Zastosowanie technologii informatycznych w kształceniu studentów ...

INFORMATYKAEKONOMICZNABUSINESS INFORMATICS

2(32)•2014

Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we WrocławiuWrocław 2014

Redaktor Wydawnictwa: Dorota Pitulec

Redaktor techniczny: Barbara Łopusiewicz

Korektor: Hanna Jurek

Łamanie: Barbara Szłapka

Projekt okładki: Beata Dębska

Publikacja jest dostępna w Internecie na stronach: www.ibuk.pl, www.ebscohost.com, w Dolnośląskiej Bibliotece Cyfrowej www.dbc.wroc.pl,The Central European Journal of Social Sciences and Humanities http://cejsh.icm.edu.pl,The Central and Eastern European Online Library www.ceeol.com, a także w adnotowanej bibliografii zagadnień ekonomicznych BazEkon http://kangur.uek.krakow.pl/bazy_ae/bazekon/nowy/index.php

Informacje o naborze artykułów i zasadach recenzowania znajdują się na stronie internetowej Wydawnictwa www.wydawnictwo.ue.wroc.pl

Kopiowanie i powielanie w jakiejkolwiek formie wymaga pisemnej zgody Wydawcy

© Copyright by Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu Wrocław 2014

ISSN 1507-3858

Wersja pierwotna: publikacja drukowana

Druk i oprawa:EXPOL, P. Rybiński, J. Dąbek, sp.j.ul. Brzeska 4, 87-800 Włocławek

Spis treści

Wstęp: ............................................................................................................... 9

Część 1. Informatyka w organizacji

Zbigniew Antczak: Wpływ narzędzi informatycznych na kierunki ewolucji funkcji personalnej w przedsiębiorstwach w Polsce w XXI wieku ............ 13

Ewa Badzińska: Indywidualizacja rozwiązań ICT w praktyce gospodarczej na przykładzie start-upów akademickich .................................................... 24

Grzegorz Biziel, Adam Pyka, Tomasz Skalniak, Jan Słowik: Platforma za-rządzania usługami jako narzędzie wspierające życie osób starszych ....... 33

Iwona Chomiak-Orsa, Michał Flieger: Wykorzystanie technologii informa-cyjno-komunikacyjnych determinantą doskonalenia komunikacji z intere-sariuszami w gminach ................................................................................. 41

Małgorzata Furmankiewicz, Anna Sołtysik-Piorunkiewicz, Piotr Ziu-ziański: Artificial intelligence and multi-agent software for e-health knowledge management system ................................................................. 51

Małgorzata Furmankiewicz, Anna Sołtysik-Piorunkiewicz, Piotr Ziu-ziański: Zaawansowane techniki graficznej analizy danych epidemiolo-gicznych na kokpicie menedżerskim .......................................................... 64

Wiesława Gryncewicz, Karol Łopaciński: Technologia informacyjna jako determinanta rozwoju e-usług w sektorze medycznym i rehabilitacyjnym 78

Jarosław Jankowski, Maciej Janiak: Zastosowanie modeli wnioskowania rozmytego w projektowaniu struktury interfejsu systemu rekomendującego 86

Jerzy Korczak: Chmura obliczeniowa dla logistyki – projekt LOGICAL ..... 95Krzysztof Kubiak: Przepływy wartości z wykorzystaniem narzędzi ICT

– case study ................................................................................................. 106Bernard F. Kubiak: Model informacji strategicznej w obsłudze procesów

biznesowych przemysłu turystycznego ...................................................... 116Iwona Małgorzata Kutzner: Wykorzystanie Visual Basic w procesie rekru-

tacji i selekcji pracowników na przykładzie Instytutu Edukacji Gospodar-czej Sp. z o.o. ............................................................................................. 133

Maja Leszczyńska: Analiza i ocena uwarunkowań oraz możliwości wirtuali-zacji procesów wdrażania i utrzymywania systemów informatycznych .... 156

6 Spis treści

Józef Bohdan Lewoc, Iwona Chomiak-Orsa, Antoni Izworski, Sławomir Skowroński, Antonina Kieleczawa, Marion Ann Hersh, Peter Kopa-cek: Optimization of network topology in a CIMM system used in organi-zation management .................................................................................... 168

Maria Mach-Król: Narzędzia budowy systemu z temporalną bazą wiedzy wspomagającego twórczość organizacyjną ................................................ 179

Adam Nowicki, Bogdan Burkot: Zarys koncepcji doskonalenia procesów programowych – podejście systemowe ...................................................... 188

Maria Pietruszka, Marian Niedźwiedziński: Third dimension of e-com-merce ........................................................................................................... 198

Cezary Stępniak, Tomasz Turek: Technologiczne uwarunkowania budowy regionalnej społeczności biznesowej .......................................................... 213

Radosław Wójtowicz: Wdrażanie systemów klasy Enterprise Content Mana-gement jako złożone przedsięwzięcie informatyczne ................................. 223

Łukasz Żabski: Functions of the integrated computer system of Ministry of the Treasury within the scope of exercising the owner’s supervision ........ 235

Część 2. Dydaktyka Ewa Badzińska: Potencjał urządzeń mobilnych i gamifikacji w usługach

edukacyjnych .............................................................................................. 251Paweł Chrobak: Wdrażanie infrastruktury VDI w środowisku akademickim

– studium przypadku ................................................................................... 262Dorota Jelonek, Barbara Łukasik-Makowska: Efekty kształcenia jako

podstawa projektowania programu studiów na kierunku Informatyka eko-nomiczna ..................................................................................................... 274

Arkadiusz Januszewski: Zastosowanie technologii informatycznych w kształ-ceniu studentów w zakresie controllingu i rachunkowości zarządczej ........ 300

Jerzy Korczak, Witold Abramowicz, Jerzy Gołuchowski, Andrzej Ko-byliński, Mieczysław Owoc: Wzorcowy program studiów licencjackich kierunku Informatyka ekononomiczna – koncepcja wstępna ..................... 311

Karol Korczak, Konrad Szymański: Wykorzystanie wiedzy z zakresu In-formatyki ekonomicznej w procesie modelowania ścieżek kształcenia ..... 338

Barbara Łukasik-Makowska, Jerzy Korczak, Paweł Chrobak, Maciej Bac: Wykorzystanie technologii informacyjnych w procesach wdrażania Krajowych Ram Kwalifikacji dla Szkolnictwa Wyższego ......................... 350

Karolina Muszyńska, Jakub Swacha: Wykorzystanie narzędzi komunika-cji, współpracy i wymiany plików przez studentów kierunków Informaty-ka i Zarządzanie .......................................................................................... 365

Małgorzata Pańkowska: Prezentacja efektów kształcenia w kartach przed-miotów ........................................................................................................ 376

Spis treści 7

Summaries

Part 1. Informatics in organization

Zbigniew Antczak: The influence of information tools on the evolution trends of hr function in enterprises in Poland in the XXIst century ............ 23

Ewa Badzińska: Individualization of ICT solutions in business practice on the example of academic start-ups .............................................................. 32

Grzegorz Biziel, Adam Pyka, Tomasz Skalniak, Jan Słowik: Service man-agement platform as an independent living supporting tool for senior citi-zens ............................................................................................................. 40

Iwona Chomiak-Orsa, Michał Flieger: ICT technologies as a way to im-prove communication with stakeholders in local governments ................. 50

Małgorzata Furmankiewicz, Anna Sołtysik-Piorunkiewicz, Piotr Ziu-ziański: Sztuczna inteligencja i multiagenci oprogramowania w systemie zarządzania wiedzą w e-zdrowiu ................................................................ 63

Małgorzata Furmankiewicz, Anna Sołtysik-Piorunkiewicz, Piotr Ziu-ziański: Advanced techniques for graphical analysis of epidemiological data on management dashboard ................................................................... 77

Wiesława Gryncewicz, Karol Łopaciński: Information technology as a de-terminant of e-services development in medical and rehabilitation sector . 85

Jarosław Jankowski, Maciej Janiak: Application of fuzzy inference models in the Web recommending interface design ............................................... 94

Jerzy Korczak: Architecture of computing cloud – LOGICAL project .......... 105Krzysztof Kubiak: Value stream flow using ICT tools – case study ............. 115Bernard F. Kubiak: Model of strategic information in support of business

processes of the tourism industry .............................................................. 132Iwona Małgorzata Kutzner: Usage of Visual Basics in the process of re-

cruitment and selection of employees at IEG LLC ................................... 155Maja Leszczyńska: Analysis and evaluation of determinants and possibili-

ties of virtualization of implementation and maintenance processes of it systems ........................................................................................................ 167

Józef Bohdan Lewoc, Iwona Chomiak-Orsa, Antoni Izworski, Sławomir Skowroński, Antonina Kieleczawa, Marion Ann Hersh, Peter Kopa-cek: Optymalizacja topologii sieci w systemach CIMM wykorzystywana w zarządzaniu organizacjami ...................................................................... 178

Maria Mach-Król: Tools for developing a system with temporal knowledge base to support organizational creativity .................................................... 187

Adam Nowicki, Bogdan Burkot: Draft of a concept for software process im-provement − system approach ................................................................... 197

8 Spis treści

Maria Pietruszka, Marian Niedźwiedziński: Trzeci wymiar w e-com-merce ........................................................................................................... 212

Cezary Stępniak, Tomasz Turek: Technological conditionings of regional spatial community creation ......................................................................... 222

Radosław Wójtowicz: Implementation of ECM As a complex it project ....... 234Łukasz Żabski: Funkcje zintegrowanego systemu informatycznego Minister-

stwa Skarbu Państwa w zakresie sprawowania nadzoru właścicielskiego . 248

Part 2. Didactics

Ewa Badzińska: Potential of mobile devices and gamification in educational services ....................................................................................................... 261

Paweł Chrobak: Implementation of VDI infrastructure in an academic envi-ronment − case study .................................................................................. 273

Dorota Jelonek, Barbara Łukasik-Makowska: Learning outcomes as the base for program of studies design at the business informatics field of study ............................................................................................................ 299

Arkadiusz Januszewski: Application of information technology to manage-rial accounting and financial controlling at the university-level education 310

Jerzy Korczak, Witold Abramowicz, Jerzy Gołuchowski, Andrzej Ko-byliński, Mieczysław Owoc: Standard program of bachelor study in Business Informatics – preliminary concept ............................................... 337

Karol Korczak, Konrad Szymański: The use of knowledge of business in-formatics in the learning pathways modeling process ................................ 349

Barbara Łukasik-Makowska, Jerzy Korczak, Paweł Chrobak, Maciej Bac: USe of it in implementation process of the National Framework of Qualification Standards for Higher Education ........................................... 364

Karolina Muszyńska, Jakub Swacha: Use of communication, collaboration and file sharing tools by students of information technology and manage-ment ............................................................................................................ 375

Małgorzata Pańkowska: Learning outcomes presentation in course cards ... 387

INFORMATYKA EKONOMICZNA BUSINESS INFORMATICS 2(32) • 2014

ISSN 1507-3858

Arkadiusz JanuszewskiUniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy e-mail: [email protected]

ZASTOSOWANIE TECHNOLOGII INFORMATYCZNYCH W KSZTAŁCENIU STUDENTÓW W ZAKRESIE CONTROLLINGU I RACHUNKOWOŚCI ZARZĄDCZEJ

Streszczenie: W artykule omówiono badania dotyczące zastosowania arkusza kalkulacyjnego w procesie kształcenia studentów z zakresu controllingu i rachunkowości zarządczej. Uza-sadniono potrzebę stosowania tego narzędzia informatycznego oraz omówiono wyniki badań ankietowych przeprowadzonych wśród studentów Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Tech-nologiczno-Przyrodniczego w Bydgoszczy. Przedstawiono też własne doświadczenia ze szko-leń z zakresu controllingu i rachunkowości zarządczej, które były dofinansowane z Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki i prowadzone w laboratoriach komputerowych. Wyniki badań wskazują na celowość użycia arkusza kalkulacyjnego w wymienionych wyżej obszarach kształcenia oraz na braki w umiejętnościach posługiwania się tym narzędziem przez studentów i absolwentów uczelni. Wnioski z badań uzasadniają potrzebę zmiany formy prowadzenia za-jęć dydaktycznych z controllingu i rachunkowości zarządczej na uczelniach ekonomicznych.

Słowa kluczowe: arkusz kalkulacyjny, rachunkowość zarządcza, controlling, kształcenie.

DOI: 10.15611/ie.2014.2.24

1. Narzędzia informatyczne stosowane w rachunkowości i controllingu

Jednym z ważnych obszarów zastosowań informatyki ekonomicznej jest rachunko-wość zarządcza i controlling. W rachunkowości wyróżnia się dwa podsystemy: ra-chunkowość finansową i rachunkowość zarządczą. Controlling i rachunkowość za-rządcza mają obszary wspólne oraz stosują podobne metody i narzędzia (rys. 1).

Informacja pochodząca z tych systemów nabiera coraz większego znaczenia dla menedżerów. Systemy te generują więcej raportów niż rachunkowość finansowa, ukazują informacje w wielu przekrojach i z większym stopniem szczegółowości. Są też wyposażone w zaawansowane narzędzia analityczne.

Do podstawowych narzędzi controllingu operacyjnego należy budżetowanie [Leszczyński, Wnuk-Pel 2010, s. 636–641], a controllingu strategicznego – zrów-

Zastosowanie technologii informatycznych w kształceniu studentów... 301

noważona karta wyników (Balanced Scorecard – BSC), którą stosuje się w celu sko-ordynowania działań operacyjnych z celami strategicznymi i monitorowania proce-su realizacji strategii [Bieńkowska 2012]. W rachunkowości zarządczej szczególną rolę odgrywają natomiast koncepcje zarządzania kosztami i rentownością, jak ra-chunek kosztów działań (Activity-Based Costing – ABC) [Kaplan, Cooper 2000, s. 17–27] oraz metody umożliwiające rozwiązywanie różnych krótko- i długookre-sowych problemów decyzyjnych, takie jak analiza progu rentowności [Nowak 2011, s. 137–154], optymalizacja struktury produkcji [Kabalski 2010] czy analiza opłacal-ności inwestycji [Szychta 2010].

Do wspomagania budżetowania operacyjnego powstało wiele specjalistycznych aplikacji, wykonanych w technologii hurtowni danych (data warehouse) i zawiera-jących zaawansowane metody przetwarzania danych, takie jak analizowanie wielo-wymiarowe (On-Line Analytical Proccessing – OLAP) i eksploracja danych (data mining) [Januszewski 2009a; Olszak 2010]. W Polsce stosuje się ponad 30 takich systemów [Szarska 2010, s. 17]). Nieco mniej aplikacji opracowano dla wspoma-gania ABC oraz BSC i jest to na ogół oprogramowanie zagraniczne [Januszewski 2009; Jaworska 2010; Iervolino 2013].

Pomimo rosnącej roli wymienionych wyżej dedykowanych aplikacji podstawo-wym narzędziem stosowanym w organizacjach jest nadal arkusz kalkulacyjny. Po-twierdzają to badania przeprowadzone w latach 2009–2010. Wynika z nich, że aż 93% specjalistów controllingu korzysta z arkusza, a 63% badanych posługuje się dodatkowo narzędziami specjalistycznymi. Jedynie 6% zadeklarowało, że w swojej pracy wykorzystuje tylko zaawansowane specjalistyczne aplikacje i były to głównie

Rys. 1. Wybrane obszary, metody i narzędzia rachunkowości zarządczej i controllingu

Źródło: opracowanie własne.

Controlling Rachunkowość zarządcza

Budżetowanie operacyjne

Centra odpowiedzialności i mierniki ich oceny

Controlling funkcyjny (marke�ngu, personalny,

zaopatrzenia itp.)

Controlling strategiczny

Rachunek kosztówzmiennych

Rachunki kosztów planowanych

Analiza rentowności (w tym rachunki marż pokrycia)

Wielowymiarowe analizy kosztów i przychodów

Rachunki problemowe(krótko- i długookresowe

problemy decyzyjne)

Kalkulacje kosztów i cen

Rachunek kosztów działań

Rachunek kosztów jakości

Rachunek kosztów docelowych

302 Arkadiusz Januszewski

osoby z większych organizacji, w których z systemów controllingowych korzystało więcej niż 40 osób [Szarska 2010].

Uniwersalny charakter Ms Excel stwarza możliwość jego zastosowania do roz-wiązywania większości problemów z zakresu controllingu i rachunkowości zarząd-czej (tab. 1).

Tabela 1. Narzędzia informatyczne w rachunkowości zarządczej i controllingu

Wybrane zagadnienia Wspomagające narzędzia i systemy informatyczne

Rachunkowość zarządcza

– krótko- i długookresowe problemy decyzyjne

– planowanie kosztów i przychodów – analiza progu rentowności– analizy typu goal-seeking i what-if

– arkusz kalkulacyjny

– kalkulacje i rozliczanie kosztów – arkusz kalkulacyjny, specjalistyczne moduły rachunku kosztów w systemie F-K lub systemie ERP

– analizy struktury i dynamiki kosztów i przychodów

– arkusz kalkulacyjny – moduły raportujące systemu F-K

– kalkulacje kosztów i analizy rentowności według metodologii ABC

– arkusz kalkulacyjny – moduły rozliczania kosztów w systemie F-K lub ERP (w ograniczonym zakresie)

– aplikacje dedykowane modelowaniu ABC (wykonane w technologii hurtowni danych i OLAP)

Controlling operacyjny

– budżetowanie operacyjne– wielowymiarowe analizy kosztów

i przychodów– rachunki marż pokrycia

– arkusz kalkulacyjny– specjalistyczne moduły systemu ERP– aplikacje dedykowane budżetowaniu operacyjnemu (wykonane w technologii hurtowni danych i OLAP)

Controlling strategiczny

– definiowanie i monitorowanie realizacji strategii

– arkusz kalkulacyjny– aplikacje dedykowane zarządzaniu strategią z wykorzystaniem BSC (lub innych kart wyników)


Celem artykułu jest przedstawienie wyników badań dotyczących potrzeby wy-korzystania arkusza kalkulacyjnego w kształceniu studentów w obszarze controllin-gu i rachunkowości zarządczej oraz przedstawienie własnych doświadczeń szkole-niowych w tym zakresie.

W badaniach zastosowano metody: ankietową, obserwacji, analizy dokumentów oraz analizy treści internetowych.


2. Przesłanki uzasadniające nauczanie controllingu i rachunkowości z wykorzystaniem narzędzi informatycznych

Wiedza o możliwościach zastosowania technologii informacyjnych w zarządzaniu przedsiębiorstwem oraz umiejętności posługiwania się narzędziami informatyczny-mi, w szczególności arkuszem Ms Excel, jest bardzo ceniona przez pracodawców. Są to obecnie podstawowe warunki, jakie musi spełniać kandydat aplikujący o pracę na wszystkie stanowiska, na których stosuje się metody i instrumenty rachunkowo-ści zarządczej i controllingu.

Przeprowadzona w styczniu 2014 r. analiza 80 ogłoszeń pracodawców na por-talu pracuj.pl zamieszczonych w sekcji „Zarządzanie biurem i administracją” wy-kazała, że wśród wymagań stawianych kandydatom w 3/4 przypadków znalazła się umiejętność obsługi pakietu Ms Office lub arkusza Ms Excel. Znajomość obsługi ar-kusza jest coraz częściej sprawdzana na rozmowach kwalifikacyjnych, co potwier-dza sondaż przeprowadzony wśród studentów Wydziału Zarządzania na Uniwersy-tecie Technologiczno-Przyrodniczym w Bydgoszczy (UTP). Spośród 35 pytanych osób, które uczestniczyły w takich rozmowach, 26 twierdziło, że pytano je o umie-jętności posługiwania się tym narzędziem, a 9 – że umiejętności te były na spotka-niu sprawdzane.

Stosowanie arkusza kalkulacyjnego w kształceniu studentów proponuje się od wielu lat [Mońka, Nowosielski 2003]. Konieczność dopasowania programów kształ-cenia do potrzeb rynku podkreślono też w reformie szkolnictwa wyższego, która wpro-wadziła Krajowe Ramy Kwalifikacji [Rozporządzenie 2011]. Zajęcia z rachunkowo-ści zarządczej i controllingu są jednak stosunkowo rzadko prowadzone przy użyciu narzędzi informatycznych. Wskazuje na to analiza 17 sylabusów z rachunkowości za-rządczej i 5 sylabusów z controllingu realizowanych na kierunkach Zarządzanie, Ra-chunkowość i Controlling, Finanse i Rachunkowość, Ekonomia oraz Logistyka, pro-wadzonych na 17 wybranych uczelniach ekonomicznych. Tylko jeden z programów nauczania zawierał informację o możliwości wykorzystania arkusza kalkulacyjnego, którego student mógł użyć do rozwiązania wybranego przez siebie zadania. Niski sto-pień znajomości funkcji Ms Excel wśród studentów potwierdza też badanie przepro-wadzone na Uniwersytecie Ekonomicznym we Wrocławiu [Kes, Kotłowska 2013]. Autorzy postulują konieczność zmiany programów kształcenia w taki sposób, aby uwzględniały one wykorzystanie Ms Excel do analizy studiów przypadków.

Położenie niewystarczającego nacisku na nabycie przez studentów umiejętności posługiwania się tym narzędziem potwierdzają też opinie uczestników szkolenia dla właścicieli i pracowników firm z województwa małopolskiego, które prowadził jeden z autorów w ramach projektu „Akademia e-controllingu”, dofinansowanego z Progra-mu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Kilku z nich twierdziło wręcz, że w trakcie niedaw-no odbytych studiów na kierunku Zarządzanie na jednym z zaliczanych do czołów-ki uniwersytetów ekonomicznych w Polsce nie miało żadnych zajęć prowadzonych


z wykorzystaniem arkusza kalkulacyjnego ani żadnego innego narzędzia informatycz-nego (oprócz edytora tekstów Ms Word, którego obsługi studenci uczyli się na obo-wiązkowym na każdym kierunku studiów przedmiocie Technologie informacyjne).

3. Celowość wykorzystania narzędzi informatycznych w świetle doświadczeń szkoleniowych

Celowość użycia arkusza kalkulacyjnego w nauczaniu controllingu potwierdzają doświadczenia ze wspomnianego projektu „Akademia e-controllingu”. Szkoleniem objęto dziesięć grup dziesięcioosobowych. Autor prowadził dwa z sześciu dwudnio-wych bloków zajęć. Zakres szkolenia obejmował m.in. takie zagadnienia, jak: kal-kulacje kosztów, analizy rentowności, wielowymiarowe analizy sprzedaży, centra odpowiedzialności, ceny transferowe, wielostopniowe rachunki marż pokrycia, bu-dżetowanie kosztów i przychodów, budżetowanie elastyczne i analizy odchyleń oraz rozwiązywanie krótko- i długookresowych problemów decyzyjnych. Zajęcia pro-wadzono w formie wykładu oraz ćwiczeń, na których uczestnicy samodzielnie roz-wiązywali zadania dotyczące wymienionych zagadnień. Cztery pierwsze grupy roz-wiązywały zadania w sposób tradycyjny „na papierze”, korzystając z kalkulatora. Uczestnicy kolejnych sześciu grup mogli dokonać wyboru, czy chcą zadania rozwią-zywać tak jak ich poprzednicy, czy chcą posłużyć się arkuszem Ms Excel. Zdecydo-wana większość (ponad 90%) uczestników szkolenia wybierała tę drugą możliwość. Realizację szkolenia wszyscy uczestnicy oceniali bardzo pozytywnie, co odzwier-ciedlają oceny w ankietach ewaluacyjnych. Większość twierdziła też, że arkusz na-leży do ich podstawowych narzędzi pracy oraz podkreślała, że na szkoleniu poznali wiele nowych funkcji i narzędzi arkusza (tabele przestawne, menedżer scenariuszy, szukaj wyniku, solver, npv, reglinx).

Kolejnym przykładem, który uzasadnia potrzebę wprowadzenia do programów nauczania zajęć laboratoryjnych z zastosowań arkusza kalkulacyjnego w zarządza-niu jest ogromne zainteresowanie szkoleniami „Ms Excel w zarządzaniu” realizowa-nymi na Wydziale Zarządzania UTP w latach 2010–2011 w ramach projektu Progra-mu Operacyjnego Kapitał Ludzki „Nowa wiedza – nowe kompetencje”. W projekcie przeszkolono 100 pracowników firm z regionu kujawsko-pomorskiego. Szkolenie trwało 6 dni po 5 godzin. Jego zakres obejmował podstawowe funkcje arkusza (ma-tematyczne, tekstowe, warunkowe itp.), tworzenie wykresów oraz narzędzia arkusza (szukaj wyniku, menedżer scenariuszy, tabele przestawne, solver). Funkcje prezen-towano na różnych przykładach związanych z zarządzaniem, w szczególności obli-czano wartości oraz analizowano strukturę i dynamikę kosztów i przychodów, przy spełnieniu różnych warunków sprawdzanych za pomocą funkcji warunkowych. Za pomocą narzędzia Szukaj wyniku szukano wartości wskaźników, przy których przed-siębiorstwo osiągnie planowany zysk. Menedżer scenariuszy wykorzystano do two-


rzenia wariantów planów wyniku finansowego, zależnych od różnych wskaźników wzrostu kosztów oraz wolumenu i cen sprzedaży. Tabele przestawne stosowano do wielowymiarowych analiz sprzedaży w przekroju lat, regionów, produktów i sprze-dawców. Narzędzie optymalizacyjne Solver pokazywano na przykładach związa-nych z maksymalizacją zysku oraz minimalizacją kosztów transportu.

Zdecydowana większość uczestników szkolenia wyraziła bardzo pozytywne opi-nie co do zakresu i sposobu przedstawiania omawianych zagadnień oraz stwierdzi-ła, że nabyte umiejętności i nieznane wcześniej funkcje i narzędzia Ms Excel będzie mogła wykorzystać w pracy zawodowej. Wskazywano też na niedostateczny zakres nauczania arkusza na studiach (a także na wcześniejszych poziomach edukacji).

4. Celowość wykorzystania narzędzi informatycznych w opinii studentów

Na Wydziale Zarządzania UTP w Bydgoszczy program kształcenia na kierunku za-rządzanie, zarówno na studiach licencjackich, jak i magisterskich, obejmuje kilka przedmiotów prowadzonych w laboratorium komputerowym. Są to nie tylko typo-wo informatyczne przedmioty, takie jak Technologie informacyjne i Systemy baz danych, ale też zajęcia, w ramach których studenci poznają praktyczne zastosowania arkusza kalkulacyjnego oraz zintegrowanych systemów transakcyjnych klasy ERP w określonych obszarach zarządzania organizacją gospodarczą (tab. 2). Na zajęciach z Rachunkowości zarządczej, Controllingu operacyjnego i Zastosowań informatyki w przedsiębiorstwach handlowych rozpatrywane są studia przypadków ilustrowane rozwiązaniami w Ms Excel1.

W styczniu 2014 r. przeprowadzono badania ankietowe wśród studentów kierun-ku Zarządzanie. Celem badania było poznanie ich opinii o celowości wykorzysta-nia arkusza w procesie kształcenia, wskazanie miejsc jego wykorzystania (dom, inne zajęcia, praca), a także określenie, które funkcje okazały się dla nich nowe. Narzę-dziem badawczym była ankieta internetowa. Stosując dobór celowy, ankietę skiero-wano do trzech grup studentów realizujących wskazane przedmioty w semestrze let-nim roku akademickiego 2012/2013 oraz w semestrze zimowym 2013/2014 (tab. 3).

Badani bardzo pozytywnie ocenili formę realizacji zajęć. Spośród 187 osób aż 172 (92%) uznało za celowe wykorzystanie arkusza Ms Excel (rys. 2).

Jeszcze więcej pytanych – 182 osoby (98%) – stwierdziło, że na zajęciach po-znało nowe funkcje i narzędzia Ms Excel. Studenci najczęściej wskazywali narzę-dzie Solver i Szukaj wyniku – odpowiednio: 162 (87%) i 146 odpowiedzi (78%). Nie-co mniej pytanych wymieniło Menedżer scenariuszy oraz Tabele przestawne. Były to odpowiednio 73 i 64 osoby, co stanowi 39% i 34% ogółu ankietowanych. Wpływ na ten wynik ma zapewne to, iż te narzędzia były omawiane jedynie na pierwszym stopniu studiów, a spora część studentów drugiego stopnia studiów ukończyła studia

1 Tak jak postulują to autorzy wspomnianych wyżej badań [Kes, Kotłowska 2013].


Tabela 2. Przedmioty na kierunku Zarządzanie na Wydziale Zarządzania UTP realizowane w laboratoriach komputerowych

Przedmiot Stopień studiów

Używane narzędzia i systemy informatyczne

Liczba godzin w laboratorium komputerowym

Technologie informacyjne pierwszy – edytor tekstu, funkcje zaawansowane– arkusz kalkulacyjny, funkcje podsta-

wowe– program do prezentacji

30

Procesy informacyjne w zarządzaniu

pierwszy – arkusz kalkulacyjny– program do prezentacji

30

Informatyka w zarządzaniu pierwszy – zintegrowany system klasy ERP30

Systemy baz danych pierwszy – system zarządzania relacyjną bazą danych (Ms Access i MySQL)

30

Handel elektroniczny i e-biznes

pierwszy – języki skryptowe– narzędzia do tworzenia sklepów inter-netowych i systemów zarządzania tre-ścią (Joomla) wykorzystujące MySQL

30

Zastosowania informatyki w przedsiębiorstwach handlowych

pierwszy – arkusz kalkulacyjny (m.in. menedżer scenariuszy, szukaj wyniku, solver)

– zintegrowany system informatyczny do obsługi magazynu i księgowości

30

Controlling operacyjny w przedsiębiorstwach handlowych

pierwszy – arkusz kalkulacyjny (m.in. menedżer scenariuszy, tabele przestawne)

15

Systemy informacyjne zarządzania

drugi – zintegrowany system klasy ERP 30

Rachunkowość zarządcza drugi – arkusz kalkulacyjny (m.in. szukaj wyniku, solver)

30


Tabela 3. Charakterystyka respondentów

Przedmiot Stopień studiów Semestr Rok akademicki Liczba ankietZastosowania informatyki w przedsiębiorstwach handlowych

pierwszy V 2013/2014 84

Controlling operacyjny w przedsiębiorstwach handlowych

pierwszy VI 2012/2013 44

Rachunkowość zarządcza drugi II 2012/2013 59



pierwszego stopnia na innych uczelniach i nie miała okazji się z nimi zapoznać. Za niepokojące należy uznać, że 23 osoby (12%) stwierdziły, iż nie znały wcześniej za-sad adresowania względnego i bezwzględnego, które należą do podstawowych reguł posługiwania się arkuszem kalkulacyjnym.

Rys. 2. Odpowiedzi na pytanie: Czy to dobrze, że ćwiczenia z przedmiotu były realizowane w formie laboratorium komputerowego z wykorzystaniem arkusza kalkulacyjnego?


tak92%

nie4%

nie mam zdania4%

Rys. 3. Odpowiedzi na pytanie: Jakie nowe narzędzia arkusza kalkulacyjnego poznał/a Pan/i na tych zajęciach?


6473

146

162

27

51

23

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

tabeleprzeciw-stawne

menedżerscenariuszy

szukajwyniku

solver tablicowaniefunkcji

nowefunkcjearkusza

adresowaniewzględne

i bezwzględne


Kolejne pytanie dotyczyło praktycznego wykorzystania nabytych umiejętno-ści w posługiwaniu się arkuszem kalkulacyjnym (rys. 4). Prawie połowa pytanych twierdziła, że przydały się one na innych zajęciach, a co piątej osobie przydały się przy realizacji pracy dyplomowej. Prawie 40% osób wykorzystuje nabyte umiejęt-ności w domu, np. do planowania wydatków domowego budżetu. Co piąty ankieto-wany poznane narzędzia stosuje w pracy zawodowej. Biorąc pod uwagę, że bada-no opinie studentów studiów stacjonarnych, wskaźnik ten należy uznać za wysoki.

Ostatnie pytanie dotyczyło celowości użycia na zajęciach oprogramowania spe-cjalistycznego. Pozytywnie odpowiedziała zdecydowana większość – 121 osób, co stanowi 65% wszystkich ankietowanych (rys. 5).

Rys. 4. Odpowiedzi na pytanie: Gdzie wykorzystał/a Pan/i umiejętności zdobyte na zajęciach?


Rys. 5. Odpowiedzi na pytanie: Czy uważa Pan/i, że oprócz arkusza kalkulacyjnego na zajęciach z controllingu lub rachunkowości zarządczej warto wykorzystać specjalistyczne oprogramowanie informatyczne?


87

41 42

72

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

na innychzajęciach

podczas realizacjipracy dyplomowej

w pracyzawodowej

w domu

nie11%

nie mamzdania24%tak

65%


5. Wnioski

Wyniki opisanych badań wyraźnie wskazują na potrzebę wprowadzenia zmian w formach kształcenia studentów w zakresie controllingu i rachunkowości zarząd-czej na uczelniach ekonomicznych. Świadczą o tym zarówno analiza ogłoszeń o pra-cę, analiza sylabusów, jak i opinie studentów Wydziału Zarządzania UTP, którzy bardzo pozytywnie oceniają zajęcia prowadzone z użyciem arkusza kalkulacyjnego. Wnioski te potwierdzają doświadczenia szkoleniowe jednego z autorów, który pro-wadził szkolenia dla kadry menedżerskiej i pracowników przedsiębiorstw.

Wyniki opisanych badań stanowią przesłankę do przeprowadzenia analiz o szer-szym i bardziej szczegółowym zakresie, które dotyczyłyby zapotrzebowania na umiejęt-ności w posługiwaniu się różnymi narzędziami informatyki ekonomicznej oraz umożli-wiłyby zdiagnozowanie stopnia wykorzystania tych narzędzi w kształceniu studentów.

Literatura

Bieńkowska A., Zabłocka-Kluczka A., Kral Z., 2012, Systemy pomiaru dokonań w controllingu stra-tegicznym, [w:] Rachunkowość a controlling, Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu nr 251, Wydawnictwo UE, Wrocław, s. 56-69.

Iervolino C., Van Decker J.E., Chandler N., 2013, Magic Quadrant for Corporate Performance Man-agement Suites, http://anibalg.files.wordpress.com (20.03.2014).

Januszewski A., 2009a, Cechy systemów klasy Business Intelligence stosowanych w controllingu, Stu-dia i Materiały Polskiego Stowarzyszenia Zarządzania Wiedzą, t. 18, s. 78-87.

Januszewski A., 2009b, Overview of the Business Performance Solutions, Polish Association for Knowledge Management, vol. 20, s. 39-45.

Jaworska E., 2010, Przegląd rynku dostawców BA (Business Analytics) w Polsce, Raport MSI Polska, Trade Media International Holdings sp. z o.o., czerwiec, s. 36-42.

Kabalski P., 2010, Decyzyjne rachunki kosztów i wyników w zarządzaniu operacyjnym, [w:] A. Jaruga, P. Kabalski, A. Szychta, Rachunkowość zarządcza, Wolters Kluwer, Warszawa, s. 384-411.

Kaplan R., Cooper R., 2000, Zarządzanie kosztami i efektywnością, Dom Wydawniczy ABC, Kraków.Kes Z., Kotłowska M., 2013, Ocena wiedzy o MS Excel przez studentów Uniwersytetu Ekonomicznego we

Wrocławiu, [w:] Folia Pomeranae Universitatis Technologiae Stetinensis Oeconomica, t. 72, s. 83-94.Leszczyński Z., Wnuk-Pel T., 2010, Controlling w praktyce, ODDK, Gdańsk.Mońka J., Nowosielski K., 2003, Przydatność zajęć laboratoryjnych z controllingu w ocenie studen-

tów, Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości, (14), s. 208-214.Nowak E., 2011, Rachunkowość zarządcza w przedsiębiorstwie, CeDeWu, Warszawa.Olszak C., 2010, Systemy informatyczne analityczno-raportujące, Informatyka Gospodarcza, t. 3,

C.H. Beck, Warszawa, s. 445-474.Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 2 listopada 2011 r. w sprawie Krajo-

wych Ram Kwalifikacji dla Szkolnictwa Wyższego, DzU nr 253, poz. 1520.Szarska E., 2010, Jak controllerzy oceniają systemy informatyczne BI, „Controlling i Rachunkowość

Zarządcza” nr 12, s. 15-21.Szychta A., 2010, Budżetowanie kapitałowe: planowanie i ocena efektywności przedsięwzięć inwesty-

cyjnych, [w:] A. Jaruga, P. Kabalski, A. Szychta, Rachunkowość zarządcza, Wolters Kluwer, War-szawa s. 697-747.


APPLICATION OF INFORMATION TECHNOLOGY TO MANAGERIAL ACCOUNTING AND FINANCIAL CONTROLLING AT THE UNIVERSITY-LEVEL EDUCATION

Summary: The article describes the research project on spreadsheet application to a univer-sity-level education in the field of financial controlling and managerial accounting. The re-search has been carried out on a sample of students of the Faculty of Management of UTP by means of a questionnaire. Own experience of researchers gained in course of numerous train-ings financed by the Operational Program Human Capital held in computer laboratories has also been included in the research approach. The results of the research univocally indicate that the use of spreadsheets in education in the above fields becomes a compelling necessity and also clearly show a gap in spreadsheet skills among students and alumni. The research outcomes strongly support a conclusion that significant changes in education methods offered by economic universities in the area of financial controlling and managerial accounting are highly recommended.

Keywords: spreadsheet, managerial accounting, controlling, education.

Zastosowanie technologii informatycznych w kształceniu studentów ...

Documents

Transcript of Zastosowanie technologii informatycznych w kształceniu studentów ...