Ziemniak Mono

Metodyka

INTEGROWANEJ PRODUKCJI ZIEMNIAKWZatwierdzi na podstawie art. 5 ust. 3 pkt 2 ustawy z dnia 18 grudnia 2003 r. o ochronie rolin (Dz.U. z 2004 r. Nr 11, poz. 94 z pn. zmianami) Adam Zych Gwny Inspektor Ochrony Rolin i Nasiennictwa

Warszawa, lipiec 2005 r.

Zatwierdzam

Opracowanie zbiorowe Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Rolin, Oddz. w Jadwisinie pod kierunkiem dr Wojciecha Nowackiego

Zesp autorw: dr Zbigniew Czerko, dr Wojciech Goliszewski, dr Tadeusz Gruczek, dr Anna Guska, mgr Barbara Lutomirska, dr Wojciech Nowacki, dr Cezary Trawczyski, mgr Marianna Szutkowska, dr Genowefa Sowa-Niedziakowska, dr Krystyna Zarzyska

Metodyka: Integrowana Produkcja ziemniakw

lipiec 2005 r.

SPIS TRECIWSTP ....................................................................................................................................6 1. IDEA I CELE INTEGROWANEJ PRODUKCJI ZIEMNIAKA ..............................................6 2. UWARUNKOWANIA PRZYRODNICZE PRODUKCJI ZIEMNIAKA W POLSCE...............7 2.1. Wymagania klimatyczne................................................................................................7 2.2. Wymagania glebowe .....................................................................................................8 3. STANOWISKO ZIEMNIAKA W ZMIANOWANIU.............................................................8 3.1. Waciwy wybr stanowiska pod ziemniaki ...................................................................8 3.2. Optymalne i dopuszczalne przedplony..........................................................................9 3.3. Znaczenie uprawy ziemniakw jako przedplonu dla innych rolin. .............................11 3.4. Uprawa rolin wychwytujcych zwizki azotu .............................................................11 4. UPRAWA ROLI POD ZIEMNIAKI .....................................................................................11 4.1. Poniwna i jesienna uprawa roli ..................................................................................11 4.2. Wiosenna uprawa roli..................................................................................................14 4.2.1. Odkamienianie pl ...............................................................................................14 4.2.2. Przygotowanie gleby do sadzenia........................................................................15 5. NAWOENIE PLANTACJI ZIEMNIAKA ...........................................................................15 5.1. Badania zasobnoci gleby w skadniki pokarmowe.....................................................15 5.2. Nawozy naturalne i organiczne ...................................................................................17 5.2.1. Obornik.................................................................................................................17 5.2.2. Gnojwka .............................................................................................................18 5.2.3. Gnojowica ............................................................................................................18 5.2.4. Kompost ...............................................................................................................18 5.2.5. Wykorzystanie somy ...........................................................................................19 5.2.6. Nawozy zielone z rolin poplonowych..................................................................19 5.3. Nawozy mineralne.......................................................................................................21 5.3.1. Nawozy azotowe ..................................................................................................21 5.3.2. Nawozy fosforowe i potasowe..............................................................................21 5.3.3. Nawozy wieloskadnikowe....................................................................................22 5.4. Monitorowanie stanu odywienia rolin na plantacjach...............................................23 5.5. Dolistne dokarmianie makro i mikroelementami w okresie wegetacji..........................23 6. DOBR ODMIAN DO UPRAWY.......................................................................................24 6


lipiec 2005 r.

6.1. Charakterystyka uytkowa i agrotechniczna odmian...................................................24 6.2. Porejestrowe dowiadczalnictwo odmianowe .............................................................25 7. PRZYGOTOWANIE SADZENIAKW I SADZENIE..........................................................26 7.1. Jako materiau sadzeniakowego..............................................................................26 7.2. Przygotowanie bulw do sadzenia ................................................................................28 7.2.1. Pobudzanie sadzeniakw ....................................................................................28 7.2.2. Podkiekowywanie sadzeniakw ..........................................................................28 7.2.3.Zaprawianie sadzeniakw.....................................................................................29 7.3. Technika sadzenia ......................................................................................................30 7.3.1. Szeroko midzyrzdzi ......................................................................................30 7.3.2. Gsto sadzenia.................................................................................................30 7.3.3. Gboko i termin sadzenia ................................................................................32 8. PIELGNOWANIE PLANTACJI .......................................................................................33 8.1. Charakterystyka typw zachwaszczenia i szkodliwo chwastw w uprawie ziemniaka ..................................................................................................................................33 8.2. Mechaniczny system odchwaszczania plantacji jako podstawowy element pielgnowania ...........................................................................................................35 8.3. Mechaniczno-chemiczny system pielgnowania.........................................................36 8.4. Metoda uproszczona ...................................................................................................37 8.4. Profilowanie redlin .......................................................................................................37 8.6. Uprawa zagonowa.......................................................................................................38 9. NAWADNIANIE .................................................................................................................38 9.1. Potrzeby wodne ziemniaka .........................................................................................38 9.2. Zasady nawadniania ...................................................................................................39 9.3. Sposoby nawadniania .................................................................................................40 10. OCHRONA PLANTACJI PRZED CHOROBAMI.............................................................41 10.1. Choroby grzybowe ....................................................................................................41 10.1.1. Zaraza ziemniaka (Phytophthora infestans).......................................................41 10.1.2. Alternarioza (Alternaria solani)...........................................................................45 10.1.3. Rizoktonioza (Rizoctonia solani) ........................................................................45 10.2. Choroby bakteryjne ...................................................................................................46 10.2.1. Czarna nka (Erwinia carotovora ssp. Atroseptica) .........................................46 10.3. Choroby kwarantannowe...........................................................................................47

7


lipiec 2005 r.

10.3.1. Bakterioza piercieniowa (Clavibacter michiganensis spp. sepedonicus) .........47 10.3.2. luzak (Ralstonia solanacearum) ......................................................................47 10.3.3. Rak ziemniaka (Synchitrium endobioticum) .......................................................48 10.4. Technika aplikacji rodkw ochrony rolin ................................................................48 11. OCHRONA PLANTACJI PRZED SZKODNIKAMI ..........................................................49 11.1. Stonka ziemniaczana (Leptinotarsa decemlineata)...................................................50 11.2. Mszycowate (Ahididae) .............................................................................................50 11.3. Szkodniki glebowe.....................................................................................................51 11.4. Szkodniki kwarantannowe.........................................................................................52 12. ZBIR ..............................................................................................................................53 12.1. Przygotowanie plantacji do zbioru .............................................................................53 12.2. Uszkodzenia mechaniczne bulw ...............................................................................54 12.3. Technika i technologia zbioru zabezpieczajca bulwy przed uszkodzeniami mechanicznymi .........................................................................................................55 12.4. Technika zbioru .........................................................................................................56 13. PRZECHOWALNICTWO ZIEMNIAKA ............................................................................57 13.1. Przygotowanie bulw do dugotrwaego przechowywania ..........................................57 13.2. Procesy zachodzce w przechowywanych bulwach ziemniaka ................................57 13.3. Optymalne warunki termiczne i wilgotnociowe okresu przechowywania.................59 13.4. Metody przechowywania ...........................................................................................62 13.4.1. Przechowywanie ziemniakw w kopcach ..........................................................62 13.4.2. Przechowywanie ziemniakw w piwnicach .......................................................63 13.4.3. Adaptacja budynku na przechowalni................................................................63 13.4.4. Przechowalnie ziemniakw ................................................................................64 13.5. Dezynfekcja obiektw przechowalniczych.................................................................64 14. KOSZTY PRODUKCJI, SPRZEDA I OPACALNO INTEGROWANEJ PRODUKCJI ZIEMNIAKA ....................................................................................................................65 ANEKS...................................................................................................................................68 Tabela 1. Herbicydy zalecane do zwalczania perzu w zespole uprawek poniwnych .......68 Tabela 2. Moliwoci czenia chemikaliw w uprawie ziemniaka ....................................69 Tabela 3. Wykaz nawozw doglebowych przydatnych w nawoeniu ziemniaka ...............70 Tabela 4. Wykaz nawozw przydatnych do dolistnego dokarmiania ziemniaka ................73 Tabela 5. Charakterystyka odmian ziemniaka jadalnego ...................................................74

8


lipiec 2005 r.

Tabela 6. Charakterystyka odmian skrobiowych ................................................................76 Tabela 7. Niektre herbicydy zalecane do zwalczania chwastw w ziemniakach wg IOR.77 Tabela 8. Wykaz rodkw chemicznych zalecanych do zwalczania zarazy ziemniaka. ....78 Tabela 9. rodki chemiczne zalecane do zwalczania alternariozy.....................................80 Tabela 10. rodki chemiczne zalecane do zaprawiania sadzeniakw...............................81 Tabela 11. Wykaz preparatw do zwalczania stonki ziemniaczanej ..................................82 Tabela 12. Wykaz preparatw do zwalczania mszyc .........................................................83 Tabela 13. Wykaz preparatw do zwalczania wieloernych szkodnikw glebowych.........84 Tabela 14. rodki chemiczne zalecane do niszczenia naci wg IOR ..................................84 Tabela 15. Preparaty do hamowania kiekowania bulw przeznaczonych na cele jadalne i przemysowe .............................................................................................................85

9


lipiec 2005 r.

WSTPZiemniak naley do gwnych gatunkw rolin rolniczych naszego kraju. W przeszoci jego udzia w strukturze zasieww dochodzi do 20%, a obecnie powierzchnia uprawy ziemniaka cigle zmniejsza si i zajmuje ju tylko nieco ponad 6% w powierzchni zasieww. Wszechstronno uytkowania bulw ziemniaka tj. jako produkt do bezporedniej konsumpcji, surowiec do przetwrstwa spoywczego, skrobiowego i w gorzelnictwie oraz jako pasza byo i jest jeszcze uzasadnieniem, e okoo 1,4 mln gospodarstw w kraju zajmuje si upraw tej roliny. Z punktu widzenia wymaga rynkowych i organizacyjnych jest to zjawisko niezbyt korzystne, z uwagi na silne rozproszenie produkcji, ale z punktu widzenia agronomicznego udzia ziemniaka w zmianowaniu jest nieoceniony, gdy myli si o zrwnowaonym systemie gospodarowania w rolnictwie a taki w Polsce jest preferowany. Konwencjonalny system produkcji ziemniaka w Polsce oznacza w wikszoci gospodarstw bardzo niski stopie chemizacji technologii, ale coraz wicej przybywa gospodarstw, gdzie ilo zuywanych rodkw ochrony rolin i poziom nawoenia s bardzo wysokie. Oferta rynkowa ziemniaka z jednych i drugich gospodarstw nie jest rozpoznawalna, bo nie jest okrelona adnym znakiem lub certyfikatem z wyjtkiem marginalnej skali gospodarowania metodami ekologicznymi. Istnieje wic pilna potrzeba wprowadzenia systemu integrowanej produkcji ziemniaka jako wyrnika dla towaru produkowanego w tym systemie, a ktrego efektem jest bezpieczny produkt ywnociowy, wyprodukowany z poszanowaniem ochrony rodowiska rolniczego.

1. IDEA I CELE INTEGROWANEJ PRODUKCJI ZIEMNIAKAPojecie integrowanej produkcji rolniczej zrodzio si w krajach o wysokim stopniu chemizacji rolnictwa. Powszechne stosowanie rodkw ochrony rolin oraz duych dawek nawoenia mineralnego w rolnictwie konwencjonalnym spowodowao wzrost plonowania rolin, ale w duszej perspektywie czasu stanowi zagroenie dla rodowiska naturalnego, a przede wszystkim dla konsumentw, ktrzy poszukuj zdrowej, bezpiecznej i dobrej jakoci ywnoci. Integrowana produkcja rolnicza jest systemem gospodarowania w rolnictwie, uwzgldniajcym najnowsze osignicia nauki i techniki w zakresie ochrony otaczajcego rodowiska i rolniczego krajobrazu, ktrego celem jest uzyskanie produktw rolnych o najwyszej jakoci, bezpiecznych dla zdrowia ludzi oraz zapewniajcym konkurencyjno na rynku i uatwiajcym sprzeda rnych podw rolnych. Integrowana produkcja jest poczeniem Dobrej Praktyki Rolniczej (zgodny z prawami przyrody sposb gospodarowania), Integrowanej Ochrony Rolin (kombinacja zabiegw uprawowych, biologicznych i chemicznych utrzymujcych wystpowanie agrofagw poniej progw ich ekonomicznej szkodliwoci) oraz Postpu Biologicznego (wprowadzenia do uprawy gatunkw i ich odmian o wysokiej odpornoci na choroby i szkodniki oraz stresy rodowiskowe). Integrowana produkcja jest wic drog do obnienia poziomu chemizacji rolnictwa. Stosowanie integrowanej produkcji ziemniaka ma dwa gwne cele:

-

e k o n o m i c z n y osiganie dochodw z produkcji ziemniaka na poziomie wyszym od dochodu z produkcji konwencjonalnej, oszczdne aplikowanie rodkw ochrony rolin i nawozw mineralnych, stabilizacja plonowania, poprawa jakoci plonu, a ponadto aktywizacja sprzeday zbiorw, wynikajca z identyfikacji produkcji (umieszczenie znaku IP na opakowaniu). e k o l o g i c z n y ograniczenie skaenia rodowiska przyrodniczego, ochrona zdrowia i bezpieczestwo producentw oraz kupujcych ziemniaki, rozwj infrastruktury ekologicznej na poziomie gospodarstwa i wikszego ekosystemu poprzez zmniejszenie stopnia chemizacji technologii produkcji oraz zwikszenie biornorodnoci w rolnictwie.

-

6


lipiec 2005 r.

Ziemniak jest gatunkiem bardzo trudnym w produkcji z uwagi na zagroenie ze strony szeregu chorb i szkodnikw oraz atwo zachwaszczania si plantacji w niektrych okresach wegetacji (od posadzenia do zwarcia rzdw i przy zasychaniu plantacji). Do najwaniejszych chorb ziemniaka nale: zaraza ziemniaka, alternarioza, rizoktonioza, parch zwyky i srebrzysty, czarna nka oraz fuzariozy. Do szkodnikw o najwikszym znaczeniu nale: stonka ziemniaczana, szkodniki glebowe rolnice, drutowce i pdraki oraz mszyce wektory chorb wirusowych. Ziemniak naraony jest dodatkowo na do dug list organizmw kwarantannowych, wrd ktrych najwaniejsze to: bakterioza piercieniowa ziemniaka, rak ziemniaka, mtwik ziemniaczany i mtwik agresywny. Ochrona plantacji i miejsc skadowania ziemniaka przed tak liczn grup agrofagw wymaga stosowania wszystkich metod chemicznych, biologicznych i agrotechnicznych. Rwnie kontrola zachwaszczenia plantacji metodami mechanicznymi i ewentualnie chemicznymi musi by dostosowana do okrelonych warunkw klimatycznych i glebowych panujcych na plantacji. Ziemniak naley do gatunkw o wysokiej produktywnoci biomasy z ha, wynoszcej niekiedy 50 a nawet 60 ton, a wic wymaga odpowiedniego odywienia rolin. Stosowanie nawozw organicznych i nawozw zielonych, jako podstawy nawoenia, powinno by uzupenione nawoeniem mineralnym doglebowym lub poprzez dolistne dokarmianie. Waciwe bilansowanie skadnikw pokarmowych jest moliwe poprzez monitorowanie stanu odywienia rolin oraz uzupeniajce nawadnianie w okresach suszy. Z jednej strony wysoki stopie trudnoci w uprawie ziemniaka, a z drugiej fakt, e Polacy duo konsumuj ziemniakw (blisko 130 kg/osob/rok), uzasadnia do wprowadzenia w kraju integrowanej produkcji na szerok skal. Wprowadzenie zasad integrowanej produkcji ziemniaka przez rolnika w swym gospodarstwie musi by oparte przede wszystkim na znajomoci wymaga tej roliny.

2. UWARUNKOWANIA PRZYRODNICZE PRODUKCJI ZIEMNIAKA W POLSCE2.1. Wymagania klimatyczneZiemniak jest rolin ktrej plonowanie w duym stopniu uzalenione jest od warunkw klimatycznych okresu wegetacji. Generalnie naley stwierdzi, e susza i wysokie temperatury lata s czynnikami najbardziej obniajcymi plony, z uwagi na mao rozpowszechnione jeszcze stosowanie nawadniania. Z kolei dua ilo cigych opadw w czerwcu i lipcu, chocia sprzyja gromadzeniu plonu, to jest jednoczenie czynnikiem sprzyjajcym poraeniu plantacji Phytophtora infestans. Wymagania termiczne ziemniaka s zrnicowane w zalenoci od fazy rozwoju rolin. Ciepy okres od posadzenia bulw sprzyja szybkim wschodom rolin i ograniczeniu poraenia bulw Rhizoctonia solani. Wymagania wodne rolin w tym czasie s minimalne. Okres od wschodw do kwitnienia rolin wymaga do ciepej pogody oraz niezbyt wysokich a regularnie rozoonych opadw. Najwysze wymagania wodne maj roliny w okresie zawizywania bulw i w okresie ich intensywnego wzrostu (lipiec do poowy sierpnia). Optymalne uwilgotnienie gleby w okresie tuberyzacji jest czynnikiem ograniczajcym poraenie bulw parchem zwykym (Streptomyces scabies). Optymalna temperatura do zawizywania bulw i ich wzrostu waha si w granicach 15-20oC, przy czym najkorzystniejszy jest zmienny ukad temperatur: wysza temperatura (ok. 20-23oC) w cigu dnia i nisza nocy (ok. 15-16oC). Wysze temperatury powoduj zwikszon tuberyzacj i zdrobnienie bulw. W ostatniej fazie wzrostu bulw, ciepa i soneczna pogoda o niezbyt wysokich opadach, lecz rwnomiernie rozoonych, sprzyja nagromadzaniu suchej masy w bulwach, w tym take skrobi. Nadmiar opadw w tym czasie sprzyja poraaniu bulw chorobami i gorszym ich przechowywaniem w okresie zimy.

7


lipiec 2005 r.

Bardzo niekorzystne dla ziemniaka s okresy na przemian duych opadw oraz suszy, poczonych z wysokimi temperaturami. Taki ukad pogody powoduje deformacje bulw i powstawanie wad wewntrznych miszu. Ziemniak naley do rolin wraliwych na przymrozki. Spadek temperatury poniej 0oC powodowa moe w okresie po wschodach rolin zniszczenie czci nadziemnej, jednak regeneracja rolin przebiega do szybko, gdy roliny s jeszcze mae. Niskie temperatury w okresie zbioru bulw zwikszaj uszkodzenia mechaniczne i wzrost chorb przechowalniczych. Ukad temperatury i wilgotnoci powietrza naley odnosi zawsze do wczesnoci uprawianych odmian i ich stanu rozwoju. Te dwa czynniki, w poczeniu z odpornoci odmiany, s podstaw monitorowania zagroenia plantacji przed najgroniejsz chorob tj. zaraz ziemniaka. Klimat w naszym kraju sprzyja uprawie ziemniaka, szczeglnie wanie w systemie integrowanym

2.2. Wymagania gleboweZiemniak jest rolin tolerancyjn na jako gleb. Aktualnie ziemniaki w kraju s uprawiane na wszystkich typach gleb, z wyjtkiem gleb bardzo cikich, mocno zbrylajcych si. Najlepsze do uprawy ziemniaka s gleby gliniasto-piaszczyste lub sabogliniaste. Gleby lekkie s odpowiednie, gdy rozkad opadw w okresie wegetacji jest optymalny, w przeciwnym wypadku gleby te szybko przesuszaj si. Gleby cikie, zlewne z uwagi na powolne ogrzewanie si wiosn mog sprzyja wystpowaniu chorb kiekw wschodzcych rolin. Gwna masa korzeni ziemniaka rozwija si w glebie do gbokoci okoo 50 cm a tylko pojedyncze korzenie osigaj gbokoci do 1,5 m. Rwnie stolony i rozwijajce si na ich kocach bulwy zalegaj do gbokoci 25 cm. Prawidowy rozwj systemu korzeniowego, jak i stolonw oraz bulw, przebiega przy umiarkowanej wilgotnoci i temperaturze a take przy dostpie powietrza. Dlatego te pod ziemniaki najlepiej nadaj si gleby charakteryzujce si korzystnymi waciwociami fizycznymi, przewiewne oraz bogate w skadniki pokarmowe. Ziemniak jest rolin tolerancyjn na odczyn gleby (pH 4,5-6,5). Odczyn alkaliczny jest niekorzystny i czsto powoduje poraenie bulw parchem zwykym. Gleby zakamienione, przeznaczone do uprawy ziemniakw, powinny by odkamienione. Dobre spulchnienie gleb do gbokoci 25-30 cm jest konieczne, poniewa sprzyja uzyskaniu bulw o regularnym ksztacie. Wikszo gleb w kraju nadaje si do uprawy ziemniaka.

3. STANOWISKO ZIEMNIAKA W ZMIANOWANIU3.1. Waciwy wybr stanowiska pod ziemniakiW integrowanym systemie produkcji podstawow rol odgrywa: korzystanie ze wszystkich moliwych rde podnoszenia yznoci gleby (nawozy organiczne, poplony), - wykorzystanie naturalnych zasobw rodowiska glebowego w celu ograniczenia przemysowych rodkw produkcji (nawozy, rodki ochrony rolin, paliwa). Czynniki te decyduj o yznoci gleby, ktra jest zdolna do wydawania wiernych i stabilnych plonw, ze wzgldu na optymalne waciwoci fizyczne (skad mechaniczny, struktura, porowato, pojemno cieplna), chemiczne (pH, prchnica, zawarto P, K i Mg, pojemno sorpcyjna i biologiczna (mikroflora i fauna glebowa). Podstaw yznoci gleby jest: - racjonalny podozmian, - nawoenie obornikiem lub innymi formami nawozw organicznych, - uprawa rolin motylkowych, - wapnowanie gleby. Zmianowanie jest to racjonalne, czyli uzasadnione przyrodniczo i gospodarczo nastpstwo rolin po sobie. Okrela dobr przedplonu oraz czstotliwo uprawy poszczeglnych 8


lipiec 2005 r.

gatunkw rolin uprawnych na tym samym polu i pozwala na pene wykorzystanie rodowiska glebowego. Niweluje niekiedy ujemny wpyw wywierany przez poszczeglne roliny na gleb, a take wzajemny wpyw rolin na siebie oraz gleby na roliny. Podozmian obok wielu innych funkcji (ekonomiczna, fitosanitarna, ograniczajca zachwaszczenie) musi spenia w produkcji integrowanej podstawow rol jak jest zapewnienie trwaej yznoci gleby, ktra bdzie gwarantowa wysokie i dobrej jakoci plony. Ziemniak naley do rolin charakteryzujcych si specyficznymi wymaganiami w stosunku do rodowiska glebowego, do ktrych nale: - pytkie zaleganie systemu korzeniowego, gwnie w warstwie 20-40 cm, - niezbdna dla dobrego rozwoju stolonw i bulw obecno powietrza i umiarkowanej, stabilnej temperatury gleby, - wysokie wymagania pokarmowe i wodne oraz dugi okres pobierania skadnikw pokarmowych. Wymagania te mog by spenione tylko na glebach sprawnych, zasobnych w skadniki pokarmowe, bdcych w wysokiej kulturze. Gleby te w wyniku stosowania odpowiedniego zmianowania i uprawy, powinny charakteryzowa si: - moliwie gbok miszoci warstwy ornej o duej zawartoci prchnicy powyej 2%, - optymalnym pH (5,5-6,5), - wysok zawartoci podstawowych skadnikw pokarmowych (P, K i Mg), - dobrym odchwaszczeniem szczeglnie z chwastw rozogowych i korzeniowych (perz waciwy, ostroe polny), - brakiem kamieni w warstwie ornej.

3.2. Optymalne i dopuszczalne przedplonyDobry przedplon pod ziemniaki uprawiane w systemie integrowanym powinien pozostawia znaczc mas organiczn, spulchniajc gleb i moliwie wczenie schodzi z pola. Warto waniejszych przedplonw pod ziemniaki oraz przykadowe czony zmianowa dla uprawy integrowanej przedstawia tabela 1. Stanowisko po rolinach zboowych, ktre jest najczciej spotykanym przedplonem pod ziemniaki, mona znacznie poprawi poprzez upraw midzyplonw. Najlepszymi rolinami stosowanymi w uprawie midzyplonw s roliny motylkowe, ktre gromadz w glebie znaczne iloci masy organicznej i azotu. Na miedzyplony mona te przeznacza roliny niemotylkowe, charakteryzujce si krtkim okresem wegetacji, ktre mog zapewni due plony zielonej masy. Dopuszczalny udzia ziemniaka w strukturze zasieww wyznaczaj wysokie wymagania fitosanitarne tej roliny. Zwizane jest to z niebezpieczestwem wystpowania szeregu chorb pochodzenia bakteryjnego i grzybowego, ktre ulegaj nasileniu w przypadku czstego nastpstwa po sobie. Poza chorobami, spadki plonu s powodowane take jednostronnym wyczerpaniem skadnikw pokarmowych z gleby i nagromadzeniem si toksycznych zwizkw wydzielanych przez rolin. Niezmiernie wanym czynnikiem ograniczajcym udzia ziemniaka w zmianowaniu jest niebezpieczestwo wystpowania gronego szkodnika kwarantannowego mtwika ziemniaczanego. W skrajnych przypadkach moe on powodowa olbrzymie straty plonu i eliminacj pola lub gospodarstwa z uprawy ziemniaka na wiele lat (kwarantanna). Dopuszczalny udzia ziemniaka w zmianowaniu w systemie rolnictwa integrowanego nie powinien przekracza 20-25%. Ziemniak, obok kukurydzy, naley do rolin, ktre najbardziej zuboaj gleb z substancji organicznej. Zbyt duy jego udzia, poza czynnikami fitosanitarnymi, moe powodowa trudnoci w bilansie prchnicy i skadnikw pokarmowych w glebie.

9


lipiec 2005 r.

Tabela 1. Warto przedplonw pod ziemniaki oraz przykadowe zmianowania.Warto przedplon u Przedplon Rolina Warto (%) Gleby lekkie 25% 1. ziemniaki 2. zboa ozime 3. zboa jare 4. strczkowe (ubin, peluszka) 100++

Czony zmianowania i udzia ziemniaka Gleby rednie 14,3% 1. ziemniaki 2. yto + wsiew. seradeli 3. zboa jare 4. zboa ozime + poplon (gorczyca biaa) 5. facelia 6. zboa ozime 7. strczkowe 1. ziemniaki 2. zboa ozime + wsiewka seradeli 3. mieszanka strczkowa 4. zboa jare + poplon (ubin + peluszka) 5. zboa ozime + poplon (facelia) 6. gorczyca biaa 7. zboa jare 8. zboa ozime + poplon (gorczyca + facelia) ++ 1. ziemniaki 2. zboa ozime + wsiewka seradeli 3. zboa jare 4. zboa ozime + poplon (facelia) 5. mieszanka strczk. 6. gorczyca biaa 7. zboa ozime++ ++

20%++

25% 1. ziemniaki 2. zboa ozime 3. zboe jare + wsiewka motylkowych z trawami 4. motylkowe z trawami++

20% 1. ziemniaki 2. zboa ozime 3. strczkowe 4. zboa jare + wsiewka motylk. z trawami 5. motylk. z trawami++

14,3% 1. ziemniaki 2. zboa ozime + poplon (peluszka + bobik) 3. strczkowe 4. zboa jare 5. rzepak ozimy 6. zboa jare + wsiewka motylk. z trawami 7. motylk. z trawami ++ 1. ziemniaki 2. zboa ozime + wsiewka motylk. z trawami 3. motylkowe z trawami 4. zboa ozime 5. strczkowe 6. rzepak jary 7. zboa ozime + poplon (bobik + peluszka+wyka oz.) 1. ziemniaki 2. zboa ozime + wsiewka motylk. z trawami 3. motylk. z trawami 4. zboa ozime + poplon (wyka oz. + facelia) 5. strczkowe 6. rzepak 7. zboa ozime++ ++

Bardzo dobra

Mieszanka rolin motylkowych z trawami, strczkowe

1. ziemniaki 2. yto + wsiewka seradeli 3. zboa jare 4. zboa ozime + poplon (gorczyca biaa) 5. mieszanka strczk. 1. ziemniaki 2. zboa ozime + poplon (seradela + gryka) 3. zboe jare + poplon (gorczyca .biaa) 4. mieszanka strczk. 5. zboa ozime + poplon (gorczyca + facelia)++

Dobra

Buraki, Zboa + poplon cier. z rolin strczk. Zboa + poplon scier. (facelia + gorczyca) Trawy

1. ziemniaki 2. zboa ozime 3. strczkowe 4. zboa ozime + wsiewka seradeli 85

++

1. ziemniaki 2. zboa ozime 3. rzepak jary 4. zboa ozime + poplon rolin strczkowych

++

1. ziemniaki 2. zboa ozime + wsiew. motylk. z trawami 3. motylk. z trawami 4. rzepak ozimy 5. zboa ozime + poplon (peluszka + bobik)

++

1. ziemniaki 2. zboa ozime 3. strczkowe 4. zboa ozime rednia Zboa 75

++

1. ziemniaki 2. zboa ozime + poplon (facelia) 3. mieszanka strczk. 4. gorczyca biaa 5. zboa ozime

++

1. ziemniaki 2. zboa ozime 3. strczkowe 4. zboa ozime

++

1. ziemniaki 2. zboa ozime + motylk. z traw. 3. motylk. z trawami 4. rzepak ozimy 5. zboa ozime

++

++ pena dawka obornika;

+ poowa dawki obornika

10


lipiec 2005 r.

3.3. Znaczenie uprawy ziemniakw jako przedplonu dla innych rolin.Wspczesne intensywne i uprzemysowione rolnictwo cechuje denie do coraz wikszej specjalizacji produkcji. Ogranicza si liczb uprawianych gatunkw, co wymusza uproszczenia w zmianowaniach. Prowadzi to do spadku plonw, produkcyjnoci zmianowa, obnienia yznoci gleby oraz jej aktywnoci biologicznej. Ze wzgldu na swe waciwoci przyrodnicze i wysokie wymagania agrotechniczne, ziemniak nawoony obornikiem i dobrze odchwaszczony naley do najlepszych przedplonw, prawie dla wszystkich rolin uprawnych. Ograniczenie uprawy ziemniaka w zmianowaniu, co aktualnie wystpuje w Polsce (6,3% w strukturze zasieww) i zwikszenie powierzchni uprawy zb do ponad 75% powoduje: - obnienie plonu rolin zboowych o 9-48%, - konieczno zwikszenia liczby zabiegw ochrony rolin i tym samym iloci substancji aktywnej na 1 ha, - obnienie produkcyjnoci podozmianw o 25%, - obnienie wskanika efektywnoci energetycznej podozmianw o 15%, - spadek zawartoci prchnicy, pH i skadnikw pokarmowych w glebie (P, K, Mg i mikroelementw), - zmniejszenie pojemnoci kapilarnej gleby, pojemnoci wodnej i gruzekowatoci gleby, - zwikszenie ciaru objtociowego gleby.

3.4. Uprawa rolin wychwytujcych zwizki azotuJednym z podstawowych zada produkcji integrowanej jest ochrona rodowiska. Sprzyja temu powinna racjonalna gospodarka skadnikami pokarmowymi, uwzgldniajcymi wymagania rolin i zapotrzebowanie skadnikw pokarmowych w poszczeglnych okresach rozwoju roliny. Stosowanie pod ziemniaki obornika i dawek azotu przekraczajcych 100 kg na 1 ha, stwarza w lata niesprzyjajce pobieraniu tych skadnikw (susza) moliwo pozostawania ich w glebie i przemieszczania do gbszych warstw i wd gruntowych w okresach kiedy nastpi opady (miesice jesienne). Procesowi przemieszczania azotanw do wd gruntowych mona zapobiec wysiewajc po sprzcie ziemniakw zboa ozime, ktre pobior znaczn cz tego skadnika. T rol doskonale wypeniaj zboa ozime (yto, pszenica, jczmie) oraz rzepak, ktre mog by uprawiane na plon gwny lub jako poplon. Przeznaczajc te roliny na poplon, ktry najczciej moe by przyorany lub zebrany w maju (osiga wtedy znaczc mas), ograniczamy liczb rolin, ktre moemy wysiewa w tak pnym terminie na plon gwny. Biorc pod uwag ochron rodowiska i wzgldy gospodarcze, korzystniej jest uprawia roliny ozime przeznaczone na plon gwny.

4. UPRAWA ROLI POD ZIEMNIAKI4.1. Poniwna i jesienna uprawa roliCelem poniwnych i jesiennych zabiegw uprawowych jest doprowadzenie gleby do wysokiej sprawnoci i kultury, zniszczenia chwastw rozogowych szczeglnie perzu wniesienie i rwnomierne rozmieszczenie nawozw mineralnych (P i K) i organicznych. Ziemniak wymaga gleb starannie doprawionych i odchwaszczonych. Dlatego te w uprawie poniwnej naley zwrci szczegln uwag na wyeliminowanie chwastw najbardziej uporczywych, do ktrych cigle jeszcze naley perz waciwy. Zwalczania perzu w okresie poniwnym moemy dokona metodami mechanicznymi i mechaniczno-chemicznymi. Metody mechaniczne wykorzystuj biologiczne uwarunkowania rozwoju rozogw perzu, zwizane z wysokimi wymaganiami powietrznymi. Na uwag zasuguje tu metoda zmczenia rozogw perzu, ktra pozwala wykorzysta mas rozogw perzu jako powane 11


lipiec 2005 r.

rdo substancji organicznej. Gwnym zabiegiem w tej metodzie jest orka (3-4 razy), ktra pocztkowo utrudnia rozwj perzu, a w kocowej fazie gbokie przyoranie rozogw powoduje jego zamieranie na gbokoci poniej 20 cm z powodu ograniczonego dostpu powietrza. W metodzie tej caa masa rozogw perzu, ktra czsto moe dochodzi do 30 t/ha pozostaje w glebie i stanowi powane rdo substancji organicznej. Zalet tej metody jest rwnie to, e jest bardziej skuteczna w warunkach zmiennej, wilgotnej pogody. Metody mechaniczno-chemiczne, wykorzystujce herbicydy, cz zabiegi mechaniczne z zastosowaniem herbicydu na wschodzce roliny perzu w fazie 4-6 lici. Wykaz preparatw zalecanych do zwalczania perzu przedstawiono w tabeli 1 aneksu. Na polach czystych wolnych od perzu stosujemy klasyczne zabiegi, na ktre skada si podorywka i zabiegi pielgnacyjne, ktre maj za zadanie zniszczenie rozwijajcych si chwastw, aby nie dopuci do wydania nasion (tab. 2). Poplony po sprzcie rolin zboowych, mona uprawia wycznie na polach pozbawionych perzu. Uprawa poplonw na polach zaperzonych znacznie zwiksza zachwaszczenie tym gatunkiem. W uzasadnionych przypadkach (warstwy nieprzepuszczalne w profilu glebowym), moe zachodzi konieczno zastosowania zabiegu gboszowania. Naley podkreli, e korzenie rolin docieraj na gboko warstwy uprawnej tylko wwczas jeli znajduj tam odpowiednio atrakcyjne dla siebie warunki. Zabieg gboszowania i pogbianie warstwy ornej dla rolin ziemniaka, ktre gwn mas korzeni maj rozmieszczon dosy pytko i jest ona niezbyt dua, daje wymierne korzyci w postaci wzrostu plonw i poprawy ich jakoci. Zadania, ktre naley speni w czasie poniwnych i jesiennych zabiegw uprawowych, mona wykona za pomoc powszechnie dostpnych narzdzi. Nowe tendencje w mechanizacji tych zabiegw dotycz stosowania agregatw podorywkowych, ktre skadaj si z kultywatora, zestawu waw strunowych lub brony talerzowej. Naczeln zasad wszystkich zabiegw uprawowych w produkcji integrowanej, stosowanych w okresie poniwnym i jesiennym jest przemienne stosowanie ich na rn gboko. Podstawowe zastosowanie znajduj tu kultywator podorywkowy, brona talerzowa i pug. Liczba zabiegw mechanicznych i ich gboko powinna by umiarkowana, ze wzgldu na potrzeb zachowania, moliwie wysokich zasobw prchnicy. Intensywne zabiegi mechaniczne powoduj znaczce ubytki materii organicznej. Okres uprawy jesiennej w dotychczasowych zaleceniach zwizany by z wnoszeniem do gleby substancji organicznej. Biorc pod uwag naczelny aspekt w integrowanej produkcji jakim jest ochrona rodowiska, obornik naleaoby wnosi wiosn lub zastosowa po niwach pod poplon. Chcc pogodzi sprzeczne w tym przypadku wymagania waciwego przygotowania pola do mechanicznego sadzenia (obornik jesieni, orka przedzimowa) i ochron rodowiska przed wymywaniem azotanw z obornika, naley znacznie zmodyfikowa termin wnoszenia obornika i upraw wiosenn. Poza obornikiem w uprawie ziemniaka mog by z powodzeniem wykorzystane take inne rda substancji organicznej. Warto tych nawozw organicznych jest zbliona do obornika (92 - 99%).

Nawozy te mog odegra bardzo wan rol w dostarczaniu substancji organicznej i skadnikw pokarmowych, szczeglnie w gospodarstwach, ktre dysponuj ograniczonymi ilociami obornika. Te alternatywne rda substancji organicznej posiadaj bardzo powan zalet w postaci znacznie mniejszych nakadw energetycznych, jakie ponosimy przy stosowaniu somy, midzyplonw czy form mieszanych tych nawozw a take ograniczaj przemieszczanie azotanw do wd gruntowych.

12


lipiec 2005 r.

Tabela 2. Poniwne i jesienne zabiegi uprawowe Stanowisko wolne od perzu, wysiew poplonu, obornik stosowany po niwach Nakady na 1 ha Zabieg agrotechniczny Rbh cnh MJ Gboszowanie (tylko w uzasadnionych przypadkach) Podorywka Wysiew nawozw P i K Wywoenie i roztrzsanie obornika Orka pytka (12-15 cm) Bronowanie Siew poplonu Talerzowanie poplonu Orka przedzimowa 4 2,2 1,5 12,0 2,5 0,9 2,0 1,0 3,0 4 2,2 1,3 8,0 2,5 0,9 2,0 1,0 3,0 900 507 300 2000 595 207 230 230 650 Stanowisko zaperzone, bez poplonu, obornik wiosn Zabieg agrotechniczny Gboszowanie (tylko w uzasadnionych przypadkach) Wyciganie rozogw perzu Zmczenie rozogw perzu Metoda mechaniczno-chemiczna z zastosowaniem herbicydu Roundup Wysiew nawozw P i K Orka przedzimowa rbh 4 20,6 9,3 3,8 1,5 3,0 Nakady na 1 ha cnh MJ 4 14,6 9,3 3,8 1,3 3,0 920 3412 2142 1489 300 650

13


lipiec 2005 r.

4.2. Wiosenna uprawa roliZabiegi uprawowe wykonywane na wiosn powinny zapewni: zabezpieczenie i ograniczenie strat wody pochodzcej z zapasw zimowych, przyspieszenie ogrzania gleby dla wykonania wczesnego sadzenia, zniszczenie kiekujcych chwastw, przygotowanie jednorodnej spulchnionej warstwy roli do gbokoci 12-14 cm, wyrwnanie i zagszczenie wierzchniej warstwy gleby, aby wytworzy warstw non dla agregatu sadzcego, ktry powinien zapewni dobr jako sadzenia, - dokadne rozdrobnienie i pokruszenie bry na glebach zwilejszych tak, aby ich wielko bya przesiewana midzy prtami odsiewacza maszyny kopicej (2,5 cm), - wniesienie i dokadne wymieszanie z gleb nawozw azotowych. Ziemniak plonuje najlepiej na glebach o optymalnych waciwociach fizycznych, ktrych ciar objtociowy, wiadczcy o ich zagszczeniu wynosi 1,1-1,4 g/cm3. Stan taki okrelamy jako pulchny. Na glebach zagszczonych do 1,6-1,7 g/cm3 (ukad zbity) spadki plonu mog wynosi 5-10 t/ha. Tabela 3. Wiosenne zabiegi uprawowe Lp. 1. 2. 3. 4. 5. 6. Zabieg agrotechniczny Bronowanie lub wkowanie Siew nawozw azotowych Bronowanie Wywoenie i roztrzsanie obornika Orka pytka Doprawianie roli (brona zbowa, agregat uprawowy, brona wahadowa, brona wirnikowa, wa Campbella, wa Cambridge) Odkamienianie gleby rbh 0,9 1,5 0,9 12,0 2,2 1,5 3,2 Nakady na 1 ha cnh 0,9 1,3 0,9 8,0 2,2 1,5 3,2 MJ 207 300 207 2000 507 345 1245

7.

4.2.1. Odkamienianie pl Majc na uwadze potrzeb uzyskania ziemniaka o najwyszych parametrach jakociowych (ziemniak jadalny i dla przetwrstwa spoywczego), coraz powszechniej wprowadzane s nowe rozwizania technologiczne. Zalecane s one przede wszystkim na glebach zakamienionych. Kamienie s gwnym czynnikiem powodujcym wzrost uszkodze mechanicznych bulw i ciemnej plamistoci pouderzeniowej, ktre mog wyeliminowa praktycznie cakowicie surowiec z przerobu (frytki, chipsy). W warunkach polodowcowego pochodzenia gleb Polski, gdzie masa kamieni w warstwie ornej (30-35 cm) moe dochodzi do 200-500 t/ha uprawa ziemniaka na tych glebach jest moliwa tylko wtedy jeli zastosujemy specjaln technologi uprawy. Polega ona na wyoraniu bruzd, przesianiu warstwy ornej gleby, oddzieleniu kamieni i umieszczeniu ich na dnie bruzdy, poniej zalegania bulw. Dalsze prace nawoenie i sadzenie mog by wykonane za pomoc jednego przejazdu sadzarki z siewnikiem. Pozostae maszyny do pielgnowania i zbioru s take dwurzdowe. Dotychczas maszyn tych nie produkujemy w Polsce, a czoowym ich dostawc jest firma Grimme. S to maszyny dostosowane do szerokoci midzyrzdzi 75-90 cm. Klasyczne przygotowanie pola wiosn zostao tu zastpione prac maszyny odkamieniajcej, ktra przesiewa i spulchnia gleb na gboko 35 cm. Technologia ta dla wiosennego przygotowania pola wymaga znacznie zwikszonych nakadw energetycznych.

14


lipiec 2005 r.

4.2.2. Przygotowanie gleby do sadzenia Technik wiosennych zabiegw uprawowych wyznacza coraz szersze stosowanie penej mechanizacji wszystkich zabiegw wykonywanych w produkcji ziemniaka. Stosowanie mechanicznego sadzenia, pielgnowania i zbioru wymaga przestrzegania cile okrelonych zasad w przygotowaniu gleby. Dotyczy to zabiegw wykonywanych jesieni jak i wiosn. Obornik stosowany wiosn powoduje, e na orce przykrywajcej wiosenny, czsto somiasty obornik, trudno jest zachowa optymaln gboko sadzenia, prostolinijno redlin i zaoone zagszczenie rolin na powierzchni 1 ha. Konsekwencj obnionej jakoci sadzenia jest spadek plonu, utrudnienie zbioru kombajnowego, zwikszone straty w czasie zbioru i wzrost uszkodze mechanicznych bulw. Biorc pod uwag wymagania dotyczce jakoci sadzenia, dotychczasowe zalecenia wymagay bezwzgldnie jesiennego stosowania obornika. Za tym terminem przemawiaa take wiksza efektywno obornika stosowanego jesieni, mierzona przyrostem plonu bulw na kad ton wniesionego nawozu. Zalecenia zwizane z integrowan produkcj musz uwzgldni aspekt ochrony rodowiska i ograniczenie wymywania azotanw do wd gruntowych z obornika wniesionego do gleby jesieni. Chcc pogodzi te dwa problemy obornik naley stosowa wiosn. Powinien on by jednak bardzo dobrze rozoony i przykryty pytk ork w celu ograniczenia przesuszenia, szczeglnie na glebach lekkich. Wiosenne zabiegi uprawowe naley rozpocz moliwie wczenie. Zalecana w tym okresie wka lub brona przerywa parowanie, przyspiesza ogrzanie gleby i pobudza nasiona chwastw do kiekowania. Dalsze zabiegi zalee bd od stanu spulchnienia gleby w okresie przedzimowym i naturalnej zwizoci gleby zwizanej z jej skadem mechanicznym. Na glebach typowo ziemniaczanych, jeli obornik wnosimy i ork wykonujemy wiosn, dalsze zabiegi wykonujemy za pomoc agregatu skadajcego si z brony zbowej i 2 rzdowego wau strunowego. W przypadku braku agregatu moemy stosowa zastpczo tylko lekk bron zbow (tab. 2). Gleby skonne do zbrylania wymagaj niekiedy zastosowania narzdzi aktywnych (brona wahadowa, wirnikowa), doskonale kruszcych i spulchniajcych gleb. Narzdzia te take powinny wsppracowa z waem strunowym. W wyjtkowych przypadkach, tylko na glebach zlewnych, o nadmiernej wilgotnoci jeli ziemniak tam ju musi by uprawiany wiosn moemy wykona ork na gboko okoo 20 cm. Pug naley wtedy agregowa z narzdziem doprawiajcym (brona zbowa, wa kolczatka, wa Campbella i Cambridge). Orka wiosenna pod ziemniaki pozwala na pozbycie si nadmiaru wilgoci, ale zwiksza zachwaszczenie i nakady energetyczne.

5. NAWOENIE PLANTACJI ZIEMNIAKANawoenie jest jednym z elementw agrotechniki majcym podstawowe znaczenie w ksztatowaniu plonu bulw ziemniaka i jego jakoci. W rolnictwie integrowanym nawoenie plantacji ziemniaka powinno by dostosowane do waciwoci agrochemicznych gleby oraz wymaga pokarmowych tej roliny i opiera si na stosowaniu nawozw organicznych, uzupenionych odpowiednio nawoeniem mineralnym.

5.1. Badania zasobnoci gleby w skadniki pokarmoweOcena zasobnoci gleby w przyswajalne skadniki pokarmowe jest wanym elementem ustalenia potrzeb nawozowych rolin, std wypracowano wiele rnych metod okrelania zawartoci przyswajalnych form makro- i mikroelementw w glebie. W Polsce powszechnie stosowanymi przez Okrgowe Stacje Chemiczno - Rolnicze s metody chemiczne. Polegaj one na ekstrakcji przyswajalnych form skadnikw pokarmowych z gleby za pomoc specjalnych rozpuszczalnikw chemicznych. Nastpnie oznacza si zawarto wyekstrahowanego skadnika w uzyskanym wycigu glebowym i porwnujc oznaczon ilo skadnika z liczbami granicznymi zalicza si gleby do odpowiedniej klasy zasobnoci.

15


lipiec 2005 r.

Spord makroelementw najwiksze znaczenie nawozowe maj azot, fosfor, potas i magnez, dlatego Okrgowe Stacje Chemiczno-Rolnicze wykonuj gwnie analiz zasobnoci gleby w te skadniki i na tej podstawie ustalane s potrzeby nawozowe, czyli wielkoci dawek do zastosowania. W odniesieniu do zawartoci mikroelementw w glebie najwiksze znaczenie z nawozowego punktu widzenia maj mangan, mied, cynk, bor i molibden. W ocenie zasobnoci gleby w przyswajalne formy makroelementw (P, K, Mg) wyrnia si 5 klas, tj. zawarto bardzo wysoka - klasa I, wysoka - klasa II, rednia - klasa III, niska klasa IV i bardzo niska - klasa V. Przy bardzo wysokiej zawartoci skadnika w glebie potrzeby nawozowe okrela si jako mae, a przy bardzo niskiej jako due. Do oceny zawartoci potasu i magnezu, obok zawartoci skadnika w glebie, uwzgldnia si rwnie kategori agronomiczn gleby (bardzo lekka, lekka, rednia, cika). Ocen zasobnoci gleby w przyswajalne formy mikroelementw (Mn, Cu, Zn, B, Mo) prowadzi si w oparciu o 3 klasy - wysoka, rednia, niska. Do oceny zawartoci poszczeglnych mikroelementw obok zawartoci badanego skadnika w glebie niezbdne s dodatkowe kryteria, w przypadku boru - okrelenie odczynu (pH gleby), miedzi i cynku - oznaczenie kategorii agronomicznej, manganu - kategorii agronomicznej i odczynu, natomiast molibdenu - oznaczenie zawartoci fosforu i kategorii agronomicznej gleby. Odmiennie w porwnaniu do fosforu, potasu, magnezu czy mikroelementw w glebie okrela si potrzeby nawoenia w odniesieniu do azotu. W ostatnich latach opracowane zostay przez IUNG w Puawach, przy wsppracy ze Stacjami Chemiczno Rolniczymi, zalecenia do ustalania potrzeb nawoenia azotem na podstawie zawartoci formy aktywnej tego skadnika w glebie, czyli azotu mineralnego. Oznaczanie iloci N-mineralnego obejmuje sum form amonowej (NH4+) i azotanowej (NO3-) w zasigu caej strefy korzeniowej rolin, najczciej 0-60 lub 0-90 cm. Uzyskane wyniki analiz zawartoci N-mineralnego w glebie, poprzez porwnanie ich z wartociami liczb granicznych, su do precyzyjnego wyznaczenia wielkoci dawki tego skadnika. Na podstawie wartoci liczb granicznych (kg Nmin/ha) wyznaczono pi klas gleb z przyporzdkowan im rn ocen potrzeb nawoenia azotem, od bardzo duych do bardzo maych, uwzgldniajc kategori agronomiczn gleby. Na og jednak test N-mineralnego okazuje si o wiele mniej przydatny ni testy glebowe do oceny zasobnoci gleby w przyswajalne formy pozostaych makroelementw. Gwna przyczyna wynika z faktu, e okoo 95% azotu w glebie wystpuje w formie organicznej bezporednio niedostpnej dla rolin, a szybkie przemiany azotu mineralnego w glebie powoduj, e wyniki testu najlepiej stosowa do okrelenia wielkoci pierwszej dawki nawozw. Pobieranie prbek Badania gleby na zawarto przyswajalnych form skadnikw pokarmowych, w celach praktycznych przeprowadza si na prbkach pobranych z pl reprezentujcych okrelon powierzchni. Poniewa waciwoci gleby s zmienne nawet w obrbie niewielkiego pola, pobieranie prbek jest czynnoci majc bardzo due znaczenie, a nie zawsze odpowiednio docenian. Wiele analiz obarczonych jest bdem z powodu niedbale pobranych prbek gleby. W celu opracowania zalece nawozowych dla poszczeglnych skadnikw pokarmowych, prbki indywidualne pobiera si z pola specjaln lask glebow lub przy pomocy szpadla z warstwy ornej gleby, czyli 0-20 cm z rwnomiernie rozmieszczonych miejsc na polu, sposobem po przektnej lub zakosami. Masa prbki pobrana z powierzchni 0,5 do okoo 1ha, powinna wynosi okoo 500g i stanowi mieszanin przynajmniej 20 prbek pojedynczych. Aby zminimalizowa wpyw zmiennoci glebowej prbka zbiorcza powinna pochodzi z pola o podobnych waciwociach gleby (ten sam typ i rodzaj gleby) i podobnej historii uytkowania. Z pobierania prbek gleby wycza si obszary wieo nawoone nawozami organicznymi lub mineralnymi, miejsca po stogach, kopcach itp. Najlepszym terminem do pobierania prbek glebowych jest okres od sprztu rolin do nawoenia, czyli pne lato i jesie.

16


lipiec 2005 r.

Pobran prbk zbiorcz umieszcza si w woreczku foliowym, papierowym, pciennym lub specjalnym pudeku. Do kadej prbki naley doczy opis, ktry powinien zawiera midzy innymi miejsce i dat pobrania prbki oraz rodzaj uprawy i dawki nawozw stosowanych w ostatnich latach. Prbki glebowe powinny by wysuszone do stanu powietrznie suchego. Inaczej natomiast wyglda pobieranie i przygotowanie prbek glebowych do oceny zawartoci azotu mineralnego w glebie. Zawarto azotu mineralnego jest bowiem oznaczana w profilu glebowym do 60 cm lub 90 cm z podziaem na 30-centymetrowe warstwy. W celu poprawnej oceny faktycznego stanu zasobnoci gleby w aktywne formy azotu (amonow i azotanow), prbki naley pobra wiosn, przed wysiewem nawozw azotowych, losowo okoo 20-30 prbek pojedynczych z pola. Do pobierania gleby su specjalne laski lub widry glebowe. Zebrane prbki pojedyncze naley dokadnie wymiesza. Z uzyskanej masy gleby naley odway 0,5-kilogramow prbk, ktra powinna by reprezentatywna dla pola o powierzchni 5 ha. Analizy chemiczne s wykonywane w wieej masie gleby, po wczeniejszym okreleniu jej wilgotnoci. Do czasu rozpoczcia analiz prbki powinny by przechowywane w stanie schodzonym lub zamroonym. Przerywa to aktywno biologiczn mikroorganizmw i przemiany zwizkw azotowych w glebie. Analiza prbek glebowych na zawarto P, K i Mg oraz mikroelementw w obrbie jednego pola powinna by wykonywana przynajmniej co 4 lata, natomiast dotyczca oceny zawartoci azotu mineralnego w glebie w kadym roku. Znajomo zasobnoci gleby w przyswajalne formy makro- i mikroelementw pozwala prowadzi prawidowe i racjonalne nawoenie, co w konsekwencji rzutuje na plon, utrzymanie yznoci gleby, a jednoczenie nie powoduje ujemnych skutkw dla rodowiska naturalnego oraz jest uzasadnione ekonomicznie.

5.2. Nawozy naturalne i organiczneZgodnie z ustaw o nawozach i nawoeniu z dnia 26.07.2000r. (Dz. U. Nr 89 poz. 991) oraz ustaw z dnia 02.04.2004r. o zmianie ustawy o nawozach i nawoeniu (Dz. U. Nr 91 poz. 876), obornik, gnojwka i gnojowica zaliczane s do nawozw naturalnych, kompost jest nawozem organicznym, natomiast soma i nawozy zielone nie s w ogle zaliczane do nawozw. Majc jednak na uwadze, e gwnym celem wszystkich podanych wyej nawozw jest wzbogacenie gleby w prchnic i skadniki pokarmowe, przyjto nazywa je nawozami organicznymi. 5.2.1. Obornik Obornik stanowi rdo wszystkich makro- i mikroelementw dla rolin, poprawia waciwoci gleby i przyczynia si do lepszego wykorzystania i wyszej efektywnoci nawozw mineralnych. Obornik powinien by dobrze przefermentowany i pod ziemniaki naley zastosowa go w dawce 25 - 30 t/ha. Wraz z dawk 30 t/ha obornika wprowadza si do gleby: 150 kg azotu (N), 90 kg fosforu (P2O5), 180 kg potasu (K2O), 150 kg wapnia (CaO), 60 kg magnezu (MgO) oraz 150 g boru, 120 g miedzi, 220 g manganu, 195 g cynku, 12 g kobaltu i ladowe iloci innych mikroelementw. Wykorzystanie przez ziemniaki skadnikw z obornika w pierwszym roku moe wynie do 50%, z czego azotu do 30%, czyli okoo 45 kg, do 30% fosforu, czyli okoo 30 kg i do 50% potasu, co stanowi okoo 90 kg. W uprawie ziemniakw obornik mona stosowa jesieni lub wiosn. Wiadomo, e wykorzystanie skadnikw pokarmowych z obornika jest wiksze, gdy jest stosowany jesieni. Z drugiej jednak strony, jesienne stosowanie obornika, szczeglnie w warunkach gleb lejszych oraz nadmiernych opadw deszczu w okresie jesiennym i sabym przemarzaniu gleby w okresie zimy, stwarza wiksze niebezpieczestwo przenikania do wd gruntowych skadnikw nawozowych uwalnianych w wyniku mineralizacji substancji organicznej z obornika, ni ma to miejsce w okresie wiosennego wnoszenia obornika. Stosowanie obornika wiosn sprowadza si powinno do moliwie najwczeniejszego jego zastosowania i wykonania orki przykrywajcej ten nawz.

17


lipiec 2005 r.

Naley zwrci uwag, e cz azotu w oborniku wystpuje w formie amonowej. Azot w tej formie atwo ulatnia si do atmosfery. Aby temu zapobiec, naley obornik po rozrzuceniu na polu przyora jeszcze w tym samym dniu. Jest to podstawowa regua, ktra niestety bardzo czsto nie jest przestrzegana. Ograniczeniu strat azotu sprzyja rwnie stosowanie obornika w dni bezwietrzne i pochmurne lub dni ddyste. 5.2.2. Gnojwka Gnojwka jest nawozem potasowo - azotowym. Zawiera jedynie znikome iloci fosforu, dlatego nawoc gnojwk naley pamita o uzupenieniu tego skadnika. W 1m3 gnojwki znajduje si przecitnie 3 kg azotu (N) i 7 kg potasu (K2O) oraz mikroelementy. Gnojwk pod ziemniaki najlepiej jest zastosowa wiosn w dawce 15 - 20 tys. dm/ha (20 - 30 m3). Naley zwrci uwag, e azot w gnojwce wystpuje w caoci w formie amonowej, atwo dla rolin dostpnej, ale rwnie atwo ulegajcej stratom do atmosfery. Dla zmniejszenia strat azotu naley wic gnojwk stosowa w dni bezwietrzne i pochmurne i natychmiast wymiesza z gleb. Dziaanie nawozowe gnojwki ogranicza si do jednego roku. 5.2.3. Gnojowica W ostatnich latach w zwizku z przechodzeniem na bezcikowe utrzymywanie zwierzt coraz wikszego znaczenia w nawoeniu ziemniakw nabiera gnojowica. Jest to mieszanina kau i moczu oraz wody uywanej do spukiwania tych odchodw i do higieny pomieszcze inwentarskich. Gnojowica, podobnie jak obornik, zawiera makroelementy i niezbdne w ywieniu rolin mikroelementy oraz substancj organiczn. Gnojowica zawiera przecitnie 6 - 8 % suchej masy. W 1 m3 gnojowicy znajduje si przecitnie 3-4 kg azotu, 2-3 kg fosforu (P2O5), 3 4 kg potasu (K2O), okoo 2 kg wapnia (CaO) i okoo 1 kg magnezu (MgO). Skadniki mineralne zawarte w gnojowicy wystpuj w formie atwiej przyswajalnej dla rolin ni zawarte w oborniku. Dziaanie nastpcze gnojowicy na roliny nie przekracza z reguy 2 lat. Nie naley wic stosowa jej w nadmiernych dawkach ze wzgldu na bezpieczestwo rodowiska przyrodniczego, a zwaszcza ochron wd powierzchniowych i gruntowych. Najbardziej racjonalnym terminem stosowania gnojowicy, szczeglnie na glebach lekkich jest wczesna wiosna, a na glebach zwizych take jesie. Ustalajc dawk gnojowicy, przyjmuje si, e nie powinna przekracza wicej ni 50 - 70 % potrzeb pokarmowych rolin na azot, co w warunkach gleb lejszych stanowi przecitnie okoo 50-60 tys. dm/ha (50-60 m3) gnojowicy bydlcej lub okoo 50 tys. dm/ha gnojowicy trzody chlewnej, ktra zawiera wicej w porwnaniu do bydlcej azotu oglnego. Na glebach zwizych dawk naley obniy o okoo 20%. 5.2.4. Kompost Do kompostowania mog by zastosowane wszelkie odpadowe materiay organiczne. Najlepiej miesza ze sob materiay o duym stosunku C:N (soma, trociny, kora itp.) z materiaami o maym stosunku C:N (odchody zwierzt, fekalia, pomiot ptasi itp.). Przy produkcji kompostw wyjciowy materia organiczny formuje si w pryzmy i utrzymuje przez kilka miesicy, zapewniajc napowietrzanie (kilkakrotne mieszanie masy organicznej) i wilgotno 60 - 70%. Materia jest gotowy do uycia, gdy stosunek C:N ksztatuje si na poziomie 30-20:1, a masa kompostowa zatraci struktur wyjciowej substancji organicznej i stanie si jednolita. Nazwy kompostw pochodz od rodzaju komponentw uytych do kompostowania, np. kompost gospodarczy - otrzymany z odpadw gospodarstw rolnych, kompost torfowo - obornikowy, kompost trocinowy itp. Ze wzgldu na rnorodno uytych materiaw zawarto skadnikw nawozowych w gotowym kompocie moe si waha w szerokim zakresie. Kompost gospodarczy moe zawiera rednio: N - 0,6 %, P - 0,1%, K 0,3% w wieej masie. Kompost gospodarczy mona zastosowa pod ziemniaki w dawce do 40 t/ha.

18


lipiec 2005 r.

5.2.5. Wykorzystanie somy Soma rolin zboowych moe by dobrym nawozem organicznym pod warunkiem, e zostanie rozdrobniona najlepiej na odcinki poniej 10 cm i przyorana natychmiast po zbiorze ziarna. W tym celu najlepiej jest zastosowa do zbioru ziarna kombajn z zamontowanym rozdrabniaczem somy i bezporednio po zbiorze wykona podorywk na gboko 1012 cm. Warto nawozowa somy przeznaczonej na przyoranie jest uzaleniona od gatunku zboa. Wraz z dawk 5 t/ha somy wprowadza si do gleby okoo 25 kg/ha N, 15 kg/ha P2O5 i 50 kg/ha K2O. Specyficzn cech somy jest szeroki stosunek C:N, wynoszcy 80-100:1, podczas gdy w oborniku stosunek C:N waha si w granicach 20-25:1, za w glebie 8-12:1. Taki szeroki stosunek C:N w somie po jej zastosowaniu moe prowadzi do unieruchomienia azotu w glebie. Chcc temu zapobiec oraz przyspieszy rozkad somy naley zastosowa dodatek azotu mineralnego (1 kg N na 100 kg przyorywanej somy). Tak wic pozostawienie przecitnego plonu somy wynoszcego 5 t z 1ha na polu i przyoranie po rozdrobnieniu, wymaga dodatkowego nawoenia w wysokoci 40 - 50 kg/ha N. Najlepiej zastosowa na pocit som mocznik lub gnojowic. Przyorywanie somy po zbiorze rolin peni rwnie moe rol ochronn, wic nadmiar azotu mineralnego i nie dopuszczajc do jego wymycia. 5.2.6. Nawozy zielone z rolin poplonowych Alternatywn form nawozu organicznego stanowi moe zielona masa rolin poplonowych. Godnym polecenia jest uprawa ziemniakw po przyorywanych poplonach cierniskowych, czyli wysiewanych po zbiorze rolin zboowych i przyorywanych jesieni tego samego roku (tabela 4). Nie zaleca si natomiast uprawy ziemniakw po poplonach ozimych, czyli wysiewanych jesieni i przyorywanych wiosn nastpnego roku, gdy prowadzi to moe do obnienia plonu bulw ze wzgldu na opnienie terminu sadzenia. Oprcz dostarczania zielonej masy, roliny poplonowe chroni gleb przed erozj wodn i wietrzn, przyczyniajc si rwnie do poprawy warunkw fitosanitarnych w zmianowaniu rolin. Dodatkow korzyci z uprawy rolin poplonowych jest jeszcze to, e dziki gboko sigajcemu systemowi korzeniowemu jest moliwe przemieszczanie makroi mikroelementw z gbszych do wierzchnich warstw gleby. Z mas nadziemn ubinu jako roliny poplonowej, mona wprowadzi mona do gleby okoo 140 kg/ha azotu (N), 30 kg/ha fosforu (P2O5) i 170 kg/ha potasu (K2O), natomiast z poplonem gorczycy zblione iloci fosforu i potasu oraz znacznie mniejsz ilo azotu. Warunkiem udania si poplonw cierniskowych (uzyskanie moliwie najwikszej masy zielonej rolin) jest: - moliwie wczesny zbir z pola roliny przedplonowej, - wysiew nawozw fosforowych i potasowych (na cier) i natychmiastowe przystpienie do orki na gboko 15-18 cm, najlepiej poczonej z narzdziem wyrwnujcym pole (brona, wa strunowy). - wysiew rolin poplonowych np. ubinu czy peluszki z owsem w III dekadzie lipca, za gorczycy czy facelii w I poowie sierpnia oraz odpowiednia ilo opadw w sierpniu i wrzeniu, - dobr odpowiednich gatunkw rolin, np. gorczycy, facelii, rzepaku ozimego, sonecznika jako rolin mniej zawodnych. - odpowiednie nawoenie mineralne, tzn. 40-50 kg P2O5 i 60-80 kg K2O na 1 ha oraz 6090 kg N w przypadku uprawy rolin niemotylkowych. Jeeli zaoymy, e poplony cierniskowe maj spenia gwnie rol biologicznego sorbenta (wizania skadnikw z gleby) i funkcje ochronne gleby, np. przed erozj wietrzn, to moemy pomin nawoenie ich fosforem i potasem. Jeeli uprawiane s roliny motylkowe, to nie naley rwnie stosowa azotu, natomiast pod roliny niemotylkowe zaleca si zastosowa ma dawk tego skadnika (ok. 50 kg N na ha), w celu przypieszenia ich wzrostu, zwikszenia masy i tym samym pobrania jak najwikszej iloci skadnikw z gleby.

19


lipiec 2005 r.

Poplony cierniskowe naley przyora pn jesieni (po wystpieniu pierwszych przymrozkw). Celem lepszego przykrycia zielonej masy rolin poplonowych, przed wykonaniem orki wskazane jest talerzowanie. Tabela 4. Zalecane roliny poplonowe pod ziemniaki.Kategoria agronomiczna gleby Rolina rednia lekka Warto nawozowa w stosunku do obornika caa mas a resztki

Forma midzyplonu

Termin siewu

Norma wysiewu kg/ha

Wsiewki strczkowych i motylkowych z trawami

Seradela Koniczyna + trawy

+ +

IV-V IV

50-60 10 + 10

85

45

Peluszka + ubin ty + seradela Wyka j. + peluszka. + ubin ty ubin ty + seradela Wyka ozima + ubin ty ubin ty + peluszka ubin ty + peluszka + wyka oz. ubin wskolistny + peluszka Peluszka ubin ty Seradela Bobik + peluszka + wyka oz. Gorczyca biaa Facelia Rzepak Sonecznik Gorczyca biaa + facelia Gorczyca biaa + rzepak

Poplony cierniskowe z rolin strczkowych

+ + + + + + + + + + + + + + + + +

do koca lipca

100 + 80 + 20 40 + 120 + 60 130 + 30 40 + 100 100 + 100 120 + 60 + 40 140 + 100 200 200 70 90 + 60 + 50 20 10 10 35 15 + 5 10 + 5

77

50

Poplony cierniskowe z innych rolin

do 15 sierpnia

30

Poplony cierniskowe z rolin strczkowych i innych

Peluszka + sonecznik ubin ty + facelia Facelia + seradela Seradela + gryka Facelia + wyka ozima Bobik + groch past. + sonecz. Bobik + wyka j. + sonecz. Peluszka + wyka j. + rzepak

+ + + + + + + + + + + + do 5 wrzenia do 5 sierpnia

150 + 15 80 + 4 5 + 30 40 + 40 6 + 40 100 + 100 + 15 80 + 100 + 15 50 + 20 + 4

65

30

yto yto + wyka ozima Rzepak ozimy Rzepik ozimy

180 80 + 50 20 20

Poplony ozime

20


lipiec 2005 r.

5.3. Nawozy mineralnePotrzeby pokarmowe ziemniaka s do wysokie, bowiem z plonem jednostkowym 1 t bulw w odniesieniu do azotu, fosforu i potasu stanowi odpowiednio: 5 kg N, 1,5 kg P2O5 i 7 kg K2O, std konieczno uzupeniania skadnikw pokarmowych nawoeniem mineralnym. 5.3.1. Nawozy azotowe Azot jest najbardziej plonotwrczym skadnikiem pokarmowym, ale przenawoenie tym skadnikiem wpywa na bardzo bujny rozwj czci nadziemnej rolin ziemniaka, a opnia gromadzenie plonu. Zastosowanie zbyt duej dawki azotu powoduje rwnie uszczenie naskrka, wiksze ciemnienie miszu, wzrost azotanw w bulwach, zmniejszenie zawartoci suchej masy, witaminy C i skrobi oraz zwiksza podatno na uszkodzenia mechaniczne przy zbiorze i straty w okresie przechowywania. Std ustalenie poziomu nawoenia azotem ma podstawowe znaczenie w ksztatowaniu plonu i jego jakoci. Dawki nawozw azotowych mog by ustalone na podstawie testw glebowych, testw rolinnych oraz na podstawie funkcji produkcji nawoenia, czyli matematycznego opisu zalenoci midzy przyrostem dawki skadnika a przyrostem plonu bulw. Na podstawie przebiegu funkcji mona wyznaczy dawk optymaln skadnika. Metoda ta ma najszersze znaczenie praktyczne i dowodzi, e odmiany ziemniaka odznaczaj si duym zrnicowaniem w reakcji na nawoenie azotem. Pod ziemniaki jadalne i skrobiowe zbierane po zakoczeniu okresu wegetacji i charakteryzujce si maymi wymaganiami w stosunku do azotu naley zastosowa okoo 100 kg N/ha. W przypadku odmian o rednich wymaganiach ok. 120 kg N/ha, a dla tych o duych wymaganiach - ok. 140 kg N/ha. Uprawiajc ziemniaki bez obornika dawki te naley zwikszy o 20-40 kg N/ha. W przypadku uprawy odmian wczesnych, z przeznaczeniem na wczesny zbir, oprcz potrzeb nawozowych naley rwnie uwzgldni termin zbioru. Przy zbiorze 60 dni od posadzenia ziemniaki wymagaj nawoenia azotem w dawce okoo 50 kg N/ha. Przy zbiorze 75 dni od posadzenia naley zastosowa okoo 70 kg N/ha. Jeeli ziemniaki bd zbierane po zakoczeniu okresu wegetacji i zaplanowana dawka azotu przekracza 100 kg/ha, to naley j podzieli i do 80 kg/ha zastosowa przed sadzeniem a cz uzupeniajc zastosowa bezporednio przed wschodami ziemniakw. Natomiast w przypadku uprawy ziemniakw z przeznaczeniem na wczesny zbir cao zaplanowanej dawki azotu naley zastosowa przed sadzeniem bulw, wczesn wiosn. Azot pod ziemniaki mona zastosowa w formie saletrzanej, amonowej jak i amidowej. 5.3.2. Nawozy fosforowe i potasowe Ustalajc wielko dawek fosforu i potasu pod ziemniaki, oprcz wykorzystania skadnikw z zastosowanego nawozu organicznego i potrzeb pokarmowych ziemniaka, naley ustali zasobno gleby w przyswajalne formy fosforu i potasu. Znajc zasobno gleby w przyswajalne formy tych skadnikw posuy si mona wspczynnikami do przeliczenia iloci skadnikw pobieranych z plonem ziemniaka na dawki nawozw (tabela 5).

21


lipiec 2005 r.

Tabela 5 Wspczynniki* do przeliczenia iloci skadnikw pobieranych z plonem bulw ziemniaka na dawki nawozw fosforowych i potasowychNawoenie organiczne Na oborniku Bez obornika Skadniki fosfor potas fosfor potas bardzo niska 2,8 0,9 3,0 1,3 Klasa zasobnoci gleby niska rednia wysoka 1,8 1,0 0,5 0,8 0,6 0,4 2,0 1,2 0,7 1,2 1,0 0,7 bardzo wysoka 0,3 0,2 0,5 0,5

* - ilo skadnika pobranego z oczekiwanym plonem naley pomnoy przez okrelony wspczynnik. Ustalone w ten sposb potrzeby nawozowe ziemniaka przy plonie bulw 30 t z ha w stosunku do fosforu i potasu wynosz: fosfor - 30 t x 1,5 kg P2O5 (pobranie fosforu z 1 t bulw) = 45 kg/ha P2O5 x wspczynnik - 1,0 (rednia zawarto fosforu w glebie plus obornik) = 45 kg/ha P2O5. potas - 30 t x 7,0 kg K2O (pobranie potasu z 1 t bulw) = 210 kg/ha K2O x wspczynnik - 0,6 (rednia zawarto potasu w glebie plus obornik) = 126 kg/ha K2O. Przy nieznanej zasobnoci gleby w fosfor i potas naley zastosowa oglne zasady poprawnego nawoenia, przyjmujc, e dla ziemniakw jadalnych proporcja skadnikw N:P:K powinna wynosi jak 1:1:1,5-2,0, a dla ziemniakw skrobiowych 1:1:1,3-1,5. W pierwszej kolejnoci naley ustali wielko dawki azotu, a nastpnie proporcjonalnie w stosunku do tego skadnika obliczy wysoko dawek nawozw fosforowo-potasowych. Nawozy fosforowo-potasowe najlepiej jest stosowa w okresie jesiennym np. przyorujc je wraz z obornikiem. Jednak na glebach lekkich i w rejonach o wikszej iloci opadw, szczeglnie nawozy potasowe, ze wzgldu na moliwo wymycia skadnika lepiej jest zastosowa wiosn przed wiosennymi zabiegami uprawowymi. rdem fosforu mog by powszechnie stosowane superfosfaty, za nawoenie potasem mona zastosowa w postaci siarczanu potasu lub soli potasowej (tab. 3, aneks). 5.3.3. Nawozy wieloskadnikowe Stosowanie nawozw wieloskadnikowych jest najbardziej efektywne i ekonomicznie uzasadnione. Stosujc nawozy wieloskadnikowe zapewniamy rolinie peen komfort odywiania si, gdy wprowadzamy zwykle do gleby jednoczenie wszystkie podstawowe skadniki N, P, K a nawet Mg i mikroelementy, unikajc uszczuplania, lub pomijania niektrych skadnikw (z rnych wzgldw) w przypadku stosowania nawozw jednoskadnikowych. Niektre z nawozw wieloskadnikowych mog by stosowane w caoci jesieni lub wiosn do kompleksowego nawoenia ziemniakw, a niektre wymagaj jedynie uzupenienia azotu (tab. 3, aneks). Wielko dawki nawozu wieloskadnikowego powinna wynika z aktualnej zasobnoci gleby, gwnie w fosfor, potas i magnez. Przy znanej zasobnoci gleby w te skadniki wybieramy odpowiedni nawz wieloskadnikowy, o takim skadzie chemicznym, ktry pozwala nam na zaoszczdzenie jednego z tych skadnikw. Zwykle jest to ten skadnik, ktry znajduje si w glebie w najwikszej iloci np. potas czy fosfor. Brakujc ilo pozostaych skadnikw ustala si z uwzgldnieniem stanu zasobnoci gleby w te skadniki. Jeeli nawz wieloskadnikowy nie zawiera w swoim skadzie chemicznym wystarczajcej iloci azotu do pokrycia potrzeb nawozowych ziemniaka, to uzupeniajc dawk azotu mona zastosowa w dwch wariantach. Jeeli zaplanowana dawka azotu nie przekracza 100 kg/ha, to stosujemy j z nawozem wieloskadnikowym np. polifosk (nawozy mona wymiesza, ale tylko bezporednio przed wysiewem). Gdy dawka azotu jest wysza od wskazanej, to uzupeniajc jej ilo przenosimy na okres tu przed wschodami ziemniakw.

22


lipiec 2005 r.

5.4. Monitorowanie stanu odywienia rolin na plantacjachOceny stanu odywienia rolin ziemniaka na plantacji w okresie ich wegetacji mona dokona na podstawie wygldu rolin bd analizy skadu chemicznego. W pierwszym przypadku oceny stanu odywienia rolin dokonuje si, porwnujc roliny nawoone i nie nawoone na wydzielonym obszarze pola, co dotyczy najczciej nawoenia azotem. Dokadniejsz metod okrelenia potrzeb w stosunku do azotu jest jednak ocena z wykorzystaniem chlorofilometru (przyrzdu do pomiaru stenia chlorofilu w liciach). Zawarto chlorofilu w liciach rolin jest skorelowana z zawartoci azotu. Wykorzystujc liczby graniczne dla zawartoci chlorofilu w liciach i porwnujc je z wartociami uzyskanymi w drodze pomiarw, dokonuje si precyzyjnej oceny stanu odywienia rolin w azot. Metoda ta moe by wykorzystana przy ustalaniu uzupeniajcej, np. w formie dolistnego dokarmiania, dawki azotu. Bardziej precyzyjn metod oceny odywienia rolin w skadniki pokarmowe w okresie wegetacji i wnioskowania na jej podstawie o potrzebach nawozowych rolin jest ilociowa analiza ich skadu chemicznego. Do analizy wykorzystuje si cakowit zawarto skadnikw pokarmowych w tzw. czciach wskanikowych rolin. Czci wskanikowe s to wybrane organy, np. licie czy odygi lub caa nadziemna masa roliny, pobrane w cile okrelonych fazach wzrostu lub rozwoju rolin. Konieczno pobierania w cile okrelonych fazach wynika z faktu, e zawarto skadnika ulega znacznym zmianom w okresie wegetacyjnym roliny i kalibracja testu odnosi si tylko do tej fazy, dla ktrej zostaa przeprowadzona. Wyniki testu podaje si w formie przedziaw stopnia zaopatrzenia rolin w dany skadnik, w sposb podobny do klas zawartoci skadnika w glebie. Analizy naley przeprowadza w moliwie wczesnym stadium rozwoju rolin ziemniaka, aby niedobr skadnikw mona byo uzupeni, np. poprzez dolistne dokarmianie, co moliwe jest zwaszcza w przypadku azotu, magnezu czy mikroelementw.

5.5. Dolistne dokarmianie makro i mikroelementami w okresie wegetacjiW niektrych fazach rozwojowych rolin ziemniaka skadniki pokarmowe s pobierane szczeglnie intensywnie i nie zawsze tradycyjne nawoenie doglebowe gwarantuje dostpno ich dla rolin. Niedobr skadnikw w fazie najwikszego zapotrzebowania przez roliny moe wystpi rwnie na glebach zasobnych, np. w czasie okresowej suszy lub na skutek zablokowania niektrych pierwiastkw w wyniku ich wzajemnego antagonistycznego oddziaywania czy niewaciwego odczynu gleby. Uzasadnione jest w takim przypadku uzupenianie skadnikw nie tylko poprzez system korzeniowy, lecz rwnie poprzez dokarmianie dolistne. Rwnie w warunkach, gdzie oczekiwa mona duego plonu bulw, a wic przy poprawnym nawoeniu organicznym i mineralnym, przy penej ochronie plantacji przed chwastami, chorobami i szkodnikami wskazane jest zastosowanie dodatkowego dolistnego dokarmiania rolin. Na podstawie dotychczasowych dowiadcze opracowano kilka wariantw dolistnego dokarmiania plantacji ziemniaka: dolistne stosowanie azotu Do dolistnego dokarmiania ziemniaka, podobnie jak i innych rolin, nadaje si w zasadzie tylko wodny roztwr mocznika. Mocznik jest zwizkiem organicznym w caoci rozpuszczalnym w wodzie, ktry powoduje znacznie mniejsze uszkadzanie rolin ni roztwory innych zwizkw azotu, a przy waciwym doborze stenia roztworu mona w ogle unikn oparze lici. Dla ziemniakw optymalne stenie mocznika w roztworze wynosi 5-6 %, tzn. e przy kadorazowym zuyciu 300 dm3/ha cieczy stosuje si 15-18 kg mocznika. Zabiegi mona wykonywa od fazy zwarcia rzdw przez roliny ziemniaka, do fazy formowania jagd, w odstpach okoo 2-tygodniowych. Dolistne dokarmianie mocznikiem zaleca si wykonywa 2 - 4 razy w okresie wegetacji.

23


lipiec 2005 r.

dolistne stosowanie wieloskadnikowego nawozu mikroelementowego Obecnie na rynku znajduje si duo wieloskadnikowych nawozw dolistnych, w ktrych gwn cz stanowi schelatyzowane zwizki zawierajce dostpne dla rolin mikroelementy (tabela 4, aneks). Dolistne dokarmianie nawozami wieloskadnikowymi zaleca si wykonywa 2-4 razy w okresie wegetacji, poczwszy od zwarcia rolin w midzyrzdziach a do formowania jagd. dolistne stosowanie magnezu Ziemniaki wykazuj najwiksze zapotrzebowanie na magnez w fazie zawizywania bulw. Do fazy kwitnienia magnez stosuje si 2-krotnie w formie siedmiowodnego siarczanu (MgSO4xH2O) o steniu 5% lub w formie jednowodnego siarczanu (MgSO4xH2O) o steniu 2-3%. Celowe jest czenie wyej wymienionych wariantw dolistnego dokarmiania, na przykad: dolistne stosowanie azotu cznie z wieloskadnikowym nawozem mikroelementowym dolistne stosowanie azotu cznie z magnezem i siark dolistne stosowanie magnezu i siarki cznie z wieloskadnikowym nawozem mikroelementowym dolistne stosowanie azotu cznie z magnezem oraz wieloskadnikowym nawozem mikroelementowym Takie warianty dolistnego dokarmiania s bardziej efektywne ekonomicznie i technicznie, a ponadto siarczan magnezu wykazuje dziaanie chronice roliny przed oparzeniem mocznikiem w czasie suchej pogody. Rodzaj i liczb opryskiwa trzeba dostosowa do warunkw plantacji oraz dugoci okresu wegetacji uprawianej odmiany. Nie naley jednak zmienia zalecanego stenia roztworu mocznika czy siarczanu magnezu oraz zalece producenta odnonie dawek nawozu wieloskadnikowego. Majc na wzgldzie obnienie kosztw produkcji naley, jeeli jest to tylko moliwe, czy zabiegi dolistnego dokarmiania z zabiegami ochronnymi przeciwko chorobom i szkodnikom (tab. 2, aneks wg Instytutu Ochrony Rolin ). Przygotowujc mieszanin nawozw dolistnych ze rodkami ochrony rolin, najpierw trzeba sporzdzi roztwr mocznika i siarczanu magnezu, nastpnie - mieszajc - doda roztwr nawozu wieloskadnikowego i na kocu oddzielnie przygotowane wodne roztwory preparatw ochrony rolin. Nie wolno miesza wszystkiego naraz w jednym zbiorniku, gdy gwatowne czenie cieczy moe powodowa tzw. kaczenie lub wytrcanie si osadu.

6. DOBR ODMIAN DO UPRAWY6.1. Charakterystyka uytkowa i agrotechniczna odmianDo gwnych elementw integrowanej produkcji naley umiejtne wykorzystanie postpu biologicznego a wic waciwy dobr odmian do uprawy. Podstawowym kryterium wyboru odmian jest jej warto uytkowa lub rynkowa. Producent ziemniakw moe uprawia bowiem tylko takie odmiany, ktre s akceptowalne przez klienta na rynku. W przypadku ziemniaka jadalnego parametrami istotnymi przy wyborze s: - wygld bulw, na ktry skadaj si: wielko i wyrwnanie wielkoci bulw, gboko oczek, regularno ksztatu, typ skrki, wady skrki (poraenie parchem zwykym i srebrzystym, rizoktonioza, zazielenienia) - parametry kulinarne a do nich nale : smakowito, ciemnienie miszu surowego i po ugotowaniu, typ kulinarny miszu - wystpowanie wad wewntrznych miszu (rdzawa plamisto miszu, pustowato miszu, ciemna plamisto pouderzeniowa)

24


lipiec 2005 r.

Parametrem subiektywnym, ale czsto branym pod uwag przez klientw jest kolor miszu. Czsto on decyduje o preferencjach konsumentw. Wanymi parametrami decydujcymi o bezpieczestwie ywieniowym ziemniakw s: zrnicowana skonno odmian do kumulacji azotanw w bulwach, pozostaoci rodkw ochrony rolin oraz zawarto glikoalkaloidw. Wikszo wyej wymienionych parametrw uytkowych lub rynkowych jest determinowana tylko genetycznie a niektre modyfikowane s take przez stosowan agrotechnik i rodowisko przyrodnicze. Przemys przetwrczy (spoywczy i skrobiowy) dodatkowo okrela wymagania technologiczne dla odmian. S to takie parametry jak: zawarto suchej masy i skrobi, poziom cukrw redukujcych i sumy cukrw, wielko i ksztat bulw itp. Rolnika producenta ziemniakw interesuje, oprcz powyszych wymaga jakociowych take warto agrotechniczna odmian. Ma ona kapitalne znaczenie wanie przy stosowaniu integrowanej lub ekologicznej produkcji. Warto agrotechniczn odmian okrela bowiem stopie trudnoci jej produkcji ( uprawy i przechowywania). Do parametrw okrelajcych warto agrotechniczn nale: - odporno odmian na zaraz ziemniaka ( lici i bulw), - odporno odmian na choroby wirusowe (PVY, PLRV, PVM), - odporno odmian na czarn nk, fomoz, such i mokr zgnilizn, - odporno bulw na poraenie parchem zwykym i parchem srebrzystym oraz rizoktonioz, - odporno odmian na mtwika ziemniaczanego i mtwika agresywnego, - odporno bulw na uszkodzenia mechaniczne i powstawanie ciemnej plamistoci miszu, - trwao przechowalnicza bulw. W integrowanej produkcji najcenniejsze s odmiany o najwyszej odpornoci na choroby i szkodniki. Najczciej odporno okrela si w skali 1 do 9o gdzie 9o jest wartoci najbardziej podan. Dodatkowo naley take uwzgldni w integrowanej produkcji inne cechy agrotechniczne jak: - wymagania wodne odmian, - wymagania nawozowe odmian oraz skonno do kumulacji azotanw, - wymagania glebowe odmian. W 2004 roku w rejestrze odmian prowadzonym przez COBORU byo wpisanych ogem 113 odmian we wszystkich grupach wczesnoci (bardzo wczesne, wczesne rednio wczesne, rednio pne i pne). Wrd ogu odmian byy 81 odmiany jadalne oraz 32 odmian skrobiowych. Skrcon charakterystyk odmian przedstawiono w tabeli 5 (w aneksie).

6.2. Porejestrowe dowiadczalnictwo odmianoweW Polsce od kilku lat prowadzone jest tzw. Porejestrowe Dowiadczalnictwo Odmianowe koordynowane przez COBORU a realizowane przez rne orodki badawcze we wszystkich wojewdztwach. Celem tego systemu jest sprawdzanie w warunkach lokalnych wartoci odmian ( plonowania i jakoci plonu) zarejestrowanych w kraju. Kocowym efektem prowadzenia bada jest tworzenie list odmian rekomendowanych (zalecanych) do uprawy. To rdo wiedzy o odmianach jest o tyle cenne, e w sposb obiektywny przedstawia warto kadej odmiany, natomiast informacje o odmianach upowszechniane przez hodowcw lub ich przedstawicieli czsto zawieraj dane tylko korzystne o odmianie a przemilczaj jej ewentualne wady. Ostateczna decyzja o wyborze odmiany do uprawy w systemie integrowanym oparta wic musi by o informacj o jej zapotrzebowaniu na rynku oraz jej plonowaniu, odpornoci na choroby i szkodniki oraz jej wymaganiach agrotechnicznych i rodowiskowych.

25


lipiec 2005 r.

7. PRZYGOTOWANIE SADZENIAKW I SADZENIE7.1. Jako materiau sadzeniakowegoPodstawowym warunkiem uzyskania wysokich i stabilnych plonw ziemniaka w produkcji integrowanej jest stosowanie sadzeniakw o wysokiej wartoci nasiennej. O wartoci tej decyduje przede wszystkim zdrowotno czyli stopie poraenia bulw chorobami, z ktrych najwiksze znaczenia maj choroby wirusowe powodujce degeneracje ziemniakw(wyradzanie). Sadzeniaki o dobrej wartoci nasiennej (materiay kwalifikowane: klasa CA i CB pozyskujemy poprzez ich zakup w firmach nasiennych. Jako zakupionych sadzeniakw powinna spenia szczegowe wymogi dotyczce zdrowotnoci oraz cech zewntrznych bulw zawarte w Rozporzdzeniu MRiRW z dnia 8 marca 2004 r. (Dz.U. Nr 59 poz. 565). Do najwaniejszych okrelonych Rozporzdzeniem wymaga odnonie jakoci sadzeniakw zaliczamy : - sadzeniaki powinny by wolne od organizmw kwarantannowych, - stopie poraenia bulw chorobami wirusowymi, a take bakteryjnymi i grzybowymi nie moe przekroczy wymaga przewidzianych dla danego stopnia odsiewu przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi, - sadzeniaki powinny mie odpowiedni kalibra. Zgodnie z nowa regulacj prawn, frakcj sadzeniakw stanowi bulwy, ktrych rednica jest wiksza ni 25 mm (Rozporzdzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 8 marca 2004 r. (Dz.U. Nr 59 poz. 565). Rozporzdzenie nie okrela maksymalnej rednicy sadzeniakw. Nie znaczy to, e w jednej partii sadzeniakw mog si znajdowa bulwy o duym rozrzucie wielkoci. Przepisy stanowi, rnica midzy najmniejszym i najwikszym wymiarem bulw w jednej partii nie moe by wiksza ni 20 mm. Zatem parti sadzeniakw stanowi mog bulwy, ktrych minimalna i maksymalna rednica wynosi np. 25-45 mm; 3555mm; 40-60 mm; 45-65 mm; 50-70 mm;60-80 mm. Wskazane jest, aby rnica wielkoci bulw bya jak najmniejsza, a w partii sadzeniakw znajdoway si bulwy o rednicy np.: 25-35 mm czy 35-40 mm. Produkcj sadzeniakw mona prowadzi wedug jednego z dwch systemw kwalifikacji (wybr producenta): 1. zasady i normy Europejskiego Komitetu Gospodarczego Organizacji Narodw zjednoczonych (EKG/ONZ), 2. zasady i normy Unii Europejskiej (WE). W poniszej tabeli (Rozporzdzenie MRiRW) s podane szczegowe wymagania dla oceny polowej, laboratoryjnej oceny zdrowotnoci oraz oceny cech zewntrznych sadzeniakw kwalifikowanych wg obydwu systemw kwalifikacji.

26


lipiec 2005 r.

Tabela 6. Wymagania dla oceny polowej, laboratoryjnej oceny zdrowotnoci oraz oceny cech zewntrznych sadzeniakw kwalifikowanychOceniana wada 1 Ocena polowa Inne odmiany i roliny nietypowe dla odmiany Czarna nka Choroby wirusowe i wirusopodobne1/ Laboratoryjna ocena zdrowotnoci Roliny nietypowe dla odmiany Choroby wirusowe i wirusopodobne1/ Ocena cech zewntrznych Ziemia i inne zanieczyszczenia Bulwy z objawami suchej lub mokrej zgnilizny, oprcz wywoywanej przez organizmy kwarantannowe Bulwy o nieodpowiednim kalibrau Rizoktonia2/ Uszkodzenia zewntrzne Parch zwyky2/ Parch prszysty2/ Bulwy z plamistoci miszu na poprzecznym przekroju2/ Suma wad z wyczeniem kalibrau w ocenie cech zewntrznych System kwalifikacji System kwalifikacji EKG/ONZ WE Sadzeniaki kategorii kwalifikowane CB CA CB CA 2 3 4 5 0,5 1,5 2,0 (1,0) 0,5 10,0 (5,0) 2,0 1,0 3,0 5,0 (10,0) 3,0 5,0 (33,3) 1,0 (10,0) 5,0 (10,0) 6,0 0,5 2,0 10,0 (2,0) 0,5 10,0 2,0 1,0 3,0 5,0 (10,0) 3,0 5,0 (33,3) 1,0 (10,0) 5,0 (10,0) 6,0 0,5 3,0 8,0 (1,0) 0,5 10,0 2,0 1,0 3,0 3,0 5,0 (33,3) 0,5 4,0 10,0 0,5 10,0 2,0 1,0 3,0 3,0 5,0 (33,3)

6,0

6,0

1/ Wartoci w nawiasach oznaczaj procent ostrego poraenia chorobami wirusowymi 2/ Wartoci w nawiasach oznaczaj maksymalny procent poraenia powierzchni bulwy lub odpowiednio powierzchni przekroju poprzecznego bulwy

Zgodnie z wymogami unijnymi, jako zakupionych sadzeniakw powinna by potwierdzona zaczonym paszportem etykiet urzdow, zawierajcym nastpujce dane : 1. oznaczenie ,,paszport rolin EEC oraz ,,jako WE, 2. oznaczenie pastwa czonkowskiego UE, 3. oznaczenie suby, ktra wydaa paszport rolin, 4. numer rejestracyjny producenta lub importera, 5. indywidualny numer okrelajcy seri lub parti towaru, 6. nazwa botaniczna roliny, 7. odmiana, 8. masa towaru, 9. miesic i rok plombowania, 10. kategoria oraz stopie kwalifikacji, 11. kalibra, 12. rodek ochrony rolin zastosowany podczas przechowywania, 13. dodatkowe informacje w zalenoci od potrzeby a) kraj produkcji lub kraj pochodzenia w przypadku towarw importowanych z poza terytorium kraju czonkowskiego UE, b) oznaczenie ZP (zona protecta) oraz kod strefy chronionej UE, jeeli miejsce przeznaczenia towaru znajduje si w granicach strefy chronionej UE, c) oznaczenie RP (replacement passport) oraz numer rejestracyjny producenta lub importera z pierwotnego paszportu rolin; paszport zastpczy wydawany jest

27


lipiec 2005 r.

w przypadku zaistnienia potrzeby czenia lub podziau partii towaru, zaopatrzonego w paszport rolin.

7.2. Przygotowanie bulw do sadzeniaStaranne przygotowanie sadzeniakw na przedwioniu jest bardzo wanym zadaniem, ktrego skutki s odczuwalne w okresie pniejszym. Wpywa ono na rwnomierny i prawidowy wzrost rolin, na dobre wykorzystanie pola przeznaczonego pod upraw ziemniakw oraz na zdrowotno rolin, a tym samym na plon. Jeeli w gospodarstwie uprawia si ziemniaki na wczesny zbir, niezbdnym zabiegiem jest podkiekowywanie sadzeniakw. W przypadku innych kierunkw produkcji zaleca si pobudzanie. Przed przystpieniem do podkiekowywania, czy pobudzania ziemniaki naley przebra. Czynno t wykonuje si w celu usunicia bulw z objawami mokrej i suchej zgnilizny, ospowatoci bulw, zarazy ziemniaka oraz uszkodze mechanicznych. 7.2.1. Pobudzanie sadzeniakw Jeeli decydujemy si na pobudzanie sadzeniakw naley przesortowane ziemniaki umieci w uformowanej pryzmie, luzem w stodole lub innym pomieszczeniu i lekko okry som, matami lub plandekami, zabezpieczajc w ten sposb przed przymrozkami. Mona je take wsypa do przewiewnych workw i umieci w suchym miejscu na wolnym powietrzu, pamitajc rwnie o ich przykryciu. Przy pobudzaniu dostp wiata nie jest konieczny. Po 2-3 tygodniach pobudzania sadzeniaki powinny mie w zagbieniach oczek kieki dugoci 1-2 mm, nie wyrastajce ponad zagbienia. Przy takiej wielkoci kiekw nie ma obawy, e ulegn one obamaniu w czasie transportu na pole i przy sadzeniu. Pobudzanie pozwala sprawdzi zdolno kiekowania bulw przeznaczonych do sadzenia. Jeli po 2 tygodniach ziemniaki nie zaczn kiekowa tzn., e sadzeniaki byy przechowywane niewaciwie lub z innych powodw straciy zdolno kiekowania. Na polu zasadzonym takimi sadzeniakami wystpuj braki rolin, a w konsekwencji obniony zostanie plon. 7.2.2. Podkiekowywanie sadzeniakw Zabiegiem trudniejszym do przeprowadzenia, ale dajcym due korzyci, jest podkiekowywanie sadzeniakw niezbdne w przypadku uprawy na wczesny zbir. Powoduje ono : - przyspieszenie wschodw o 1-2 tygodnie w zalenoci od stanu fizjologicznego bulw oraz pogody od posadzenia do wschodw. Pozwala to na przesunicie wegetacji na okres mniejszego zagroenia zaraz ziemniaka; - lepszy rozwj systemu korzeniowego, a wic lepsze wykorzystanie wody i skadnikw pokarmowych; - lepsze wyrwnanie plantacji poprzez wyeliminowanie sadzeniakw nie kiekujcych i chorych, co zmniejsza zachwaszczenie i poprawia zdrowotno rolin; - zwikszenie plonw nawet kilkakrotne w przypadku bardzo wczesnych terminw zbioru; - zwikszenie odpornoci na zakaenie chorobami wirusowymi oraz mniejsze poraenie rizoktonioz - przyspieszenie zbioru na okres wyszych temperatur, co powoduje zmniejszenie uszkodze mechanicznych i lepsz przechowywalno. Korzyci te s niezaprzeczalne pod warunkiem, ze zabieg przeprowadzony jest prawidowo, a jego dugo dostosowana do tempa fizjologicznego starzenia si bulw poszczeglnych odmian. Odmiany ziemniaka starzej si bowiem z rna szybkoci i nie zaley to od dugoci okresu wegetacji. Odmiany o wolnym tempie starzenia si naley podkiekowywa przez duszy okres czasu, za odmiany szybko starzejce si fizjologicznie naley podkiekowywa krcej.

28


lipiec 2005 r.

Dugo okresu podkiekowywania zaley od odmiany i ulega zmianom w terminach zbioru. Generalnie, im wczeniej bdzie zbierany plon, tym podkiekowywanie sadzeniakw powinno by dusze. I tak : - ziemniaki przeznaczone do zbioru po 60 dniach od sadzenia powinny by podkiekowywane przez 6-8 tygodni, - ziemniaki, ktre bd zbierane po 75 dniach od sadzenia powinny by podkiekowywane przez 4-6 tygodni, - ziemniaki odmian wczesnych, przy planowanym zbiorze po dojrzeniu, naley podkiekowywa przez 4 tygodnie. Optymalne podkiekowywanie daje zwyk plonu w stosunku do kombinacji bez podkiekowywania okoo: - 200 % w przypadku zbioru po 60 dniach, - 50 % w przypadku zbioru po 75 dniach, - 20 % w przypadku zbioru po dojrzeniu. Do podkiekowywania sadzeniakw potrzebna jest temperatura 12-15oC, wiato oraz wilgotno wzgldna powietrza ok. 80% nie pozwalajca na wysychanie bulw. Dostateczne natenie wiata to 150 luksw przez 10-12 godzin na dob. Stosujc wiato sztuczne mona uywa lamp jarzeniowych o mocy 40-65 W. Do owietlenia 200-300 skrzynek wystarczy od 5 do 6 takich lamp. Lampy powinny by rozmieszczone co 4-5 m2. Najlepszym wskanikiem wystarczajcej iloci wiata jest wygld kiekw. Prawidowo podkiekowane sadzeniaki powinny mie kieki dugoci do 2 cm, ktre powinny by grube, intensywnie zabarwione, mocno zwizane z bulw. Ksztat i barwa kiekw jest cech odmianow. Sadzeniaki mog by podkiekowywane w niskich skrzynkach drewnianych lub plastikowych. Najlepsze do tego celu s skrzynki o wymiarach 60x 40x 20 cm. Bulwy powinny by ukadane w co najwyej 2-3 warstwach. Dobrze wyksztacone kieki z zawizkami korzeni s mocno zwizane z bulw i nie ma obawy, e zbyt dua ich ilo ulegnie obamaniu i uszkodzeniu w czasie sadzenia. W niektrych technologiach podkiekowywanie sadzeniakw przeprowadza si w dwch etapach. W pierwszym etapie bulwy umieszczone w aurowych skrzynkach przebywaj 2-3 tygodnie w ciemnym,chodnym i dobrze wietrzonym pomieszczeniu do czasu uformowania kiekw dugoci do 5 mm. Nastpnie przenosi si je na 5-6 tygodni do jasnych pomieszcze z regulowan temperatur, podwyszan codziennie o1-2oC a do osignicia 18-20oC. Cay etap podkiekowywania trwa wic od 7 do 9 tygodni. Takie postpowanie sprzyja tworzeniu si duej liczby kiekw, co w praktyce oznacza wiksz liczb odyg w rolinie. Powinno to by uwzgldnione przy ustalaniu liczby pdw na jednostce powierzchni gwarantujcej uzyskanie wczenie wysokiego plonu handlowego. 7.2.3.Zaprawianie sadzeniakw W warunkach chodnej i wilgotnej wiosny, szczeglnie na glebach zwizych, nadmiernie uwilgotnionych, kieki wschodzcych rolin ziemniaka oraz stolony mog ulec uszkodzeniu lub cakowitemu zniszczeniu przez rizoktonioz. Na plantacjach poraonych tym patogenem wystpuje duo miejsc pustych, a wschody s nie wyrwnane. Ograniczy poraenie rizoktonioz mona poprzez chemiczne zaprawianie sadzeniakw wiosn. Zaprawianie powinno si wykonywa przy pomocy zaprawiarek przed przystpieniem do pobudzania, poniewa w tym przypadku, rozpoczty w procesie pobudzania rozwj kiekw nie zostanie zahamowany przez preparat. Zaprawianie sadzeniakw zaleca si gwnie w przypadku uprawy na sadzeniaki i w uprawie odmian pniejszych. Nie powinno si zaprawia sadzeniakw odmian wczesnych zbieranych w niepenej dojrzaoci, bowiem opnia to nieco wschody rolin, a wic zabieg ten moe zniwelowa efekt osignity poprzez podkiekowywanie.

29


lipiec 2005 r.

7.3. Technika sadzeniaSadzenie jest zabiegiem agrotechnicznym, ktrego zadaniem jest umieszczenie sadzeniaka w glebie w tej samej odlegoci wg nastawionej gstoci sadzenia, na jednakowej gbokoci, z zachowaniem przyjtej rozstawy midzyrzdzi. Dokadne wykonanie sadzenia jest podstawowym warunkiem prawidowego wykonania dalszych zabiegw, a gwnie mechanicznych zabiegw pielgnowania. 7.3.1. Szeroko midzyrzdzi Jednym z elementw technologii produkcji, ktra wpywa na jako produkowanych bulw jest szeroko midzyrzdzi. Powinna ona wynika z rozstawy k cignika i towarzyszcych maszyn, ktre stosujemy w trakcie zabiegw agrotechnicznych. Najczciej stosowana jest rozstawa 62,5 cm Zwikszone wymagania jakociowe w stosunku do bulw przeznaczonych do przetwrstwa spoywczego i na cele jadalne powoduj, e naley dy do przechodzenia na zwikszone szerokoci midzyrzdzi tj. do 75 cm. Gwne zalety zwikszenia szerokoci midzyrzdzi s nastpujce: - zmniejszenie energochonnoci produkcji, - zwikszenie wydajnoci pracy, - ograniczenie szkodliwego wpywu ugniatania k cignika na system korzeniowy oraz rozwijajce si stolony i bulwy, - zapewnienie wikszej masy gleby dla rozwoju czci podziemnej roliny,

Ziemniak Mono

Documents

Transcript of Ziemniak Mono