie programów i projektów unijnych, (2) budżetu państwa przekazanych jako


wybranych powiatów ............................................................................................................................ 74

Tab. 2.23. Dochody gmin Powiatu Wieruszowskiego z budżetu Unii Europejskiej (2007-2009) oraz z:

(1) UE na finansowanie programów i projektów unijnych, (2) budżetu państwa przekazanych jako


gmin w wybranych powiatach ............................................................................................................... 76

150

Tab. 2.24. Obciążenie dochodów ogółem obsługą zadłużenia (w tym: bez rat kapitałowych na

projekty unijne) ..................................................................................................................................... 77

Tab. 2.25. Udział zobowiązań ogółem (w tym: bez zobowiązań na projekty unijne) w dochodach

ogółem ................................................................................................................................................... 78

Tab. 2.26. Zadłużenie gmin i Powiatu Wieruszowskiego w latach 2010 – 2011 w kontekście zapisów

art. 243 UoFP z 2009 roku ..................................................................................................................... 79

Tab. 3.1. Analiza zasobów strategicznych Powiatu Wieruszowskiego (według klasycznej metody

analizy SWOT) ........................................................................................................................................ 83

Tab. 3.2. Analiza SWOT dla Powiatu Wieruszowskiego w ujęciu zintegrowanym ................................ 95

Tab. 6.1. Przegląd zintegrowanych projektów rozwojowych dla Powiatu Wieruszowskiego,

rekomendowanych do realizacji w latach 2014-2020 ......................................................................... 136

Tab. 7.1. Wskaźniki systemu monitorowania zintegrowanej strategii rozwoju Powiatu

Wieruszowskiego na lata 2014 – 2020 ................................................................................................ 140

Zintegrowana Strategia Powiatu.pdf

Documents

Transcript of Zintegrowana Strategia Powiatu.pdf