xtexb awri iqxt 2012/ bryz zpyl...ixg`e onfa ,iptl ,onexd ygxzn oda zetewzd ly izxagd xe`izd z`...
Transcript of xtexb awri iqxt 2012/ bryz zpyl...ixg`e onfa ,iptl ,onexd ygxzn oda zetewzd ly izxagd xe`izd z`...
xtexb awri iqxtb"ryz zpyl2012/
yicii zeaxze dipnex zecdi zece` xwgne zextql
milyexi
2012 xranrvrc ohq12 mrc ,b"ryz elqka g"k
3
mipiipr okez
xrR`xb awriϬ
. . . ...dlild il` aiywd el / ...oxrd jin hp`wrb hk`p ic hl`ee5 ¨©¨
. . . . . . . . . . . (ipizxa .` .w :mbxz) cec xepik / lci™ qcec6
ziy`xa / ziy`xa. . . . . . . . . . . . . (xvln .y :mbxz)8
xag l` /xag ` ev(qehiin .` :mbxz). . . . . . . . . . . . .10 ©œ
qxtd ihtey zehlgd. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13
2012/b"ryz zpyl xtexb oxwn miig lrtn lr qxta mikefd
sedbxa dh'b. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15
ep`yeg hqpx` x"c. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16
oeneleq dxe. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17
uiaepeiniq ewxn. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .18
zelirt lr 2012/b"ryz zpyl xtexb oxwn dkinzl mikefddipnex icedi ly mnler cerize xwg ly mipey minegza
dtexi` gxfne
oixh mixn. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .19
xfiil le`y. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20
'uiaepeneleq eyh. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21
xlcpq qixea. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22
xenlt xfril`. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .23
dipnex i`vei micedi ly zeaxzl inlerd cebi`d ± ".x.e`.n.w.`". .24
2012/b"ryz zpyl xtexb oxwn xwgne micenil zblna mikefd
ipa` zixi`. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .25
w`iaeh dxiy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .26
xlin lii`. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27
onhiex laiil. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .28
4
rinrxRÎxrR`xb ”wri xrc oe™ zepwY ic oe™¨
. . . . . . . . . . . . . . . . . . xtexb awri y"r qxtd zepwzn30
rinrxRÎxrR`xb ”wri xrc oe™ oh`rxeõl©¨
. . . . . . . . . . . . . . . . . xtexb awri y"r qxt ipzg zniyx31
5
x r R ô x b ” w r i
,oxrd jin hp`wrb hk`p ic hl`ee¨©¨
oxrhy hin hpiieerb hk`p ic hl`ee¨©
,oxrxh hin oe`
,obrx hin oe`
.obree ic sie` miplfb hin
(oiihy õ oe™ oh`y oi`)¨
- dliNd il` aiWwd El¦§¦¥©©©§¨
dlrnln siHd eiakFM¨¨¦¦¦§©§¨
,mWB axŸ¤¤
rnC ax mr¦Ÿ¤©
.dOd JxCA xW` mihql lr©¦§¦£¤©¤¤¥¨
(davn ly dliva)
6
x r R ô x b ” w r i
7
x t e x b a w r i
(ipizxa .` .w :mbxiz)
8
x r R ô x b ” w r i
9
x t e x b a w r i
10
x r R ô x b ” w r i
11
x t e x b a w r i
13
qxtd ihtey zehlgd
edil` x"c ,x"ei ± xhky ewpi x"cn zakxend ,xtexb qxt ly mihteyd zcre .`
,megza miwdaen mixweg ly zrc zeega mb dpiir xy` ,xciw oexd` x"ce ,rlq
lrtn lr 2012/b"ryz zpyl xtexb awri y"r qxta zekfl cg` dt dhilgd
zeaxz megza dcakp dnexz enxz zipebaxd mzelirta xy` miyi`d z` miig
:oldlck ,diehp cid cere ,yicii zeaxz meciwae dipnex zecdi
± sedbxa dh'bmiavern mda ,zipnexa mixvw mixetiqe mipnex meqxt lr
dipnexa micedid iiga miwxt dlern oepbqae dwc zibelekiqt zeyibxa
.diipyd mlerd zngln ixg` l`xyiae
px` x"c± ep`yeg hqmixetiq uaiw mda mixtqde zi`pezird ezcear xear
micedid iig ly mipey mihaid ziyi` dii`x zieefn micrznd ,zepexkife
.mixyrd d`na daeclen ixre zexiira
± oeneleq dxezepezird ,oeyld zexve` zybpd ornl mipyd zax dzelirt lr
mihqwh zpwzd ,mebxz ,d`xed zervn`a mipey mildwl yiciia zextqde
.zitxbeilaia dceare qetcl
± uiaepeiniq ewxnxear micrznd miixhpnewec mihxq zpkda ezetzzyd lr
mlxeb z`e dipnexa mipey mifkxna micedid iig z` mi`ad zexecd
.d`eyd ztewza
y"r oxwn dkinza zekfl cg` dt dhilgd xtexb qxt ly mihteyd zcre .a
mnler cerize xwg ly mipey minegza zelirt 2012/b"ryz zpyl xtexb awri
:oldlck dtexi` gxfne dipnex icedi ly
± oixh mixn,ilbp`±ixar±yicii ,ipeylÎzlz hwl ly xe`l d`vedl dkinz
mipya ofe`dpqwf dpgna ,yiciia eazkpy ,bxeaqlrcr megp ly eixiyn
.`ean ieeila ,1945±1944
± xfiil le`yzeccenzdn zepenz dlrnd dfgn ly xe`l d`vedl dkinz
.d`eyd zerxe`n mre zeinyihp`d mr dipnex icedi
14
± 'uiaepeneleq eyhly ,zpkcerne zagxen ,dycg dxecdn z`vedl dkinz
xtqdIstoria teatrului Evreiesc din Româniaicedid oexh`izd zeclez)
.(dipnexa [yiciia]
± xlcpq qixeao`naöxy l`igi yicii ixteq lr iceriz hxq zpkdl dkinz©
"qxraöxy ryicii oet ob`l`p`n" hwiextd zxbqna ,y`n rhprie©¨¨¨œ¦
.qhxreex`t oereayd ly ezeqgaϬ
± xenlt xfril`mixn`n uaew meqxtl dkinzConfesiunile unui diplomat
.(hneltic ly mieciee)
± ".x.e`.n.w.`",dipnex i`vei micedi ly zeaxzl inlerd cebi`dcqend
zelirtl dkinz ,yilÎuiaeail dnly x"c ly ezey`xa ,wizeed ixeaivd
zelirte dipnex icedi ly ixehqidd cerizd xeniye fekix ,seqi`
.ux`a dipnex i`vei axwa zizeaxz
ceqi oeir ixg` ,xtexb qxt ly mihteyd zcre .boxwd zldpdl ybedy xnega i
awri y"r oxwn xwgne micenil zbln wiprdl cg` dt dhilgd ,micnrend i"r
:oldlck xirvd xecd on mixwegle mihpcehql 2012/b"ryz zpyl xtexb
± ipa` zixi`lr zcweyd ,oli`Îxa dhiqxaipe`a iyily x`ezl zihpcehq
mely ,mkilr mely ly mdizexivia zeegnd xwg" mya xehwec zcear
."xbpif ryedi l`xyie dc`xb miig ,y`¤
± w`iaeh dxiyziz`eeyde zixar zextql bega ipy x`ezl zihpcehq
dazkpy yiciie zixar dxiy `yepa dfY lr zcweyd ,dtig zhiqxaipe`a¤¨
.miyingd zepya l`xyia
± xlin lii`.milyexia zixard dhiqxaipe`a yiciil bega ipy x`ezl hpcehq
± onhiex laiillr cweyd ,oli`Îxa zhiqxaipe`a iyily x`ezl hpcehq
."zil`xyide zil`xyiÎux`d dnad lr mkilr mely" `yepa xehwec zcear
15
xtexb oxwn miig lrtn lr qxta mikefd2/b"ryz zpyl201
sedbxa dh'b
ziaa dcnl iceqid xtqd zia meiq ixg` .1935Îa iq`ia y`x`h`h raexa dclep
.iq`ia xgqnl oekiz xtq
mirexi` .sqep cli dl clep l`xyiae dclie dlra mr 1970Îa ux`l dzlr
dtewzn zepexkif xnyl zpn lr aezkl jxevd z` da exxer diiga miyw¥
dly oey`xd onexd .xzei zxye`nUltima ninsoare1985Îa rited (oexg` bly)
zagxen dxecdn .'mityx' z`veda 1988Îa ritede zixarl mbxez okn xg`le
zrdÎazk z`veda rited zipnexa ef dxivi lyMinimumdwinrn da ,2001Îa
ixg`e onfa ,iptl ,onexd ygxzn oda zetewzd ly izxagd xe`izd z` zxagnd
onexd .diipyd mlerd znglnSub zodia sumbramb ,1991Îa rited (xcew lfn) æ
z`veda okMinimum.
givpdl oevx jezn dxvw dfext aezkl dh'b dkiynd ze`ad mipyd jldna
ly zenlw`zdd iiyw z`e dzclen ux`a dxec zeieeg z` mi`ad zexecd xear
zelaepd uaew 2006Îa rited jke zghaend ux`l diilrl oey`x xecPe firul
de ataly zewcd ,miihnxc miavnl dzeyibx ,icegiid dpepbq (heg lr mixefy) Üæ
qxta dzkf `id .zxewiad cvn migayl ekf zeiencd oeit`a ibelekiqtd gezipd
.2007 zpyl 'uiaelewpi
onexdComorile Arieleidlrn ,2011Îa mqxtzdy ,(dl`ix` ly zexve`d)
xece dipnexn milerd xec ly han zcewpn ux`a miigd ly zakxen dpenz
meineid iiyw mr mipey zeccenzd ikxc ly ,mixavd mdicliilra mirexi`e
.zine`l zernyn
16
ep`yeg hqpx` x"c
dxez cenlzae xcga cnl ezeclia .1929Îa daeclena hyxbp dxiira clep¤§¤§
mipya .zinewnd dlidwd y`x ayei znieqn dtewz yniy eia`e ,hyp`thya
dgtynd dxar 1945Îa .o`yeheaa icedid oekizd xtqd ziaa cnl 1944±1941
hpcehq did 1954±1948 mipya .eicenil z` hqpx` jiynd my ,c`lxa xirl
xtka mipy yely ly ziyrnd dceard aly z` xar ,iq`ia d`etxl dhlewta
wqr 1971±1967 mipyd oia .zillkd dibxexikd megza dgnzd okn xg`le
xehwec" x`ez zlaw z`xwl iq`ia ztqep ziyrn zenlzyde ipilw xwgna
) "d`etxd ircnaD. Sc..(
dide ezceara oiihvd `ed daeclena zepey mixra mileg izaa mipyd jldna
zexbqna erevwna weqrl jiynd diqptd libl ribdy ixg` mb .dwlgn ldpnl
zr iazka enqxtzd xy` eze`iwa megza miircn mixn`n aezkle zepey
.dl dvegne dipnexa
.e`w`a xira dlidwd creea zeaxz ipiiprl ureik yniy 2006±1994 mipya
ligzd eziilr ixg` .dtiga ayiizde 2006 zpya ezy` mr ux`l dlr `ed
:ux`a zipnexd zepezira mipehilit mqxtlMinimum, Viata noastra, UltimaÜ æ
ora, Jurnalul saptamânii,Îa zeriawa azek `ed 2008 zpyn .Expres Magazin. æ æ æ
mya mixvw mixetiq uaew iq`ia rited 2011ÎaFata din sala de disectieÜ
zepyn zeihqixened zecefit` xagnd dlrn mda (miznd gezip xcgn dxegad)
oekizd icenil ztewzn mirexi`e zeienc lr zepexkif ok enke ,xirv `texk eiig
.c`lxa xira
xtqd iq`ia rited 2012ÎaPovestiri nepovestite(exteq `ly mixetiq)
mlerd zngln iptl daeclena micedid iig ly ceriz oirn mieedn eiwxty
z` ax oexyika x`zn xagnd .xbazne cli ly di`x zieefn dkldnae diipyd
dxiird icedi ly diitka iepitd z` ,hyp`thya ezecli inia mixet zebibg
mler lr iaihwlewd oexkifd .cere iq`ia mexbetd icd z` ,1941Îa o`yeheal
rvn`a mb gvpen cer eppi`y.xtqd z` mieelnd zepenze mixei` ze
17
oeneleq dxe
xtq zia meiq xg`l ,1964Îa .d`ey ilevip mixedl dipaliqpxha 1947Îa dclep
.milyexia dayiizde dzgtyn mr ux`l dzlr ,dx`nÎeh`qa oekiz
ziztxv zextq mibega milyexia zixard dhiqxaipe`a dcnl ux`l d`ea mr
qixta iyily x`ezd icenill d`vi 1969Îa .ipye oey`x x`ezl diteqelite
xwira ,1984 cr dkx`zd my dzedy j` ,ztxv zlynn mrhn dbln zekfa
miincw`d miigd z` dpiit`y zqqezd gexa d`vny axd oiiprd llba
,ze`vxda dtzzyd ef dtewza ."mihpcehqd cxn" ixg` my miil`ehwlhpi`de
xwga zeinegzÎax zeyibe ,zeycg zeqitz egzet ozxbqnay ,xwgne oeic zeveaw
zicedid zeaxza oiiprd zexxerzd ly dxiee`a ,liawna .dxagde gexd ircn
zextqe oeyl cnll dlgde zirevwn daqd dxar ,minid zyy zngln ixg`
.zi`pezir dceara dwqre ziztxvl zixarn dnbxz ,zixar
mr cgi ,dziide ,zepey zexbqna yicii z`xeda dwqr 1984±1980 mipyd oia
xy` ,qixta ("litrb") yicii cenill dceb`d icqiin oia ,iwqxeaip wgviœ
xecd ipan miax yicii zextqle dtyl axwl egilvd zepeEbnd dizeielirt
zepn` inegzae ,mebxza ,xwgna ,d`xeda weqrl mdn micg` e`iad s`e ,xirvd
.yicii zeaxz mfkxnay mipey
xeniyd inegza zeceara cwnzdl dxe dkiynd 1984 zpya ux`l daey mr
mzybpdae ,mlera mipey mifkxna yiciia exvepy zicedid zeaxzd zexve` ly
,ziztxv ,zixarl yiciin mebxza ,xzid oia ,dwqr `id .miycg mildwl
,mixen zeienlzyda ,oekiza yicii dcnil ,mixn`n xtqn dazk ,zixbpede
uiw iqxewa cnll dpnfed 2002±1999 mipya .cere mye ci icaerl zeienlzyd
.dyxeeae qixta yiciil miiaiqphpi`
xikad lbqd ixag ly mihwiext reviaa wlg zlhep dxe ,mipyd lk jxe`l
,l"egae ux`a mixg` xwgne hr iyp` lye zixard dhiqxaipe`a yiciil bega
enk ,yiciia zextq zexivi ly zex`en zexecdn ly qetcl dpwzd megza xwira
lrtnd ly ziy`x zkxer zynyn `id ,sqepa .yiciile yiciin minebxz ly ok
ici lr 1993Îa mwedy ,oeEwn itxbeilaia rcin xb`n - "yicii zepezir gztn"
rcin agxd xeaivl yibpdl dxhna ,zixard dhiqxaipe`d on oxhyxaep .` 'text
zevx`a 19Îd d`na lgd yiciia enqxtzdy zrÎiazke mipezir ly mpkez lr
mb odipia ,zepey.dipnexa
18
uiaepeiniq ewxn
oezird on xtq zial ribd mxha cer `exwl cnl .1935Îa ,dipnex ,hqxweaa clep
lecbd ipnexdUniversulelhedy "diitkd zcear" zxbqna eia` glyp eil`y ,
xtq ziaa ligzd eicenil z` .dxiaa diipyd mlerd zngln onfa micedid lr
zkxrna cenll jiynd dnglnd ixg` .zipnexae zixara ecnl ea ,icedi iceqi
.dlklka ipy x`ezl dkfy cr dlibxd
ite`e ikepig jxr ilra miixhpnewec mihxq witnk ezcear z` ligzd ewxn
izlynnd mihxqd otle`a izlenrzAlexandru Sahiadpy 20 jyna .hqxweaa
.mihxq 30 eci zgzn e`vi
,zikepigd difieelha cin cearl ligzde ezgtyn mr ux`l dlr 1980Îa
5±2 i`libl zcreind "zerztdd zakx" dxcqd z` xvi `ed .jxd libl zeeva
difieelhd ly "jxd libl replewd ziiyrz" zxbqna .dxcqa zeipkez 350 miiae
"oeqxbled qlip" ,"uer ux`n mqewd" ,"ald" :zeipkezd ewted miwdy zikepigd
micreind "dhilwe dilr"e "oeixeb oa" mihxqa zelew witne i`na did `ed .cere
.jepigd zkxrnl
diaxqa ,dipnex icedi z`ey lr hxq zeyrl drvdd z` dlrd `ed 1995Îa
z` ,i`nak xpxh ohlef mr ,witde jxr `ed ,dlawzd drvddy xg`l .dpiaeweae
miqxt xtqnl dkf ,l"gae ux`a oxwed hxqd ."mepidibd dixhqipqpxh" hxqd
xvie xpxh ohlef mr cearl jiynd `ed dglvdd on ccern .dxwed zeze`e
,iq`i :dipnexa zeifkxn zelidwa micedid iigl miycwend miixhpnewec mihxq
dpey`xl mipecip mihxqd on dyiya .cere d`icxe` ,hbiq ,iedexec ,uiaepx'v
zexaw iza zeawra" :dipnex icedi z`ey zeclezn miwxt zil`efieÎeice` dicna¦¨
uiaepx'v" ,"gnvz ux`n zn`" ,"...x`ypy dn" ,"mze` xtq in" ,"migkyp
milaihqta epxwed dl` mihxq mb ."zn`l xwy oia ± iq`ia mexbxetd" ,"iailay
zinlerd zixa ipa ly izxweid qxta 1999Îa ekf mitzeyd ipy .miqxtl ekfe
.sxecqz`n slee dclid y"r
q drax` eiykr cr mqxte daizkl dpt ewxn ze`lnbl ez`ivi ixg`lr mixt
:dipnexa micedid iigDovada, Adagio, Noua China, Mall.
19
xtexb oxwn dkinzl mikefd2/b"ryz zpyl201cerize xwg ly mipey minegza zelirt lrdtexi` gxfne dipnex icedi ly mnler
oixh mixn
.bxeanda dzgtyn mr dxxebzd 1983Îa lgd .1975Îa ,oilet ,aewxwa dclep
zixard dhiqxaipe`a yiciie diteqelit dcnle 1996Îa ux`l dzlr mixn
mipya .qix`ta dzyr `id yiciia ipy x`ezl dicenil z` .milyexia
dpkda dtzzyde dipnxbae dilbp`a ,ztxva yiciil dxen dziid 2003±1998
.2002Îa qix`ta xe`l `viy iztxv±yicii oelind ly qetcl
yiciil bega iyily x`ezl dicenil z` dligzde ux`l day `id 2004Îa
dipte d`eya zeqpzdd" ,dly xwgnd zcear .milyexia zixard dhiqxaipe`a¨
,ziplet ,yicii) zepgne ze`hbn zipeyl axd dxiyd ziixlwtq`a miizeaxz axd©
x`eza dze` dzkif ,jehpiiy l`igi 'text ly ezkxcda ,"(zixare zipnxb
mxh mziaxny ,mihqwh 1000Îk ly qetxew siwn xwgnd .2012 zpya xehwec
zervn`a ribdl zpn lr l"egae ux`a mipey mipeikx`n ehwel md ;enqxtzd
axwa zepey zeveaw ly ozeqpzd ly xzei daeh dpadl mda deeynd oeird
.d`eyd ini` mr ccenzdl evl`py micedid
ziae aia` lz zhiqxaipe`a yicii cnll dligzd `id ,dicenill liawna
.aia` lz zhiqxaipe`a yiciil uiw iqxewa zcnln `id 2006 f`n .mkilr mely
ocq ac oekna jehpiiy l`igi 'Rext ly xwgn zihphqiq`k dzr zynyn mixn
z` liknd uaew qetcl dpikn ezi` cgie milyexia zixard dhiqxaipe`a
xirv d`ey levip ,xrlbixhy ikcxn xteqd oia yiciia zwzxnd zeazkzdd
mipyd jldna wxeiÎeipa wieeiil .d lebcd xxeynd oial ,qixta xxebznd
.1952±1945 zeperhd
,ipeylÎzlz hwl meqxt lr zcaer mixn ,dly xehwecd zcearl jynda
mipya ofe`dpqwf dpgna yiciia eazkpy ,bxeaqlrcr megp ly eixiyn
lr `eana deEli hwlde ,ilbp`e ixar mebxza mb eritei mixiyd .1945±1944
.d`eya dxiy zaizk zrtez
20
xfiil le`y
,okn xg`l .oekizae iceqi xtq ziaa cnl mb my ,1936Îa ,dipnex ,iq`ia clep
opkznke zyexg izaa qcpdnk ely dxiixwd jldnae ,dqcpd icenil cnl
.df diiyrz spra zepekn ziipae lihqwhd megza mlzyd mipey mihwiext
milebc mixenn yicii zextq cnl mb `l` ,ziaa yicii xaic wx `l xfiil le`y
ax dnxz dtprd mzelirt xy` ,`x`w wivi`e lwpxt xfril` ,exirazvtdl ze
.diipyd mlerd zngln ixg` dipnexa yicii zeaxz
ixg` .zipnexae yiciia zextq zexivi `exwl le`y dpdp ezecli ini f`n
jezn ,elld zetyd izya milyne mixiy aezkl lgd `ed ,2003Îa ux`l eziilr
heytd avwnd .zepey zeaiqpa eizeaygn z`e eizeybx z` `hal oevxe jxev
.wc xened yeg xkip mwlgae ,innre lilw ite` eixiyl mipwn dxidad dtyde
iaia`Îlzd oeneia enqxtzd eixiyn dyingqröp rhvrllr ,xvw xetiqe
i`yxeed zrdÎazka rited ,xcga oey`xd meia icedi cli ly eizeieegq`c¨
hx`ee ryicii. ¦¨
mya azky dfgnExodulicedi ly zicegiid mzeccenzdn zepenz dlrn
,dixhqipqpxhl miyexibd :d`eyd zerxe`n mre zeinyihp`d mr dipnex
dlt`d dtewza mlaq awr .diitk zecearl geliy ,zeend zeakxe minexbet
deewn xfiil le`y .l`xyi ux`l ribdle dipnex z` aefrl milevipd mit`ey
.hxql ezkitdl e` oexh`izd zna lr ezelrdl jynda `iai dfgnd meqxty
21
'uiaepeneleq eyh
eicenil jynd .icedi iceqi xtq ziaa cnl my ,dipnex ,o`yweta 1934Îa clep
cenll lgd okn xg`l .hqxweaa 'dxehlew' icedid oekizd xtq ziaa eid
.hqxweaa dhiqxaipe`a zextqe dixehqid
zepezira caerd xrepl zecreind zeazk ,ieca mya ,mqxtl ligzd xirv liba
izeaxz ite` zlra dziidy zepezird xear mixn`n azk jk xg`e zineid
wleq 1956 seqa miizlynnÎihp` mirexi`a ezeaxernl cyg lya .izextqe
lr xvw onfl xvrpe ,dhiqxaipe`d on mb jk ,ihqipenewd xrepd oebx` zexeyn
.zepezira mqxtl eilr xq`p znieqn dtewz .'dh`hixewq'd ici
jldna .aia` lz zhiqxaipe`a oxtqk cearl ligzde ux`l dlr 1964Îa
zipnexd dtya ux`a dritend zepezira mipeEbn mi`yep lr azk `ed mipyd
.ef dtya mipey mineqxt ly jxerk yniye
mirexi`e zeienc milrnd ,ixehqid ite` ilra micg` mixtq xaig `ed
aexwde wegxd xara dipnex icedi ly zeaxzde dxagd iign miizernyn
tq ite` ilra mivaw ok enke ,zizxby izla han zcewpn.ihqixelwlete izex
:xikfdl ozip mdipia
Istoria Evreilor din România, România Judaica, Istoria Holocaustului din
România: Transnistria, Transilvania de Nord, Mircea Eliade si Evreii, UnÜ
carturar evreu-calugar: N. Steinhardt, Istoria Teatrului Evreiesc dinæ æ æ
România, Shalom Alechem si Menahem Mendel – Romanul unui om deÜ
afaceri, 5000 ani de umor evreiesc.
ly y`x ayei ynyn `edCentrul Cultural Israeliano-Romînl"end ldpne
Editura TESU.eixtq aex z` mqxt ea , Ü
xtqd ly ,zpkcerne zagxen ,dycg dxecdn meqxtl oikdl lgd dpexg`l
Istoria teatrului Evreiesc din România,(dipnexa icedid oexh`izd zeclez)
.zepenze mixei` ieeila
22
xlcpq qixea
eicenil z` miiq 1975Îa .zevrend zixaa f` ,diaxqa ,ulaa 1950Îa clep
,diaclen ly zipetniqd zxenfza xpk dide apiyiw ly dwiqenl oeixehaxqpewa
.deewqena iwxeb y"r zextql oeknd ly yiciil dwlgna cnl jynda j`
zrdÎazka yiciia mixetiq mqxtl ligzd `edcp`lniid yihree`q¨©
1992Îa ux`l eziilr cr 1990În .zkxrnl sxhvd dxdnae 1981Îa (deewqen)
zrd azk ly iciid wlgd ly jxerd mb didlew xrfcpe`dze`a .apiyiwa
.diaclen ly zine`ld difieelhd ixeciya yiciia zipkez dgpd dtewz
yiciia miclil zrÎazk `ivede jxr l`xyiahiiwÎoe`Îcpiw1998 f`n .
oereayd ly iy`x jxerk ynyn `ed 1999 i`n f`ne wxeiÎeipa xlcpq xxebzn
qhxreex`tldwl miyibp mdipy ,ely eicxd zeipkez lye (yiciia dxecdnd) Ϭ
,jiixhq` icpb mr cgia ,jxer `ed ,2007 i`na lgd .hpxhpi`a elek mlera agxd¤¨¦
zrd azk z` mbhtpewev ic. œ
mdipia ,dxiye dfext ixtq dryz xlcpq mqxt 2010±1986 mipyd oiaxrc
mrpexa xrhl`,(1994 ,aia`ÎlY)oxrieh,(1997 ,milyexi)mrpet jrlrRr rpixb ©¨œœœ
ocrÎob,(2003 ,oilxra)obie` ic hk`nx`t h`d mleb xrc oree.(2004 ,milyexi) ¨œ©©
,oexg`d extqoexMif oön oet qrwipee`eeÎcnlicedi ly mzenc z` dlrnd , ¨œ
,zilbp`l enbxez eizexivi .xtexb oxw zkinza ,2011Îa mqxtzd ,diaxqa
.miaeyg miizextq miqxt xtqna dkf `ede ,zipnexe zixar ,zipnxb ,ziztxv
exg`d mipya azk xlcpqicedi lr miixhpnewec mihxq xtqnl eixpvq zep
l`igi ,yicii ixteq ipy lr iceriz hxq oikdl opkzn dzre dpiaeweae diaxqa
"qxraöxy ryicii oet ob`l`p`n" hwiextd zxbqna ,y`n rhprie o`naöxy©©¨¨¨œ¦
oereayd ly ezeqgaqhxreex`t. Ϭ
23
xenlt xfril`
miiq ,1960Îa ux`l eziilr iptl .1929Îa ,dipaliqpxha mexca dxiira clep
mqxt `ed .'felw ly dhiqxaipe`a ziqex zeaxzae diteqelita ipy x`ez icenil
oereaya ziteqelit zextq ly zxewiae miiteqelit mi`yep lr mixn`n xtqn
Tribuna.'felwa ritedy ,
milyexia zixard dhiqxaipe`a 1964Îa milyd hxehwecd icenil z`
mipya ,dtexi` gxfnl dwlgna iy`x xfer did 1969 cr .uegd cxynl sxhvde
1975 cr ,jyndae ,bxeapqwelae diblaa l`xyi zexixbya zxiy 1973±1969
mipebx`l dwlgna mipey miciwtz `lin 1991±1977 mipya .elqe`a zexixbya
1994±1991 mipya .ztxvae zipihld dwixn`a l`xyi zeiexixbya ,miine`lpia
uegd zexy urei ,2001 cr ,jk xg`e ,qixta ewqpe` cil l`xyi xixby did
.dtexi`a icedi yekx zxfgdl
,zepey zetya ,miax mixwgne mixn`n mqxt xenlt xfril` ,mipyd jldna
z` mitwynd ,zeizextq ze'fhxetx ode ,ueg zeipicne diteqelit ly mi`yepa
1994Îa ze`lnbl ez`ivi xg`l .zepey zevx`a ezedya zexiyrd eizeieeg
:mixtqd z` zixara mqxtdncwd byen lr ,ceklna ebph ,ogana zecici
ly epnein ± xndlil zyxt ,dzbe xcxd ,bpiql ly mzpyn itl dixehqida
.jiiy axern
,xtqd 'felw zhiqxaipe` z`veda rited 2002 zpyaConvergenteÜ
diplomatice si culturalexenlty revwnk dihneltic lr ze`vxd uawnd , Ü
.'felwa dpicnd ircnl dhlewta xiard
extq ,milyexi ,lnxk z`veda mqxtzd 2010Îa:ayr enk miryx gexta
zexehhwic izy lva mixerpztewza dipnexa ezecli zepy z` xagnd dlrn ea ,
ezexbazd zepy z`e ewqpehp` lyxnd zbdpda zihqiytÎiv`pd zepcexd
ihqil`ix Fnnd ite`d lra ,df xeaig meqxt .iwiaylead iekicd xhyn ikygna¤
.xtexb oxwn dkinzl dkf ,iyi`
z`veda ,iq`ia mqxtzd dpydInstitutul Europeanxenlt xfril` ly extq ,
Confesiunile unui diplomatmiax mixn`n evaew ea ,(hneltic ly miieciee)
iaia` lzd oegxia mqxt xagndyMinimum.2011 cre 2001 mipyd oia
ly mihaida dqepn hneltic ly ziyi` han zcewpn mipc mipeyd mixn`nd
.zicedi zedfe zeinyihp` ,zine`lpia zeipicn
24
micedi ly zeaxzl inlerd cebi`d - .x.e`.n.w.`dipnex i`vei
zelirt ldpn dpy dze` f`ne ,aia`Îlza 1980Îa cqep caeknd ixeaivd cqend
ly ezey`xa ,cebi`d .dipnex zecdi zeaxz xwge dvtd ,getih aiaq zipebax
zeizeaxz zeieqpkzd oebx`a micgein mibyidl ribd ,yilÎuiaeail dnly x"c
mirbepd mi`yep epecip oda ,dzaiaqe aia`Îlza mitzzyn zeax zeiztewz
dpyi cebi`d oerna .'eke xe`l mi`veid miycg mixtq ,dipnex zecdi ly dxarl
.mi`xew ze`n da mixwany ,zipnexa xwira ,zety yya dxiyr diixtq
ipebx`e gex iyp` mr miqgid ewcdzde ekld ,dipnexa xhynd iepiy f`n
mipeikx`l dyib zpzip ,rcin itelig ly zelert eniiwzd ;miipnex zeaxz
lrt .x.e`.n.w.` oky ,cgeina aeyg df haid .ok iptl mixebq eidy dipnexa
lr miixewn zecerze mixneg ly xeniye seqi` megza mipyd jxe`l dcnzda
on miax mixweg ynyn .x.e`.n.w.` ly xiyrd oeikx`d .dipnex icedi ly mxar
.dipnex icedi ly mxar xwgl rbepd lka mlerd one ux`d
25
xtexb oxwn xwgne micenil zblna mikefd
b"ryz zpyl/2201
ipa` zixi`
yicii zxaec daiaqa dlcb j` ,onizn elry mixedl 1964Îa wxa ipaa dclep
.oey`x x`ezl "obe zia" zepal milyexi zllkna j"pze zilbp` dcnl .zixbpede
mze` ,oli`Îxa zhiqxaipe`a jepigl dwlgna dzyr ipyd x`ezd icenil z`
oeyll miqxew mb dgwl `id ipy x`ezl dicenil zxbqna .zepiihvda dniiq
.yicii
dybd llek ,deewz gzta "oexeyi" ziptle`a zilbp` z`xeda zwqer zixi`
mr zextql dwlgna iyily x`ezl zcnel `id liawna .zedeab zenxa zexbal
.yiciil dnbna oli`Îxa zhiqxaipe`a l`xyi
mely ly mdizexivia zeegnd xwg" :`ed zcwey `id dilr dfzd zcear my
myiil zywan `id ."xbpif ryedi l`xyie dc`xb miig ,y` mely ,mkilr¤
aillkd zeegnd xwg megzn dae`yd ,zipycg dibelecezn ef dcear zxbqn
miritend zeegnd ibeq ik dgpd jezn .yicii zextqa miifkxn mihqwh lr oeica
ozeide izxeywzd ociwtz lya obx`n ceqi mieedn mipey miizextq mihqwha
oeit`a zepeEbnd odizeiernyn z` oegal ie`xd on ,ilelin izla ih`et irvn`
lr zelret odyk ,xirvd e` xbeand xecl zekiiyd zeienc ly zicedid ozedf
.mipey miizeaxzÎmiizxag mixywd rwx
26
w`iaeh dxiy
dxiird on 1934Îa dxcgl eribd dia` cvn miaqd .dxcga 1983Îa dclep
yicii xeaic zxeqn lr exny ,ux`d icili mdy s` ,dixed .dipnexa y`x`l`w
.ziaa
dhiqxaipe`ay ze`lwgl dhlewta miigÎilra ircna oey`x x`ezl dcnl
megza cearl dticrd `id ,z`f mr cgi .2007Îa x`ezd z` dniiqe zixard
oezira itxbd aevirdaixrn.mitqep zenewnae
zixar zextql bega ipy x`ezl micenil dligzde dtigl dxar 2010Îa
liawna .daill cgeina aexw didy megz ,dtig zhiqxaipe`a ziz`eeyde
d`xed zxferk ,dtig zhiqxaipe`a mihpcehqd oezir zkxerk dyniy dicenill
zhiqxaipe`a hkd oe`ifena zitxb zavrne dkixcnke ontixa dl`x` x"c ly
.meid cr zcaer `id my ,dtig
zhiqxaipe`a miizpy miqxewa yiciia mb dxiy dnlzyd zepexg`d miizpya
dfz oikdl dzpeek oky ,aia`Îlz zhiqxaipe`a miiaiqphpi` uiw iqxewae dtig
l`xyi zpicna eazkpy zixar dxiye zicii dxiy oia iz`eeyd xwgn dfkxnay
'text ly mziigpda ,"z`xwl"e "l`xyi bpei" zxeag lr ybca ,miyingd zepya
zixard dhiqxaipe`dn jehpiiy l`igi 'texte dtig zhiqxaipe`n acÎoa dvip
.milyexia
27
xlin lii`
zevx`a ddy xyr cr ray libn .ocxid wnray rxfÎzia ueaiwa 1984Îa clep
icenil z` miiq ,ux`l eaey ixg` .zicedid zepkeqa eia` zcear awr zixad
deeily weqir ,xrep jixcnk ,jepig liga dyr i`avd ezexiy z` .ueaiwa oekizd
.xira od ueaiwa od jynda mb eze`
bega milyexia zixard dhiqxaipe`a 2008Îa oey`x x`ezl cenll lgd
x`ezd meiq xg`l .dixehqidl xtqd zia ly "mipiihvnd zipkez"ae dixehqidl
ipy x`ezl cenll ligzd ,miizpy jyna yicii oeyl icenile ,2011Îa zepiihvda
zexkidd z` winrdl oevx jezn zixard dhiqxaipe`a yiciil jnqend zipkeza
`id lii` ly ezpeek .dtexi` gxfn zecdi ly izeaxzde izxagd mlerd mr
on zexewn lr zeknzqd jez ,z`f zecdi lr ixehqid xwgna jynda weqrl
.ux`a mixwegd ici lr elvep mxh maexy ,yiciia dtprd zepezird
diixtqd ly zixehqid zepezirl dwlgna caer `ed eicenill liawna
ynyn `ed sqepa .yicii zepezir ly divhibicd megz lr i`xg`k ,zine`ld
.ixxd gp laei x"c ly xwgn xfer
28
onhiex laiil
eicenil z` miiq 1985Îa .1963Îa ,mini mze`a zevrend zixa ,ulaa clep
.apiyiwa zizklnnd dhiqxaipe`a oey`x x`ezl
ly yiciil dnbna ipy x`ezl cnl .cecy`a ayiizde ux`l dlr 1990Îa
dyn" `yep lr dfz azke oli`Îxa zhiqxaipe`a l`xyi mr zextql dwlgnd
.1995 zpya x`ezd z` miiq ."ezxivie eiig ± onhl`
fkxn ,"mkilr mely zia" ly xikfnk ynyn `ed ,meid cre 1995 zpya lgd
.oxhyxaep .` 'text ici lr ldepnd ,aia` lza aeyg yicii cenile zeaxz
zhiqxaipe`a l`xyi mr zextql dwlgna iyily x`ezl dzr cnel laiil
mely" `yepa xehwec zcear lr ,odk ozp x"c ly eziigpda ,cweye ,oli`Îxa
dvnn xe`iz `ed exwgn zxhn ."zil`xyide zil`xyiÎux`d dnad lr mkilr
dnal ecaery ,mkilr mely ly zecg` zexivi exary mileblbd ly hxetne
oeic jez ,epini cre mixyrd d`nd ziy`xn lgd ,ux`a yiciiae zixara elrede
zepey zetewz mipiit`nd miizepn`e miibeleiveq ,miibele`ici` mihaida
.oexh`izd mlera miifkxn mixveie minfi ly oznexza zecwnzde
29
rinrxRÎxrR`xb ”wri xrc oe™ zepwY ic oe™¨
oet ehtie` oe` dxivi ic oköxhyevxrhpe` fi` rinrxR xrc oet liv xrcœœœ
oi` oe`) xraöxy ryirxard oe` ryicii owihenxrc ev .mehpcii oyiprnex¦¦¦
o` oi` xrc` ,yiprnex oi` ot`yrb oa`d rklree ,xraöxy jie` ol`tÎm`pqie`©œ©¨©œ¨©
dxivi qprnree ,(ux`lÎueg oi` xrc` l`xUi oi` j`xRy xrcnrxt xrxrcp ©̀œ©¨
ev .mehpcii oyiprnex mrpet xröhyev owihqöb mrc xrhpe` hköxhyœ¦
yx`t ohin bl`txrc hin oarbrbR` jif oa`d rklree ,qxryx`t owihenxrco œ¨¨¨œ¨œ¨
rklree ,xraöxy xrc` ,mehpcii oyiprnex mrpet rhkiyrb ic xrc` oarl q`c¨¨œ¦¨
oyiprnex mrc oet ohxreeÎxehlew ic f` ,bpet`y xriif hin hxröhyrböa oa`d¨œ©œ
.wl`t xrfcpe` oet xehlew xrwiclleM xrc oi` oxree oq`lyrbpö` ol`f mehpcii¦¨¨œœ¨
l"f xtexb awri y"r qxtd zepwzn
mixteq ccerl ,dipnex zecdi ly dzxivi z` qp lr zelrdl :qxtd zexhn
zifrel dtya exviy mixteq mb llkd on mi`vei mixwnae) zixarae yiciia
e` dipnex zecdi ly zipgexd dnexzd z` dhilan mzxiviy (l"egae ux`a
dxeywd xwgn zceara dglvda ewqry mixweg ccerl ,dipnex zecdi ini ixacl
enxz mzcearay mixagn e` dipnex zecdi ini ixacl e` dipnex zecdi iigl
oia dixteq zxivi z`e dipnex zecdi ly zeaxzd ikxr z` lilkdle hiladl
.epnr zeaxz ly mikxrd
30
rinrxRÎxrR`xb ”wri xrc oe™ oh`rxe`l©©¨
xtexb awri y"r qxt ipzg zniyx2012 - 1971
dirny ipa`
x"c axd ,wgvi iqtl`
awri oixtl`
wgvi ivx`
lexw qpia
dnly lwia
dh'b sedbxa
oe`il yihxa
ei'bxq `icpxa
awri xlb
dnly cec
ikcxn uipec
`bxy xad
x"c ,hqpx` ep`yed
a`f o`i'vel uiaewyxd
dnly oncle
miig onciif
cecÎdyn hiig
eleq xg
slee xeanh
ohlef xpxh
jexa oihwxh
le`y lnxk
ewpi qeilei
l`kin iwqeeiwpi
xece`iz `ialÎoiihypal
diph ewqpiael
wgvi ocel
yilÎdnly uiaeail
yilÎdix` yiaiil
ilehp` oiil
dyn xhqnl
xcpqkl` ocexin
qeixn ewxin
iwin wixn` iqexn
ozp wxn
dpyey oniep
dxe oeneleq
ewxn uiaepeiniq
edil` xbpiclqÎrlq
qixea xlcpq
irlwl` dpi'b o`ihqq
xcpqkl` ht`fltr
dix` bxaphqxit
xfril` xenlt
mdxa` xlt
(wgvi) w`qi` ult
lexw onclt
awri oncixt
mgpn enxt
xfril` lwpxt
xy` dlew
miig oefpiax
xehwie eqex
31
dwp` xiny
xcpqkl` h`lalbity
zeaxzl inlerd cebi`d - .x.e`.n.w.`
dipnex i`vei micedi ly
Îxehlew ryicii - yicii zeaxzl dxagd¦
ht`ylrfrb©œ
ocq ac lrtn
- yicii xtql fkxndYiddish Book Center