Zasady wykonywania i interpretacji badań spirometrycznych

Podstawowe pojęcia i definicje

VC (vital capacity)- pojemność życiowa – zmiana objętości powietrza między najgłębszym wdechem i najgłębszym wydechem

FVC (forced vital capacity) – natężona pojemność życiowa – największa objętość powietrza wydmuchnięta przy maksymalnym wysiłku wydechowym po uprzednim możliwe największym wdechu

FEV1 (forced expiratory volume in one second) – natężona pojemność wydechowa jednosekundowa – objętość powietrz wydmuchnięta w czasie jednej sekundy

FEV1%VC - wskaźnik Tiffenau

PEF (peak expiratory flow) szczytowy przepływ wydechowy – przepływ zmierzony na szczycie maksymalnego wydechu

Wskazania

- Diagnostyka

- Monitorowanie

- Orzecznictwo

- Badania epidemiologiczne

Przeciwwskazania bezwzględne

- Świeży (w ciągu ostatniego miesiąca) zawał serca- Tętniak tętnic mózgowych lub aorty piersiowej - Zwiększenie ciśnienia wewnątrzczaszkowego - Świeża operacja okulistyczna - Krwioplucie - Odma opłucnowa

Przeciwwskazania względne

- Stan po operacji klatki piersiowej - Stan po operacji jamy brzusznej - Zawroty głowy - Nudności, wymioty - Niekontrolowane nadciśnienie tętnicze - Zaburzenia rytmu serca - Nierozumienie przez badanego zakresu wymaganej

współpracy lub brak akceptacji dla takiej współpracy

7

IVC

Pomiar pojemności życiowej (VC)

PO 4-6 SPOKOJNYCH ODDECHACH BADANY WOLNO WYDMUCHUJE POWIETRZE DO KOŃCA AŻ DO WYPŁASZCZENIA KRZYWEJ=PLATEAU (W CIĄGU 1sek WYDMUCHIWANE JEST MNIEJ NIŻ 25ml), A NASTĘPNIE NABIERA JAK NAJWIĘCEJ POWIETRZA I WRACA DO NORMALNEGO ODDYCHANIA.

JEST TO POMIAR POJEMNOŚCI ŻYCIOWEJ WDECHOWEJ IVC, VCIN

8

EVC

Pomiar pojemności życiowej (VC)

PO 4-6 SPOKOJNYCH ODDECHACH NAKAZUJEMY NABRAĆ JAK NAJWIĘCEJ POWIETRZA ,A NASTĘPNIE WYDMUCHNĄĆ JE WOLNO DO KOŃCA AŻ DO WYPŁASZCZENIA KRZYWEJ- UZYSKANIA PLATEAU, POCZYM PACJENT WRACA DO NORMALNEGO ODDYCHANIA.

JEST TO POMIAR POJEMNOŚCI ŻYCIOWEJ WYDECHOWEJ- EVC, VCEX

•WYKONUJEMY CO NAJMNIEJ 3 POPRAWNE POMIARY VC

•JEŚLI RÓŻNICA MIĘDZY DWOMA NAJWIĘKSZYMI POMIARAMI PRZEKRACZA 150ml WYKONUJEMY KOLEJNE BADANIE

•NIE NALEŻY WYKONYWAĆ WIĘCEJ NIŻ 4 POMIARY VC

•MIĘDZY KOLEJNYMI PRÓBAMI NALEŻY ZACHOWAĆ CO NAJMNIEJ 60-SEKUNDOWE PRZERWY

Pomiar pojemności życiowej (VC)

WYLICZANIE FEV1/VC

(WYLICZANIE WSKAŹNIKA TIFFENAU)

WSKAŻNIK TIFFENAU POWINIEN BYĆ WYLICZONY ZE STOSUNKU NAJWIĘKSZEJ ZMIERZONEJ WARTOŚCI FEV1

DO NAJWIĘKSZEJ WAROŚCI POJEMNIŚCI ŻYCIOWEJ NIEZALEŻNIE W JAKI SPOSÓB JĄ ZMIERZONO (VC CZY FVC)

W PRZYPADKU POMIARU TYLKO NATĘŻONEGO WYDECHU WYLICZAMY TAK ZWANY WSKAŹNIK PSEUDO-TIFFENAU FEV1/FVC

Zaburzenia obturacyjne

Zaburzenia restrykcyjne

Rodzaje zaburzeń wentylacji:

O obturacji świadczy nie obniżenie bezwzględnej wartości FEV1,

a obniżenie stosunku FEV1 / (F)VC = FEV1 % (F)VC

WSKAŹNIK TIFFENAU

Czy FEV1 % (F)VC < 70% (0,7) jest pewną miarą obturacji?

Wartość należna i dolna granica normy (DGN) FEV1 % FVC a wartość graniczna wg Gold

wg. P. Boros i wsp.

Astma sporadyczna i astma przewlekła lekka FEV1 > 80% wartości należnej

Astma przewlekła umiarkowana (stopień 3) 60% < FEV1 < 80% wartości należnej

Astma przewlekła ciężka (stopień 4) FEV1 < 60% wartości należnej

Klasyfikacja astmy z uwzględnieniem wartości FEV1 (GINA)

Podział ciężkości POCHP w zależności od wartości bezwzględnej FEV1

gdy FEV1 % FVC < 70% (GOLD, PTF)

Stopień I Postać łagodna

FEV1 > 80% wartości należnej

Stopień II Postać umiarkowana

50% < FEV1 < 80% wartości należnej

Stopień III Postać średniociężka

30% < FEV1 < 50% wartości należnej

Stopień IV Postać ciężka

FEV1 < 30% wartości należnej

Stopnie ciężkości obturacji w zależności od wartości FEV1 a FEV1% VC jest mniejsze od dolnej granicy normy (wg. ATS 1991)

FEV1>100% należnego FEV1 – może być fizjologiczne

Zaburzenia łagodne

70% < FEV1 < 100% należnego

Zaburzenia umiarkowane

60% < FEV1 < 70% należnego

Zaburzenia umiarkowanie ciężkie

50% < FEV1 < 60% należnego

Zaburzenia ciężkie

34% < FEV1 < 50% należnego

Zaburzenia bardzo ciężkie

FEV1 < 34% należnego

RestrykcjaRestrykcja

• Restrykcja jest to zmniejszenie całkowitej pojemności płuc (TLC) poniżej dolnej granicy normy.

– Obniżenie pojemności życiowej (VC) nie wystarcza do rozpoznania restrykcji.

– Prawidłowa wartość VC nie wyklucza rozpoznania

restrykcji.

• Na podstawie badania spirometrycznego nie można w sposób pewny rozpoznać restrykcji.

• Restrykcja jest to zmniejszenie całkowitej pojemności płuc (TLC) poniżej dolnej granicy normy.

– Obniżenie pojemności życiowej (VC) nie wystarcza do rozpoznania restrykcji.

– Prawidłowa wartość VC nie wyklucza rozpoznania

restrykcji.

• Na podstawie badania spirometrycznego nie można w sposób pewny rozpoznać restrykcji.

Rozpoznawanie restrykcjiRozpoznawanie restrykcji

• Referencyjną metodą służącą rozpoznawaniu restrykcji jest oznaczanie całkowitej pojemności płuc (TLC).

– DGN = nal. -1.645RSD

• Zmniejszenie VC poniżej dolnej granicy normy przy prawidłowej wartości wskaźnika FEV1%VCmax może sugerować istnienie zmian restrykcyjnych. W celu ustalenia przyczyny zmniejszenia VC konieczne jest oznaczenie TLC.

• Referencyjną metodą służącą rozpoznawaniu restrykcji jest oznaczanie całkowitej pojemności płuc (TLC).

– DGN = nal. -1.645RSD

• Zmniejszenie VC poniżej dolnej granicy normy przy prawidłowej wartości wskaźnika FEV1%VCmax może sugerować istnienie zmian restrykcyjnych. W celu ustalenia przyczyny zmniejszenia VC konieczne jest oznaczenie TLC.

Rozpoznawanie zaburzeń maksymalnych przepływów wydechowych

Rozpoznawanie zaburzeń maksymalnych przepływów wydechowych

• Interpretacja wartości wskaźników maksymalnych przepływów (MEF75, 50, 25) i MEF75‑25 ma miejsce tylko w przypadku braku cech obturacji i restrykcji.

– DGN = nal. - 1.645RSD.

– Nie należy stosować % wartości należnej !!!

• Nie stopniuje się zaburzeń maksymalnych przepływów w przypadku prawidłowej wartości FEV1 i FEV1%VCmax.

• Występowanie izolowanych zaburzeń maksymalnych przepływów nie jest podstawą do rozpoznawania zaburzeń obturacyjnych, ale może być użyteczne klinicznie.

• Interpretacja wartości wskaźników maksymalnych przepływów (MEF75, 50, 25) i MEF75‑25 ma miejsce tylko w przypadku braku cech obturacji i restrykcji.

– DGN = nal. - 1.645RSD.

– Nie należy stosować % wartości należnej !!!

• Nie stopniuje się zaburzeń maksymalnych przepływów w przypadku prawidłowej wartości FEV1 i FEV1%VCmax.

• Występowanie izolowanych zaburzeń maksymalnych przepływów nie jest podstawą do rozpoznawania zaburzeń obturacyjnych, ale może być użyteczne klinicznie.

Współistnienie obturacji i restrykcjiWspółistnienie obturacji i restrykcji

• Nie można przy pomocy spirometrii w sposób pewny rozpoznać współistnienia obturacji i restrykcji.

• Termin "zmiany mieszane" nie powinien być stosowany, ponieważ istnieją tylko dwa typy zaburzeń wentylacji (obturacyjny i restrykcyjny).

• W przypadku kiedy FEV1%(F)VC<DGN i (F)VC<DGN należy wykonać próbę rozkurczową. Jeśli nie nastąpi normalizacja (F)VC zaburzenia objętościowe należy zweryfikować oznaczeniem TLC.

• Nie można przy pomocy spirometrii w sposób pewny rozpoznać współistnienia obturacji i restrykcji.

• Termin "zmiany mieszane" nie powinien być stosowany, ponieważ istnieją tylko dwa typy zaburzeń wentylacji (obturacyjny i restrykcyjny).

• W przypadku kiedy FEV1%(F)VC<DGN i (F)VC<DGN należy wykonać próbę rozkurczową. Jeśli nie nastąpi normalizacja (F)VC zaburzenia objętościowe należy zweryfikować oznaczeniem TLC.

Próba rozkurczowaPróba rozkurczowa

Cel wykonaniaCel wykonania

• Ocena reaktywności oskrzeli– Ocena stopnia odwracalności ograniczenia

przepływu w drogach oddechowych (obturacji oskrzeli)

• Ocena skuteczności terapeutycznej leków rozkurczowych

Próba rozkurczowaPróba rozkurczowa

• Ocenia się zmiany wybranych parametrów spirometrycznych (FEV1, FVC i niekiedy IC) pod wpływem działania standardowej dawki SABA.

Przygotowanie pacjentaPrzygotowanie pacjenta

• Takie jak do spirometrii diagnostycznej ze szczególnym uwzględnieniem karencji leków rozkurczających oskrzela:– SABA, Atrovent 4 godziny– LABA, Teofilina po 12 godzin

• Pacjent nie powinien palić przez przynajmniej godzinę przed testem

Używane lekiUżywane leki

• Salbutamol – 4 dawki po 100 mcg• Czasami Atrovent - 4 dawki po 40 mcg• Lek musi być prawidłowo podany (najlepiej

przez spejser)– Częściowy wydech, następnie pełen wdech

leku podanego do spejcera i zatrzymanie wdechu na 5-10 sek. (x4)

Interpretacja próby rozkurczowej

• Ocenia się zmiany (F)VC, FEV1, czasami IC (brak wytycznych)– Poprawa % wartości wyjściowej– Poprawa % wartości należnej– Poprawa w wartościach bezwzględnych

• Poprawa <8% lub < 150 mL mieści się w granicach zmienności pomiarów

Interpretacja próby rozkurczowej

• Najczęściej stosowane kryteria dodatniej próby:– Poprawa FEV1 i/lub FVC o >12% wartości wyjściowej

i > 200mL– Ryzyko błędnej kwalifikacji (dodatnia próba) u chorych

małymi wartościami wyjściowymi FEV1 i FVC

• Polecane kryteria dodatniej próby:– Poprawa FEV1 i/lub FVC o >12% wartości należnej i > 200mL