Z DZIAŁALNOŚCI POLSKICH WYNALAZCÓW I INŻYNIERÓW ZA … · 2017-12-21 · skim wynalazcą był...

Technika Chłodnicza i Klimatyzacyjna 11-12/2017 451

informacje ogólne informacje ogólne

Najliczniejszą grupę zawodową Polonii w Ameryce Północnej stanowią inżynierowie różnych specjalności, działający od lat w wielu stowarzyszeniach w Nowym Jorku, Detroit, Chicago, Kalifornii i Toronto. Warto zauważyć, że według szacunków, na 100 najwybitniejszych i nieżyjących już polskich inżynierów, aż 51 pracowało poza Polską. Duże odległości między amerykań-skimi miastami i stanami, nie sprzyjały w przeszłości nawiązy-waniu roboczych kontaktów. Trudności te zostały przełamane i z inicjatywy Światowej Rady Badań nad Polonią nastąpiło spotkanie stowarzyszeń inżynierskich w roku 2003 w St. Ma-ry’s College (Madonna University) w Orchard Lake k/Detroit i utworzenie Rady Doradczej (Advisory Council). W uczelni tej od wielu lat prof. Janusz Wróbel kierował katedrą Polish Stu-dies, w pięknym campusie założonym w 1909 roku. Nieprzy-padkowy był wybór miejsca tego spotkania, gdzie istnieje kilka sal pamięci polskich organizacji wojskowych i cywilnych jest Galeria Polskiej Sztuki, biblioteka, archiwa i wiele innych pa-miątek związanych z Polonią oraz wybitnymi Polakami osiadły-mi w USA.

Przedstawiając w numerze 6-7/2017 TChiK Stowarzysze-nie „Polonia Technica” wspomniałem, że warto kontynuować tematykę polonijną, także w aspekcie działalności wybitnych polskich inżynierów i wynalazców w USA. Życzliwy odbiór opublikowanego tekstu skłonił mnie do szybkiej realizacji tej zapowiedzi. Zadanie nie jest łatwe, gdyż konieczny jest przecież subiektywny wybór opisywanych postaci.

Potencjalna lista słynnych Polaków i osób polskiego po-chodzenia, którzy osiągnęli sukces zawodowy, co oczywiste, jest niezwykle długa. Są wśród nich postacie współczesne, jak Marta Berezowska-Rudzka – „królowa manhattańskiej archi-tektury”, ze słynnego biura projektowego Costas Kondylis & Partners, projektantka wieżowca Trump Word Tower (72 pietra, 262 m wysokości) i kilkudziesięciu innych budynków w No-wym Jorku; Zygmunt Choreń – nazywany „ojcem żaglowców”, absolwent Politechniki Gdańskiej i Leningradzkiego Instytu-tu Budowy Okrętów, kapitan jachtowy, członek załogi Otago w pierwszych wokółziemskich regatach Whitbread Round The World Race (1973-1974) i projektant największych na świecie statków żaglowych, m.in. Royal Clipper; Zdzisław Starostec-ki – weteran II wojny światowej, żołnierz Drugiego Korpusu Polskiego i więzień sowieckich łagrów, główny konstruktor sys-temu antyrakietowego Patriot – nadzorował prace ze strony De-partamentu Obrony USA; Karol Joseph Bobko – amerykański inżynier i pilot wojskowy polskiego pochodzenia, uczestnik kil-ku misji kosmicznych NASA; James Pawelczyk – w roku 1988 na pokładzie wahadłowca Columbia okrążył 256 razy Ziemię z polską flagą; Jack Szostak – laureat Nagrody Nobla w 2009 roku i profesor genetyki na Harvard University; Andrew J. Fili-powski – przedsiębiorca, założyciel spółki Platinum Technolo-gy, w 1988 roku otrzymał od Anti-Defamation League nagrodę Torch of Liberty Award za poparcie dla zwalczania przejawów

nienawiści w Internecie, w roku 2000 magazyn Upside uznał go za jednego ze 100 najbardziej wpływowych postaci w branży nowych technologii; Brian Kobilka – chemik polskiego pocho-dzenia, profesor Uniwersytetu Stamford, laureat Nagrody Nobla (wspólnie z Robertem Lefkowitz’em) – za badania nad recepto-rami sprzężonymi z białkami G; Frank Wilczek – amerykański fizyk polsko-włoskiego pochodzenia, profesor Massachusetts Institute of Technology, noblista – otrzymał nagrodę za prace dotyczące asymptotycznej swobody w teorii silnych oddziały-wań między cząsteczkami elementarnymi; Tomasz Czajka – in-formatyk, absolwent Uniwersytetu Warszawskiego i Uniwersy-tetu Purdue w USA, mistrz świata ACM International Collegiate Programming Contest w roku 2003 i trzykrotny zwycięzca Top-Coder Open; Tomasz Opasiński – grafik komputerowy, pracuje dla największych wytwórni w Hollywood, twórca tysięcy plaka-tów filmowych, seriali i gier komputerowych oraz wielu, wielu innych – naukowców, ludzi kultury, techniki i polityki.

Wielu wynalazców i inżynierów, słynnych Polek i Polaków oraz osób polskiego pochodzenia w USA, przeszło już do hi-storii. Należy do nich (Rudolf Modrzejewski) Ralph Modejski (1861-1940) – budowniczy linii kolejowych i mostów, który w wieku piętnastu lat wyemigrował wraz z matką, słynną pol-ską aktorką Heleną Modrzejewską do USA, gdzie w 1911 roku otrzymał doktorat z inżynierii na Illinois State University. Na przełomie XIX i XX w. był najwybitniejszym projektantem mo-stów w USA, co w tym czasie oznaczało – najwybitniejszym na świecie. Wczesne dzieciństwo spędził podróżując z grupą aktorów, do której należała jego matka, po Galicji i Mołdawii. W 1870 r. rozpoczął edukację w gimnazjum w Krakowie, aby po sześciu latach wyemigrować, zmieniając w 1877 w pocią-gu nazwisko na łatwiejsze do wymówienia przez Ameryka-nów. W 1878 r. został wysłany do Paryża, gdzie zdał egzami-ny wstępne do École des Ponts et Chaussées i 27 października 1882 r. rozpoczął studia, które ukończył celująco 6 lipca 1885 r. W roku 1883, będąc na wakacjach w USA, otrzymał obywatel-stwo amerykańskie. Zaraz po studiach pracował w biurze G.S. Morisona, uczestnicząc w projektach kolejowych. Osiedlił się wraz z rodziną w Chicago, gdzie założył własne biuro projek-towania i budowy mostów oraz oferujące usługi konsultingowe. Firma działa do dziś, pod nazwą Modjeski and Masters. Często podkreślał swoje polskie pochodzenie. Był jednym z pionierów mostów wiszących, autorem innowacyjnych projektów – przez pionierskie zastosowania stali konstrukcyjnej, żelbetu i odważ-nych metod budowy filarów. Zbudował 35 konstrukcji, które do dziś wzbudzają podziw na największych rzekach Ameryki Północnej, w tym sześć na Missisipi, a jego uczniem był m.in. Joseph B. Strauss – twórca słynnego mostu Golden Gate w San Francisco. Na szczyty sławy wyniósł Modrzejewskiego most Benjamina Franklina przez rzekę Delaware w Filadelfii – naj-dłuższy w tym czasie most wiszący o współczesnej konstrukcji. Wkrótce też zbudował podobne: most Ambassador przez rzekę

Z DZIAŁALNOŚCI POLSKICH WYNALAZCÓWI INŻYNIERÓW ZA OCEANEM

prof. dr hab. inż. Adam BARYLSKI, prof. zw. PGPolitechnika GdańskaWydział Mechaniczny

452 11-12/2017 Technika Chłodnicza i Klimatyzacyjna


Detroit w Detroit (1929), do którego przez trzy lata należał re-kord długości przęsła (564 m), most przez Hudson w Poughke-epsie wyróżniający się niezwykle pięknym projektem oraz most przez rzekę Ohio w Evensville o rozpiętości 606 m. Koronnym osiągnięciem był wspornikowy most przez Missisipi w Nowym Orleanie, którego budowa – jak uważano – zmieniła istniejące granice opłacalności budowy mostów, oraz jego udział w pro-jektowaniu i pracach konsultingowych przy Trans-Bay Bridge przez Zatokę San Francisco, którego całkowita długość to ponad 13 km.

Do jednego z najsłynniejszych architektów zaliczyć należy Macieja Nowickiego (1910-1950), który kierował Wydziałem Architektury na North Carolina State University. Był jednym z projektantów miasta Czandigarh w Indiach oraz nowator-skiej hali widowiskowo-sportowej w Raleigh (USA) – znanej w Polsce jako „Paraboleum” (obecnie hala „J.S. Dorton Are-na”), która znajduje się w każdym amerykańskim podręczniku architektury. Do słynnych konstruktorów zaliczyć należy Mie-czysława Grzegorza Bekkera (1905-1989), od 1961 r. kierują-cego AC Electronics Defense Research Laboratory w General Motors Corporation – jednego z twórców terenowego pojazdu księżycowego LRV (Lunar Roving Vehicle), wykorzystanego przez amerykańskich astronautów w trzech lotach programu Apollo (w latach 1971-1972), profesora Uniwersytetu Michigan i dyrektora instytutu badawczego w koncernie samochodowym General Motors w Santa Barbara. Słynnym polskim i amerykań-skim wynalazcą był też Henryk Magnuski (1909-1978), zaan-gażowany w 1940 r. przez amerykańską firmę Motorola i jako główny inżynier w zespole opracował radiostację wojskową dla najniższych szczebli dowodzenia SCR-300, lekką plecakową ra-diostację o stosunkowo dużym zasięgu – używaną przez armię amerykańską w Europie i Azji podczas II wojny światowej, czy Frank N. Piasecki (1919-2008) – inżynier aeronautyki i me-chanik, twórca śmigłowca dwuwirnikowego i konstruktor wielu amerykańskich helikopterów (drugi rejestrowany lot helikopte-rowy w Ameryce w r. 1943 był pokazem maszyny Piaseckiego, która nosiła oznaczenie PV-2 (obecnie konstrukcja ta wystawia-na jest w Smithsonian Institute w Waszyngtonie) oraz Tadeusz Sendzimir (1894-1989) – wynalazca metody cynkowania blach stalowych i konstruktor walcarki blach cienkich, którego syl-wetkę i wspaniałe dokonania przedstawiłem w numerze 12/2008 TChiK. Do pionierów techniki zaliczyć należy również Andrze-ja Rozwadowskiego, który wzniósł w 1975 r. w Toronto wieżę telewizyjną o rekordowej wówczas wysokości 555 m.

Na szczególne wyróżnienie zasługują osiągnięcia Polaków w przemyśle helikopterowym za oceanem. Wielu wybitnych inżynierów związanych z naszym przedwojennym przemysłem lotniczym znalazło się poza granicami i osiedliło w Kanadzie. Niektórzy znaleźli pracę w wytwórni samolotów De Havilland of Canada oraz helikopterów Jet Helicopter Co. Wśród nich znalazł się również jeden z najwybitniejszych aerodynamików prof. Wiesław Z. Stępniewski, który w r. 1947 rozpoczął pracę w fabryce „Piasecki Helicopter Company” w Morton – począt-kowo jako projektant, a następnie jako lider oddziału aerodyna-miki. Zorganizował też forum naukowo-zawodowe, które było miejscem wymiany poglądów. Ten swoisty klub dyskusyjny przetrwał ponad 40 lat, jako miejsce bardzo prestiżowe, gdzie opracowano m.in. w r. 1956 książkę „Introduction to Helicopter Aerodynamics” wraz z dodatkiem „Typical Helicopter Perfor-mance Calculation”. Jej kolejne wydania do dzisiaj są używane przez studentów i inżynierów w USA. Stępniewski utrzymuje ścisłe kontakty z Princeton University i prestiżowym wydzia-

łem aerodynamiki. W jego specjalistycznym zespole konstruk-cyjnym znaleźli się wybitni inżynierowie, jak Zbigniew Cioł-kosz, Piotr Kubicki, Tadeusz Tarczyński, czy Henryk Troc-ki. W Morton powstało wiele udanych konstrukcji, jak HUP-1 i 2 oraz opracowano koncepcje helikoptera typu tandem. Prace naukowo-badawcze kontynuowane były w firmie „Boeing-Ver-tol”, która powstała na bazie „Piasecki Helicopter Co.” Tu opra-cowano i wykonano helikoptery typu tandem CH-46 i 47. Uno-wocześniona konstrukcja pod nazwą „Chanook” produkowana jest nadal, stanowiąc wyposażenie oddziałów pomocniczych (istnieje możliwość jednorazowego załadunku 20 tys. funtów). W roku 1976 prof. Stępniewski przechodzi na emeryturę, otwie-rając jednocześnie biuro konsultacyjne w okolicach Filadelfii, prowadzi szeroką współpracę z NASA. Tematem wiodącym jest hałas helikopterów, co wpływa na ich pewne ograniczone zastosowania, szczególnie w miejscach zaludnionych i zabudo-wanych. Tematyka wzbudza światowe zainteresowanie. Konfe-rencje naukowe organizowane przez „American Helicopter So-ciety” są miejscem spotkań inżynierów i naukowców z całego świata, również Polska jest tam obecna. Problematyka wiropła-tów, dzięki współpracy z Politechniką Warszawską, zyskała na popularności. W roku 1996 powstało „Polskie Towarzystwo Wi-ropłatowe”; profesor stara się też finansowo wspierać swoją ma-cierzystą uczelnię Politechnikę Warszawską, gdzie jako student rozpoczął pracowitą drogę zawodową. W roku 1997 książka autorstwa prof. Stępniewskiego pt. „Ciche wiropłaty” wydana została przez Instytut Lotnictwa w Warszawie. Dało to początek serii pozycji technicznych z zakresu projektowania i obliczeń konstrukcji helikopterowych. Jedną z ostatnich inicjatyw pro-fesora był udział w utworzeniu Muzeum Helikopterów Amery-kańskich w West Chester. Jednym z najbliższych współpracow-ników profesora był, wspomniany już, inż. Tadeusz Tarczyński. Spotkali się jeszcze w Polsce przedwojennej, mając wspólne za-interesowania – szybownictwo. T. Tarczyński, będąc doświad-czonym konstruktorem, wniósł znaczący wkład w rozwój łopat wirnika głównego helikoptera. Omawiając inżynierów działają-cych w lotnictwie USA nie sposób pominąć Wiesława Mercika, byłego pilota WSK „PZL-Świdnik”. Na podkreślenie zasługuje okres jego pracy w firmie „Piasecki Aircraft”, gdzie jako pilot doświadczalny pomógł w pracach nad uzyskaniem certyfikacji „Federal Aviation Administration” (FAA) dla konstrukcji W-3. Polski helikopter Sokół (konstrukcja W-3), z którą inż. Mercik związany był zawodowo i emocjonalnie, uzyskała oficjalną ak-ceptację i otwartą szansę sprzedaży na rynku objętym regułami FAA. Nie sposób też pominąć dr. Bogdana Krasnowskiego z „Bell Helicopter Company”, dr. Wacława Berczyńskiego z „Boeing Company” – Helicopter Division w Ridley Park, członka grupy projektującej kompozytowy kadłub bojowego helikoptera V-22 Osprey, czy absolwenta Politechniki Gdańskiej dr. Janusza Romańskiego – uczestniczącego m.in. w pracach badawczo-projektowych związanych z układem napędowym helikoptera typu Compound.

Inżynierowie polscy reprezentowali i nadal rozwijają też i inne dziedziny techniki. Zbisław Maciej Roehr (1902-1970), były generalny dyrektor hut „Wspólnoty Interesów” na Śląsku – jednego z największych koncernów przemysłowych Polski międzywojennej, po przybyciu do USA w roku 1940, wynalazł jednorazowe igły lekarskie i plastykowe strzykawki. Jedynym sposobem opanowania epidemii żółtaczki w tamtym czasie w USA była masowa produkcja sterylnych igieł i plastikowych strzykawek. Wynalazek ten opatentował w wielu krajach świa-ta. W 1942 r. zorganizował własną firmę Roehr Products Corp.,



specjalizującą się w produkcji rurek kapilarnych. Tak zwane „disposable syringes” wytwarzał w trzech swoich fabrykach – w Waterbury, w De Land i Norfolk, zajmując pierwsze miejsce w dostawie tych narzędzi lekarskich dla armii USA. American Medical Association uznała ten wynalazek w r. 1964 jako je-den z 20. największych innowacji XX wieku. Jan Grzybowski Holm (1899-1979), były asystent na Politechnice Warszawskiej (1922-1923), specjalista w zakresie wysokich napięć, otrzymał dwa patenty na nowy materiał magnetyczny i metodę bada-nia izolatorów w USA. W latach już powojennych opracował w Ameryce wiele projektów z zakresu elektryfikacji Turcji, Libii, Peru, Ekwadoru, Chile, Kolumbii, Panamy i Iranu, jak też w okręgu Nowego Jorku. Był m.in. członkiem Narodowe-go Komitetu Federalnego w USA do spraw energii elektrycznej (1952-1956). Stanisław Wojciech Rogalski (1904-1976), były profesor Politechniki Warszawskiej i jeden z trzech założycieli Doświadczalnych Warsztatów Lotniczych na Okęciu w Warsza-wie, po II wojnie światowej pracuje w Stanach Zjednoczonych jako główny inżynier w Chase Aircraft Co., a następnie (od 1958 r.) w oddziale aerodynamiki Grumman Aerospace Corp.- opracowując m.in. konstrukcję dwusilnikowego odrzutowca wojskowego F-111 o zmiennej geometrii płata. Wykładał też na uniwersytecie w Princeton (1952-1958). Wacław Szuszkiewicz (1896-1992) – twórca produkcji gliceryny dynamitowej z me-lasy cukrowej w Gnieźnie w 1928 r., doprowadził do wynale-zienia katalizatora surowca dla sztucznego kauczuku (pierwszą fabrykę kauczuku uruchomiono w Dębicy w r. 1938). W USA uruchomiono produkcję kauczuku opartą na polskiej metodzie pod koniec II wojny światowej w firmie Publicker Alcohol Co. w Edlington. Do roku 1965 inż. Szuszkiewicz doradzał wielu zakładom chemicznym w USA i dla rządu w Argentynie. Zna-nym społecznikiem oraz organizatorem i pierwszym prezesem Polsko-Słowiańskiej Unii Kredytowej w USA był Mirosław Marek Łuniewski (absolwent Uniwersytetu Warszawskiego). Był geologiem i specjalistą z zakresu surowców ceramicznych, a w USA prowadził prace nad systemami doprowadzającymi wodę z rezerwuarów w Westchester do Nowego Jorku, pracując przez 20 lat w Board of Water Supply.

Na liście członków American Academy of Science znaleźć można matematyków polskiego pochodzenia, jak Stanisław Ulam, Alfred Tarski, Marc Kac, Antoni Zygmund i Richard Courant. Podobnie jest na wydziałach wielu uniwersytetów – Antoni Kosiński na Rutgers University, Stanisław Mrówka na Western Michigan, Henryk Fast na Wayne State University, Jan Jaworski na Indiana University, Abraham Goetz na Notre Dame, Witold M. Bogdanowicz na Catholic University, Jerzy Splawa Neyman na University of Carolina. Stanisław Ulam (działają-cy od 1936 r. w USA) pracując w latach 1944-67 w ośrodku badań jądrowych w Los Alamos rozwiązał kluczowy problem umożliwiając Edwardowi Tellerowi skonstruowanie bomby wo-dorowej. Także wielu innych naukowców pochodzenia polskie-go wyróżnianych było za wkład do badań nad energią jądrową: Emil Konopiński, Edwin Fudyja, Kazimierz Leśniewski, Gerald S. Pawlicki, Leon Safrański, Teodor Robiński, Paweł Baranow-ski, Julian Ostapowicz, czy Leon Wojtynowski.

Polacy odegrali też znaczącą rolę jako kartografowie i topo-grafowie w pionierskim okresie Stanów Zjednoczonych. Alek-sander Bielecki (1811-1861) prowadził w 1837 r. pomiary na Florydzie, a później wytaczał linie kolejowe w Illinois. Kazi-mierz Bielawski (1815-1905) zajmował się miernictwem w Ka-lifornii i Newadzie, zaś Aleksander Zakrzewski (1799-1863) opracował w 1849 r. plan San Francisco. Wybitnym chemikiem

była Stephanie Kwolek (1923-2014) – twórca Kevlaru, nylonu i ich pochodnych. Opatentowała 24 wynalazki z zakresu tech-nologii polimerów. Kelvar, którego produkcję rozpoczęto w r. 1975, okazał się dużym sukcesem, nie tylko technicznym, ale i finansowym. Znalazł wykorzystanie w ponad 200 produktach. Z uwagi na swoje właściwości, do których należą: bardzo wy-soka wytrzymałość na rozciąganie (5 razy większa od stali), od-porność na wysokie temperatury i korozję, mały ciężar właści-wy (w porównaniu do innych materiałów strukturalnych) oraz praktycznie niepalność, znalazł zastosowanie głównie w pro-dukcji kamizelek kuloodpornych, kombinezonów specjalnych dla policji, astronautyki, lotnictwa i pożarnictwa oraz w wytwa-rzaniu wysokiej klasy opon samochodowych i lotniczych, karo-serii samochodowych, kadłubów samolotów, kijów golfowych, trampolin oraz sprzętu wodnego i sportowego. Tylko w USA, w pierwszych 11. latach XX wieku, odnotowano, że ok. 6 tys. policjantom kamizelki ochronne uratowały życie, dzięki temu wynalazkowi. W uznaniu wybitnych sukcesów naukowych i technicznych dr. S. Kwolek została wyróżniona ok. 300 nagro-dami, w tym Prezydenckim Medalem Technologii przez Billa Clintona w roku 1996. Jej portret jest eksponowany w Galerii Zasłużonych Kobiet USA (utworzonej w r. 1920, po ratyfikacji 19 paragrafu konstytucji, przyznającego kobietom prawo głoso-wania) na pozycji 185.

Wybitnym specjalistą, pracującym od roku 1961 w Cleve-land dla NASA, był dr inż. Wojciech Rostafiński (1921-2002), który m.in. jako pierwszy opracował kompleksowy i zwery-fikowany doświadczalnie model zjawiska przechodzenia fal dźwiękowych w przewodach wygiętych. Sformułował też nową nieokreśloną całkę – włączoną następnie do zaawansowanych tablic matematycznych. Reprezentował agencję NASA na wielu konferencjach naukowych w USA i Kanadzie. Brał też udział w pracach na zaproszenie oddziałów PAN w Gdańsku i War-szawie. W latach 70-tych NASA wysłała go do Waszyngtonu na zaproszenie polskiego serwisu „Głos Ameryki”, gdzie nagrywał audycje o osiągnięciach amerykańskiej technologii. Za wkład dla kultury narodowej w roku 1993 otrzymał komandorię Or-deru Odrodzenia Polski, a w 1998 r. Orderu Zasługi Rzeczypo-spolitej.

Według pisarza Kennetha Browna, który w latach 80. XX wieku przeprowadził wywiady z szesnastoma amerykańskimi pionierami techniki – przedsiębiorcami, inżynierami, naukow-cami i wykładowcami, to co ich łączyło to „bezgraniczny zasób pomysłów”. Zgodnie z drugim prawem Kranzberga – „wyna-lazczość to matka potrzeb”; a wynalazcy tworzą rozwiązania, dla których społeczeństwa następnie szukają zastosowanie. Kre-atywni odbiorcy w USA zaadoptowali wiele z ponad siedmiu milionów wynalazków, jakie opatentowano tam na przestrzeni ostatnich dwustu lat. Wśród pracujących za oceanem naukow-ców, inżynierów i wynalazców nie brakowało i Polaków oraz osób polskiego pochodzenia. Ich nowatorskie osiągnięcia są ciągle zbyt mało nam znane, a stanowią przecież część dorob-ku Polonii i zmieniały nie tylko Amerykę, ale i globalnie świat nie tylko naszych przodków, jak i ten, w którym teraz żyjemy i działamy.

LITERATURA

[1] Adams F.M.: The Golden Years. BMA Press, Boeing, 1999.

[2] Barylski A.: Tadeusz Sendzimir (1894-1989). Życie i twórczość wybitnego wynalazcy. Technika Chłodnicza



Rys.1. Żródło [6]

Rys.2. Źródło [6]



Rys.5. Tacony-Palmyra Bridge [31]

Rys.6. Benjamin Franklin Bridge, Philadelphia – Camden [31]

Rys.7. Cherry Street Bridge, Showing Draw, Toledo (budo-wa:1912-1915), [31]




Rys.8. Quebec Bridge, Canadian National Railways (1908-1918), [31]

Rys.9. The Huey P.Long Bridge, New Orleans (1925-1936), [31]

Rys.10. The San Francisco-Oakland Bay Bridge (1931-1937), [31]

i Klimatyzacyjna, 2008, nr 12, s. 520-523.[3] Barylski A.: Z działalności Stowarzyszenia Inżynierów

i Techników Polskich „Polonia Technica” w USA. Techni-ka Chłodnicza i Klimatyzacyjna, 2017, nr 1-2, s. 33-36.

[4] Brown K.: Inventors at work: interviews with 16 notable American inventors. Tempus Books of Microsoft Press, Redmond, 1988, s. XIII.

[5] Członkowie honorowi Polonia Technica. Technika i Na-

uka, 1972, nr 33. http://www.technikainauka.pl (dostęp 13.12.2012).

[6] Frank N. Piasecki. Historical Marker Dedication, April 17, 2010, The Polish Heritage Society of Philadelphia.

[7] Frank Piasecki. http://www.muzeumlotnictwa.pl (dostęp 14.05.2010).

[8] Kranzberg M.: Technology and History: “Kranzberg’s Laws”, “Technology and Culture”, 1986, July, nr 3, s. 544-560.

[9] Ludzie lotnictwa. Frank Piasecki. http://www.forum.spot-ter.pl [dostęp 14.05.2010].

[10] Łotysz S.: Wynalazczość polska w Stanach Zjednoczo-nych. Instytut Historii Nauki PAN, Warszawa, 2013.

[11] Matematycy polskiego pochodzenia w Ameryce. Technika i Nauka, 1977, nr 43, s.41.

[12] Obst P.J.: Historia na tablicach. Nowy Dziennik, 21.05.2010 [dostęp 06.01.2011].

[13] Orłowski B.: Historia techniki polskiej. Wydawnictwo In-stytutu Technologii Eksploatacji, Radom, 2008.

[14] Orłowski B.: Inżynierowie w służbie narodu. Architectus, 2014, nr 4(40), s. 3-19.

[15] Orłowski B.: Polscy inżynierowie Wielkiej Emigracji. Technika i Nauka, nr 63, s.11.

[16] Orłowski B.: Światowe osiągnięcia techniczne polskiej emigracji w XX wieku. Technika i Nauka, 2003-2004, nr 72, s. 22-27.

[17] Piasecki Frank Nicholas. http://www.stpuk.org (dostęp 14.05.2010).

[18] Piłatowicz J.: Inżynierowie Polscy w XIX i XX wieku.



Polskie Towarzystwo Historii Techniki, Warszawa, 2001.[19] Płachta J.: Pomnik Modrzejewskiego. Dodatek Kongreso-

wy do Przeglądu Technicznego, Wrocław, 16-18 czerwca 2016, s. 47- 49.

[20] Polak w świecie. Leksykon Polonii i Polaków za granicą, Warszawa, 2001, s.238-239 (materiały biograficzne F. N. Piaseckiego).

[21] Polscy inżynierowie na dorocznej konferencji PIASA. http://www.polonia-technica.org, opubl. 05.01.2011.

[22] Rada Polskich Inżynierów w Ameryce Północnej. Biule-tyn, 2012, nr 1.

[23] Rada Polskich Inżynierów w Ameryce Północnej. Biule-tyn, 2012, nr 2.

[24] Romański J.: Odszedł nasz Przyjaciel. Polonia Technica, Biuletyn, 1998/99, nr 4, s. 10.

[25] Romański J.: Osiągnięcia Polaków w przemyśle helikop-terowym w USA. http://www.technikainauka.pl (dostęp 14.12.2012).

[26] Romański J.: Polonijni inżynierowie oddają hołd Franko-wi Piaseckiemu. http://www.polonia -technica.org, opubl. 04.12.2012.

[27] Romański J.: Polscy inżynierowie, z których możemy być dumni. Nowy Dziennik, 26 czerwca 2009, s. 10.

[28] http://www.zary.info/art,zary,18.html (ostęp 14.05.2010).[29] http://www.polonia-technica.org (dostęp 16.09.2016).[30] http://www.przeglad-techniczny.pl (dostęp 04.12.2008).[31] Ralph Modjeski. Historical Marker Dedication, Septem-

ber15, 2007, The Polish Heritage Society of Philadelphia.[32] Spencer J.P.: Whirlybird. University of Washington Press,

1998.[33] Stępniewski W.Z.: Ciche wiropłaty. Warszawa, 1997.[34] Stępniewski W.Z.: Helicopter Aerodynamics. Radnor,

1957.[35] Targowski A.: Geneza i strategia inżynierów na emigracji.

Przyczyny inżynierskiej tułaczki. http://www.videofact.com (dostęp 09.02.2010).

[36] Targowski A.: Obserwacje z USA – Inżynierowie poro-zumieli się. http://www.wspolnota-polska.org.pl (dostęp 04.12.2008).

[37] The Piasecki Story of Vertical Lift. PiAC Press, 1998.[38] Walaszek A. (red.): Polska Diaspora. Wydawnictwo Lite-

rackie, Kraków, 2001.[39] www.polskinetwork.org[40] Zastocki J., Romański J.: Frank Piasecki – skromny wielki

człowiek. Biuletyn VPI, 2010, nr 36, s. 10-12. [41] Zastocki J.: Ważniejsze osiągnięcia techniczne członków

„Polonia Technica”. http://www.technikainauka.pl (dostęp 14.12.2012).

[42] Zmarł Frank Piasecki. http://www.altair.com (dostęp 14.05.2010).

[43] I Krajowe Forum Śmigłowcowe. Warszawa, 19-20.10.1995. http://psw.mel.pw.edu.pl (dostęp 06.01.2011).

&

Klima-Therm wspiera Zespół Szkół Chłodniczychi Elektronicznych w Gdyni

Firma Klima-Therm jako jeden z priorytetów swojej działalności stawia sobie za cel propagowanie wiedzy na temat branży HVACR i możliwości praktycznego jej wykorzystania przez młodych ludzi. W ramach akcji wspierania rozwoju i edukacji uczniów technikum, w listopadzie br. firma Klima-Therm przekazała do celów dydaktycznych nowoczesne urządzenia, narzędzia i materiały do ćwiczeń dla laboratoriów klas chłodniczo-klimatyzacyj-nych Zespołu Szkół Chłodniczych i Elektro-nicznych w Gdyni. Na ręce Pani Krystyny Przyborowskiej, naczelnika Wydziału Edukacji z Urzędu Miasta Gdyni i Mariana Deręgowskiego, dyrektora ZSCHiE przedstawiciele firmy Kli-ma-Therm Andrzej Walendowicz, Dyrektor ds. handlowych oraz Paweł Deska Zastępca Dyrektora ds. technicznych przekazali ma-teriały dla pracowni zawodowej z zakresu montażu instalacji urządzeń klimatyzacyj-nych o wartości około 20 tys. zł. Wśród przekazanego wyposażenia znalazły się m.in. pompy próżniowe, narzędzia, zesta-wy do lutowania twardego, materiały do montażu instalacji klimatyzacyjnych. Podczas spotkania przedstawiciele ZSCHiE mieli przyjemność zaprezentować również wyposaże-nie pracowni klas elektrycznych i elektronicznych. „Cieszy nas ponowne wprowadzenie zawodu ‘technik chłodnictwa i klimatyzacji’ do klasyfikacji szkolnictwa zawodowego, co z pewnością będzie skutkować wszechstronną i profesjonalną kadrą kolejnych specjalistów z branży HVACR.” – mówi Andrzej Wa-lendowicz i dodaje: „Grupa Klima-Therm wspierając realizację programu edukacyjnego, z przyjemnością pomaga wybranym szkołom w wyposażaniu laboratoriów i pracowni technicznych”. Zaangażowanie w rozwój i edukację młodzieży i środowiska akademickiego, zajmujących się tematyką wentylacji, klimatyzacji, ogrzewania i chłodnictwa to zadanie, którego Grupa Klima-Therm podejmuje się od długiego czasu poprzez różnego rodzaju inicjaty-wy. Firma współpracuje z uczelniami wyższymi, przeprowadza wykłady m.in. na politechnikach, organizuje wizyty studentów w ośrod-kach szkoleniowych Akademii Klima-Therm, a także przygotowuje praktyki i staże dla przyszłych pracowników. &

Z DZIAŁALNOŚCI POLSKICH WYNALAZCÓW I INŻYNIERÓW ZA … · 2017-12-21 · skim wynalazcą był...

Documents

Transcript of Z DZIAŁALNOŚCI POLSKICH WYNALAZCÓW I INŻYNIERÓW ZA … · 2017-12-21 · skim wynalazcą był...