Zagospodarowanie przestrzeni podmiejskiej

jako czynnik warunkujący funkcjonowanie

aglomeracji warszawskiej: diagnoza i ocena potrzeb mieszkańców

Dorota Mantey

Zakład Geografii Miast i Organizacji Przestrzennej

WGiSR UW

Suburbanizacja „po polsku”

► Prymat prawa własności jako swoiste „odreagowanie” po latach gospodarki centralnie planowanej, niechętnej wobec wszelkiej własności prywatnej

► Problemy z planowaniem przestrzennym, czego konsekwencją jest żywiołowe zabudowywanie terenów otwartych w oparciu o prowizoryczną infrastrukturę

► Nadpodaż terenów rozwojowych w stosunku do potrzeb zapisanych w suikz oraz mpzp, a co za tym idzie konieczność wypłacania odszkodowań, skutkująca niedorozwojem infrastruktury, szczególnie drogowej

► Osiedla grodzone jako przejaw systemu wartości polskich „suburbanitów” (określenie stosowane przez K. Kajdanek)

1 1,3 1,25 0,95 0,9 0,86

0,15 0,08

0,01 -0,1

-0,04

-0,69

-0,29

-0,45

-0,68

0,94 0,66 0,66

0,73 0,69 0,7

0,65

0,24

0,01 -0,06

-0,31

0,04

-0,41

-0,39 -0,3

-0,9

-0,6

-0,3

0

0,3

0,6

0,9

1,2

1,5ce

na

dzi

ałki

/ d

om

u

wal

ory

prz

yro

dn

icze

, du

żo z

iele

ni,

ład

na

oko

lica

cisz

a, s

po

kój,

z d

ala

od

wie

lko

mie

jski

ejcy

wili

zacj

i

wyg

ląd

i es

tety

ka d

om

u o

raz

jego

fun

kcjo

nal

no

ść

bez

pie

czeń

stw

o

od

legł

ość

ora

z ła

two

ść d

oja

zdu

do

War

szaw

yb

ądź

mie

jsca

pra

cy p

oza

War

szaw

ą

blis

kość

skl

epó

w, p

un

któ

w u

słu

gow

ych

,p

rzyc

ho

dn

i

blis

kość

szk

oły

/ p

rzed

szko

la

blis

kość

ro

dzi

ny,

zn

ajo

myc

h

ofe

rta

spęd

zan

ia c

zasu

wo

lneg

o (

spo

rt, k

ult

ura

,ro

zryw

ka)

po

zyty

wn

e o

pin

ie o

gm

inie

, jej

ro

zwo

ju i

mie

szka

ńca

ch

mo

żliw

ość

zn

alez

ien

ia p

racy

pre

stiż

oko

licy

sąsi

edzt

wo

osó

b o

po

do

bn

ym b

ądź

wyż

szym

stat

usi

e sp

ołe

czn

ym

fakt

po

zysk

ania

do

mu

/ m

iesz

kan

ia n

ie d

o k

oń

caza

leżn

y o

d P

ańst

wa

wo

li

Gdy zaczęliście Państwo szukać nowego miejsca zamieszkania, na ile ważna była...

wieś

miasto

Kryteria wyboru miejsca zamieszkania (gmina Piaseczno)

2,8%

3,1%

4,5%

5,1%

11,2%

11,5%

18,8%

19,1%

20,5%

23,0%

27,5%

28,4%

33,1%

34,8%

49,4%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60%

sąsiedztwo osób o podobnym bądź wyższym statusie społecznym

fakt pozyskania domu / mieszkania nie do końca zależny od naszej woli

prestiż okolicy

pozytywne opinie o gminie

wygląd i estetyka i funkcjonalność domu

oferta spędzania czasu wolnego

bezpieczeństwo

bliskość sklepów, punktów usługowych, przychodni

bliskość rodziny, znajomych

bliskość szkoły / przedszkola

cena działki / domu

możliwość znalezienia pracy

cisza, spokój, z dala od wielkomiejskiej cywilizacji

walory przyrodnicze, dużo zieleni, ładna okolica

odległość oraz łatwość dojazdu do Warszawy bądź miejsca pracy…

Gdyby dzisiaj szukał(a) Pan(i) nowego miejsca zamieszkania, to które TRZY KRYTERIA byłyby tymi najważniejszymi? (osoby, które nie mieszkają w gminie od urodzenia)

Kryteria wyboru miejsca zamieszkania (gmina Piaseczno)

Fot. D. Mantey

Fot. D. Mantey

Skutek…

Skutek…

Fot. M. Kałaska

Skutek…

Materiały inwestora umieszczona na stronie: http://porady.domiporta.pl/poradnik/51,127301,7728701.html?i=24

Skutek…

https://www.google.pl/maps/

Skutek…

https://www.google.pl/maps/

Zjawisko „uzależnienia” od samochodu (osiedla z dala od zwartej zabudowy)

Badanie gospodarstw domowych zamieszkujących suburbialne osiedla

deweloperskie

1. wszyscy pracujący bądź studiujący członkowie mojego gospodarstwa

domowego codziennie dojeżdżają JEDNYM samochodem do pracy / na uczelnię

17,3%

2. KAŻDY z pracujących bądź studiujących członków mojego gospodarstwa

domowego codziennie dojeżdża swoim WŁASNYM bądź służbowym

samochodem do pracy / na uczelnię

59,9%

3. tylko niektórzy członkowie mojego gospodarstwa domowego dojeżdżają do

pracy / na uczelnię samochodem, pozostali korzystają z komunikacji publicznej

19,9%

4. codziennie dziecko / dzieci odwożone są samochodem do szkoły / przedszkola (uwzględniono te gospodarstwa, w których są dzieci w wieku szkolnym i przedszkolnym)

82,3%

5. dziecko / dzieci odwożone są samochodem raz bądź kilka razy w tygodniu na

zajęcia pozalekcyjne (korepetycje, zajęcia sportowe, kółka zainteresowań,

angielski, itp.)

64,5%

6. w moim gospodarstwie domowym po wszelkie zakupy jeździ się

wyłącznie samochodem

75,9%

7. w moim gospodarstwie domowym samochodem jeździ się tylko po duże

zakupy, średnio raz w tygodniu

18,6%

Plany migracyjne mieszkańców (gminy Piaseczno i Lesznowola)

► Odsetek respondentów, którzy „raczej” bądź „zdecydowanie”

chcieliby się wyprowadzić poza gminę, w której mieszkają:

˃ Piaseczno: 24,8% (w tym 15% do Warszawy)

• Józefosław i Julianów: 38%

˃ Lesznowola: 27,4%

► Odsetek respondentów, którzy „raczej” bądź „zdecydowanie”

chcieliby się wyprowadzić poza gminę

˃ 14,1% mieszkańców terenów wiejskich gminy Piaseczno

˃ 32,9% mieszkańców miasta Piaseczna

► Odsetek gospodarstw domowych, w których MŁODY CZŁOWIEK chce

wyprowadzić się do Warszawy (podstawą oprocentowania są

gospodarstwa domowe, w których jest młody człowiek planujący w

najbliższym czasie usamodzielnić się):

˃ Piaseczno: 31,3%

˃ Lesznowola: 38,0%

Plany migracyjne mieszkańców (gmina Piaseczno)

25,9

42,6

14,8

7,4

1,9

7,4 6,7

17,5

21,1

16,5

21,1

17,0

,0

5,0

10,0

15,0

20,0

25,0

30,0

35,0

40,0

45,0

18-25 lat 26-35 lat 36-45 lat 46-55 lat 56-65 lat powyżej 65 lat

% Wiek osób, które deklarują chęć wyprowadzenia się do Warszawy bądź

pozostania na miejscu

Ci, którzy chcieliby wyprowadzic się do Warszawy Ci, którzy chcieliby pozostać tu, gdzie mieszkają

Gdyby miał(a) Pan(i) taką możliwość, to na ile chętnie wyprowadził(a)by się Pan(i)

z Józefosławia / Julianowa w inne, być może bardziej atrakcyjne miejsce? [ocena

na skali od -2 do +2, gdzie -2 oznacza „bardzo niechętnie” a +2 – „bardzo chętnie”]

Na ile silnie identyfikuje się Pan(i) z Józefosławiem bądź Julianowem [ocena na

skali od -2 do +2, gdzie -2 oznacza „w ogóle” a +2 – „bardzo silnie”]

Czy mieszka Pan(i) … (osiedle) Średnia chęć

wyprowadzenia się 1

Średni poziom

identyfikacji 2

na osiedlu zamkniętym z

osiedlową przestrzenią publiczną

0,08

0,57

na osiedlu zamkniętym bez

osiedlowej przestrzeni publicznej

0,35

0,09

poza osiedlem zamkniętym -0,34 0,83

Ogółem -0,01 0,56

1 Test ANOVA: F2, 344 = 6,549; p=0,002 2 Test ANOVA: F2, 345 = 10,159; p=0,000

Plany migracyjne mieszkańców (Józefosław i Julianów)

Plany migracyjne mieszkańców Warszawy (Bródno, Miasteczko Wilanów)

1,4%

3,6%

3,6%

5,7%

8,6%

12,9%

20,0%

44,3%

5,1%

5,1%

13,5%

2,8%

5,1%

11,2%

19,1%

38,2%

0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% 50%

wyprowadził(a)bym się do miejscowościpodmiejskiej po lewej stronie Wisły

wyprowadził(a)bym się do innego miasta

trudno powiedzieć

wyprowadził(a)bym się do miejscowościpodmiejskiej po prawej (praskiej) stronie Wisły

wyprowadził(a)bym się za granicę

wyprowadził(a)bym się na wieś, z dala od dużegomiasta

wyprowadził(a)bym się do innej dzielnicy Warszawy

nie zamienił(a)bym osiedla na żadne inne miejsce

Gdyby miał(a) Pan(i) możliwość wyboru miejsca zamieszkania, to którą opcję wybrał(a)by Pan(i) w pierwszej kolejności?

Miasteczko Wilanów

Bródno

Przyszłość terenów otwartych (gmina Lesznowola)

10,5%

15,4%

15,9%

24,0%

35,8%

0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40%

zaprzestać wprowadzania zabudowymieszkaniowej, ale przyciągać kolejnych

inwestorów

nie wiemy

nadal wprowadzać zarówno zabudowęmieszkaniową, jak i wielkopowierzchniowe

obiekty produkcyjno-usługowe

zahamować gwałtowny rozwój, chroniąctereny otwarte

wprowadzać zabudowę mieszkaniową, aleograniczyć zabudowywanie terenówwielkopowierzchniowymi obiektami

Przyszłość terenów otwartych

Preferowane kierunki rozwoju gmin podwarszawskich (gmina Piaseczno)

66,6%

53,8%

48,3%44,8%

41,4%

26,8%

8,2% 7,7%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

gmina sprawnai funkcjonalna

atrakcyjna,czysta i

bezpiecznaprzestrzeńpubliczna

atrakcyjna izróżnicowana

ofertaspędzania

czasu wolnego

silnagospodarka,

którejpodstawą są

lokalniprzedsiębiorcy

nowoczesnaedukacja

dostępna wkażdym wieku

rozwój, alewolniejszy i

bardziejzrównoważony

gmina otwartana turystów

jednodniowych

gmina otwartana nowych

mieszkańców

TRZY preferowane kierunki rozwoju gminy

Preferowane kierunki rozwoju gmin podwarszawskich (gmina Lesznowola)

67,5%

56,1%52,4%

39,4%

31,5% 29,4%

9,8%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

Gmina sprawna ifunkcjonalna

Atrakcyjna, czystai bezpiecznaprzestrzeńpubliczna

Atrakcyjna izróżnicowana

oferta spędzaniaczasu wolnego

Nowoczesnaedukacja dostępna

dla osób wkażdym wieku

Rozwój, alewolniejszy i

bardziejzrównoważony

Silna gospodarka,której podstawą

są lokalniprzedsiębiorcy

oraz inwestorzy zzewnątrz

Gmina otwarta nanowych

mieszkańców

TRZY preferowane kierunki rozwoju gminy

Warunki życia (gmina Podkowa Leśna i Brwinów) [skala od -2 (ocena bardzo zła) do +2 (ocena bardzo dobra)]

Podkowa Leśna N średnia odchyl.

stand.

ocena utrzymania dróg publicznych w zimie 210 -0,27 1,236

ocena dostępu do lekarzy specjalistów 184 -0,41 1,160

ocena dostępności tras rowerowych 190 -0,41 1,217

ocena jakości dróg dla pieszych w okolicy miejsca zamieszkania 215 -0,70 1,251

ocena pomocy gminy udzielanej przedsiębiorcom 52 -0,85 1,144

ocena jakości dróg / ulic 212 -1,04 1,018

ocena dostępności miejsc pracy w gminie 93 -1,35 0,816

Brwinów N średnia odchyl.

stand.

ocena dostępności przedszkoli 143 -0,50 1,204

ocena dostępności różnych form spędzania czasu wolnego dla dzieci / młodzieży 145 -0,52 1,167

ocena przepustowości głównych tras komunikacyjnych w godzinach szczytu 294 -0,57 0,967

ocena jakości dróg dla pieszych w okolicy miejsca zamieszkania 296 -0,61 1,287

ocena dostępności dla dorosłych miejsc spędzania czasu wolnego 234 -0,63 1,136

ocena dostępu do lekarzy specjalistów 253 -0,92 1,040

ocena dostępności tras rowerowych 286 -0,93 1,202

ocena pomocy gminy udzielanej przedsiębiorcom 105 -0,95 1,050

ocena jakości dróg / ulic 302 -1,22 0,924

ocena dostępności miejsc pracy w gminie 209 -1,29 0,868

Lokalne wydarzenia (Józefosław i Julianów)

22,2%

38,9%

31,5%

7,4%

42,3%

34,6%

12,8% 10,3%

38,1%

33,3%

9,5%

19,0%

0,0

10,0

20,0

30,0

40,0

50,0

imprez integracyjnych,pikników rodzinnych

imprez kulturalnych,wystaw, koncertów

imprez i zawodówsportowych

żadnych, nie potrzeba tuwięcej imprez

Jakiego rodzaju imprez brakuje na terenie Józefosławia i Julianowa najbardziej?

18-25 lat

36-45 lat

65 lat i więcej

%

Mysiadło – przypadek szczególny

5,7

6,4

7,4

8,0

10,0

20,7

41,8

0 10 20 30 40 50

zostawić teren niezagospodarowany jako rezerwa naprzyszłość

wyłącznie kameralna zabudowa jednorodzinna

centrum biurowo-konferencyjne lub naukowo-technologiczne

funkcje mieszkaniowe z przewagą zabudowywielorodzinnej, ale z atrakcynymi terenami

rekreacyjnymi

obiekty handlowe i usługowe

unikalne w skali regionu obiekty rekreacyjne lubedukacyjne, które PRZYCIĄGNĄ LUDZI SPOZA

MYSIADŁA

atrakcyjne tereny wypoczynkowe i rekreacyjne DLAOKOLICZNYCH MIESZKAŃCÓW

Który z pomysłów na zagospodarowanie terenów po dawnym KPGO Mysiadło jest najlepszy?

%

Wnioski

► Sposób zagospodarowania przestrzeni podmiejskiej przekłada się na funkcjonowanie całej aglomeracji.

► Niemożność zaspokajania potrzeb pozamieszkaniowych w strefie podmiejskiej powoduje: ˃ nieustane przemieszczanie się w obrębie aglomeracji,

˃ budowanie relacji międzyludzkich w oderwaniu od

zamieszkiwanej przestrzeni,

˃ osłabienie kapitału społecznego miejscowości podmiejskich.

► Skutki „ułomnej” suburbanizacji obrazuje postawa ludzi młodych, którzy chętnie deklarują chęć przeprowadzenia się w przyszłości do Warszawy, w której funkcjonują na co dzień.

Wnioski ► Strefa podmiejska oprócz funkcji mieszkaniowej powinna pełnić

także funkcję rekreacyjną, m.in. dla mieszkańców stolicy.

► W interesie zatem zarówno Warszawy, jak i gmin podwarszawskich

leży współpraca przy realizacji obiektów oraz infrastruktury

rekreacyjnej o znaczeniu ponadlokalnym.

► Rola gmin podmiejskich w alokacji funkcji pozamieszkaniowych

wciąż pozostaje niedookreślona. Świadczą o tym dalekosiężne

plany inwestycyjne niektórych gmin, bez stosownych konsultacji

zarówno z mieszkańcami, jak i władzami stolicy.

► Wyhamowanie tempa zabudowywania gmin podwarszawskich

i poprawa jakości już zagospodarowanej przestrzeni,

z uwzględnieniem pozamieszkaniowych potrzeb, powinny

przełożyć sią na optymalizację przepływów w obrębie

aglomeracji, zaś koordynacja inwestycji ponadlokalnych zacieśnić

relacje pomiędzy Warszawą a jej bezpośrednim zapleczem.

Bibliografia

► Kępkowicz A, Mantey D., Lipińska H., Wańkowicz W., 2014, Club landscape as a manifestation of substitutive public spaces in suburbs,

Architektura Krajobrazu. Landscape Architecture. Zieleń osiedlowa. The Settling Greenery, nr 3/2014, s. 56-71,

► Lisowski A., Mantey D., Wilk W., 2014, Lessons from Warsaw. The Lack of Coordinated Planning and Its Impacts on Urban Sprawl, in:

Stanilov K., Sýkora L. (ed.), Confronting Suburbanization: Urban Decentralization in Postsocialist Central and Eastern Europe, First Edition,

John Wiley & Sons, Ltd., p. 225-255.

► Mantey D., 2015, Zaangażowanie a zaufanie, czyli wybrane aspekty kapitału społecznego na przykładzie podwarszawskiej gminy Podkowa

Leśna, MAZOWSZE. Studia Regionalne, 16, s. 109-124,

► Mantey D., 2015, Rozwój przestrzenny gminy Lesznowola, opracowanie wykonane dla gminy Lesznowola, maszynopis, 79 s.

► Mantey D., Kępkowicz A., Lesiewicz-Sych A., 2014, Kształtowanie przestrzeni publicznej suburbiów w kontekście integracji społecznej –

wyzwania badawcze, [w:] Kołodziejczyk K., Chylińska D., Zaręba A. (red.), Krajobraz jako nośnik idei. Ujęcie teoretyczne i humanistyczne,

Instytut Geografii i Rozwoju Regionalnego, Uniwersytet Wrocławski, Wrocław.

► Mantey D., 2014, Opinie mieszkańców Gminy Brwinów nt. warunków życia i jakości usług publicznych, opracowanie wykonane dla gminy

Brwinów, maszynopis, 95 s.,

► Mantey D., 2014, Opinie mieszkańców Miasta i Gminy Podkowa Leśna nt. warunków życia i jakości usług publicznych, opracowanie wykonane

dla gminy Podkowa Leśna, maszynopis, 92 s.,

► Mantey D., 2014, Przestrzeń publiczna Józefosławia i Julianowa. Kompleksowa diagnoza wraz z propozycjami utworzenia sieci lokalnych

przestrzeni publicznych, opracowanie wykonane dla gminy Piaseczno, maszynopis, 146 s.

► Mantey D., 2013, Pułapka suburbanizacji, czyli o planach migracyjnych młodych piaseczan, Przegląd Geograficzny, T 85, z. 2 (2013), s. 271-

289,

► Mantey D., 2013, Gmina jako miejsce identyfikacji - raport z badań w podwarszawskiej gminie Piaseczno, MAZOWSZE. Studia Regionalne,

Vol. 13, s. 47-64

► Mantey D., 2013, Potrzeba zintegrowanego zarządzania miastami i obszarami metropolitalnymi, Samorząd Terytorialny, Nr 6/2013 (270),

Wolters Kluwer Polska, s. 5-14.

► Mantey D., 2013, Zintegrowane zarządzanie miastami i obszarami metropolitalnymi, INFOS, nr 4(141), Biuro Analiz Sejmowych,

► Mantey D., 2012, Jak cię widzą, tak cię piszą, czyli Piaseczno oczami jego mieszkańców, MAZOWSZE. Studia Regionalne, nr 11/2012,

Warszawa, s. 119-132,.

► Mantey D., 2012, Podwarszawskie osiedla mieszkaniowe, Przegląd Urbanistyczny, Tom IV, Rocznik IV-2012, Towarzystwo Urbanistów

Polskich Oddział we Wrocławiu, s. 22-24.

► Mantey D., 2012, Kierunki rozwoju Miasta i Gminy Piaseczno, opracowanie wykonane dla gminy Piaseczno, maszynopis, 78 s.

► Mantey D., 2012, Sport, rekreacja i kultura fizyczna w gminie Piaseczno, opracowanie wykonane dla gminy Piaseczno, maszynopis, 53 s.

► Mantey D., 2011, Żywiołowość lokalizacji osiedli mieszkaniowych na terenach wiejskich obszaru metropolitalnego Warszawy, Uniwersytet

Warszawski Wydział Geografii i Studiów Regionalnych, Warszawa.

► Mantey D., 2011, Mit domu pod miastem, w: Fuhrmann M., Richling A. (red.), Geograficzne spotkania w drodze. Krok trzeci – Warszawa.

Materiały III Ogólnopolskiej Konferencji Geografów-Doktorantów, WGSR UW, Warszawa, s. 161-174.

► Mantey D., 2011, Peryurbanizacja wokół Warszawy – refleksje z badań nad lokalizacją osiedli domów jednorodzinnych, w: Jakóbczyk-

Gryszkiewicz J. (red.), Regiony miejskie w Polsce. Dwadzieścia lat transformacji, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.