ązanych z dost ępem odbiorców ko ńcowych oraz osób zagro ... · Analiza danych zastanych:...
Transcript of ązanych z dost ępem odbiorców ko ńcowych oraz osób zagro ... · Analiza danych zastanych:...
Realizacja projektów zwi ązanych z dost ępem odbiorców ko ńcowych oraz Realizacja projektów zwi ązanych z dost ępem odbiorców ko ńcowych oraz
osób zagro żonych wykluczeniem cyfrowym do szerokopasmowego
Internetu - analiza stanu obecnego oraz barier w wyk orzystaniu
dost ępnych środków unijnych.
1
1. Cel raportu …………………………………………………………………………….2
2. Metodologia badania ………………………………………………………………...5
– źródła danych
– opis grupy ankietowej
3. Działanie 8.3 ………………………………………………………………………….10
– statystyki naborów
– zalety i wady wskazane przez ankietowanych
SPIS TREŚCISPIS TREŚCI
4. Działanie 8.4 ………………………………………………………………………….16
– statystyki naborów
– zalety i wady wskazane przez ankietowanych
5. Wnioski i wskazówki …………………………………………………………...23
– bariery proceduralno-systemowe i realizacyjne
– propozycje działań naprawczych
2
CEL RAPORTUCEL RAPORTU
3
� Analiza obecnego stanu wdrażania Działań 8.3 i 8.4 PO IG:
– weryfikacja danych dostępnych na stronach internetowych
– analiza wyników ankiety ewaluacyjnej.
� Zidentyfikowanie barier hamujących wykorzystanie dostępnych środków.
� Przedstawienie wskazówek, które mogą usprawnić system dystrybucji środków dostępnych w
ramach Działań 8.3 i 8.4 PO IG.
CEL RAPORTUCEL RAPORTU
� Przedstawienie informacji na temat aktualnie wdrażanych oraz planowanych działań promocyjnych,
proceduralno-prawnych i informacyjnych, które mają na celu usprawnienie procesu wdrażania
Działań 8.3 i 8.4 PO IG.
� Raport pozostaje aktualny na dzień 31 stycznia 2011 r.
4
METODOLOGIA BADA ŃMETODOLOGIA BADA Ń
5
� Wielopłaszczyznowa analiza obejmująca różnorodne źródła danych - dane zastane jak i dane wywołane.
� Metody badawcze wykorzystujące analizę treści danych zastanych (contentanalysis) oraz analizę ankiet elektronicznych.
METODOLOGIA BADAŃ METODOLOGIA BADAŃ –– ŹRÓDŁA DANYCHŹRÓDŁA DANYCH
Dane źródłowe do przeprowadzenia analizy w podziale na ro dzaje
Dane Jako ściowe Ilo ściowe
- raporty ewaluacyjne
pierwotne
- raporty ewaluacyjne
- raporty branżowe
- dokumenty programowe
- dokumentacja konkursowa
- ustawodawstwo
- treści zamieszczone w Internecie
- konferencje branżowe
- statystyki naborów
- raporty ewaluacyjne
- raporty branżowe
wtórne - ankiety elektroniczneŹródło: Opracowanie własne Zespołu Accreo Taxand
6
Analiza danych zastanych:
� przebadano treści przekazów na temat Działania 8.3 i 8.4 PO IG, w tym:
– strona internetowa WWPE
– strona internetowa Forum Szerokopasmowego
� analiza statystyk naborów prowadzonych przez WWPE
� analiza otoczenia prawnego obu Działań, w szczególności projektowanych zmiany wustawodawstwie.
METODOLOGIA BADAŃ METODOLOGIA BADAŃ –– ŹRÓDŁA DANYCHŹRÓDŁA DANYCH
Wyniki skonfrontowano z treścią raportów ewaluacyjnych dla poszczególnych Działań.
W chwili sporządzenia raportu nie były dostępne żadne dodatkowe dokumenty i/lub statystyki, które mogłybywpłynąć na przedstawione wnioski.
7
� Dwa formularze ankiety elektronicznej – oddzielny dla Działania 8.3 i 8.4 PO IG
� Każdy formularz ankiety obejmował cztery kategorie pytań:
– wprowadzające
– filtrujące
– zamknięte
– otwarte
� Zakres rzeczowy pytań:
– poziom wiedzy nt. Działania 8.3 PO IG i Działania 8.4 (w zależności od wybranego formularza
METODOLOGIA BADAŃ METODOLOGIA BADAŃ –– ANKIETYANKIETY
– poziom wiedzy nt. Działania 8.3 PO IG i Działania 8.4 (w zależności od wybranego formularzaankiety)
– uczestnictwo w konkursie
– ewentualne problemy związane z procedurą aplikacyjną
– metodologia określenia grup docelowych w projektach
– bariery w procesie realizacji projektu
– sposób realizacji projektu
– stopień osiągnięcia zaplanowanych wskaźników i korzyści z realizacji projektu
8
� Badanie ankietowe przeprowadzono w styczniu 2011 r. w formie elektronicznej.
� Ankietę przeprowadzono dwutorowo:
– w oparciu o bazę danych UKE (174 potencjalnych respondentów w ramach Działania 8.3 PO IG oraz159 potencjalnych respondentów w ramach Działania 8.4 PO IG) i dane ze strony WWPE
– udostępnienie ankiety w Internecie (strona internetowa UKE, Krajowe Forum Szerokopasmowe, stronaKrajowej Izby Komunikacji Ethernetowej).
� Liczba podmiotów, do których dotarła ankieta ewaluacyjna jest szacowana na ok. 400.
� W badaniu wzięło udział łącznie 215 respondentów, z czego ponad 57% wypełniło ankietę dotyczącąDziałania 8.3 PO IG.
METODOLOGIA BADAŃ METODOLOGIA BADAŃ –– OPIS GRUPY ANKIETOWEJ OPIS GRUPY ANKIETOWEJ
Działania 8.3 PO IG.
Liczba respondentów bior ących udział w badaniu ankietowym
Działanie Główna grupa docelowaLiczba
respondentów
Liczba podmiotów poproszonych mailowo o
udział w badaniu
Działanie 8.3 POIGJednostki samorząduterytorialnego i ich związki
124 174
Działanie 8.4 POIGLokalni operatorzytelekomunikacyjni
Organizacje pozarządowe91 159
Łącznie 215 333Źródło: Opracowanie własne Zespołu Accreo Taxand
9
Rozkład geograficzny respondentów biorących udział w badaniu ankietowym:
– liczba wypełnionych ankiet dla każdego z Działań w poszczególnych województwach
METODOLOGIA BADAŃ METODOLOGIA BADAŃ –– OPIS GRUPY ANKIETOWEJ OPIS GRUPY ANKIETOWEJ
6 11
3 2
Działanie 8.3 PO IG
79 3
3 3
Działanie 8.4 PO IG
4
9 7
36
11
23
2
119
6
8
6 5
18
16
4
2
712
4
4
Źródło: Opracowanie własne Zespołu Accreo Taxand
10
DZIAŁANIE 8.3 PO IGDZIAŁANIE 8.3 PO IG
11
� Cztery pierwsze nabory wniosków w ramachDziałania 8.3 PO IG nie wyczerpały alokacji.
� Budżet niewykorzystany przez zatwierdzoneprojekty szacowany jest na 195 mln PLN.
DZIAŁANIE 8.3 PO IGDZIAŁANIE 8.3 PO IGZakontraktowano 20% dostępnych środkówZakontraktowano 20% dostępnych środków
80%
100%
120%
101,94%
76,07%
Stosunek warto ści zatwierdzonych wniosków do warto ści alokacji
� Różnice w poziomach wnioskowanegowsparcia w poszczególnych województwach:
� łódzkie – nie złożono dotąd żadnegowniosku;
� mazowieckie – 4-krotnie przewyższaśrednią krajową.0%
20%
40%
60%
nabór ciągły 2008
I runda 2009
II runda 2009
I runda 2010
34,62%
51,51%
Źródło: Opracowanie własne Zespołu Accreo Taxand
12
� Dotychczas podpisano 129 umów o dofinansowanie
� Kwota podpisanych umów wynosi 277 mln PLN (45% alokacji na 4 pierwsze konkursy).
DZIAŁANIE 8.3 PO IGDZIAŁANIE 8.3 PO IGZakontraktowano 20% dostępnych środkówZakontraktowano 20% dostępnych środków
Poziom kontraktacji środków w ramach czterech pierwszych konkursów dla d ziałania 8.3 PO IG
NabórBud żet naboru
(PLN)
Wartość podpisanych umów o dofinansowanie
(PLN)
Udział podpisanych umów w alokacji dla
poszczególnych konkursów
16.06.2008 – 30.01.2009 (nabór ci ągły) 119 979 227 41 408 300 34,51%
16.02.2009 – 17.04.2009
(I runda 2009) 165 879 457 80 130 968 48,31%
13.07.2009 – 15.10.2009
(II runda 2009) 165 879 457 151 358 899 91,25%
01.02.2010 – 30.04.2010
(I runda 2010) 164 464 981 4 276 194 2,60%
Łącznie 616 203 121 277 174 361 44,98%Źródło: Opracowanie własne Zespołu Accreo Taxand
13
Wielkość koła wskazuje na warto ść zakontraktowanych środków – ukazuje to różnice pomiędzywojewództwami
Brak woj. łódzkiego (brak złożonych wniosków) oraz woj. opolskiego (brak podpisanych umów)
DZIAŁANIE 8.3 PO IGDZIAŁANIE 8.3 PO IGMała aktywność większości samorządówMała aktywność większości samorządów
30%
40%
50%
udzi
ał w
zak
ontr
akto
wan
ych
śro
dkac
h
0%
10%
20%
0 5 10 15 20 25 30 35 40
udzi
ał w
zak
ontr
akto
wan
ych
ogół
em
liczba podpisanych umówdolnośląskie kujawsko-pomorskie lubelskie lubuskiemałopolskie mazowieckie podkarpackie podlaskiepomorskie śląskie świętokrzyskie warmińsko-mazurskiewielkopolskie zachodniopomorskie
Źródło: Opracowanie własne Zespołu Accreo Taxand
14
Zalety wymieniane w kontekście Działania odnoszą się głównie do jego idei i pozytywnego wpływu naszerokorozumianą sytuację społeczną w Polsce
DZIAŁANIE 8.3 PO IGDZIAŁANIE 8.3 PO IGNajwiększa zaleta Największa zaleta –– walka z wykluczeniem cyfrowymwalka z wykluczeniem cyfrowym
przejrzyste zasady ubiegania si ę o dofinansowanie
zwiększenie dost ępu do internetu na szczeblu lokalnym
wysoki poziom dofinansowania
szeroki zakres przewciwdziałania wykluczeniu (zakup sprz ętu, oprogramowania, szkolenia itd.
zapewnienie dost ępu do Internetu dla mieszka ńców zagro żonych wykluczeniem cyfrowym
6%
6%
8%
9%
44%
0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45%
brak zalet
inne
dowolno ść w wyborze grup docelowych
zwiększenie umiej ętno ści korzystania z Internetu
możliwo ść wyboru bibliotek, domów dziecka itp., jako grup do celowych
możliwo ść zaliczkowania w ramach projektu
zwiększenie nowoczesno ści regionu i pa ństwa
możliwo ść pokrycia kosztów dost ępu do Internetu w grupie docelowej (maksymalnie 3 lata)
przejrzyste zasady ubiegania si ę o dofinansowanie
14%
7%
1%
1%
2%
2%
2%
2%
6%
Źródło: Opracowanie własne Zespołu Accreo Taxand
15
Wady Działania wskazane przez ankietowanych związane są ze zbyt skomplikowanym procesemrozliczania oraz okresem trwałości, w którym trudne jest utrzymanie rezultatów projektu, ze względu na brakmożliwości kontrolowania całej grupy docelowej projektu
DZIAŁANIE 8.3 PO IGDZIAŁANIE 8.3 PO IGWady Wady –– problemy proceduralne i długi okres trwałościproblemy proceduralne i długi okres trwałości
ograniczenie grupy docelowej do osób wykluczonych c yfrowo
słaba promocja Działania i jego roli
brak wła ściwego wsparcia ze strony instytucji wdra żających (brak dobrych praktyk)
zbyt długi okres utrzymania projetku (5 lat)
zbyt skomplikowane i długotrwałe procedury aplikowa nia i rozliczania projektów
5%
6%
6%
14%
19%
0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35%
brak wad
inne
zbyt mała liczba konkursów
brak mo żliwo ści sfinansowania wymiany zu żytego sprz ętu
zbyt mało środków zagwarantowanych na to Działanie
działanie nie rozwi ązuje problemu wykluczenia cyfrowego
krótki okres finansowania projektów
brak mo żliwo ści kwalifikowania niektórych wydatów (biurka, krzes ła itp.)
ograniczenie grupy docelowej do osób wykluczonych c yfrowo
33%
12%
1%
2%
1%
2%
2%
2%
5%
Źródło: Opracowanie własne Zespołu Accreo Taxand
16
DZIAŁANIE 8.4 PO IGDZIAŁANIE 8.4 PO IG
17
� Cztery pierwsze nabory wniosków niewyczerpały dostępnej alokacji
� Budżet niewykorzystany przez zatwierdzoneprojekty z listy podstawowej po 4 konkursachszacowany jest na 178 mln PLN
� Wyłączność „białych i szarych plam” powoduje
DZIAŁANIE 8.4 PO IGDZIAŁANIE 8.4 PO IGWzrastająca popularność DziałaniaWzrastająca popularność Działania
100%
150%
200%
250%
142,38%
41,27%
252,78%
Stosunek warto ści zatwierdzonych wniosków do warto ści alokacji
� Wyłączność „białych i szarych plam” powodujepodział projektów na podstawowe i rezerwowe
� Aby otrzymać dotację przedsiębiorcy z listyrezerwowej muszą najpierw zmienić zakresrzeczowy swoich projektów (usunięciezablokowanych obszarów)
0%
50%
100%
nabór ciągły 2008
I runda 2009 II runda 2009
I runda 2010
2,35% 5,62% 27,04%
2,35% 5,62%
41,27%
zatwierdzone projekty z listy podstawowej
wszystkie zatwierdzone projekty
Źródło: Opracowanie własne Zespołu Accreo Taxand
18
� Zwiększony poziom zainteresowania Działaniem przejawia się w postaci dużej ilości złożonychwniosków
� Nie koresponduje to z ilością i wartością zawartych umów o dofinansowanie
� Okres czasu pomiędzy złożeniem wniosku a podpisaniem umowy sięga nawet 1 roku
DZIAŁANIE 8.4 PO IGDZIAŁANIE 8.4 PO IG4 konkursy 4 konkursy -- 2,31% środków zakontraktowane2,31% środków zakontraktowane
Poziom kontraktacji środków w ramach czterech pierwszych konkursów dla d ziałania 8.4 PO IG
NabórBud żet naboru
(PLN)
Wartość podpisanych umów o dofinansowanie
(PLN)
Udział podpisanych umów w alokacji dla
poszczególnych konkursówkonkursów
05.12.2008 – 30.01.2009 (nabór ci ągły) 252 664 574 819 384 0,32%
16.02.2009 – 17.04.2009
(I runda 2009)349 484 160 5 114 770 1,46%
14.09.2009 – 30.12.2009
(II runda 2009)349 484 160 20 805 110 5,95%
01.03.2010 – 18.06.2010
(I runda 2010)346 732 001 3 259 543 0,94%
Łącznie 1 298 364 895 29 998 807 2,31%Źródło: Opracowanie własne Zespołu Accreo Taxand
19
Wielkość koła wskazuje na warto ść zakontraktowanych środków – ukazuje to różnice pomiędzywojewództwami – szczegóły na kolejnym slajdzie
Wskazano wyłącznie te województwa, z których przedsiębiorcy podpisali co najmniej jednąumowę o dofinansowanie.
DZIAŁANIE 8.4 PO IGDZIAŁANIE 8.4 PO IGBrak podpisanych umów w 7 województwachBrak podpisanych umów w 7 województwach
15%
20%
25%
30%
0%
5%
10%
0 2 4 6 8 10 12 14
łódzkie małopolskie mazowieckie podkarpackie pomorskie
śląskie świętokrzyskie warmi ńsko-mazurskie wielkopolskie
Źródło: Opracowanie własne Zespołu Accreo Taxand
20
� w ramach dotychczaszakończonych naborówpodpisano 48 umów odofinansowanie (na 227rekomendowanych projektówdo dofinansowania z listypodstawowej i listy rezerwowej)
� wraz ze wzrostemzainteresowania wsparciem wramach Działania 8.4 PO IG
DZIAŁANIE 8.4 PO IGDZIAŁANIE 8.4 PO IGBrak podpisanych umów w 7 województwachBrak podpisanych umów w 7 województwach
Poziom kontraktacji środków w poszczególnych województwach po czterech pierwszych konkursach w ramach Działani a 8.4 PO IG
WojewództwoWartość
podpisanych umów (PLN)
Liczba podpisanych
umów
Wartość umów oczekuj ących na podpisanie (PLN)
dolno śląskie 0,00 0 2 848 444,37
kujawsko-pomorskie 0,00 0 7 146 869,72
lubelskie 0,00 0 6 575 783,84
lubuskie 0,00 0 703 602,52
łódzkie 4 426 923,42 6 516 387,21ramach Działania 8.4 PO IGpoziom kontraktacji niewykazuje wzrostu (np. dlawniosków rekomendowanych wramach I naboru dla 2010 r.podpisano dotychczas 3umowy o dofinansowanie
łódzkie
małopolskie 3 320 884,24 8 4 993 162,79
mazowieckie 5 512 026,75 7 9 648 893,57
opolskie 0,00 0 4 612 571,60
podkarpackie 1 066 156,70 5 15 519 350,62
podlaskie 0,00 0 11 290 832,00
pomorskie 2 000 654,40 2 15 583 449,66
śląskie 1 835 172,31 2 25 589 628,90
świętokrzyskie 1 111 136,89 2 3 891 563,36
warmi ńsko-mazurskie 3 076 155,46 5 6 955 048,10
wielkopolskie 7 649 696,33 11 8 480 507,68
zachodniopomorskie 0,00 0 5 521 080,00
Polska ogółem 29 998 806,50 48 129 877 175,94
Źródło: Opracowanie własne Zespołu Accreo Taxand
21
Wskazane przez ankietowanych zalety w głównej mierze dotyczą umożliwienia lokalnym operatoromkonkurowania o wsparcie oraz promowania projektów realizowanych na obszarach dotąd nieopłacalnych
Niepokojące jest, że aż 20% ankietowanych nie wskazało żadnych zalet
DZIAŁANIE 8.4 PO IGDZIAŁANIE 8.4 PO IGZalety Zalety –– obszary nieopłacalne i lokalni operatorzyobszary nieopłacalne i lokalni operatorzy
promowanie innowacyjnych rozwi ązań technologicznych
wysoko ść dofinansowania, mo żliwo ść skorzystania z zaliczek
umo żliwienie aplikowania o wsparcie nawet najmniejszym, lokalnym …
umo żliwienie realizacji projektu na obszarach dot ąd nieopłacalnych
10%
11%
16%
26%
0% 5% 10% 15% 20% 25% 30%
brak zalet
Inne
różnorodno ść dopuszczeonych rodzajów beneficjentów
funkcjonuj ące portale informacyjne WWPE
specyfikacja Działania dobrana do potrzeb i mo żliwo ści lokalnych …
rozwój terenów wykluczonych elektronicznie
brak promesy kredytowej, jako obowi ązkowego dokumentu …
wysoki bud żet całkowity Działania
dobrze zorganiowane Działanie, kompetentni urz ędnicy
20%
10%
1%
1%
2%
2%
2%
4%
5%
Źródło: Opracowanie własne Zespołu Accreo Taxand
22
Roczny czas oczekiwania na wyniki oceny to wg ankietowanych zbyt długo
Zjawisko blokowania „białych plam” znacząco utrudnia realizację projektów. Spółki zajmują po kilkadziesiątróżnych obszarów, uniemożliwiając innym podmiotom walkę o wsparcie
DZIAŁANIE 8.4 PO IGDZIAŁANIE 8.4 PO IGWady Wady –– za długo i zbyt skomplikowanieza długo i zbyt skomplikowanie
zbyt wolno aktualizowane listy obszarów „białych i szarych plam”;
biurokracja i zawiłe procedury;
zjawisko blokowania wielu „białych plam” przez jedn ego przedsi ębiorc ę;
bardzo długi okres oczekiwania na wyniki oceny;
9%
10%
13%
16%
18%
0% 2% 4% 6% 8% 10% 12% 14% 16% 18%
brak wad
inne
brak mo żliwo ści zło żenia jednego wniosku obejmuj ącego obszar kilku gmin
wdra żanie Działania wył ącznie na szczeblu centralnym (brak lolaknych instytucji)
konieczno ść przedstawienia pozwolenia na budow ę na etapie aplikowania o wsparcie
dopuszczenie do wsparcia firm nieposiadaj ących do świadczenia w bran ży
zbyt niski poziom dofiannsowania.
brak wystarczaj ącego wsparcia ze strony Instytucji Wdra żającej;
nieadekwatnie dobrane kryteria oceny;
16%
7%
1%
1%
2%
3%
4%
7%
9%
Źródło: Opracowanie własne Zespołu Accreo Taxand
23
WNIOSKI I WSKAZÓWKIWNIOSKI I WSKAZÓWKI
DZIAŁANIE DZIAŁANIE 8.3 / 8.4 PO IG8.3 / 8.4 PO IGOdmienne instrumenty Odmienne instrumenty -- wspólne barierywspólne bariery
Bariery proceduralno-systemowe:
– długotrwały okres weryfikacji wniosków;
– wyłącznie jedna jednostka centralna oddelegowana do obsługi wniosków;
– konieczność przedstawiania bardzo szczegółowej dokumentacji na etapie rozliczania przyznanych środków.
Bariery zwi ązane z realizacj ą projektów:
24
– brak wystarczającej wiedzy w realizowaniu tego rodzaju przedsięwzięć;
– brak wystarczającego wsparcia szkoleniowo-informacyjnego ze strony instytucji odpowiedzialnych za wdrażanie projektów;
– problemy z uzyskaniem wymaganych dokumentów administracyjnych.
DZIAŁANIE DZIAŁANIE 8.3 8.3 PO PO IGIGSkomplikowane i długotrwałe procedurySkomplikowane i długotrwałe procedury
Bariery proceduralno-systemowe:
– brak środków na pokrycie wkładu własnego i utrzymanie produktów projektu;
– pięcioletni okres trwałości;
– brak chęci zaangażowania w przedsięwzięcia biznesowe, preferencja realizacji tego rodzaju projektów przez przedsiębiorstwa działające na danym obszarze;
– brak kadry o odpowiednich umiejętnościach, która mogłaby zrealizować projekt;
– obawa przed zbyt dużą ilością procedur w procesie realizacji projektu.
25
Bariery zwi ązane z realizacj ą projektów:
– niewystarczająco efektywny system administracyjny;
– długi okres czasu pomiędzy przygotowaniem wniosku (na potrzeby którego przyjmowanych jest szereg założeń) a faktycznym rozpoczęciem realizacji;
– skomplikowany dla użytkowników system aplikowania o zaliczkę lub refundację poniesionych wydatków;
– zbyt sformalizowany system rozliczania poniesionych kosztów.
DZIAŁANIE DZIAŁANIE 8.4 8.4 PO PO IGIGBlokowanie „białych plam”, brak wsparcia w trakcie realizacjiBlokowanie „białych plam”, brak wsparcia w trakcie realizacji
Bariery proceduralno-systemowe:
– zbyt długa procedura aplikacyjna blokująca działania inwestycyjne wnioskodawców;
– zjawisko blokowania całych obszarów „białych plam” przez spółki celowe, które mając wsparcie zewnętrzne dążą do przejęcia jak największej ilość obszarów sklasyfikowanych jako „białe plamy”;
– znaczące opóźnienia w inwentaryzacji infrastruktury szerokopasmowej utrudniające przedsiębiorcom lokalizowanie obszarów „białych plam”;
– niepełna informacja o dostępności szerokopasmowego Internetu w miejscowościach górskich, podgórskich oraz otoczonych lasami;
– sposób rozstrzygania, który z projektów zgłoszonych w tej samej rundzie naborów na ten sam obszar zostanie wybrany do przekazania wsparcia;
26
zostanie wybrany do przekazania wsparcia;
– problemy z uzyskaniem finansowania zewnętrznego.
Bariery zwi ązane z realizacj ą projektów:
– trudności związane z właściwym dokumentowaniem i rozliczaniem ponoszonych wydatków wynikające z faktu, iż znacząca część beneficjentów nie ma doświadczenia w realizacji projektów unijnych;
– trudności z osiągnięciem zaplanowanych wskaźników rezultatu wynikające z szybkiego postępu technologicznego i wzrostu kosztów realizacji projektu z wykorzystaniem najlepszych dostępnych rozwiązań;
– niedostateczne wsparcie otrzymywane ze strony instytucji wdrażających Działanie 8.4 PO IG na etapie rozliczania projektu;
– problemy z uzyskaniem wymaganych dokumentów administracyjnych;