1

Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego i rozpowszechniana bezpłatnie. Realizatorem projektu jest Bractwo Miłosierdzia im. Św. Brata Alberta w Lublinie

CZŁOWIEK - NAJLEPSZA INWESTYCJA

Poradnik

Zakładanie i prowadzenie spółdzielni socjalnej

Wydawca

Poradnik został wydany przez Bractwo Miłosierdzia im. Św. Brata Alberta w ramach projektu Centrum Ekonomii Społecznej współfinansowanego przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.

Zespół redakcyjny

Wojciech Bylicki Paweł Narodowiec

Kopiowanie, przedrukowywanie I rozpowszechnianie całości lub fragmentów poradnika bez zgody wydawcy jest zabronione.

Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za zmiany w opisie źródeł finansowania oraz załączonych wzorach dokumentów po oddaniu poradnika do druku.

Copyright © by Bractwo Miłosierdzia im. Św. Brata Alberta w Lublinie

ISBN: 978-83-931328-2-9

Lublin 2010

Projekt „Centrum Ekonomii Społecznej” jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu SpołecznegoRealizatorem Projektu jest Bractwo Miłosierdzia im. Św. Brata Alberta w Lublinie

C Z Ł O W I E K - N A J L E P S Z A I N W E S T Y C J A

2

Wstęp

Ekonomia społeczna, podobnie jak i pomoc społeczna czy wykluczenie społeczne poprzez wszechobecne s tereotypy, dla części naszego społeczeństwa jest czymś niezrozumiałym, sprzecznym, zupełnie abstrakcyjnego. Tymczasem dla części społeczeństwa jest realną szansą na godne życie. Nabiera jąc coraz większej dynamiki nabiera znaczenia jako metoda radzenia sobie z problemami społecznymi, w których dotychczas s tosowane rozwiązania nie były skuteczne. Sta jąc się segmentem gospodarki , jej specyficzne cechy i wymagania sprawia ją, że jej rolę i wagę dostrzegają zarówno środowiska pozarządowe jak i władze publiczne – samorządowe i centralne. Ekonomia społeczna jest rozwijana przez organizacje pozarządowe przy dużym wsparciu ś rodowisk akademickich i eksperckich. To właśnie one przygotowały wiele interesujących i oryginalnych projektów wspierających i animujących sektor ekonomii społecznej, które od początku wdrażania ś rodków Unii Europejskiej w tym Europejskiego Funduszu Społecznego są realizowane na terenie naszego kraju. Jednym z nich jest projekt obecnie realizowany na terenie woj. lubelskiego przez organizację pozarządową posiadającą ponad dwudziestoletnie doświadczenie w pracy na rzecz szeroko rozumianego wykluczenia społecznego. Projekt „Centrum Ekonomii Społecznej” realizowany przez Bractwo Mi łosierdzia im Św. Brata Alberta w Lublinie jest współfinansowany ze ś rodków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Dotyczy utworzenia i funkcjonowania instytucji otoczenia ekonomii społecznej o nazwie jednorodnej z nazwą projektu.

Centrum Ekonomii Społecznej w Lublinie powstało 1 stycznia 2010 r. jako odpowiedź na potrzeby społeczne w województwie lubelskim. Bezrobocie, ubóstwo, bezdomność, alkoholizm, to problemy, z którymi boryka się obecnie wielu ludzi , ale również sygnał, że brak jest pomys łu na polepszenie jakości życia tych ludzi . Wierzymy, że światełkiem w tunelu są podmioty ekonomii społecznej, które z jednej s trony dają możliwość zatrudnienia osobom zagrożonym wykluczeniem społecznym, podnoszą ich umiejętności społeczne, a z drugiej s trony „uzdrawiają” sytuację społeczną.

Chcemy by nowe podmioty ekonomii społecznej, Centra Integracji Społecznej, Kluby Integracji Społecznej, Zakłady Aktywności Zawodowej powstawały zarówno przy organizacjach pozarządowych, jak i adminis tracji publicznej.

Dlaczego? Ponieważ dają realną szansę dla osób z grup defaworyzowanych na rynku pracy, realnie wpływają na rozwój przedsiębiorczości społecznej, m.in. w formie spółdzielni socjalnej. To właśnie przedsiębiorstwa społeczne ukierunkowane są na człowieka, a nie zysk, s twarza ją bezpieczne warunki dla pracowników, których potencjalny pracodawca na otwartym rynku pracy zwolni łby. Spółdzielczość socjalna, choć mało popularna, jest realną szansą na powrót do normalności dla wielu osób wykluczonych.

Z czym musi się zmierzyć nowy podmiot? Pomys ł, rejestracja , uruchomienie działalności , podpisanie umów, przygotowanie planów rozwoju (czasami biznesplanu), ubieganie się a czasami walka o ś rodki . To może przerażać. Dlatego Centrum Ekonomii Społecznej powstało po to by świadczyć kompleksową pomoc szkoleniową, doradczą i usługową, zarówno dla osób, które chciałyby rozwijać się w podmiotach ekonomii społecznej, jak i dla samych podmiotów ekonomii społecznej.

Z myślą o uczestnikach projektu, ale także z intencją upowszechniania wiedzy o ekonomii społecznej podjęto działania zmierzające do opracowania i przygotowania serii trzech poradników dotyczących tworzenia różnych form prawnych podmiotów ekonomii społecznej. Autorami są osoby o uznanym dorobku i wysokiej pozycji w ś rodowisku, a także cenieni praktycy dzia łający w sektorze. Seria ta obejmuje trzy poradniki poświęcone różnym wariantom tworzenia podmiotów ekonomii społecznej. Są to:

1. Zakładanie i prowadzenie Centrum Integracji Społecznej.

2. Zakładanie i prowadzenie Klubu Integracji Społecznej.

3. Zakładanie i prowadzenie Spółdzielni Socjalnej.

Oddajemy w państwa ręce trzeci z serii poradnik dotyczący zarówno zasad tworzenia jak i realiów funkcjonowania jednego z Podmiotów dzia łających w sferze Ekonomi Społecznej jakim jest Spółdzielnia Socjalna. Szczególnie zachęcamy do zapoznania się z rozdziałem dotyczącym prezentacji przykładów, które można traktować jako Dobre Praktyki .

Paweł Narodowiec Dyrektor Centrum Ekonomii Społecznej w Lublinie

3

„Nawet najdalsza podróż zaczyna się od pierwszego kroku”. Loa Tse

ZAKŁADANIE I PROWADZENIE SPÓŁDZIELNI SOCJALNEJ

Wojciech Bylicki

Spis treści

I. Wstęp. II. UWARUNKOWANIA PRAWNE POWSTAWANIA SPÓŁDZIELNI SOCJALNYCH W POLSCE.

1. Co to jest spółdzielnia socjalna. 2. Spółdzielnia socjalna jako specyficzna firma. 3. Działalność gospodarcza spółdzielni jako podstawa jej funkcjonowania.

III. ZAKŁADANIE SPÓŁDZIELNI SOCJALNEJ – TRZY KROKI. 1. KROK PIERWSZY - GRUPA INICJATYWNA.

a. Założyciele spółdzielni socjalnej. b. Biznesplan spółdzielni socjalnej - czyli czym będziemy się zajmować c. Przykładowy układ treści biznesplanu dla spółdzielni socjalnej o profilu remontowo-budowlanym. d. Statut spółdzielni socjalnej.

2. KROK DRUGI –WALNE ZEBRANIE ZAŁOŻYCIELSKIE

a. Dokumenty z Walnego zebrania członków

3. KROK TRZECI - REJESTRACJA SPÓŁDZIELNI.

a. Dokumenty konieczne do zarejestrowania spółdzielni w KRS:

b. Struktura organizacyjna spółdzielni socjalnej.

IV. POŁĄCZENIE, LIKWIDACJA SPÓŁDZIELNI SOCJALNEJ.

V. CYKL ŻYCIA SPÓŁDZIELNI SOCJALNEJ - FUNKCJONOWANIE. 1. Prawa rynku a działalności spółdzielni socjalnej. 2. Gospodarka rynkowa - podstawowe pojęcia. 3. Badanie rynku jako podstawa stabilnego funkcjonowania spółdzielni socjalnej. 4. Koncepcje marketingowe i mix marketing w działalności spółdzielni socjalnej. 5. Spółdzielnia socjalna w działaniu – kilka uwag.

VI. FINANSOWANIE SPÓŁDZIELNI SOCJALNEJ. 1. Wsparcie na utworzenie spółdzielni socjalnej.

a. Środki z Funduszu Pracy. b. Środki z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. c. Wsparcie finansowe spółdzielni socjalnej w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki

2. Wsparcie w początkowym okresie funkcjonowania spółdzielni socjalnej.

a. Refundacja składek na ubezpieczenie społeczne. b. Ulga w podatku dochodowym od osób prawnych c. Program Operacyjny Fundusz Inicjatyw Obywatelskich d. Wsparcie finansowe dla spółdzielni socjalnej w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki w Działaniu

7.1 (Projekty systemowe) 3. Wsparcie w formie zlecania zadań publicznych.

VII. DOBRE PRAKTYKI - SPÓŁDZIELNIA SOCJALNA OSÓB PRAWNYCH „OPOKA”.

VIII. SŁOWNICZEK POJĘĆ.

4

I. UWARUNKOWANIA PRAWNE POWSTAWANIA SPÓŁDZIELNI SOCJALNYCH W POLSCE.

Historia spółdzielczości socjalnej w Polsce liczy sobie zaledwie kilka lat. Ustawa o zatrudnieniu socjalnym z 2003 roku jako pierwsza

wprowadziła pojęcie zatrudnienia wspieranego oraz możliwość podjęcia zatrudnienia m.in. w formie spółdzielni socjalnej.1 Kolejne

polskie uregulowania prawne stwarzały coraz dogodniejsze warunki dla powstawania spółdzielni „dla osób wykluczonych”, tak

popularnej w krajach europy zachodniej gdzie spółdzielczość socjalna rozwija się od ponad 20 lat. Kolejne etapy rozwoju polskiego

ustawodawstwa dotyczącego spółdzielni socjalnych możemy prześledzić na zamieszczonym poniżej diagramie.

Tab. 1. Fazy rozwoju polskiego ustawodawstwa dotyczącego spółdzielni socjalnych

Jak nie trudno zauważyć od daty wejścia w życie Ustawy o zatrudnieniu socjalnym do dnia uprawomocnienia się „Ustawy o zmianie

ustawy o spółdzielniach socjalnych oraz zmianie niektórych innych ustaw” 2 upłynęło około 7 lat. Jednak mimo coraz dogodniejszych

regulacji prawnych tempo powstawania nowych spółdzielni socjalnych pozostawia dużo do życzenia. Zważywszy na to, że do dnia

wejścia w życie wyżej wymienionej ustawy tj. dn. 16 l ipca 2009r w Krajowym Rejestrze Sądowym w całej Polsce zarejestrowanych

było 154 spółdzielnie socjalne. Dopiero ostatnia nowelizacja ustawy o Spółdzielniach socjalnych stworzyła w moim przekonaniu

bardziej dogodne warunki dla powstawania i rozwoju tej „firmy społecznej”. Potwierdzeniem tej tezy niech będzie fakt, że na dzień

10 lutego 2011 roku w KRS zarejestrowanych było 292 spółdzielni socjalnych. Tak więc w ciągu ostatnich 18 miesięcy powstało

około 138 spółdzielni więc prawie 90% wszystkich spółdzielni utworzonych w ciągu poprzednich 7 lat. Niewątpliwie przyczyniły się

do tego nowe przepisy upraszczające procedury jak również wprowadzające kolejne ulgi oraz możliwość zakładania spółdzielni

socjalnych przez osoby prawne tj. fundacje, stowarzyszenia, jednostki samorządu terytorialnego i kościelne osoby prawne. Jestem

przekonany, że na wzrost ilość nowo zakładanych spółdzielni ma również wpływ wzrost poziomu wiedzy o zakładaniu oraz

funkcjonowaniu spółdzielni socjalnych u osób zainteresowanych i u pracowników administracji publicznej działających w sferze

pomocy i integracji społecznej. Natomiast bardzo niepokojące jest to, że wiele z tych zarejestrowanych spółdzielni nie rozpoczęło

swojej działalności gospodarczej a jeszcze inne zaprzestają swoich działań po roku lub nieco dłuższym okresie czasu.

1 Ustawa o zatrudnieniu socjalnym (z 13 czerwca 2003 roku Dz. U. z 2003r . Nr 122, poz. 1143, z póz. zm. 2 Ustawa z dnia 7 maja 2009 r. o zmianie ustawy o spółdzielniach socjalnych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. z dnia 15 czerwca 2009 r.)

5

Trudności w zakładaniu nowych spółdzielni socjalnych można upatrywać w wielu czynnikach. Mają one charakter wewnętrzny leżący

po stronie samych zainteresowanych założeniem spółdzielni, jak również na zewnątrz to znaczy: zawiłości przepisów prawnych a

często też z braku kompetencji i przychylności ze strony administracji lokalnej.

Ale mimo wielu przeszkód są w Polsce przykłady dobrze funkcjonujących spółdzielni socjalnych. Są to pionierzy którzy jako pierwsi

mimo niekorzystnych warunków zewnętrznych przetarli „szlaki” i osiągnęli cel. Dlatego warto skorzystać z ich doświadczeń z ich

podpowiedzi by unikając błędów szybciej i pewniej dotrzeć do wyznaczonego celu jakim jest założenie i funkcjonowanie spółdzielni

socjalnej. Jedną z pierwszych spółdzielni socjalnych jaka powstała w Poznaniu jest spółdzielnia „Maxstyl”. Początki powstania

spółdzielni tak wspomina jej lider Jan Kołaczyk.

„Dzisiaj jestem prezesem zarządu Spółdzielni, na początku byłem pełnomocnikiem. Mam 47 lat; wykształcenie średnie techniczne. Wcześniej kilkanaście lat prowadziłem swoje przedsiębiorstwa W 2001 roku, w wyniku nieprzewidzianych zdarzeń, stałem się osobą bezdomną i bezrobotną, co spowodowało że trafiłem do Fundacji ”Barka”. Od samego początku byłem osobą, która się mocno zaangażowała w różnego rodzaju działania Fundacji. O możliwości otwarcia spółdzielni socjalnej dowiedziałem się na początku 2005r. na spotkaniach naszego Stowarzyszenia i na spotkaniach w Fundacji. Od samego początku mnie to zainteresowało, i jak na lidera przystało , udało mi się z sześcioma innymi ludźmi, którzy znaleźli się w podobnej sytuacji, założyć w październiku 2005 roku pierwszą spółdzielnie socjalną w Wielkopolsce, co było nie małym sukcesem. Refleksje po 3 latach dzia łania spółdzielni dla każdego z nas są inne. Dla mnie najważniejsze jest to, że przede wszystkim mamy własną działalność. Od nas samych bardzo dużo zależy, to jakie mamy nastawienie, jakie problemy. Zaletą jest, iż mamy siebie razem stawiamy sobie różne zadani i rozwiązujemy problemy” Jan Kołaczyk lat 47 - Spółdzielnia Socjalna „Maxstyl” 3

1. Co to jest spółdzielnia socjalna?

Spółdzielnia socjalna to taka organizacja, która łączy w sobie działalność w trzech obszarach.

Spółdzielnię tworzą i jednocześnie są jej pracownikami osoby wykluczone oraz inne osoby - fachowcy, w celu wspólnego

prowadzenia działalności gospodarczej, zaspokajania swoich potrzeb ekonomicznych czyli zarobkowych - to jeden obszar. Ale

działalność ta ma na celu nie tylko zarabianie pieniędzy na swoje utrzymanie lecz również reintegrację społeczną i zawodową

członków spółdzielni – to kolejny obszar działalności spółdzielni. Istnieje jeszcze jeden obszar działalności spółdzielni socjalnej. Otóż

Ustawa o spółdzielniach socjalnych w art. 2 ust. 3 mówi: „Spółdzielnia socjalna może prowadzić działalność społeczną i oświatowo-

kulturalną na rzecz swoich członków oraz ich środowiska lokalnego, a także działalność społecznie użyteczną w sferze zadań

publicznych określonych w ustawie z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. Nr 96, poz.

873, z późn. zm.)”.4

Reintegracja społeczna są to „działania mające na celu odbudowanie i podtrzymanie umiejętności uczestniczenia w życiu

społeczności lokalnej i pełnienia ról społecznych w miejscu pracy, zamieszkania lub pobytu.”5

Reintegracja zawodowa to „działania mające na celu odbudowanie i podtrzymanie zdolności do samodzielnego świadczenia pracy

na rynku pracy - a działania te nie są wykonywane w ramach prowadzonej przez spółdzielnię socjalną działalności gospodarczej.”6

Jak więc wynika z powyższych definicji spółdzielnia socjalna różni się od zwykłej firmy nastawionej na zysk bo oprócz celów

ekonomicznych, czyli zarabiania pieniędzy, stawia sobie jeszcze inne cele takie jak: reintegrację zawodową i społeczną oraz cele

społeczne, czyli działalność na rzecz swoich członków oraz społeczności lokalnej. W spółdzielni socjalnej możemy więc wyróżnić trzy

obszary działalności:

3 Spółdzielnie Socjalne – studium przypadku (Strona internetowa Fundacji Pomocy Wzajemnej „Barka” www.barka.org.pl) 4 Art. 2. ust. 3. pkt. 2. Ustawy z dn. 27 kwietnia o spółdzielniach socjalnych. (Dz. U. z 2006r. Nr 94, poz.651, z pózn. zm.) 5 Art. 2. ust. 2. pkt.1. Ustawy z dn. 27 kwietnia o spółdzielniach socjalnych. (Dz. U. z 2006r. Nr 94, poz.651, z pózn. zm.) 6 Art. 2. ust. 2. pkt. 2. Ustawy z dn. 27 kwietnia o spółdzielniach socjalnych. (Dz. U. z 2006r. Nr 94, poz.651, z pózn. zm.)

6

1) Działalność generującą środki finansowe (działalność gospodarczą). Tu należy podkreślić, że rachunek ekonomiczny tej działalności

musi być dodatni, czyli musi pokryć wszystkie koszty wraz z wynagrodzeniem pracowników oraz wygenerować nadwyżkę

finansowa czyli zysk, który nie jest dzielony pomiędzy członków spółdzielni lecz przeznaczony na fundusze spółdzielni i jej rozwój.

2) Działalności nastawiona na reintegrację społeczną i zawodową swoich członków to przede wszystkim różnorodne działania

wspierające rozwój społeczny członków takie jak; warsztaty umiejętności społecznych, spotkania z psychologiem,

psychoterapeutą, rozwiązywanie konfliktów, pomoc trenera zatrudnienia wspieranego itp. Celem tych działań jest łagodzenie lub

niwelowanie deficytów psychicznych, wewnętrznych barier oraz nabywanie umiejętności współżycia społecznego, przyjmowa nie

odpowiedzialności za powierzone zadania, rozwój w kierunku samodzielności, wyrabianie pozytywnych nawyków w pracy u

osób, które poprzez uzależnienia czy długotrwałe wykluczenie z rynku pracy zatraciły umiejętność „normalnego” funkcjonowania

w sytuacjach społecznych.

Z kolei reintegracja zawodowa to szereg działań takich jak szkolenia zawodowe, warsztaty, staże, przygotowanie zawodowe z

treningiem pracy, zdobywanie nowych umiejętności zawodowych oraz doskonalenie umiejętności wcześniej nabytych,

zdobywanie stopni zawodowych, itp.

3) Działalność pożytku publicznego na rzecz społeczności lokalnej to przede wszystkim działalność społecznie użyteczna, prowadzona

przez spółdzielnię w sferze zadań publicznych określonych w § 4 pkt. 1 ustawy o działalności pożytku publicznego i o

wolontariacie. Dokonuje się to np. poprzez organizowanie różnego rodzaju imprez kulturalnych, festynów i spotkań

integracyjnych, w których uczestniczą mieszkańcy wspólnoty lokalnej, miasta, gminy czy osiedla. Spółdzielnia może np.

organizować różnorodne szkolenia osób dorosłych czy warsztaty kulturalne, wycieczki czy rajdy krajoznawcze dla młodzieży.

Może również organizować pomoc dla najbiedniejszych mieszkańców społeczności lokalnej.

Jednak podstawową wartością, która jakby samoczynnie wypływa z działalności spółdzielni jest zaspokajanie potrzeb społeczności

lokalnej poprzez dostarczanie dóbr i usług w obszarach, którymi firmy biznesowe nie były zainteresowane z racji nieopłacalności.

Pozwolę sobie w tym miejscu przytoczyć jeszcze jedną bardzo ważną cechę podmiotów ekonomii społecznej a takim podmiotem

niewątpliwie jest spółdzielnia socjalna a mianowicie; wpływ na rozwój lokalny poprzez tworzenie nowych miejsc pracy i nie tyko dla

osób wykluczonych ale dla fachowców, których praca na rzecz spółdzielni jest niezbędna.

SPÓŁDZIELNIA SOCJALNA

Działalność gospodarcza - pozyskiwanie klientów - wykonywanie zleceń, zarabianie pieniędzy na wynagrodzenia dla członków pracowników i na inwestycje

Reintegracja społeczna: - warsztaty umiejętności społecznych - spotkania z psychologiem, psychoterapeutą - rozwiązywanie trudności w relacjach w zespole Reintegracja zawodowa

Działalność społeczna oświatowo-kulturalna na rzecz swoich członków oraz środowiska lokalnego Działalność pożytku publicznego

7

Tab.2. Obszary działalności spółdzielni socjalnej (opracowanie własne).

Spółdzielnia socjalna to specyficzny rodzaj spółdzielni. To firma której „właścicielem” są członkowie spółdzielni a w przypadku osób

prawnych dwa stowarzyszenia lub stowarzyszenie i inne pomioty prawne uprawnione zgodnie z ustawą do zakładania spółdzielni.

2. Spółdzielnia socjalna jako specyficzna firma.

Spółdzielnia socjalna to firma, założona przez osoby, którym do tej pory się nie wiodło, są bezrobotne, które miały problemy

z alkoholem lub narkotykami są bezdomni lub byli w więzieniu, nie mają odpowiedniego wykształcenie i przygotowania

zawodowego. Ale mimo wszystko postanowili spróbować ponownie stanąć na „własnych nogach”. Bo mają wiarę, że tym razem się

im uda. Spółdzielnia socjalna jest jak większa rodzina. Członkowie takiej wspólnoty pomagają sobie nawzajem, wspierają się w

trudnych sytuacjach, wszyscy są odpowiedzialni za jej powodzenie. Każdy członek musi mieć świadomość, że od jego zaangażowania,

rzetelności i odpowiedzialności zależy powodzenie ich firmy. Dlatego członkowie spółdzielni muszą się poznać i mieć do siebie

zaufanie. Czy można zebrać z ulicy przypadkowych ludzi i kazać im prowadzić firmę? Czy takie przedsięwzięcie ma szansę

powodzenia? Niewątpliwie odpowiedź na te pytania będzie negatywna. Spółdzielnię socjalną tworzą bowiem ludzie. Ludzie to

najważniejszy kapitał w tej firmie.

Dlatego chcąc założyć spółdzielnię socjalną trzeba najpierw dobrać odpowiednich ludzi. Najlepiej jak przyszli spółdzielcy

wcześniej się znają i już jakiś czas przebywali ze sobą a jeszcze lepiej jak pracowali razem. Dobrą praktyką jest zakładanie spółdzielni

socjalnej przez uczestników zajęć w Centrum Integracji Społecznej. Ponieważ w CIS-ie przygotowują swoich podopiecznych do

samodzielnej pracy dając im wszechstronne wsparcie. Uczestnicy mają możliwość pracy w zespole odbywają też praktyki zewnętrzne

w firmach funkcjonujących na rynku i mogą nauczyć się odpowiednich zachowań niezbędnych do pracy w przyszłej spółdzielni.

Z kolei zakładanie spółdzielni przez osoby, które poznały się na różnego rodzaju kursach czy szkoleniach jest bardzo ryzykowne.

Często w ramach tych szkoleń, tak l icznych w ostatnim czasie, osoby wykluczone zdobywają wiedzę teoretyczną na temat zakładania

i funkcjonowania spółdzielni socjalnej natomiast nie otrzymują wsparcia w obszarach, w których doświadczają deficytów, w

relacjach społecznych na polu reintegracji społecznej i zawodowej. Firmy szkoleniowe często nie mają też doświadczenia w pracy z

osobami wykluczonymi społecznie takimi jak osoby bezdomne czy uzależnione.

Powiedzieliśmy sobie, że spółdzielnia socjalna to firma. Ale jakie są podobieństwa a czym spółdzielnia socjalna różni się od

normalnej firmy?

Aby dokładniej przybliżyć te różnice i podobieństwa, porównajmy spółdzielnię socjalną do spółki prawa handlowego. Tabela nr 2

przedstawiła zestawienia najważniejszych różnic i podobieństw pomiędzy spółdzielnią socjalną a spółką.

Spółdzielnia socjalna Spółka

Członkowie są właścicielami spółdzielni = Wspólnicy są właścicielami spółki

Najwyższym organem jest Walne Zgromadzenie = Najwyższym organem jest Walne Zgromadzenie

Zarząd jest kilku osobowy = Zarząd jest kilku osobowy (lub 1-osobowy)

Rada nadzorcza (tylko powyżej 15 członków) = Rada nadzorcza

Członek musi pracować w spółdzielni ≠ Wspólnicy nie muszą pracować w spółce

8

Zyski nie dzieli się między członków lecz Zyski dzieli się na dywidendy (tj. dochody przeznacza na ich reintegrację społeczną i zawodową ≠ na wypłaty z tytułu bycia właścicielem) w wysokości zależnej od wartości i liczby udziałów

Każdy członek ma taką samą liczbę i wartość udziałów ≠ Różna liczba i wartość udziałów

Taka sama ilość głosów ≠ Liczba głosów zależna od liczby i wartości udziałów

(czyli 1 członek = 1 głos)

Tab. 4. Różnice i podobieństwa Spółdzielni socjalnej i Spółki. (opracowanie własne)

Jak wynika z powyższej tabeli spółdzielnia socjalna jest bardziej demokratycznie zarządzana co ma swoje plusy i minusy.

Demokratyczny model zarządzania spółdzielnią nastręcza wiele trudności zwłaszcza w początkowym etapie jej funkcjonowania.

Wymaga bowiem od członków pełnej świadomości, że każdy z nich jest odpowiedzialny w równym stopniu za sukces jak również za

porażkę spółdzielni.

Spółdzielnia ma też wiele cech podobnych do spółki. Czyli normalnego przedsiębiorstwa. Spółdzielnia tak samo jak spółka

posiada osobowość prawna, która uzyskuje z chwilą wpisania do rejestru przedsiębiorstw w Krajowym Rejestrze Sądowym. Jest to

podstawowy wymóg formalny niezbędny do funkcjonowania w obrocie gospodarczym. Może więc nabywać prawa i zaciągać

zobowiązania np. nabywać nieruchomości czy brać kredyty. Majątek jest podstawą funkcjonowania każdego przedsiębiorstwa.

Spółdzielnia również posiada majątek, na który składają się udziały członków założycieli i członków przystępujących do spółdzielni.

Majątek ten jest pomnażany dzięki efektywnej pracy wszystkich członków.

Spółdzielnia socjalna jest zatem firmą, którą tworzą i prowadzą osoby, które chcą wrócić na rynek pracy po długim okresie bycia

poza nim. Ich celem jest prowadzenie wspólnego przedsiębiorstwa w oparciu o osobistą pracę członków na rzecz i ch zawodowej i

społecznej reintegracji.

Ale jednocześnie jest to podmiot prawny funkcjonujący na pograniczu działalności gospodarczej i organizacji pozarządowej.

Zgodnie z założeniami ustawodawcy spółdzielnie socjalne ze względu na swoją specyfikę i działalność statutową zostały uzna ne jako

podmioty działające w polu pożytku publicznego. W związku z tym mogą cieszyć się takimi przywilejami jak:

możliwość realizowania zadań wyższej użyteczności publicznej na takich samych zasadach jak stowarzyszenia i fundacje.

możliwość zatrudniania wolontariuszy, organizowania staży i prac społecznie użytecznych,

minimum 40% nadwyżki bilansowej winno być przekazane na Fundusz reintegracyjny jednocześnie nie będący podstawą do

opodatkowania od osób prawnych CIT.

3. Działalność gospodarcza spółdzielni - podstawą jej funkcjonowania.

Każda firma komercyjna rządzi się prawami ekonomii czyli, żeby funkcjonować i w ogóle istnieć musi osiągać zyski finansowe a

przynajmniej nie przynosić strat. Jednak w dłuższej perspektywie czasowej, również funkcjonowanie bez zysku nie ma racji bytu bo

prędzej czy później taka firma upadnie. Spółdzielnia socjalna jest w lepszej sytuacji ponieważ zysk nie jest najważniejszym kryterium

jej istnienia. Może ona pozyskiwać środki na swoją działalność również z innych źródeł, nie tylko z działalności gospodarczej o czym

będzie jeszcze mowa w dalszej części poradnika. Aczkolwiek sukces na polu działalności gospodarczej jest bardzo ważny bo stanowi

podstawę funkcjonowania i dalszego jej rozwoju.

9

W kontekście powyższych rozważań należy podkreślić, jak bardzo ważna jest świadomość członków spółdzielni a szczególnie

zarządu, że zaangażowanie w każdym trzech wyżej wymienionych obszarów działalności spółdzielni musi spełniać następującą

hierarchię ważności. Poniższy diagram przedstawia hierarchię ważności poszczególnych obszarów działalności spółdzielni socjalnej.

Tab. 3. Podstawą dobrego funkcjonowania spółdzielni jest działalność gospodarcza. (opracowanie własne)

Zdarza się bowiem, że spółdzielnia angażuje się np. w działalność pożytku publicznego pozyskując środki z różnych źródeł

zewnętrznych np. z FIO czy z Funduszy Unijnych POKL. Natomiast środki z działalności gospodarczej stanowią tyko niewielką część

jej przychodów i często są niewystarczające aby pokryć koszty wynagrodzeń pracowników. Owszem ustawodawca wyposażył

spółdzielnię w pewne przywileje podobne do tych, którymi obdarzone są stowarzyszenia, a mianowicie możliwość ubiegania się

zlecania im przez jednostki samorządu terytorialnego zadań pożytku publicznego na takich samych zasadach jak stowarzyszenia i

możliwość korzystania z pracy stażystów i wolontariuszy. Ale w moim przekonaniu taka działalność raczej powinna być

uzupełnieniem zasadniczej działalności spółdzielni jaką jest przywracanie osób wykluczonych od społeczeństwa i na rynek poprzez

wspólnie prowadzone przedsiębiorstwo. Członkowie poprzez pracę i wzajemne wsparcie korzystając z wielopłaszczyznowego

wsparcia dostępnego w ramach spółdzielni przygotowują się do powrotu na otwarty rynek pracy. A podstawą wyżej wymienionych

działań jest działalność gospodarcza.

III. ZAKŁADANIE SPÓŁDZIELNI SOCJALNEJ – TRZY KROKI.

Spółdzielnie socjalną można założyć na trzy sposoby;

1. Indywidualny – grupa co najmniej 5 osób bezrobotnych, które spełniają warunki ustawowe zakłada spółdzielnię, tu

możliwym jest założenie spółdzielni przez uczestników CIS-u lub KIS-u, którzy są już w pewien sposób przygotowani,

2. Poprzez instytucje – lub poprzez przekształcenie spółdzielni inwalidów lub inwalidów niewidomych.

3. Poprzez 2 podmioty prawne mogą założyć spółdzielnię – np. dwa stowarzyszenia lub stowarzyszenie i jednostka samorządu

terytorialnego lub kościelna osoba prawna.

W pierwszej wersji ustawy funkcjonował tylko jeden model spółdzielni socjalnej, których głównym celem było tworzenie miejsc

pracy dla członków spółdzielni jako docelowych. Większość spółdzielni tworzona jest z nastawieniem na prowadzenie wspólnego

przedsiębiorstwa, w którym członkowie, osoby wykluczone będą miały pracę na czas nieokreślony. Jest to też związane z przepisami

prawa spółdzielczego, które bardzo ogranicza możliwość pozbawienia członkostwa w spółdzielni. Założyciele spółdzielni od razu stają

10

się jej członkami, nawet gdy nie są w niej zatrudnieni lub gdy nie wywiązują się należycie ze swoich obowiązków. Problemem j est też

nieodpowiednie przygotowanie członków założycieli spółdzielni. Często są to osoby, które bardzo długo nie pracowały a poza tym

posiadają liczne deficyty związane z życiem poza marginesem społecznym. Osoby te potrzebują wielopłaszczyznowego wsparcia i

długiego czasu aby nauczyły się współpracować w zespole, samodzielnie podejmować decyzje i pracować nie tylko odtwórczo ale

kreować rozwój spółdzielni. Stworzenie przez ustawodawcę możliwości utworzenia spółdzielni socjalnej przez dwa podmioty

prawne stanowi szanse rozwoju dla osób wykluczonych. Spółdzielnie socjalne tego typu mogą stanowić jakby „inkubator”, w

którym dojrzewają w pełni odpowiedzialni członkowie spółdzielni. Zanim taka osoba zostanie członkiem spółdzielni może najpierw

odbyć staż np. przez 6 miesięcy następnie gdy będzie dobrze pracować może po tym okresie zostać zatrudniona a po 12 miesiącach

nieprzerwanego zatrudnienia może zostać członkiem. Jak widać osoba ta staje się członkiem dopiero po 1,5 roku pobytu w

spółdzielni. Więc jest czas na to aby dobrze poznać osobę kandydata na członka. Oczywiście nie wszyscy pracownicy spółdzielni

muszą zostać jej członkami. Niektórzy mogą założyć swoją spółdzielnie jeszcze inni spróbować swoich sił na otwartym rynku pracy.

KROK 1.

KROK 2.

KROK 3.

GRUPA INICJATYWNA

Nieformalne spotkanie osób, które chcą założyć spółdzielnie socjalną 1. Przygotowanie statutu 2. Określenie czym spółdzielnia

będzie się zajmować 3. Przygotowanie biznes planu.

Osoby uprawnione zgodnie z ustawą do założenia spółdzielni + fachowcy z dziedziny w której będzie ona świadczyć usługi

WALNE ZEBRANIE ZAŁOŻYCIELSKIE

1. Powołanie spółdzielni 2. Przyjęcie statutu 3. Wybór zarządu i rady

nadzorczej

REJESTRACJA SPÓŁDZIELNI i pozostałe formalności

1. Uzyskanie wpisu do KRS 2. Uzyskanie numeru Regon 3. Rejestracja w ZUS 4. Uzyskanie Nip z urzędu

skarbowego 5. Założenie konta bankowego

Wniosek do MUP lub PUP o dotację na rozpoczęcie działalności w formie spółdz.

Pozyskać i odpowiednio przystosować lokal na siedzibę spółdzielni, magazyn, zgromadzić odpowiedni sprzęt

W przypadku spółdzielni socjalnej osób prawnych przedstawiciele dwóch podmiotów – osoby którym udzielono pełnomocnictwa

Wykaz dokumentów do KRS 1. KRS-W5 wniosek o rejestracje

podmiot

2. KRS-WK osoby uprawnione do reprezentacji podmiotu

3. KRS-WM przedmiot działalności

DOKUMENTY Z WALNEGO ZEBRANIA ZAŁOŻYCIELSKIEGO

1. Protokół z walnego zebrania 2. Lista obecności 3. Lista założycieli spółdzielni socjalnej 4. Statut spółdzielni socjalnej 5. Uchwała o powołani komisji

skrutacyjnej 6. Uchwała o powołani spółdzielni socj. 7. Uchwała o wyborze zarządu 8. Uchwała o przyjęciu statutu 9. Uchwała o wyborze rady nadzorczej (w

spółdzielniach od 16-50 osób)

Wykonywanie zleceń Codzienna praca – usługi lub produkcja i reintegracja społeczna i zawodowa

Odpowiednio przeszkoleni pracownicy , marketing, pozyskiwanie zleceń

11

Tab. 5. Kolejne kroki do założenia spółdzielni socjalnej oraz podstawowe dokumenty utworzone na poziomie każdego z tych kroków.

Powyżej przedstawiono podstawowe trzy etapy - kroki jakie należy przejść aby powstała spółdzielnia socjalna. Oczywiście są to jakby

„kamienie milowe” ponieważ na każdym z tych etapów trzeba dokonać jeszcze wiele różnych działań aby można było przejść do

kolejnego kroku. Podział na trzy zasadnicze etapy został dokonany ze względu na podobny charakter wykonywanych zadań w danej

grupie oraz rezultat końcowy czyli uzyskanie odpowiednich dokumentów niezbędnych aby przejść do kolejnego kroku.

1. KROK PIERWSZY - GRUPA INICJATYWNA.

a) Założyciele spółdzielni socjalnej.

Krok pierwszy jest etapem początkowym, w który najważniejsze jest znaleźnie odpowiednich ludzi. Spółdzielnię socjalną mogą

założyć ludzie, którzy są z mocy ustawy uprawnieni do jej założenia. Dzieje się tak z uwagi na fakt, iż spółdzielnia socjalna to oferta

przede wszystkim dla osób wykluczonych lub zagrożony wykluczeniem społecznym. Grupa osób podejmujących działanie

ukierunkowane na utworzenie spółdzielni socjalnej nazywa się grupą inicjatywną.

Przyjrzymy się teraz kto może założyć spółdzielnie socjalną?

Ustawa o spółdzielniach socjalnych w art. 4 mówi że:

1. Spółdzielnię socjalną mogą założyć:

1) osoby bezrobotne, w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt. 2 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach

rynku pracy (Dz. U. Nr 99, poz. 1001, z późn. zm.), tj:

„osoby, które ze względu na swoją sytuację życiową, nie są w stanie własnym staraniem zaspokoić swoich podstawowych

potrzeb życiowych i znajdują się w sytuacji powodującej ubóstwo oraz uniemożliwiającej lub ograniczającej uczestnictwo

wżyciu zawodowym, społecznym i rodzinnym;”7

2) osoby, o których mowa w art. 1 ust. 2 pkt. 1-4, 6 i 7 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym (Dz. U. Nr

122, poz. 1143, z późn. zm.), tj:

a) bezdomni, realizujący indywidualny program wychodzenia z bezdomności, b) osoby uzależnione od alkoholu, po zakończeniu programu psychoterapii w zakładzie lecznictwa odwykowego, c) uzależnione od narkotyków lub innych środków odurzających, po zakończeniu programu terapeutycznego w zakładzie

opieki zdrowotnej, d) osoby zwalniane z zakładów karnych , mające trudności w integracji ze środowiskiem, w rozumieniu przepisów o

pomocy społecznej. e) osoby chore psychicznie w rozumieniu przepisów o ochronie zdrowia psychicznego, f) uchodźcy, realizujący indywidualny program integracji w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej. g) niepełnosprawni, w rozumieniu Ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz

zatrudnianiu osób niepełnosprawnych,

3) osoby niepełnosprawne, w rozumieniu ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz

zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 123, poz. 776, z późn. zm.) - posiadające pełną zdolność do czynności prawnych.

2. Spółdzielnię socjalną mogą założyć także:

7 Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. Nr 99, poz. 1001, z późn. zm.),

12

1) inne osoby niż wskazane w ust. 1, o i le liczba tych osób nie stanowi więcej niż 50% ogólnej liczby założycieli;

2) organizacje pozarządowe w rozumieniu przepisów o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie lub jednostki samorządu

terytorialnego i kościelne osoby prawne.

Natomiast Art. 5. mówi że „liczba założycieli spółdzielni socjalnej nie może być mniejsza niż 5, jeżeli założycielami są osoby fizyczne, i

2, jeżeli założycielami są osoby prawne. Oczywiście osoby prawne działają przez swoich pełnomocników czyli przez osoby fizyczne,

które otrzymały pełnomocnictwo do występowania w imieniu danej osoby prawnej.

Następnie osoby prawne, po założeniu spółdzielni socjalnej, zobowiązane są do zatrudnienia co najmniej 5 osób spośród

wymienionych w art. 4 ust. 1 Ustawy o spółdzielniach socjalnych, w terminie 6 miesięcy od zarejestrowania spółdzielni w Krajowym

Rejestrze Sądowym.

Jak już znajdziemy te pierwsze osoby w ilości minimum 5 a brakuje nam jeszcze fachowców z dziedziny, w której chcemy działać to

możemy ich zatrudnić ale ich l iczba nie może być większa niż 50% liczby osób z uprawnionych do założenia spółdzielni.

Liczba członków spółdzielni nie może być mniejsza niż 5 a większa niż 50, wyjątek stanowi przekształcenie spółdzielni inwalidów lub

inwalidów niewidomych w spółdzielnie socjalną w takiej sytuacji liczba członków może być większa. Liczba członków spółdzielni

zakładanej przez osoby prawne nie może być mniejsza niż dwa podmioty.8

b) Biznesplan spółdzielni socjalnej - czyli czym będziemy się zajmować.

Jeżeli mamy już wymaganą ilość osób i jesteśmy zdecydowani aby podjąć ryzyko działalności na własny rachunek to musimy się

zastanowić co chcemy robić. Nie jest to proste. Bo nie wystarczy wiedzieć co chcemy robić, ale trzeba wiedzieć czy robiąc to uda się

na tym zarobić. Należy wziąć pod uwagę, że podstawą powodzenia spółdzielni socjalnej jest rentowna czyli opłacalna działalność

gospodarcza.

Często wydaje się przyszłym spółdzielcom, że wystarczy zacząć a potem już „jakoś pójdzie” ale podejmowanie tak ważnej decyzji

powinno być oparte o rzetelna analizę rynku, branży w jakiej chcemy działać i naszych możliwości. Taka analiza to nic innego jak

biznesplan.

Biznesplan jest bardzo ważnym elementem powodzenia całego przedsięwzięcia dlatego jeżeli osoby zainteresowane nie potrafią

tego zrobić samodzielnie należałoby zwrócić się o pomoc do fachowców w tej dziedzinie. Odpowiednią pomoc można uzyskać w

Ośrodkach Wsparcia Spółdzielczości Socjalnej (OWSS) oraz w Centrach Ekonomii Społecznej (CES) jak również w Inkubatorach

Przedsiębiorczości. Można również zwrócić się Jednostki Samorządu Terytorialnego (JST) tym bardziej że zgodnie z ostatnimi

zmianami w ustawie o spółdzielniach socjalnych władze samorządowe mogą wesprzeć nowo powstającą spółdzielnię poprzez usługi

lub doradztwo w zakresie finansowym, księgowym, ekonomicznym, prawnym i marketingowym;

Biznesplan – jest to dokument, w którym wytyczone są z jednej strony zadania związane z realizacją określonego przedsięwzięcia, z

drugiej zaś możliwości ich wykonania przez spółdzielnię. Biznesplan ukazuje przyszłość spółdzielni, gdyż pozwala odpowiedzieć na

następujące pytania:

Na którym etapie swojej działalności się znajdujesz (jakimi zasobami dysponujesz)?

Dokąd zmierzasz (co chcesz osiągnąć)?

Jaką działalność chcesz realizować?

W jaki sposób zamierzasz to osiągnąć (jakimi metodami, strategiami)?

Czy jest to opłacalne?

Pisząc biznesplan możesz nauczyć się: jak planować, by zmiany zachodzące w otoczeniu działalności gospodarczej nie były

zaskoczeniem, jak oceniać opłacalność swojego przedsięwzięcia, jak wytyczać cele i metody działania. Przygotowując biznesplan,

8 Art. 5. ust. 1. 2. i 3. Ustawy z dn. 27 kwietnia o spółdzielniach socjalnych. (Dz. U. z 2006r. Nr 94, poz.651, z pózn. zm.)

13

będziesz miał możliwość uważnie przyjrzeć się planowanej działalności określić braki i słabe stron, co pomoże ci odpowiednio się

przygotować do rozpoczęcia działalności spółdzielni.

Sporządzenie biznesplanu, czyli realnej wizji sukcesu rynkowego waszej spółdzielni przed rozpoczęciem jej funkcjonowania jest

podstawowym zadaniem grupy inicjatywnej a w przypadku już istniejącej spółdzielni jej zarządu. Biznesplan musi być tworzony w

oparciu o określone procedury, istnieją ściśle określone wymagania, jakim musi on odpowiadać. Stopień szczegółowości

poszczególnych części biznesplanu zależeć będzie od tego, komu on ma służyć i czego oczekuje adresat. Dobrze napisany biznesplan

to dokument napisany zwięźle i konkretnie. Biznesplan powinien być również realny i obiektywny. Jego struktura zależy od rodzaju

przedsięwzięcia, a także od adresata, dla którego jest przeznaczony. W przypadku spółdzielni socjalnej jest on potrzebny przed

zarejestrowaniem spółdzielni socjalnej z dwóch zasadniczych powodów; po pierwsze aby przeanalizować nasz „pomysł na

spółdzielnię socjalną” i zbadać na ile jest on realny aby go wprowadzić w życie. Po drugie będzie nam potrzebny aby każdy z

uprawnionych kandydatów na członków spółdzielni mógł się ubiegać o dotację z Powiatowego Urzędu Pracy na rozpoczęcie

działalności gospodarczej w formie spółdzielni socjalne. W dalszej kolejności biznesplan będzie nam niezbędny aby zarządzać

spółdzielnią a zwłaszcza działalnością gospodarczą spółdzielni.

Sporządzanie biznesplanu na użytek wewnętrzny spółdzielni wiąże się z następującymi korzyściami:

dostarczenie planu przedsięwzięcia (sprecyzowanie celów i środków ich realizacji),

określenie szans oraz zagrożeń dla realizacji wybranych rodzajów działalności ,

ustalenie kryteriów oceny realizacji przedsięwzięcia,

określenie potrzebnych zasobów (sprzęt ,narzędzia, umiejętności pracowników itp.) i sposobów ich wykorzystania,

określenie dopuszczalnego poziomu ryzyka (czyli takich działań i czynników, które nie zagrażają upadkowi

spółdzielni)

Dobrze napisany biznesplan może nam w przyszłości posłużyć w celu pozyskania z zewnątrz środków potrzebnych na finansowanie

zaplanowanych przedsięwzięć np. pozyskanie kredytu na sprzęt potrzebny do realizacji nowych zleceń. Plan musi eksponować silne

strony spółdzielni, ale również ukazywać jej słabe strony (wraz z propozycjami środków zaradczych), przedstawiać stan bieżący i

potrzeby oraz przyszłe perspektywy i zamierzenia, a jednocześnie realistycznie ukazywać trudności i sposoby ich pokonywania.

Biznesplan nie może także ujawniać informacji poufnych, które mogłyby osłabić konkurencyjną pozycję spółdzielni. Należy również

pamiętać, że pisząc biznesplan dla instytucji zewnętrznych np. banków czy instytucji pośredniczących przy pozyskiwaniu środków z

Unii Europejskiej należy wcześniej sprawdzić czy instytucje te nie posiadają własnych wzorów biznesplanów. Jeżeli nie dostosujemy

się do ich wymagań to nasz wniosek może być odrzucony, mimo iż merytorycznie będzie prawidłowo przygotowany. W sytuacji

kiedy staramy się o pozyskanie funduszy unijnych napisanie biznesplanu jest nieco uproszczone. Do konkursu w ramach którego

chcemy pozyskiwać środki otrzymujemy pełną dokumentację oraz szczegółowe wytyczne, jak należy te dokumenty wypełniać. Jeśli

chodzi o banki często takich wytycznych nie ma. Procedurę opracowania biznesplanu nie regulują żadne przepisy prawne, dlatego

też jest to wewnętrzna sprawa każdego podmiotu gospodarczego. Biznesplany mogą mieć różną strukturę treści w zależności od:

sytuacji rynkowej i finansowej spółdzielni , rodzaju branży, planowanego przedsięwzięcia, celu, wielkości spółdzielni.

c) Przykładowy układ treści biznesplanu dla spółdzielni socjalnej o profilu remontowo-budowlanym.9

I. Streszczenie

9

Opracowano na podstawie - Poradnika finansowania spółdzielni socjalnych, autorstwa Piotra Kryjom, który został opracowany w ramach realizacji Partnerskiego projektu „Kluczowa rola gminy w aktywizacji zawodowej osób niepełnosprawnych” współfinansowanego z Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Inicjatywy Wspólnotowej IQUAL dla Polski 2004-2006r. wydany przez Krajową Izbę Gospodarczo –Rehabilitacyjną Warszawa 2007r

14

Streszczenie umieszczamy na początku ale piszemy je po zakończeniu prac nad poszczególnymi rozdziałami biznesplanu. Łatwiej

wtedy zebrać najistotniejsze informacje i wyciągnąć właściwe wnioski . Powinno ono zawierać cel biznesplanu – ponieważ przebieg

oceny biznesplanu będzie zależał właśnie od celu. Należy krótko zaprezentować spółdzielnię oraz przedstawić najważniejsze

argumenty wskazujące na powodzenie zaplanowanych działań.

II. Ogólne informacje o spółdzielni i jej działalności.

Dane dotyczące spółdzielni takie jak: pełna nazwa spółdzielni, adres siedziby, lokalizacja działalności czyli miejsce jej

wykonywania, oraz osoba do kontaktu.

Ogólna charakterystyka działalności spółdzielni w tym: zakres działalności rodzaje wytwarzanych produktów lub

świadczonych usług, informacja na temat członków spółdzielni i ich kompetencji, oraz data rozpoczęcia działalności.

Dodatkowe informacje i referencje – mogą okazać się pomocne dla oceniającego biznes plan w celu pozyskania

dodatkowych informacji lub sprawdzenia informacji zawartych w biznesplanie - należy wskazać dane kontaktowe jednej

lub dwóch osób może to być np. pracownik administracji lokalnej, odbiorca usług lub dostawca materiałów.

III. Analiza SWOT10

Analiza SWOT ma na celu zbadanie i przeanalizowanie pewnych aspektów wewnętrznych (mocne strony – słabe strony)

funkcjonowania spółdzielni w odniesieniu do warunków zewnętrznych panujących na rynku (szanse - zagrożenia). Określa co

spółdzielnia sobą reprezentuje i jakie miejsce zajmuje w stosunku do konkurencji. Powinna zwierać cztery podstawowe elementy:

Mocne strony spółdzielni np. mocnymi stronami w prowadzeniu spółdzielni o profilu budowlanym będą: znajomość branży

budowlanej i 6-letni staż pracy w firmie zajmującej się dociepleniami budynków prezesa spółdzielni.

Słabe strony spółdzielni np. brak środków finansowych niezbędnych do świadczenia usług w dziedzinie ocieplania

budynków (na zakup materiałów i niezbędnego sprzętu)

Szanse dostrzegane w otoczeniu spółdzielni np. wzrost ilości zamówień ze względu na przygotowania do Euro 2012.

Zagrożenia jakie niesie ze sobą otoczenie spółdzielni np. duża konkurencja na polu usług budowlanych.

Czynniki wewnętrzne odnoszą się tylko do samej spółdzielni , więc: np. pracowników, kontaktów z potencjalnymi klientami, sposobu

produkcji, wydajności, środków finansowych itp.

Czynniki zewnętrzne odnoszą się do otoczenia firmy - rynku, konkretnej branży, przepisów prawnych lub innych czynników

niezależnych od przedsiębiorstwa.

IV. Plan Marketingowy

Plan marketingowy powinien składać się z charakterystyki produktu lub usługi oraz charakterystyki odbiorców do których ten

produkt/usługa jest kierowany. Należy opisać też konkurencję na rynku, dystrybucję i promocję, politykę cenową, prognozę

sprzedaży i określić przychody.

Produkt/usługa - opis przedsięwzięcia

– należy opisać koncepcję działalności dla której spółdzielnia socjalna chce pozyskać środki finansowe. Co jest celem

przedsięwzięcia. W tym miejscu należy dokładnie opisać planowane przedsięwzięcie mając na uwadze: czy jest to zupełnie

10 Jest to jedna z najpowszechniejszych technik analizy środowiska przedsiębiorstwa lub organizacji. Skrót SWOT pochodzi od angielskich słów Strengths, Weaknesses, Opportunities and Threats. Czyli silne strony, słabe strony, szanse i zagrożenia. Często możemy spotkać ją w biznesplanach o dotację z Powiatowego Urzędu Pracy lub biznesplanach dołączonych do wniosków o dotację z UE. Maksymilian Brzeziński- Biznesplany, finanse, strategie.

15

nowy profil działalności , czy też rozszerzenie dotychczasowego profilu? Czy jest to produkt, czy usługa i do kogo adresowana?

Należy też opisać w jaki sposób nowy produkt lub usługa różni się od produktów lub usług dotychczas oferowanych przez

spółdzielnie i w jaki sposób różni się od produktów i usług konkurencji na danym rynku. I czy jest to nowy produkt lub

usługa.

Rynek – charakterystyka odbiorcy

- tutaj opisujemy gdzie i w jaki sposób będą świadczone usługi lub będą sprzedawane towary.

- należy podać kim są nabywcy produktów i usług. Podajemy również szacunkową liczbę potencjalnych klientów. Oraz zakres

naszej działalności to znaczy czy produkty lub usługi przeznaczone są na rynek lokalny, regionalny, krajowy, czy zagraniczny.

- jakie są oczekiwania i potrzeby potencjalnych klientów odnośni oferowanych przez nas usług lub produktów.

- jeżeli nasze usługi lub produkty mają charakter sezonowy to w jaki sposób będą minimalizowane skutki tej sezonowości?

Konkurencja na rynku

– rozpoczynając działalność gospodarcza w formie spółdzielni socjalnej należy dokładnie zbadać rynek. To znaczy poznać i

wskazać głównych konkurentów i opisać dość szczegółowo ich produkt lub usługę. Musimy przewidzieć i opisać w tym

miejscu jaka może być ich reakcja na uruchomienie przez nas nowego przedsięwzięcia i wprowadzenia na rynek produkty

lub usługi. Czy może zareagują w ten sposób, że uruchomia dodatkowe akcje promocyjne a może obniżą swoje ceny? Należy

opisać jaka będzie wtedy nasza reakcja?

Dystrybucja i promocja

- w tym punkcie opisujemy w jaki sposób będziemy prowadzili sprzedaż naszego produktu lub usługi. W jaki sposób klienci

będą informowani o produktach i usługach. Oraz w jakiej formie będziemy reklamować nasz produkt. Jaki jest koszt

dystrybucji i promocji w stosunku do kosztów całkowitych.

Cena

– działając na otwartym ryku, którym żądzą prawa popytu i podaży należy dokładnie zaplanować politykę cenową. To znaczy

tak określić poziom cen naszych towarów i usług aby były one niższe od produktów lub usług oferowanych przez konkurencję.

Dlatego należy przeprowadzić analizę rynku w celu określenia poziomu cen u głównych konkurentów. W pierwszych 2 latach

działalności spółdzielnia musi być konkurencyjna cenowo. Konkurencja cenowa spółdzielni może być wynikiem niskich

kosztów pracy w spółdzielni np. poprzez zatrudnienie stażystów lub wolontariuszy ale nie może wynikać z dofinansowania np.

z funduszy unijnych byłoby to złamanie zasady konkurencyjności.

- uzasadniamy również dlaczego zastosowano taki a nie inny poziom cen i z czego to wynika.

- podajemy warunki formy i terminy płatności .

Prognoza sprzedaży

– ważnym elementem biznesplanu jest z szczegółowe przedstawienie wielkości sprzedaży naszych towarów czy usług w

okresie np. 3 letnim lub 5-cio letnim. Pozwoli nam to dokonać oceny spodziewanego sukcesu spółdzielni. Należy również

uzasadnić realność podanych wielkości sprzedaży i jakie informacje były podstawą tych szacunków.

Przychody

– na podstawie punktów 5 i 6 należy określić przewidywane przychody ze sprzedaży towarów lub usług świadczonych przez

spółdzielnię w poszczególnych latach w okresie np. 3-letnim lub 5-cio letnim.

V. Zatrudnienie i personel.

Personel spółdzielni socjalnej – w tym miejscu należy scharakteryzować poziom i strukturę zatrudnienia. To znaczy ile osób

jest zatrudnionych i jakie zajmują stanowiska w spółdzielni. Jakie stanowiska będą tworzone w związku z realizacją usług lub

16

sprzedażą towarów. Należy opisać poszczególne stanowiska i ich zadania. Należy uwzględnić płace tych osób, które są kosztem

osobowym w działalności spółdzielni.

Kadra kierownicza – doświadczenie oraz poziom wykształcenia kadry zarządzającej spółdzielnią może przesądzić o sukcesie

lub porażce jej działalności gospodarczej. Dlatego należy przeanalizować doświadczenie i umiejętności, które posiada kadra

zarządzająca np. prezes spółdzielni – osoba odpowiedzialna za zarząd, osoba odpowiedzialna za finanse, osoba

odpowiedzialna za sprzedaż towarów lub usług.

VI. Planowana inwestycja

Opis planowanej inwestycji – w tym punkcie przedstawiamy zakres inwestycji np. zakup maszyn i urządzeń, środków

transportu, budowa nowego obiektu (np. hala produkcyjna, sklep itp.). Należy również wskazać jakie efekty ona przyniesie dla

całokształtu naszej działalności np. wzrost sprzedaży, obniżka kosztów, podniesienie jakości usług lub towarów.

Aktualne zdolności wytwórcze – są uwarunkowane od tego czy spółdzielnia posiada niezbędne środki produkcji np. maszyny i

urządzenia, pomieszczenia produkcyjne, zaplecze materiałowe. Tutaj należy określić wielkość ich powierzchni zakres

dostępności oraz warunki techniczne.

VII. Sytuacja finansowa

Uproszczony bilans – bardzo istotnym elementem biznesplanu jest przedstawienie bilansu czyli zasobów przedsiębiorstwa

spółdzielni socjalnej, oraz źródła ich finansowania w perspektywie np. 3-lat lub 5-ciu lat. Aktywa tego bilansu muszą się

równać pasywom.11

Rachunek zysków i strat - dostarczy informacji jak dochodowa jest działalności gospodarcza naszej spółdzielni socjalnej.

d) STATUT SPÓŁDZIELNI SOCJALNEJ

Statut Spółdzielni socjalnej to jeden z najważniejszych dokumentów na podstawie, którego spółdzielnia będzie działać. Dlatego

bardzo istotne jest aby ten dokument powstał przy współpracy wszystkich przyszłych członków spółdzielni ze specjalistą z

dziedziny prawa spółdzielczego lub spółdzielczości socjalnej.

Statut spółdzielni socjalnej powinien zawierać następujące obligatoryjne elementy:

1. nazwę spółdzielni zawierającą oznaczenie „Spółdzielnia Socjalna"12

2. przedmiot działalności spółdzielni; (tutaj dobrze jest wypisać wszystkie możliwe do wykonania przez spółdzielnię przedmioty

działalności nawet jeżeli spółdzielnia ich na razie nie będzie wykonywać, ułatwi to przebranżowienie w razie trudności w

pierwotnym zakresie działalność),

3. czas trwania, o i le założono ją na czas określony;

4. wysokość wpisowego oraz wysokość i ilość udziałów, które członek obowiązany jest zadeklarować, terminy wnoszenia i zwrotu

oraz skutki niewniesienia udziału w terminie; jeżeli statut przewiduje wnoszenie więcej niż jednego udziału, może określać ich

górną granicę;

11 Aktywa - to majątek firmy, czyli wszystko to czym przedsiębiorstwo dysponuje i wykorzystuje do własnego funkcjonowania. Pasywa- to źródła finansowania majątku pokazujące skąd wzięto pieniądze na zakup aktywów. „Czas na przedsiębiorczość” Katarzyna Grabacik , Magdalena Żmijko – wydawnictwo szkolne PWN Sp. z o.o. Warszawa – Łódź 2008 12 Art.3 . Ustawy o spółdzielniach socjalnych z dn. 27 kwietnia 2006r. (Dz. U. z 2006r. Nr 94, poz.651, z pózn. zm.)

17

5. prawa i obowiązki członków;

7. zasady i tryb przyjmowania członków, wypowiadania członkostwa, - wykreślania i wykluczania członków;

8. zasady zwoływania walnych zgromadzeń, obradowania na nich i podejmowania uchwał;

9. zasady i tryb wyboru oraz odwoływania członków organów spółdzielni;

10. sposób podziału, połączenia się, a także likwidacji spółdzielni socjalnej;

11. zasady podziału nadwyżki bilansowej oraz pokrywania strat

Statut spółdzielni socjalnej w odróżnieniu od statutu spółdzielni pracy nie może przewidywać możliwości wypłaty zysku pomiędzy

członków spółdzielni (w nomenklaturze spółdzielczej zysk jest nazywany nadwyżką bilansowa). Czym jest nadwyżka bilansowa

spółdzielni? Jest to zysk spółdzielni po pomniejszeniu o podatek dochodowy i inne obciążenia obowiązkowe, wynikające z odrębnych

przepisów ustawowych Nadwyżka bilansowa podlega podziałowi na podstawie uchwały walnego zgromadzenia i jest przeznaczana

na:

a) zwiększenie funduszu zasobowego - nie mniej niż 40 %;

b) cele statutowe spółdzielni socjalnej (cele, o których mowa w art. 2 ust. 2 i 3 Ustawy o spółdzielniach socjalnych)13 - nie mniej niż

40 %;

c) fundusz inwestycyjny.

Nadwyżka bilansowa nie może podlegać podziałowi pomiędzy członków spółdzielni socjalnej, w szczególności nie może być

przeznaczona na zwiększenie funduszu udziałowego, jak również nie może być przeznaczona na oprocentowanie udziałów.

2 KROK DRUGI - WALNE ZEBRANIE ZAŁOŻYCIELSKIE.

Spółdzielnia socjalna zostaje powołana na Walnym Zebraniu założycielskim. Przed spotkaniem należy przygotować podstawowy

dokument jakim jest statut spółdzielni socjalnej oraz listę członków - założycieli wraz z podaniem ich adresów zameldowania lub

zamieszkania, numerem PESEL, telefonem kontaktowym.

Walne zebranie powinno mieć następujący przebieg:

Na początku zebrania należy:

przedstawić cel spotkania oraz osoby, które uczestniczą w zebraniu,

następnie prezentowany jest porządek obrad,

następnie podpisywana jest lista obecności członków założycieli,

kolejna czynność to wybór przewodniczącego zebrania i sekretarza, ten ostatni sporządza protokół z przebiegu zebrania.

2. Spółdzielnia socjalna działa na rzecz: 1) społecznej reintegracji jej członków przez co należy rozumieć działania mające na celu odbudowanie i podtrzymanie umiejętności uczestniczenia w życiu społeczności lokalnej i pełnienia ról społecznych w miejscu pracy, zamieszkania lub pobytu, 2) zawodowej reintegracji jej członków przez co należy rozumieć działania mające na celu odbudowanie i podtrzymanie zdolności do samodzielnego świadczenia pracy na rynku pracy - a działania te nie są wykonywane w ramach prowadzonej przez spółdzielnię socjalną działalności gospodarczej. 3. Spółdzielnia socjalna może prowadzić działalność społeczną i oświatowo-kulturalną na rzecz swoich członków oraz ich środowiska lokalnego, a także działalność społecznie użyteczną w sferze zadań publicznych określonych w ustawie z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. Nr 96, poz. 873, z późn. zm.). Art. 2. ust. 2. Ustawy o spółdzielniach socjalnych z dn. 27 kwietnia 2006r. (Dz. U. z 2006r. Nr 94, poz.651, z pózn. zm.)

18

a) Dokumenty z Walnego zebrania członków.

1. Protokół z walnego zebrania ze wszystkimi uchwałami, podpisany przez przewodniczącego i sekretarza zebrania,

2. Lista obecności,

3. Lista założycieli spółdzielni socjalnej z oryginalnymi podpisami wszystkich osób (lista powinna zawierać: imię i nazwisko osoby,

adres zameldowania bądź zamieszkania, numer PESEL, telefon kontaktowy).

4. Statut spółdzielni socjalnej- podpisany przez wszystkich członków założycieli,

5. Uchwała o powołani komisji skrutacyjnej,

6. Uchwała o powołani spółdzielni socjalnej, zawierająca adres siedziby spółdzielni, skład Zarządu, skład Rady Nadzorczej (o ile jest

wybierana)

7. Uchwała o przyjęciu statutu,

8. Uchwała o wyborze zarządu,

9. Uchwała o wyborze rady nadzorczej (w spółdzielniach od 16-50 osób) ;

Wszystkie uchwały muszą być podpisane przez przewodniczącego i sekretarza zebrania.

Do wniosku o rejestrację należy dołączyć zaświadczenia - potwierdzające, że każda z osób z członków założycieli posiada przesłanki

do bycia członkiem założycielem- Osoby bezrobotne z powiatowego Urzędu Pracy. Osoby

KROK TRZECI - REJESTRACJA SPÓŁDZIELNI.

Spółdzielnia socjalna podlega rejestracji w rejestrze prowadzonym przez Krajowy Rejestr Sądowy - wpis do rejestru jest

konstytutywny (z chwilą wpisu spółdzielnia nabywa osobowość prawną).

a. Dokumenty konieczne do zarejestrowania spółdzielni w KRS.

FORMULARZE NIEZBĘDNE DO ZAREJESTROWANIA SPÓŁDZIELNI SOCJALNEJ w KRS:

KRS-W5 - Wniosek o rejestrację podmiotu w rejestrze przedsiębiorców

- podstawowy formularz służący do rejestracji powołanej spółdzielni socjalnej

KRS-WK - Organy podmiotu / wspólnicy uprawnieni do reprezentowania spółki

- załącznik do formularza KRS-W5 służący do zgłoszenia organów podmiotu (zarządu oraz rady nadzorczej, jeśli została wybrana).

KRS-WM — Przedmiot działalności -załącznik do formularza KRS-W5, służący do zgłoszenia zakresu działalności gospodarczej.

Dokumenty dołączane do formularzy:

• protokół z zebrania założycielskiego podpisany przez przewodniczącego i sekretarza zebrania,

• listę członków założycieli z oryginalnymi podpisami,

• uchwały podjęte przez członków założycieli,

• statut,

• zaświadczenia potwierdzające, że założyciele należą do grup uprawnionych do zakładania spółdzielni,

19

Spółdzielnia socjalna jest zwolniona od opłaty za rejestrację w Krajowym Rejestrze Sądowym14.

Kolejne formalności jakie trzeba dokonać to aby spółdzielnia socjalna mogła funkcjonować na rynku to:

1. Wystąpienie o numer identyfikacyjny REGON w urzędzie statystycznym,

2. Trzeba złożyć wniosek o rejestrację w urzędzie skarbowym w c elu uzyskania numeru NIP, jeżeli spółdzielnia chce być płatnikiem

VAT, zgłoszenie rejestracyjne w zakresie podatku od towarów i usług VAT-R,

3. Następnie wykonanie pieczęci firmowej i oznaczenie siedziby,

4. Kolejna czynność to otwarcie rachunku bankowego,

5. Następnie zarejestrowanie się w oddziale ZUS w ciągu 7 dni od dnia zatrudnienia pracowników,

6. Oraz zawiadomienie na piśmie inspektora pracy o miejscu, rodzaju i zakresie prowadzonej działalności i przewidywanej liczbie

pracowników w terminie do 30 dni od zatrudnienia pracownika.

b. Struktura organizacyjna spółdzielni socjalne j.15

Organy spółdzielni socjalnej:

a) Walne Zgromadzenie;

b) Rada Nadzorcza (w spółdzielni od 16-50 członków)

c) Zarząd;

W spółdzielni socjalnej, w której liczba członków nie przekracza piętnastu, nie wybiera się rady nadzorczej, a jej zadania wykonuje

walne zgromadzenie. W takim przypadku prawo kontroli działalności spółdzielni socjalnej przysługuje każdemu członkowi. Walne Zebranie członków spółdzielni jest najważniejszym organem spółdzielni, które podejmuje wszystkie strategiczne decyzje

począwszy od jej powołania a skończywszy na podziale czy likwidacji spółdzielni. Kompetencje i sposób zwoływania Walnego

Zebrania są określone w statucie spółdzielni. Członkowie spółdzielni jako osoby fizyczne biorą udział osobiście w obradach Walnego

Zebrania natomiast osoby prawne przez uprawomocnionego pełnomocnika. Każdemu członkowi przysługuje jeden głos bez względu

na i lość posiadanych udziałów.

Zarząd spółdzielni jest odpowiedzialny za bieżącą działalność spółdzielni. To on kieruje wszystkimi działaniami spółdzielni realizując

postanowienia Walnego Zebrania.

Do kompetencji Rady Nadzorczej (w spółdzielniach powyżej 15 członków) należy między innymi nadzór i kontrola działalności

spółdzielni czyli czuwanie nad zgodnym z prawem funkcjonowaniem spółdzielni.

Szczegółowe kompetencje organów spółdzielni takich jak Walne Zgromadzenie, Rada Nadzorcza, Zarząd opisane są w statucie

spółdzielni.

14 Art.6 Ustawy o spółdzielniach socjalnych z dn. 27 kwietnia 2006r. (Dz. U. z 2006r. Nr 94, poz.651, z pózn. zm.) 15 Art. 35 Ustawy z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze (Dziennik Ustaw Rok 2003 Nr 188 poz. 1848, tekst ujednolicony), oraz Art. 7. Ustawy o spółdzielniach socjalnych z dn. 27 kwietnia 2006r. (Dz. U. z 2006r. Nr 94, poz.651, z pózn. zm.)

20

Przykładowa struktura organizacyjna działalności spółdzielni socjalnej. (na przykładzie „Żarskiej Spółdzielni Socjalnej” z siedzibą w Żarach)

IV. Połączenie , likwidacja spółdzielni socjalnej:

a. Połączenie z inną spółdzielnią

Prezes i 2 Zastępców Prezesa

Rada nadzorcza

WALNE ZGROMADZENIE

Prezes i 2 Zastępców Prezesa

Zarząd

WALNE ZGROMADZENIE

Tab. Organy dużej spółdzielni socjalnej 16-50 osób

Tab. Organy małej spółdzielni socjalnej 5-15 osób

Zarząd

PREZES

Z-CA PREZESA

Realizacja zadań

handlowych

Realizacja usług rekreacyjno-sportowych

i turystycznych

Realizacja polityki kadrowej

DZIAŁ

KSIĘGOWOŚCI

Realizacja zadań reklamowych

Z-CA PREZESA

Realizacja zadań

ogólnobudowlanych i technicznych

Realizacja usług biurowych i

sekretarskich

Realizacja szkoleń

21

Przepisy dopuszczają możliwość połączenia się spółdzielni jednakże Spółdzielnia socjalna może połączyć się tylko i wyłącznie z inną spółdzielnią socjalną. Ustawa nie reguluje szczegółowo trybu połączenia.16

b. Podział spółdzielni

Spółdzielnia socjalna może podzielić się na podstawie uchwały walnego zgromadzenia, podjętej większością 2/3 głosów, w wyniku podziału mogą być utworzone wyłącznie spółdzielnie socjalnej.

c. Likwidacja spółdzielni. 17

Spółdzielnia zostaje postawiona w stan likwidacji w przypadkach określonych w art. 113 § 1 pkt. 1 i 3 ustawy z dnia 16 września

1982 r. Prawo spółdzielcze,18 oraz:

spółdzielnia zaprzestanie używać w nazwie oznaczenia „Spółdzielnia Socjalna",

liczba członków zmniejszy się poniżej 5 lub zwiększy powyżej 50,

zwiększy się liczba fachowców (są członkami ze względu na szczególne kwalifikacje) powyżej 50% ogólnej liczby członków

uprawnionych do zakładania spółdzielni socjalnej (osób marginalizowanych),

naruszone zostaną zasady podziału nadwyżki bilansowej,

Środki spółdzielni, która uległa likwidacji, której powstanie zostało sfinansowane z dotacji publicznych, pozostałe po spłaceniu

zobowiązań, zabezpieczeniu należności spornych lub niewymagalnych i po wydzieleniu kwot przeznaczonych na wypłaty udziałów,

zostają podzielone między członków spółdzielni (nie więcej niż 20% środków), a pozostała kwota przekazywana jest na Fundusz

Pracy. W przypadku likwidacji spółdzielni socjalnej, która powstała bez udziału środków publicznych z Funduszu Pracy pozostałych

po spłaceniu zobowiązań i zabezpieczeniu należności w całości dzieli się pomiędzy członków spółdzielni.

Istnieje jeszcze inna możliwość przeznaczenia środków o których mowa wyżej w przypadku likwidacji spółdzielni socjalnej. Otóż

walne zgromadzenie spółdzielni może podjąć uchwałę o przekazaniu tych środków na rzecz organizacji pozarządowych,

realizujących zadania pożytku publicznego lub właściwego związku rewizyjnego spółdzielni socjalnych, lub innych spółdzielni

socjalnych. V. CYKL ŻYCIA SPÓŁDZIELNI SOCJALNEJ – FUNKCJONOWANIE

1. Prawa rynku a działalności spółdzielni socjalne j.

Działalność gospodarcza spółdzielni socjalnej polega również takim samym prawom ryku jak inne podmioty gospodarcze

funkcjonujące w przestrzeni gospodarczej naszego kraju czy szerzej Unii Europejskiej. Członkowie spółdzielni socjalnej a zwłaszcza jej

kierownictwo powinni poznać zasady funkcjonowania firmy na wolnym rynku. W moim przekonaniu jest to wiedza niezbędna do

16 Art. 16 Ustawy o spółdzielniach socjalnych z dn. 27 kwietnia 2006r. (Dz. U. z 2006r. Nr 94, poz.651, z pózn. zm.) 17 Art. 17, 18, 19 Ustawy o spółdzielniach socjalnych z dn. 27 kwietnia 2006r. (Dz. U. z 2006r. Nr 94, poz.651, z pózn. zm.) 18 Art. 113. [Przejście w stan likwidacji] § 1. Spółdzielnia przechodzi w stan likwidacji:

1) z upływem okresu, na który, w myśl statutu, spółdzielnię utworzono;

3) wskutek zgodnych uchwał walnych zgromadzeń zapadłych większością 3/4 głosów na dwóch kolejno po sobie następujących walnych zgromadzeniach, w odstępie co najmniej dwóch tygodni. Ustawa z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze (Dziennik Ustaw Rok 2003 Nr 188 poz. 1848, tekst ujednolicony),

22

tego aby rozpocząć działalność i utrzymać się na ryku. Przestrzeń gospodarcza nie jest przecież przestrzenią pustą. Lecz działają na

niej firmy nastawione na zysk. Firmy te często wydają duże pieniądze na promocję czy reklamę oraz zatrudniają specjalistów z

dziedziny marketingu i publice relations aby osiągnąć swoje cele - czyli zysk. Spółdzielni socjalnej po prostu na to nie stać. Tym

bardziej zdobycie podstawowej znajomości praw rynku wydaje się być koniecznością. Oczywiście nie da się w ramach tego poradnika

zmieścić całej wiedzy na temat zasad funkcjonowanie gospodarki rynkowej. Zresztą powinno to być tematem odpowiednich szkoleń

czy warsztatów, z których przyszli spółdzielcy powinni czerpać wiedzę na ten temat. Wiedzę tę można również nabyć czytając

odpowiednie książki czy odwiedzając w Internecie strony o tematyce dotycząc ej funkcjonowania w gospodarce rynkowej małych

firm. Uważam jednak za niezbędne przybliżenie przyszłym spółdzielcom przynajmniej podstawowych pojęć oraz zasad

funkcjonowania gospodarki rynkowej.

2. Gospodarka rynkowa - podstawowe pojęcia.

System gospodarki rynkowej obejmuje wytwarzanie i konsumowanie dóbr, to znaczy produkcję towarów lub świadczenie

usług na które jest zapotrzebowanie czyli nabywcy towarów lub usług. A zatem głównymi uczestnikami życia gospodarczego są

przedsiębiorstwa i konsumenci. Konsumenci w celu zaspokojenia swoich potrzeb nabywają dobra i usługi dostarczane im przez

przedsiębiorców, którzy je wytwarzają. Każdy człowiek, bez względu na wiek, wykształcenie, pozycję społeczną i ekonomiczną, aby

zaspokoić swoje potrzeby podejmuje różne działania. To ciągłe dążenie do zaspokajania potrzeb np. takich podstawowych jak

jedzenie czy ubranie, których zaspokojenie jest warunkiem przeżycia oraz innych np. jak posiadanie domu, samochodu itp.

Zaspokojenie tych potrzeb jest motorem aktywności zawodowej ludzi. Czyli pracy zarobkowej, działalności gospodarczej czy innej

aktywności np. twórczości, za którą otrzymujemy zapłatę w postaci pieniądza.

Do prowadzenia działalności gospodarczej niezbędne są - jak to nazywają ekonomiści - „zasoby czynników wytwórczych”. Należą do

nich: zasoby naturalne czyli surowce np. drewno do produkcji mebli , zasoby kapitałowe czyli pieniądze, maszyny, urządzenia,

budynki i zasoby ludzkie czyli pracownicy i ich umiejętności. Czynnikiem bardzo docenianym i zaliczanym do zasobów

ekonomicznych ludzkich jest również przedsiębiorczość ludzi, rozumiana jako zdolność do zarządzania czynnikami wytwórczymi.

Przedsiębiorczość to także umie jętność podejmowania ryzyka i ponoszenia odpowiedzialności.

W gospodarce rynkowej podstawowym celem każdej firmy jest więc realizowanie zysku poprzez zaspokajanie potrzeb

nabywców. Oczywiście spółdzielnia socjalna jak wiemy ma jeszcze inne cele np. społeczne ale z punktu widzenia działalności

gospodarczej osiąganie zysku jest dla niej bardzo ważne. Każde społeczeństwo, bez względu na sposób gospodarowania i osiągnięty

poziom rozwoju boryka się z problemem „rzadkości”. Rzadkość w ekonomii oznacza, że wyprodukowana ilość dóbr i usług jest zbyt

mała, aby zaspokoić nieograniczone potrzeby człowieka. Nasze potrzeby rosną zdecydowanie szybciej niż możliwości ich

zaspokajania. Dlatego też gospodarowanie jest sztuką dokonywania wyborów w produkcji i dystrybucji dóbr i usług w sytuacji

rzadkości czynników wytwórczych. Konieczność dokonywania wyboru zmusza nas do podejmowania decyzji. Decydując się na

określony wybór, np. przy ograniczonych środkach finansowych, należy działać racjonalnie.

Zasada racjonalnego gospodarowania może być stosowana w dwóch wariantach jako:

zasada minimalizacji nakładów – wytworzenie określonej ilości dóbr i usług wymaga jak najmniejszego zużycia

posiadanych zasobów czynników wytwórczych,

zasada maksymalizacji efektu – z określonych zasobów należy wytworzyć maksymalną ilość dóbr.

We współczesnej gospodarce rynkowej występują trzy podstawowe grupy podmiotów: gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa

(firmy) oraz państwo, które oddziałują na siebie wzajemnie i wchodzą w obustronne relacje, związane głównie z transakcjami

wymiany i przebiegające na różnego typu rynkach. Potocznie rynek oznacza miejsce gdzie spotykają się kupujący i sprzedający.

Warunkiem zawarcia transakcji jest uzgodnienie przez obie strony odpowiadającej im ceny. Producenci chcą sprzedać swoje wyroby

jak najdrożej, natomiast konsumenci poszukują towarów o najniższych cenach. W gospodarce rynkowej mechanizm rynkowy ustala

optymalną dla konsumentów i producentów c enę i i lość sprzedawanych towarów. Rynkiem rządzą prawa popytu i podaży.

23

Aby zrozumieć działanie mechanizmu rynkowego należy zapoznać się z pojęciami popytu i podaży. Stronę popytu na rynku

reprezentują konsumenci czyli kupujący. Popyt oznacza te i lości danego dobra, jakie kupujący są gotowi i zdolni kupić po określonej

cenie, w określonym czasie i na określonym rynku. Zapotrzebowanie to musi być poparte posiadaniem środków pieniężnych

niezbędnych do dokonania zakupu. Współzależność pomiędzy ceną a ilością nabywanego dobra określa prawo rynkowe – prawo

popytu, które głosi że: wyższym cenom dobra odpowiadają mniejsze ilości dokonywanych zakupów, czyli wzrostowi ceny

towarzyszy spadek wielkości popytu, a niższym cenom – większe ilości dokonywanych zakupów, czyli spadkowi ceny towarzyszy

wzrost wielkości popytu.

Stronę podaży na rynku reprezentują producenci. Oferują oni do sprzedaży określone ilości danego dobra w zależności od ceny tego

dobra oraz innych czynników takich jak: ceny czynników produkcji, technologia produkcji, liczba producentów, warunki finansowe.

Podaż oznacza ilość dóbr oferowanych do sprzedaży przez producenta w określonym czasie po określonej cenie.

Współzależność pomiędzy ceną a ilością oferowanego dobra określa prawo rynkowe – prawo podaży, które głosi: że wzrost ceny

dobra prowadzi do wzrostu oferowanych ilości tego dobra (bo trudniej znaleźć nabywcę), natomiast spadek ceny dobra powoduje

zmniejszenie oferowanych ilości tego dobra,(czyli łatwiej towar się sprzedaje)

Nieodłączną cechą sprawnie funkcjonującego rynku jest konkurencja, którą można zdefiniować jako proces przedstawiania

korzystniejszych ofert. Stosowane są różne metody konkurencji. Możemy wyróżnić: konkurencję cenową i konkurencję pozacenową.

Konkurencja cenowa polega na tym, że sprzedający oferuje atrakcyjniejsze ceny niż firmy konkurencyjne.

Konkurencja pozacenowa polega na tym, że przedsiębiorstwa tak kształtują inne niż cena instrumenty oddziaływania na

konsumentów, aby skłonić ich do wyboru oferowanych produktów. Są to np.: jakość produktu, opakowanie, znak firmowy,

reklama, warunki w jakich odbywa się sprzedaż, stosowanie korzystnych dla kupującego sposobów zapłaty za zakupiony

towar (np.: sprzedaż ratalna).

3. Badanie rynku jako podstawa stabilnego funkcjonowania spółdzielni socjalne j.

Prowadzenie działalności gospodarczej również w formie spółdzielni socjalnej w warunkach gospodarki rynkowej powinno być

poprzedzone rozpoznaniem i zbadaniem rynku w celu sprawdzenia, czy spółdzielnia osiągnie wystarczająco duże obroty aby

mogła osiągnąć zysk i utrzymać się na rynku. Czyli musi podejmować działania marketingowe. Celem wszystkich działań

marketingowych jest generowanie zysku dla spółdzielni poprzez; wyszukiwanie, pobudzanie i zaspakajanie potrzeb klientów.

Działania marketingowe obejmują szeroki zakres począwszy od planowania produktu, informowania o produkcie, dostarczania

produktu na rynek oraz działań związanych ze zwiększeniem sprzedaży.

Spółdzielnie działające zgodnie z zasadami marketingu muszą ciągle stawiać sobie następujące pytania:

Jakie są potrzeby konsumentów i które z nich mogą być zaspokojone przez spółdzielnię?

Jakie produkty powinny być wprowadzone na rynek i jakie działania związane z produktem powinna podejmować

spółdzielnia?

W jaki sposób należy dostarczać produkty ostatecznemu nabywcy i w jakich warunkach powinno się je sprzedawać, czyli

jaka powinna być dystrybucja produktów?

Po jakich cenach należy sprzedawać produkty?

W jaki sposób spółdzielnia powinna komunikować się (porozumiewać się) z nabywcami?

W jakim obszarze rynku spółdzielnia będzie działać, czyli potrzeby jakich grup konsumentów będzie zaspokajać, a więc jaki

segment rynku będzie obsługiwany przez naszą spółdzielnię?

Prowadzone przez spółdzielnię badania rynku pozwalają na uzyskanie odpowiedzi na powyższe pytania.

24

Badanie rynku w przypadku funkcjonowania spółdzielni socjalnej może mieć zasięg lokalny albo krajowy w przypadku gdy Twoja

spółdzielnia prowadzi sprzedaż przez Internet. Jeżeli Twoi klienci to głównie ludzie z sąsiedztwa, badanie nie powinno zająć Ci wiele

czasu.O aktualnej sytuacji na rynku — o produktach, klientach i konkurentach — dowiesz się sporo, wybierając się do biblioteki, na

wystawy i targi, a także studiując prasę branżową. Doskonałym źródłem informacji jest też Internet. Najlepiej skorzystać z

najbardziej popularnych wyszukiwarek, takich jak Yahoo!, Google czy HotBot.

Większą część badania rynku możesz przeprowadzić na własną rękę, Spółdzielnia jest znacznie bliżej swoich klientów niż duża

korporacja. Dlatego jako mały spółdzielnia możesz szybciej rozpoznawać zmiany preferencji klientów i dostosowywać się do nich. W

tym obszarze jesteś lepszy niż duże firmy, których zarządzający podejmują decyzje wolniej i ostrożniej, zgodnie z biurokratycznymi

procedurami obowiązującymi w hierarchicznych organizacjach.

„Aby dobrze zbadać rynek musisz działać jak dobry detektyw. Wybierz się do konkurentów w odwiedziny, nie podając, kim jesteś.

Jeżeli prowadzisz prostą działalność, np. mycie okien, zrób wywiad w okolicy, żeby wiedzieć, z czyich usług korzystają ludzie w

sąsiedztwie i Twoi krewni. Jeżeli uda Ci się dowiedzieć, jak wydajnie konkurenci świadczą usługi, jakie mają koszty i czy dbają o

satysfakcję klientów (np. czy ich pracownicy są uprzejmi i zawsze wycierają buty przed wejściem do domu klienta), to już będzie coś.

Przyjrzyj się np. zakładom konserwacji mebli i firmom remontowym. Weźmy przykładowe zlecenie np. rozbudowanie kuchni lub

wejścia do domu. Znajdź w książce telefonicznej lub lokalnej gazecie adresy konkurentów, zadzwoń i poproś o określenie ceny

zlecenia.”

„Zapamiętaj swoje pierwsze wrażenie — co mówi osoba podnosząca słuchawkę? Założę się, że co najmniej połowa rozmówc ów nie

zada sobie trudu oszacowania ceny, zwłaszcza jeżeli są to małe firmy. Trzeba wyraźnie zaznaczyć, że wiele małych firm pozostaje

małymi właśnie dlatego, że ich właściciele są zbyt flegmatyczni lub zachowują się nieprofesjonalnie. Co zaskakujące, znalezienie

małej firmy, która należycie o Ciebie zadba, jest rzadkością. Zależnie od tego, z kim przyjdzie Ci rozmawiać o cenie zlecenia,

zapamiętaj następne wrażenie. Zastanów się, czy Twój rozmówca wie, o czym mówi? Czy zadaje właściwe pytania? A może prowadzi

rozmowę w takim kierunku, żeby sprzedać Ci coś innego? Kiedy upłynie wymagany czas, powinieneś otrzymać odpowiedź dotyczącą

ceny. Zwróć uwagę, w jaki sposób firma poinformuje Cię o cenie: czy rozmówca będzie się dobrze prezentował, czy będzie znał

szczegóły zlecenia, czy powie Ci o dodatkowych warunkach umowy, a może skoncentruje się tylko na cenie?” 19

Wykonując ten prosty test, zdobędziesz o konkurentach istotne informacje. To są oczywiście tylko przykłady. Sposobów pozyskania informacji o – popycie, podaży czy cenach na rynku - jest wiele. Zależą one również od tego w jakiej branży działa Twoja spółdzielnia.

4. Koncepcje marketingowe i mix marketing w działalności spółdzielni socjalnej.

Według konc epcji marketingowej:

klient jest na pierwszym miejscu,

musimy dowiadywać się czego potrzebuje,

aby zaspokoić jego potrzeby i wywołać jego satysfakcję,

w tym c elu musimy stworzyć i zaoferować dopasowaną mieszankę marketingową tzw. marketing mix ( produkt , cena,

dystrybucja, promocja).

Cechą charakterystyczną marketingu mix jest taki dobór narzędzi (instrumentów) by działania spółdzielni dotyczące marketingu

wykazywały dużą skuteczność i efektywność.

Produkt - uwzględnia się jego opakowanie i markę. Produktem w ujęciu marketingowym jest coś więcej niż przedmiot fizyczny,

istotna jest jego zdolność do zaspokajania potrzeb nabywców, czyli jego wartość rynkowa. Istotne znaczenie dla zróżnicowania

19 Opracowano na podstawie www.przepisnabiznes.pl Więcej informacji na ten temat można znaleźć na stronie www.przepisnabiznes.pl Artykuł jest fragmentem książki "Skuteczny marketing w małej firmie", autor: Dave Patten, wydanej przez Onepress.pl

25

strategii produktu ma cykl życia produktu (zjawisko stopniowego nabywania i utraty zdolności produktu do zaspokajania potrzeb

konsumenta). Obserwacja sprzedaży towarów w kontekście cyklu życia pozwala podjąć decyzje dotyczące: wycofania lub

pozostawienia produktów , sposobu sprzedawania lub promowania. Jest również podstawą do zmiany w asortymencie sprzedaży

poprzez wprowadzanie nowych towarów. Działania spółdzielni związane z produktem nie mogą być podejmowane bez

uwzględniania pozostałych narzędzi marketingu tj. ceny, dystrybucji i promocji.

Cena - uwzględnia się jej metody ustalania, zmiany cen i negocjowanie ceny. Cena to ilość pieniędzy, jaką musi wydać nabywca w

związku z zakupem określonego produktu. Cena w powiązaniu z wielkością sprzedaży kształtuje przychody spółdzielni . Spółdzielnia

powinna dostosowywać ceny do zmian jakie zachodzą w jej otoczeniu. Polityka kształtowania cen przez spóldzielnię powinna

również uwzględniać możliwość stosowania różnych cen na ten sam produkt np. w zależności od zakupionej ilości produktu, czasu,

w jakim klient dokonuje zakupu (stosowanie posezonowych obniżek cen), formy płatności (klient płacący gotówką płaci niższą cenę).

Cena powinna zachęcać nabywców do zakupu produktu, a jednym z najważniejszych wyznaczników jej poziomu jest analiza cen

konkurencyjnych produktów. Cena powinna zapewnić producentowi i sprzedawcy zwrot poniesionych nakładów kapitałowych,

kosztów produkcji i sprzedaży oraz osiągnięcie zaplanowanego zysku.

Dystrybucja - obejmuje jej rodzaje, kanały dystrybucji, logistykę. Dystrybucja jest to przemieszczanie produktu z miejsca jego

wytworzenia do ostatecznego nabywcy. W procesie dystrybucji produktów wykorzystuje się dwa podstawowe instrumenty: kanały

dystrybucji i logistykę (fizyczny przepływ produktów). Kanały dystrybucji to zespół pośredników, którzy przesuwają towary od

producenta do konsumenta. Logistyka jest systemem planowania i działania zapewniającym dostarczanie zamówionych towarów we

właściwym czasie i we właściwym miejscu z użyciem odpowiedniego środka transportu, najkrótszą drogą i po najmniejszych

kosztach. Logistyka obejmuje procesy związane z przepływem produktów jak i procesy związane z przepływem informacji.

Poszukiwanie właściwego sposobu dystrybucji, wśród różnych wariantów kanałów dystrybucyjnych oraz formy fizycznego przebiegu

towarów wyznaczają sprawność dotarcia do konsumenta, współpracę z hurtownikiem i detalistą oraz minimalizowanie kosztów

sprzedaży.

Promocja - obejmuje komunikację spółdzielni z rynkiem, warianty strategii promocji, narzędzia promocji, jak również badanie

skuteczności narzędzi promocji. Podstawowym zadaniem promocji jest poinformowanie klientów o oferowanych produktach i

przekonanie ich, że właśnie te produkty zaspokoją najpełniej ich oczekiwania. Zadaniem promocji jest wzmocnienie oddziaływań

każdego instrumentu marketingu mix. Promocja obejmuje: reklamę, promocję sprzedaży, sprzedaż osobistą, public relations

(kształtowanie w otoczeniu pozytywnej opinii o spółdzielni). Decyzje dotyczące strategii promocji muszą być podejmowane już w

momencie projektowania produktu, ustalania jego ceny i sposobów dystrybucji.

5. Spółdzielnia socjalna w działaniu – kilka uwag.

Po tej dawce podstawowych informacji na temat funkcjonowania naszej spółdzielni socjalnej w warunkach gospodarki rynkowej

kolej na zastanowienie się jak zorganizować pracę aby wykonać pozyskane zlecenie solidnie fachowo i terminowo.

Właściwie na to pytanie każda spółdzielnia (a szczególnie jej członkowie-pracownicy) musi sobie odpowiedzieć sama. Bo wiele z tych

podstawowych umiejętności członkowie spółdzielni już posiadają. Potrzebne umiejętności członkowie mogli też nabyć podczas tak

licznie organizowanych w ostatnim czasie szkoleni warsztatów. Jeżeli umiejętności w tym zakresie nie są wystarczające należy

zwrócić się o pomoc do Ośrodków Wspierania Spółdzielni Socjalnych (OWSS) lub do Centrum Ekonomii Społecznej (CES). Tam

możecie uzyskać fachową pomoc w tym zakresie.

Mamy już odpowiednio przygotowanych pracowników, sprzęt i udało nam się pozyskać klienta to zanim przystąpimy do pracy

musimy uzgodnić z klientem warunki na których będziemy realizować dane zlecenie. Należy wiec spisać umowę. W umowie

określamy, przede wszystkim co jest przedmiotem danego zlecenia, cena, sposób i termin zapłat za wykonanie danej pracy.

Następnie termin wykonania, jakość wykonania. Czy dane zlecenie wykonujemy z własnych materiałów czy powierzonych przez

26

klienta. Warunki odbioru wykonanej pracy. Ewentualnie kary umowne w sytuacji niedotrzymania terminu wykonania zlecenia, czy

opóźnienia z zapłatą przez klienta. Sposób rozstrzygania zaistniałych sporów. W umowie mogą się znaleźć też inne zapisy w

zależności od branży w której wykonujemy dane zlecenie. Wzory umów możemy znaleźć w Internecie lub w licznych publikacjach i

poradnikach prawnych.

Gdy mamy już umowę podpisaną przystępujemy do wykonania zlecenia. I tu trzeba sobie jasno uświadomić, że aby zdobyć kolejne

zlecenia należy solidnie i terminowo wykonać te które realizujemy aktualnie. Musimy zadbać o jakoś, terminowość i profesjonalizm.

To jest nasza przewaga na rynku, oczywiście ważna jest też odpowiednia konkurencyjna cena. Ale źle wykonana praca, niskiej jakość

nie przysporzy nam klientów lecz wręcz przeciwnie, utwierdzi klientów w przekonaniu, że spółdzielnia socjalna – równa się - niska

jakość. A to z kolei przenosi się na postrzeganie całego sektora ekonomii społecznej.

Na koniec należy powiedzieć kilka słów na temat pieniędzy, które udało nam się zarobić. Pierwsza rzecz to wynagrodzenia dla

członków, pracowników. Oczywiście członkowie spółdzielni pracują na podstawie zawartych z nimi umów – spółdzielczej umowy o

pracę lub innych rodzajów umów takich jak np. umowa zlecania lub umowa o dzieło. Należy pamiętać, obowiązują nas przepisy

Kodeksu Pracy a wynagrodzenie za pracę jest jednym z podstawowych uprawnień pracownika i jednocześnie zobowiązaniem

pracodawcy. Następnie również zobowiązania wobec Urzędu Skarbowego oraz ZUS, które należ uregulować w terminie. Dopiero po

uregulowaniu wszystkich zobowiązań i pokryciu wszystkich kosztów powstaje nam nadwyżka bilansowa, którą dzielimy zgodnie z

zapisami ustawy o spółdzielniach socjalnych. Czyli minimum 40% nadwyżki bilansowej winno być przekazane na Fundusz

reintegracyjny. Resztę dzielimy na zwiększenie funduszu zasobowego – nie mniej niż 40% dopiero to co zostanie na Fundusz

inwestycyjny. Podziału nadwyżki bilansowej dokonuje się na podstawie uchwały Walnego Zgromadzenia członków spółdzielni. W

tym miejscu chciałbym podkreślić znaczenie inwestowania w rozwój spółdzielni. Jest to moim zdaniem niezmiernie ważne. Aby móc

sprostać wymaganiom stawianym przez konkurencyjny rynek. Brak odpowiedniego sprzętu czy narzędzi ogranicza również

możliwość wykonania niektórych prac oraz wykonania ich na odpowiednim poziomie jakości. Często pojawiają się oferty, które z

powodzeniem mogła by wykonać spółdzielnia lecz z powodu braku odpowiedniego sprzętu nie ubiega się tę ofertę. Dlatego warto

obserwując rynek inwestować w nowe urządzenia i zdobywać nowe umiejętność związane z nowymi trendami ma danym rynku np.

nowoczesne technologie ocieplania domów lub malowania ścian itp.

Działalność gospodarcza spółdzielni socjalnej Powyższy diagram prezentuje cztery podstawowe cykle funkcjonowania na rynku spółdzielni socjalnej.

27

SPÓŁDZIELNIA SOCJALNA

MARKETING - badaj rynek, szukaj zleceń,

przystępuj do konkursów i przetargów

ORGANIZUJ WYKONANIE –przeszkoleni

wykonawcy, sprzęt, umowa

REALIZACJA ZLECEŃ - fachowo, solidnie, terminowo

ZAROBIONE PIENIĄDZE przeznaczaj na –

wynagrodzenia członków, reintegrację, inwestycje

IV. FINANSOWANIE SPÓŁDZIELNI SOCJALNEJ

Generalnie wsparcie dla spółdzielni socjalnej możemy podzielić na:

1. Wsparcie na utworzenie spółdzielni socjalnej.

2. Wsparcie w początkowym etapie je j funkcjonowania.

3. Wsparcie w formie zlecania zadań publicznych.

Aby założyć działalność gospodarczą trzeba posiadać środki finansowe na jej rozpoczęcie. Wielkość środków niezbędnych do

rozpoczęcia działalności zależna będzie od tego jakiego rodzaju działalność chcemy prowadzić, czy to będzie produkcja, usługi czy

handel. Spółdzielnia socjalna tak jak każda firma potrzebuje pieniędzy aby rozpocząć swoją działalność gospodarczą. Oczywiście

musimy mieć świadomość, że środki na jej rozpoczęcie nie będą zbyt wysokie. W takiej sytuacji należy rozważyć czy nasz pomysł na

działalność gospodarczą będziemy w stanie zrealizować przy założeniu, że otrzymamy dotacje np. z Powiatowego Urzędu Pracy czy

potrzeba będzie znaleźć jeszcze inne źródła finansowania. Również w początkowym okresie funkcjonowania spółdzielni możemy

pozyskać środki na dalszy jej rozwój.

Spółdzielnia socjalna może też otrzymać pomoc pozafinansową. Bardzo pomocne jest wszelkiego rodzaju wsparcie w postaci usług

lub produktów, dzięki, czemu spółdzielnia nie musi wydawać własnych pieniędzy. Są to np. usługi, prawne, księgowe lub

marketingowe.

W tej grupie wsparcia spółdzielni znajdują się też wszelkie ulgi oraz zwolnienia od podatków i opłat za które inne firmy komercyjne

płacą.

Działalność gospodarcza spółdzielni socjalnej

28

1. Wsparcie na utworzenie spółdzielni socjalnej.

a. Środki z Funduszu Pracy.

Osoba uprawniona do założenia spółdzielni socjalnej może otrzymać jednorazowo środki z Funduszu Pracy na podjęcie działalności

gospodarczej w formie spółdzielni.

Wysokość tych środków nie może przekroczyć 4-krotnej wysokości przeciętnego wynagrodzenia na każdego członka założyciela

spółdzielni socjalnej oraz 3-krotnej wysokości przeciętnego wynagrodzenia na każdego członka przystępującego do już istniejącej

spółdzielni socjalnej. Obecnie jest to kwota 15 391,64 zł (tj. grudzień 2010r)20 na jedną osobę bezrobotną. Tak więc pięć osób

bezrobotnych zakładających spółdzielnię socjalna może otrzymać razem kwotę 76 958,20 zł.21

Również osoba bezrobotna, która chce przystąpić do już istniejącej spółdzielni socjalnej może ubiegać się o środki z Funduszu Pracy

w formie jednorazowej dotacji w wysokości nie wyższej niż 3-krotność przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze

przedsiębiorstw, Wysokość przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia jest przyjmowana na dzień zawarcia umowy z

bezrobotnym.22 Obecnie (tj. grudzień 2010r) jest to kwota 11 543,73 złotych na osobę.23

Osoba, która będzie się ubiegać o przyznanie środków z Funduszu Pracy musi jednak spełniać pewne wymogi. Przede wszystkim

musi być osobą uprawnioną do założenia lub przystąpienia do spółdzielni z godnie z zapisami Art. 4. Ustawy o spółdzielniach

socjalnych, oraz musi spełniać warunki, stawiane przez Urząd Pracy takie jak:

w okresie 12 miesięcy poprzedzających złożenie wniosku nie odmówiła bez uzasadnionej przyczyny przyjęcia propozycji

odpowiedniego zatrudnienia, innej pracy zarobkowej, szkolenia, stażu, przygotowania zawodowego dorosłych,

wykonywania prac interwencyjnych lub robót publicznych,

nie otrzymała dotychczas z Funduszu Pracy lub z innych środków publicznych bezzwrotnych środków na podjęcie

działalności gospodarczej lub rolniczej, założenie lub przystąpienie do spółdzielni socjalnej

nie prowadziła działalności gospodarczej oraz nie posiadała wpisu do ewidencji działalności gospodarczej w okresie 12

miesięcy poprzedzających złożenie wniosku,

nie była w okresie 2 lat przed dniem złożenia wniosku skazana za przestępstwa przeciwko obrotowi gospodarczemu, w

rozumieniu ustawy z dnia 6 czerwca 1997r. – kodeks karny,

złożony przez nią wniosek o przyznanie środków jest kompletny i prawidłowo sporządzony.24

Powiatowy Urząd Pracy może zrefundować spółdzielni socjalnej koszty wyposażenia lub doposażenia stanowiska pracy dla

skierowanego bezrobotnego w wysokości określonej w umowie, nie wyższej jednak niż 6-krotnej wysokości przeciętnego

wynagrodzenia.25 Obecnie stanowi to kwotę do 23 087,46 zł (tj. grudzień 2010r) na jednego bezrobotnego.

Należy pamiętać, że pieniądze, które otrzymujemy jako dotacje np. z PUP-u mają z góry określone przeznaczenie. Trzeba się

dokładnie dowiedzieć w Urzędzie Pracy na jakie wydatki możemy przeznaczyć te środki.26 Generalnie możemy je przeznaczyć między

20 Obwieszczenie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 19 stycznia 2011 r. w sprawie przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w grudniu 2010 r. 21 art. 46, ust. 1 pkt. 2 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy 22 Informacja dla bezrobotnego ubiegającego sie jednorazowo o środki Funduszu Pracy na założenie lub przystąpienie do spółdzielni socjalnej (Miejski Urząd Pracy w Lublinie www:bip.lublin.eu) 23 art. 46, ust. 1 pkt. 2 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy 24 Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 17 kwietnia 2009r. w sprawie dokonywania refundacji kosztów wyposażenia lub doposażenia stanowiska pracy dla skierowanego bezrobotnego oraz przyznawania bezrobotnemu środków na podjęcie działalności gospodarczej (Dz. U. z dnia 21 kwietnia 2009 r. Nr 62, poz. 512). 25 art. 46, ust. 1 pkt. 1 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy 26 Wyłączenia z finansowania ze środków Funduszu Pracy:

29

innymi: na zakup środków trwałych, urządzeń, maszyn materiałów, towarów, usług i materiałów reklamowych, pozyskanie lokalu lub

wkład do spółdzielni socjalnej.27

Musimy również zdawać sobie sprawę z tego, że będziemy musieli zwrócić dotacje jeżeli nasze „członkostwo w spółdzielni socjalnej

ustanie przed upływem 12 miesięcy od dnia przystąpienia do spółdzielni socjalnej lub w okresie krótszym niż 12 miesięcy od dnia

określonego w umowie jako data rozpoczęcia działalności gospodarczej w przypadku członka założyciela spółdzielni socjalnej.”28

b. Środki z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.

Z kolei osoby niepełnosprawne zainteresowane założeniem spółdzielni socjalnej jeżeli są zarejestrowani w Powiatowym Urzędzie

Pracy jako osoby bezrobotne albo poszukujące pracy mogą otrzymać ze środków Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych

środki na wniesienie wkładu do spółdzielni socjalnej w wysokości określonej w umowie zawartej ze starostą, nie więcej jednak niż do

wysokości 15-krotnego przeciętnego wynagrodzenia,

Obecnie stanowi to kwotę do 57 718,65 zł. (tj. l ipiec 2010r) Oznacza to, że przy założeniu spółdzielni przez pięć osób

niepełnosprawnych dotacja może łącznie wynieść do 288 593,25 zł.

Osoba niepełnosprawna, która zamierza przystąpić do istniejącej spółdzielni socjalnej a jest zarejestrowana w Powiatowym Urzędzie

Pracy jako bezrobotna albo poszukująca pracy niepozostająca w zatrudnieniu, może jednorazowo otrzymać środki z Państwowego

Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych „na wniesienie po raz pierwszy wkładu do spółdzielni socjalnej wniesienie po raz

pierwszy wkładu do spółdzielni socjalnej, ponowne podjęcie działalności,… lub ponowne wniesienie wkładu do spółdzielni socjalnej,

jeżeli zgodnie z oświadczeniem wnioskodawcy upłynęło co najmniej 12 miesięcy od zaprzestania prowadzenia tej działalności lub od

ustania członkostwa w spółdzielni socjalnej. 29

Warunki jakie musi spełniać to między innymi:

- wnioskodawca zobowiązuje się do członkostwa w spółdzielni socjalnej przez okres co najmniej 24 miesięcy, z uwzględnieniem

okresów choroby etc.

- zabezpieczenie zwrotu kwoty środków nastąpi w jednej z poniższych form: poręczenia, w tym poręczenia spółdzielni socjalnej,

weksla z poręczeniem wekslowym (awal), gwarancji bankowej, zastawu na prawach lub rzeczach, blokady rachunku bankowego lub

aktu notarialnego o poddaniu się egzekucji przez dłużnika.

Dużym wsparciem przy zakładaniu spółdzielni jest zwolnienie z opłat. Spółdzielnie socjalne na mocy przepisów ustawy o

zatrudnieniu socjalnym nie uiszczają opłaty sądowej od wniosku o wpis spółdzielni do Krajowego Rejestru Sądowego oraz nie

uiszczają opłaty za ogłoszenie tego wpisu w Monitorze Sądowym i Gospodarczym.

Opłaty te wynoszą obecnie - wpis do rejestru: opłata 1000 zł oraz za ogłoszenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym opłata 500

zł, zaś zmiana wpisu: opłata 400 zł oraz za ogłoszenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym opłata 250 zł.

- działalność wykluczona w rozporządzeniu Komisji WE Nr 1998/2006 z dnia 15.12.2006 r. w sprawie stosowania art. 87 i 88 Traktatu WE do pomocy w ramach zasady de minimis (Dz. URZ. UE L 379 z 28.12.2006 r. str. 5), - działalność wykluczona w rozporządzeniu Komisji WE Nr 1860/2004 z dnia 06.10.2004 r. w sprawie stosowania art. 87 i 88 Traktatu WE w odniesieniu do pomocy w ramach zasady de minimis dla sektora rolnego (Dz. Urz. UE L 325 z 28.10.2005, str. 4), - działalność wykluczona w rozporządzeniu Komisji WE Nr 875/2007 z dnia 24.07.2007 r. w sprawie stosowania art. 87 i 88 Traktatu WE w odniesieniu do pomocy w ramach zasady de minimis dla sektora rybołówstwa (Dz. Urz. UE L 193 z 25.07.2007 r. str. 6), 27 Rozporządzenie Ministra pracy i polityki społecznej z dnia 17 lutego 2010r. w sprawie przyznawania bezrobotnemu środków na podjęcie działalności na zasadach określonych dla spółdzielni socjalnych (Dz. U. Nr. 30 z 2010r.) 28 §6 pkt. 2. ust.3 lit. Rozporządzenia Ministra pracy i polityki społecznej z dnia 17 lutego 2010r. w sprawie przyznawania bezrobotnemu środków na podjęcie działalności na zasadach określonych dla spółdzielni socjalnych (Dz. U. Nr. 30 z 2010r.) 29 §2. Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 17 października 2007 r. w sprawie przyznania osobie niepełnosprawnej środków na podjęcie działalności gospodarczej, rolniczej albo na wniesienie wkładu do spółdzielni socjalnej (Dz. U. z dnia 23 października 2007 r.)

30

c. Wsparcie finansowe spółdzielni socjalnej w ramach Programu Operacyjnego Kapit ał Ludzki

Obecnie wiele organizacji pozarządowych i instytucji realizuje projekty w ramach, których możliwe jest wsparcie dla osób fizycznych

zakładających spółdzielnię socjalną.

W ramach realizacji projektów Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki w Działaniu 6 .2. Wsparcie oraz promocja przedsiębiorczości i

samozatrudnienia możliwe jest otrzymanie wsparcia finansowego dla osób fizycznych zamierzających rozpocząć prowadzenie

działalności gospodarczej (z wyłączeniem osób, które posiadały zarejestrowana działalność gospodarcza w okresie 1 roku przed

przystąpieniem do projektu), w wysokości 20.000 zł. na osobę przy założeniu spółdzielni lub spółdzielni socjalnej. Oznacza to, że

grupa pięciu spółdzielców może otrzymać dotację w wysokości 100.000 zł.

Z kolei w ramach realizacji projektów Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki w Działaniu 7.2.2 Wsparcie ekonomii społecznej -

możliwe jest otrzymanie wsparcia dla osób fizycznych w zakresie doradztwa, szkoleń na temat zakładania i/lub prowadzenia

działalności w sektorze ekonomii społecznej (w tym również spółdzielni socjalnych) ale także otrzymania grantu dla nowopowstałych

spółdzielni socjalnych.

Natomiast w ramach realizacji projektów Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki w Działaniu 7.1 (Projekty systemowe Ośrodków

Pomocy Społecznej i Powiatowych Centrów Pomocy Rodzinie) samorządy mogą dodatkowo aplikować o środki na wsparcie na

rzecz zatrudnienia w spółdzielniach socjalnych tworzonych przez osoby prawne, o i le są one beneficjentami, partnerami beneficjenta

lub wykonawcami zadań zleconych w ramach projektu, w ryczałtowej wysokości określonej przez Instytucję Pośredniczącą.

2. Wsparcie w początkowym okresie funkcjonowania spółdzielni socjalnej.

Wsparcie dla spółdzielni w początkowym okresie jej funkcjonowania jest nie mniej ważne jak przy jej powstawaniu. Początki jak to

zwykle bywa nie są łatwe zwłaszcza dla takiego podmiotu jakim spółdzielnia socjalna. Tym bardziej cieszy fakt, że ustawodawca

wychodząc na przeciw postulatom środowiska spółdzielców socjalnych w nowelizacji ustawy o spółdzielniach socjalnych wprowadził

szereg zapisów dzięki, którym nowo powstałe spółdzielnie mogą liczyć na różnego rodzaju refundacje czy ulgi. Jedną z nich jest

refundacja ze środków Funduszu Pracy.

a. Refundacja składek na ubezpieczenie społeczne.

Ustawa o zmianie ustawy o spółdzielniach socjalnych w art.12 ust. 3a mówi, że na podstawie umowy zawartej między starostą

właściwym dla siedziby spółdzielni a spółdzielnią, część wynagrodzenia osób, bezrobotnych, niepełnosprawnych oraz osób, o których

mowa w ustawie o zatrudnieniu socjalnym, odpowiadająca składce należnej od zatrudnionego na ubezpieczenia emerytalne,

rentowe i chorobowe oraz część kosztów osobowych pracodawcy odpowiadająca składce na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i

wypadkowe za zatrudnionego może zostać zrefundowana z Funduszu Pracy;

Refundacja może podlegać finansowaniu w pełnej wysokości przez okres 24 miesięcy od dnia zatrudnienia oraz w połowie

wysokości przez kolejne 12 miesięcy, do wysokości odpowiadającej miesięcznie wysokości składki, której podstawą wymiaru jest

kwota minimalnego wynagrodzenia. Refundacja dokonywana jest w okresach kwartalnych. Możliwa jest comiesięczna zaliczka na

wyżej wymienione płatności.30

Jak nie trudno obliczyć na jednego pracownika spółdzielnia otrzyma zwrot kwoty w wysokości około 4,5 tys. zł. rocznie, czyli w

przypadku 5-osobowej spółdzielni kwota refundacji wyniesie 22 tys. tys. zł. rocznie. 30 Art. 12, ust. 3a—3d ustawy z dnia 7maja 2009r o zmianie ustawy o spółdzielniach socjalnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z dnia 15 czerwca 2009r.)

31

b. Ulga w podatku dochodowym od osób prawnych

Kolejnym elementem wsparcia dla działającej spółdzielni socjalnej są ulgi w podatkach od osób prawnych. Art.17. ust.1. pkt. 43

ustaw o podatku dochodowym od osób prawnych mówi: dochody spółdzielni socjalnej wydatkowane w roku podatkowym na cele,

o których mowa w art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 27 kwietnia 2006 r. o spółdzielniach socjalnych (Dz. U. Nr 94, poz. 651) to jest na:

- społeczną reintegrację członków spółdzielni,

- zawodową reintegrację członków spółdzielni,

na zasadach określonych w tej ustawie, w części nie zaliczonej do kosztów uzyskania przychodów wolne są od podatku

dochodowego od osób prawnych.31 Dochody spółdzielni socjalnej wydatkowane w roku podatkowym na zasadach określonych w tej

ustawie, w części nie zaliczonej do kosztów uzyskania przychodów.

c. Program Operacyjny Fundusz Inicjatyw Obywatelskich

Kolejnym źródłem wsparcia dla spółdzielni socjalnych może być Program Operacyjny Fundusz Inicjatyw Obywatelskich na lata 2009-

2013 (PO FIO) przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 4 listopada 2008r. Program składa się pięciu priorytetów. W kontekście

wsparcia dla spółdzielni socjalnej na uwagę zasługuje „Priorytet III. Integracja i aktywizacja społeczna. Zabezpieczenie społeczne.”

Ale szczególnie duże możliwości pozyskania środków finansowych dla spółdzielni socjalnych daje „Priorytet IV. Rozwój

przedsiębiorczości społecznej”. Dotyczy to przede wszystkim projektów, w których jednym z efektów końcowych ma być powstanie

spółdzielni socjalnej. Jak również projektów rozwojowych które mogą składać już działające spółdzielnie socjalne.

Roczna alokacja środków finansowych na Priorytet IV. Rozwój przedsiębiorczości społecznej wynosi 9 mln. złotych. Zakres

przedmiotowy obejmuje: „przedsiębiorczość społeczną i upowszechnianie idei partnerstwa trójsektorowego – szkoleniowo-

doradcze wsparcie rozwoju różnych form przedsiębiorczości społecznej inicjowanej i prowadzonej przez organizacje pozarządowe,

promowanie i upowszechnianie idei przedsiębiorczości społecznej oraz dobrych praktyk w tym obszarze, promowanie i

upowszechnianie idei społecznego zaangażowania przedsiębiorców oraz współpracy organizacji pozarządowych, biznesu i

administracji publicznej, promowanie nowych form gospodarowania i tworzenia własnych miejsc pracy – spółdzielczość socjalna.”32

d. Wsparcie finansowe dla spółdzielni socjalnej w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki w Działaniu 7.1 (Projekty

systemowe)

W ramach realizacji projektów Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki w Działaniu 7.1 (Projekty systemowe Ośrodków Pomocy

Społecznej i Powiatowych Centrów Pomocy Rodzinie) jednym z instrumentów aktywnej integracji jest skierowanie do pracy w

istniejącej spółdzielni socjalnej utworzonej przez osoby prawne lub osoby fizyczne; Możliwe jest sfinansowanie:

- zajęć w zakresie reintegracji zawodowej i społecznej lub/i

- sfinansowanie jednorazowego wsparcia na utworzenie spółdzielni na zasadach art.43 ustawy o pomocy społecznej (dotacja na

usamodzielnienie) lub/i

- sfinansowanie kosztów wynajmu lokalu i kosztów obsługi spółdzielni w pierwszych sześciu miesiącach działalności w zakresie

działalności odpłatnej statutowej.

2. Wsparcie w formie zlecania zadań publicznych. 31 Art. 17. ust. 1. pkt. 43 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych. 32 Zasady przyznawania i rozliczania dotacji w ramach Programu Operacyjnego Fundusz Inicjatyw Obywatelskich w 2010 r. Warszawa, grudzień 2009 r. str.18 www.pozytek.gov.pl

32

Spółdzielnia socjalna to specyficzna osoba prawna. Jedną z jej szczególnych cech jest to, że może ubiegać się o zlecenie jej zadań

publicznych na takich samych zasadach jak organizacje pożytku publicznego (konkurs i bez konkursu).

Prawo zamówień publicznych

Wraz ostatnią nowelizacją ustawy o spółdzielniach socjalnych wprowadzono również zmiany w innych ustawach między innymi w

ustawie Prawo zamówień publicznych33. Dzięki czemu „zamawiający może określić w opisie przedmiotu zamówienia wyma gania

związane z realizacją zamówienia, dotyczące:

1. zatrudnienia osób:

a) bezrobotnych lub młodocianych w celu przygotowania zawodowego, o których mowa w przepisach o promocji zatrudnienia i

instytucjach rynku pracy,

b) niepełnosprawnych, o których mowa w przepisach o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób

niepełnosprawnych,

c) innych niż określone w lit. a lub b, o których mowa w przepisach o zatrudnieniu socjalnym

- lub we właściwych przepisach państw członkowskich Unii Europejskiej lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego;

2. utworzenia funduszu szkoleniowego, w rozumieniu przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, w którym

wpłaty pracodawców stanowić będą co najmniej czterokrotność najniższej wpłaty określonej w tych przepisach;

3. zwiększenia wpłat pracodawców na rzecz funduszu szkoleniowego, w rozumieniu przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach

rynku pracy, do wysokości określonej w pkt. 2.”34

Jak wynika z wyżej przedstawionych uregulowań prawnych spółdzielnia socjalna ubiegając się o udzielenie zamówienia publicznego i

spełniając powyższe wymagania będzie miała większe szanse na jego uzyskanie w sytuacji spełniania istotnych warunków

zamówienia.

Jest to oczywiście stworzenie możliwości łatwiejszego dostępu do pozyskania i realizacji zleceń w drodze za mówień publicznych

tylko dla spółdzielni socjalnych ale również dla innych firm, które zatrudnią osoby niepełnosprawne, wykluczone lub zagrożone

wykluczeniem społecznym.

Zamawiający może zastrzec w ogłoszeniu o zamówieniu, że o udzielenie zamówienia mogą ubiegać się wyłącznie wykonawcy, u

których ponad 50 % zatrudnionych pracowników stanowią osoby niepełnosprawne w rozumieniu przepisów o reha bilitacji

zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych lub właściwych przepisów państw członkowskich Unii

Europejskiej lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Art.22, ust. 2 Ustawa – Prawo zamówień publicznych

VI. DOBRE PRAKTYKI - SPÓŁDZIELNIA SOCJALNA OSÓB PRAWNYCH „OPOKA”

Spółdzielnia Socjalna „Opoka” została utworzona 29 października 2009 przez dwa podmioty prawne: Stowarzyszenie na Rzecz

Zrównoważonego Rozwoju Społeczno-Gospodarczego „Klucz” i Chrześcijańskie Stowarzyszenie Dobroczynne „ChSD”.

33 Ustawa z dnia 5 listopada 2009 r. o zmianie ustawy – Prawo zamówień publicznych oraz ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2009r. nr 206,

poz. 1591) – która weszła w życie z dniem 22 grudnia 2009 r. 34 Ustawa z dnia 7 maja 2009 r. o zmianie ustawy o spółdzielniach socjalnych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2009 r. nr 91, poz. 742) – która weszła

w życie z dniem 16 lipca 2009 r.

33

Stowarzyszenie na Rzecz Zrównoważonego Rozwoju Społeczno-Gospodarczego „KLUCZ” zostało założone w 2003 roku przez

przedstawicieli jednostek pomocy społecznej z kilku powiatów z województwa małopolskiego. Stowarzyszenie działa głównie w

sferze pomocy społecznej, przeciwdziała ubóstwu, patologiom i wykluczeniu społecznemu, prowadzi szeroko rozumianą profilaktykę

środowiskową, wspiera instytucje, organizacje i osoby zagrożone różnymi dysfunkcjami społecznymi, działa na rzecz zwa lczania

bezrobocia oraz aktywnej polityki rynku pracy, promuje ideę wolontariatu i integracji europejskiej oraz upowszechnia i promuje

ekonomię społeczną.

Chrześcijańskie Stowarzyszenie Dobroczynne powstało we wrześniu 1999 r. w Częstochowie. Dwa lata później - 10.12.2001 r. - z

inicjatywy pastora Daniela Wołkiewicza główna siedziba została przeniesiona do Klucz. Stowarzyszenie prowadzi: schroniska dla

bezdomnych, Warsztaty Terapii Zajęciowej dla osób niepełnosprawnych, świetlice socjoterapeutyczne, hostele, hospicja, ośrodki dla

osób uzależnionych od alkoholu i narkotyków, jadłodajnie i stołówki dla najbardziej potrzebujących, domy dla ofiar przemocy w

rodzinie i matek samotnie wychowujących dzieci. Przy Stowarzyszeniu funkcjonuje Centrum Integracji Społecznej.

Spółdzielnia „OPOKA” prowadzi działalność w zakresie usług gastronomicznych i cateringowych oraz szkoleniowych. Dzięki

współpracy z Gminą Klucze, Spółdzielnia wynajęła kuchnię przy Szkole Podstawowej w Rodakach oraz otrzymała w użyczenie

samochód przystosowany do działalności cateringowej. Działalność szkoleniowa bazuje na współpracy z Ośrodkami Pomocy

Społecznej przy realizacji projektów systemowych w ramach Poddziałania 7.1.1 PO KL. Ponadto, na zlecenie Regionalnego Ośrodka

Polityki Społecznej, w ramach projektu Akademia Rozwoju Ekonomii Społecznej, Spółdzielnia prowadzi cykl szkoleń poświęconych

tworzeniu spółdzielni socjalnych. Spółdzielnia „Opoka” jest również partnerem jednego z projektów Ogólnopolskiego Związku

Rewizyjnego Spółdzielni Socjalnych. Jego celem jest promocja przedsiębiorczości społecznej. Odbiorcami projektu są przedstawiciele

gmin i ośrodków pomocy społecznej z całego kraju. W jego ramach organizowane są wizyty studyjne i warsztaty promujące dobre

praktyki w zakresie tworzenia i funkcjonowania spółdzielni socjalnych.

- Na swą działalność Spółdzielnia w 2009 roku otrzymała dotację w kwocie 20 000 zł z Ośrodka Wsparcia Spółdzielczości

Socjalnej w Krakowie. Pieniądze te zostały przeznaczone na zakup wyposażenia do kuchni i działalności cateringowej.

- Pierwszymi pracownicami spółdzielni były podopieczne Centrum Integracji Społecznej w Kluczach, działającym przy

Chrześcijańskim Stowarzyszeniu Dobroczynnym.

- Obecnie są to w większości klientki Trenerek Zatrudnienia Wspieranego działających w ramach projektu „ABC Gospodarki

Społecznej”, w ramach którego powstała spółdzielnia.

Działalność spółdzielni to;

- dostarczanie posiłków dla klientów OPS,

- kompleksowa organizacja imprez okolicznościowych (seminaria, szkolenia, zjazdy, kongresy, bankiety, przyjęcia, wesela i inne

imprezy),

- catering biurowy (dostawa kanapek, prostych dań obiadowych garmażeryjnych),

- dostarczanie posiłków do miejsc pracy,

- żywienie pracowników firm w terenie,

Klienci spółdzielni to:

- klienci Ośrodków Pomocy Społecznej, którzy mają przyznane zasiłki celowe oraz wobec których świadczone są usługi opiekuńcze,

- pracownicy urzędów,

- pracownicy przedsiębiorstw,

- osoby prywatne,

- organizatorzy szkoleń, seminariów, konferencji,

34

- organizatorzy przyjęć, bankietów

Spółdzielnia socjalna „OPOKA” posiada mocne i słabe strony. Według jej założycieli mocne strony Spółdzielni Socjalnej „OPOKA” to:

„Korzystne regulacje prawne, które dają spółdzielniom pierwszeństwo w ubieganiu się o realizację zamówień samorządów,

Obsługa klientów Ośrodka Pomocy Społecznej. Stwarza to możliwość pozyskania szerokiego grona klientów już na samym

początku działalności.

Aspekt społeczny. Samorządy poprzez zlecenia dla spółdzielni socjalnej poprawiają swój wizerunek w sferze promocji (

dbanie o inicjatywy społeczne ) oraz public relations czyli kontakt samorządu z partnerami społecznymi jakimi są założyciele

spółdzielni czyli dwa Stowarzyszenia działające na ziemi kluczewskiej. Dzięki temu kreują swój wizerunek jako instytucji

wrażliwej na problemy społeczne oraz wspierającej inicjatywy społeczne. Warto również zauważyć, że obecnie samorządy

zmuszone są do dokonywania cięć finansowych na pomoc społeczną oraz borykają się z rosnącym bezrobociem.”

Słabe strony Spółdzielni „Opoka”

„To przede wszystkim niskie kwalifikacje pracowników oraz brak doświadczenia w prowadzeniu działalności gospodarczej

podmiotów zakładających spółdzielnię. Mały kapitał założycielski może również utrudnić rozpoczęcie działalności a

konkurencja na terenie powiatu olkuskiego może stanowić przeszkodę w pozyskaniu klientów.

Został jednak opracowany plan działania, który pozwoli ograniczyć wpływ tych niekorzystnych czynników na działalność

spółdzielni. Są to między innymi :

stałe podnoszenie kwalifikacji pracowników poprzez uczestnictwo w kursach dofinansowywanych w ramach

projektów systemowych,

szkoleniach organizowanych przez Powiatowy Urząd Pracy,

korzystanie z dofinansowań Powiatowego Urzędu Pracy na zatrudnienie subsydiowane, oznacza to pozyskanie

pracowników, którzy swoim działaniem będą wspierali działalność spółdzielni, ale nie będą przyczyną dodatkowych

kosztów.

Problem niskiego kapitału założycielskiego Spółdzielnia ma zamiar pokonać dzięki dotacjom oraz wsparciu ze strony władz.”

Dotychczasowe osiągnięcia spółdzielni „OPOKA”

- obsługa cateringowa szkoleń oraz imprez okolicznościowych (komunie)

- obsługa cateringowa imprezy lokalnej Dni Ziemi Kluczewskiej– otwarcie boisk utworzonych w ramach programu „Moje

boisko – Orlik 2012”

- obsługa gastronomiczna dwóch wizyt studyjnych z terenu województwa lubelskiego (łącznie 98 osób)

- oferta spółdzielni wygrała w otwartym konkursie ogłoszonym przez Ośrodek Pomocy Społecznej w Kluczach „Dożywianie

osób dorosłych i ich rodzin z terenu gminy Klucze w 2010 roku” – dofinansowanie w kwocie 297 000 zł

- Obsługa cateringowa 12 szkoleń dotyczących tematyki spółdzielczości socjalnej

i przedsiębiorczości społecznej w ramach projektu „Akademia Rozwoju Ekonomii Społecznej

35

Otrzymane dofinansowanie do działań spółdzielni:

- grant z Ośrodka Spółdzielczości Socjalnej – 20 000 zł

- grant z Funduszu Inicjatyw Obywatelskich Projekt „Spółdzielnia Socjalna szansą dla każdego” – 75.520 zł

Wykonywanie zadania pn. „Dożywianie osób dorosłych i ich rodzin z terenu gminy Klucze w 2010 roku” – dofinansowanie w kwocie

297 000 zł

Spółdzielnia Socjalna „OPOKA”

Ul. Rabsztyńska nr 3, lok.4; 32-310 Klucze

Tel/fax 032 6472150;

Prezes Spółdzielni – Agata Swędzioł

Wiceprezes Spółdzielni – Agnieszka Ścigaj

VII. SŁOWNICZEK POJĘĆ

Aport – materialne (niepieniężne) wkłady do majątku spółki (spółdzielni).

Biznesplan - narzędzie planistyczne wykorzystywane przy ocenie opłacalności przedsięwzięć gospodarczych. Sporządzany jest

na potrzeby wewnętrzne firmy, a także jest elementem komunikacji zewnętrznej firmy – m.in. sporządzany jest dla banków, i

innych inwestorów w celu pozyskania źródeł finansowania inwestycji. (w przypadku spółdzielni socjalnej np. w celu pozyskania

dotacji np. z Funduszu Pracy)

Deklaracja członkowska – pisemne oświadczenie woli kandydata o przystąpieniu do spółdzielni. Podpisana przez

przystępującego do spółdzielni deklaracja powinna zawierać jego imię i nazwisko oraz miejsce zamieszkania, a jeżeli

przystępujący jest osobą prawną – jej nazwę i siedzibę, ilość zadeklarowanych udziałów, dane dotyczące wkładów, jeżeli statut

ich wnoszenie przewiduje, a także inne dane przewidziane w statucie.35

Fundusz udziałowy – fundusz tworzony z wpłat zadeklarowanych przez członków spółdzielni. Jest obok funduszu zasobowego

podstawowym źródłem finansowania majątku spółdzielni.

Fundusz zasobowy – powstaje z wpłat wpisowych dokonanych przez członków spółdzielni i z części zysku. Jest obok funduszu

udziałowego źródłem finansowania działalności spółdzielni.

Fundusz wkładów – powstaje z wkładów członków przystępujących do spółdzielni. Wkładem może być nieruchomość o pewnej

wartość lub kwota pieniężna przeznaczona przez członka na jej majątek. Tryb i sposób wnoszenia wkładu powinien być

uregulowany w statucie.

Grupa inicjatywna – grupa osób zainteresowana powstaniem spółdzielni i spełniająca warunki do jej założenia

Lustracja - jest to sprawdzenie co najmniej raz na 3 lata funkcjonowania spółdzielni

35 Art. 16. § 1. Ustawa z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze (D. U. z 2003 r. Nr 188 poz. 1848, z późn.. zm)

36

socjalnej pod kątem: legalności, gospodarności, rzetelności. Przeprowadzana jest przez uprawnione do tego podmioty

zewnętrzne np. przez lustratorów.

Majątek spółdzielni - suma wszystkich wniesionych przez członków spółdzielni udziałów i wkładów (pieniężnych i rzeczowych)

oraz ruchomości i nieruchomości nabyte przez spółdzielnię w trakcie funkcjonowania spółdzielni

Marketing – to działalność, która polega na rozpoznawaniu, kształtowaniu i zaspokajaniu potrzeb odbiorców, co z jednej strony

daje korzyści odbiorcom, a z drugiej jednak zapewnia korzyści samej firmie: zyski, ekspansję rynkową.

Nadwyżką bilansową – jest to nadwyżka wpływów nad wydatkami, po pomniejszeniu o podatek dochodowy i inne

obowiązkowe obciążenia wynikające z odrębnych przepisów ustawowych i stanowi zysk spółdzielni.

NIP (numer identyfikacji podatkowej) - numer w rejestrze podatników. Rejestr ten jest prowadzony przez Urzędy Skarbowe,

właściwe dla siedziby podatnika.

Rada nadzorcza – organ sprawujący nadzór i kontrolę na działalnością spółdzielni: kontroluje pracę zarządu i podejmuje

uchwały w ważnych sprawach spółdzielni

REGON 36(numer identyfikacyjny) - dziewięciocyfrowy numer statystyczny podmiotu gospodarczego.

Rok obrachunkowy oznacza zwykle „rok kalendarzowy lub inny okres trwający 12 kolejnych pełnych miesięcy kalendarzowych,

stosowany również do celów podatkowych"37.

Spółdzielnia socjalna – jest zrzeszeniem osób w przeważającej liczbie zagrożonych wykluczeniem społecznym, które wspólnie, w

oparciu o osobistą pracę, prowadza przedsiębiorstwo i realizują cele społecznej oraz zawodowej reintegracji.

Statut spółdzielni – zbiór przepisów określających strukturę, zadania i zasady działania spółdzielni

Udziały – wnoszone przez członków w określonej kwotowo wysokości wyznaczają poziom, na którym członek spółdzielni

uczestniczy w zyskach (z wyjątkiem spółdzielni socjalnej) lub ewentualnym pokrywaniu strat spółdzielni. Minimalna oraz

maksymalna liczba udziałów oraz sposób ich wnoszenia określa Statut spółdzielni.

Walne zgromadzenie (walne zgromadzenie założycielskie) – najwyższy organ spółdzielni, który podejmuje najważniejsze

decyzje dotycząc e spółdzielni

Wkłady – są to ruchomość lub nieruchomość o pewnej wartości lub kwota pieniędzy, która jest przekazywana przez członka

jako część majątku spółdzielni. W statucie należy określić tryb i sposób wnoszenia wkładów, oraz zasady wyceny wkładów

niepieniężnych. (np. dotacja z Funduszu Pracy przekazywana jest spółdzielni socjalnej przez osobę przystępującą do niej w

formie wkładu).

Wpisowe – jest to opłata za przystąpienie do spółdzielni. Symboliczny koszt na pokrycie wydatków spółdzielni związanych z

przyjęciem nowego członka do spółdzielni. W praktyce jest to od kilkunastu do kilkudziesięciu złotych.

Zakładowy fundusz świadczeń socjalnych38 - to specjalny fundusz tworzony przez pracodawców na finansowanie działalności

socjalnej na rzecz osób uprawnionych do korzystania z Funduszu oraz na dofinansowanie zakładowych obiektów socjalnych.

36 REGON to krajowy rejestr urzędowy podmiotów gospodarki narodowej, utworzony na podstawie art. 41 ust. 1 pkt. 1 ustawy z dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce

publicznej (Dz. U. Nr 88, poz. 439 z późn. zm.). 3 Ustawa o rachunkowości z dnia 29 września 1994r.

38 Ustawa z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (Dz. U. z 1996 r. Nr 70 poz. 335 ze zm.

37

Założyciele – grupa osób decydujących się założyć spółdzielnię, którzy po jej założeniu zostają jej członkami pierwszymi. W

przypadku spółdzielni socjalnej jest to minimum 5 osób.

Zarząd Spółdzielni – organ kierujący działalnością spółdzielni oraz reprezentujący spółdzielnię na zewnątrz.

Literatura:

1. Janina Mierzejewska – Majcherek podręcznik '' Podstawy ekonomii". Wydawnictwo "Difin", Warszawa 2006 2. Barbara Biernat, Aleksandra Grobelna, Anna Warachim "Ćwiczenia z mikroekonomii". Materiały do nauki Podstaw

ekonomii, Wydawnictwo EDUKATOR, Wrocław 2006 3. Jacek Musiałkiewicz "Marketing". Wydawnictwo Ekonomik, Warszawa 2006 4. Andrzej Tokarski, Maciej Tokarski, Jacek Wójcik "Jak solidnie przygotować profesjonalny biznesplan". Wydawnictwo

CEDEWU, Warszawa 2007 5. Przemysław Mućko, Aneta Sokół "Jak założyć i prowadzić własną firmę". Praktyczny podręcznik z przykładami.

Wydawnictwo CEDEWU, Warszawa 2008 6. Eugeniusz Niedzielski, Anna Łapińska "Zarządzanie firmą"Wydawnictwo WSiP, Warszawa 2008

Podstawy prawne działalności spółdzielni socjalnej39:

1. ustawa z dnia 16 września 1982 r. prawo spółdzielcze (tekst jedn. Dz. U. z 2003 r. Nr 188 poz. 1848 z późn. zm.)

2. ustawa z dnia 27 kwietnia 2006 r. o spółdzielniach socjalnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 94 poz. 651) 3. ustawa z dnia 7 maja 2009 r. o zmianie ustawy o spółdzielniach socjalnych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. z

dnia 15 czerwca 2009 r.)

4. ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i wolontariacie (Dz. U. z 2003 r. Nr 96, poz. 873 z późn.

zm.)

5. ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2004 r. Nr 173, poz. 1807 z późn. zm.)

6. ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym (Dz. U. z 2003 r. Nr 122 poz. 1143 z późn. zm.)

7. ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2004 r. Nr 99 poz. 1001 z

późn. zm.)

8. ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z

1997 r. Nr 123 poz. 776 z późn. zm.)

9. ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. kodeks cywilny (Dz. U. z 1964 r. Nr 16 poz. 93, z późn. zm.)

10. ustawa z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz. U. z 2001 r. Nr 17 poz. 209 z późn. zm.)

11. rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 21 grudnia 2000 r. w sprawie określenia wzorów urzędowych formularzy

wniosków o wpis do Krajowego Rejestru Sądowego oraz sposobu i miejsca ich udostępniania (Dz. U. z 2000 r. Nr 118 poz.

1247)

12. rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z 10 grudnia 2003 r. w sprawie wzoru wniosku o zwrot

opłaconych składek oraz trybu dokonywania ich zwrotu (Dz. U. z 2004 r. Nr 3 poz. 18)

13. ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (tekst jedn. Dz. U. z 2002 r. Nr 76 poz. 694 z późn. zm.)

14. ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn. Dz. U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654 z

późn. zm.)

15. ustawa z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (Dz. U. z 1996 r. Nr 70 poz. 335 z późn. zm.)

16. Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dn. 26 października 2004 r. w sprawie wzorów dokumentów niezbędnych do

utworzenia spółdzielni socjalnej (Dz. U. Nr 240. poz. 2412)

39 W zakresie nie unormowany przez ustawę z dn. 27 kwietnia 2006 r. o spółdzielniach socjalnych (Dz. U. Nr 94. poz. 651) mają odpowiedni zastosowania przepisy ustawy z dn. 16 września 1 8̂2 r. Prawo spółdzielcze (Dz. U. 2 0 0 3 r. , Nr 88.poz. 184 8 z późń zm. )

38

17. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dn. 21 listopada 2005 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu

dokonywania refundacji ze środków Funduszu Pracy kosztów wyposażenia lub doposażenia stanowiska pracy dla

skierowanego bezrobotnego, przyznawania bezrobotnemu środków na podjęcie działalności gospodarczej oraz form

zabezpieczenia zwrotu otrzymanych środków (Dz. U. Nr 236. poz. 2002)

18. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dn. 22 maja 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielenia,

oprocentowania, spłaty, rozkładania na raty i umarzania pożyczek dla osób niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 67. poz. 43c))

19. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej / dn. 3 sierpnia 2007 r. w sprawie określenia wzorów zaświadczeń

dołączanych do wniosku o wpis spółdzielni socjalnej do Krajowego Rejestru Sadowego (Dz. U. Nr 149. poz. 105)

Projekt „Centrum Ekonomii Społecznej” jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu SpołecznegoRealizatorem Projektu jest Bractwo Miłosierdzia im. Św. Brata Alberta w Lublinie

C Z Ł O W I E K - N A J L E P S Z A I N W E S T Y C J A