Dokumenty informacyjne o Unii Europejskiej - 2018 1

WSPARCIE Z EUROPEJSKIEGO FUNDUSZUROZWOJU REGIONALNEGO NA RZECZ

EUROPEJSKIEJ WSPÓŁPRACY TERYTORIALNEJ

Europejska współpraca terytorialna to instrument polityki spójności służący rozwiązywaniuproblemów wykraczających poza granice państw oraz wspólnemu rozwijaniu potencjałuróżnorodnych obszarów. Działania w ramach współpracy są finansowane ze środkówEuropejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego poprzez trzy kluczowe komponenty:współpracę transgraniczną, współpracę transnarodową i współpracę międzyregionalną.

PODSTAWA PRAWNA

Art. 178 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej oraz rozporządzenie (UE) nr 1299/2013z dnia 17 grudnia 2013 r.

PRZEPISY OGÓLNE

Europejska współpraca terytorialna stanowi część polityki spójności od 1990 r. Na okresprogramowania 2014–2020 po raz pierwszy w historii europejskiej polityki spójnościprzyjęto szczegółowe rozporządzenie obejmujące działania w zakresie Europejskiej współpracyterytorialnej finansowanej ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego(EFRR). Europejska współpraca terytorialna to instrument polityki spójności służący stawianiuczoła problemom, które wykraczają poza granice administracyjne i wymagają wspólnegorozwiązania, oraz umożliwiający wspólne rozwijanie potencjału zróżnicowanych obszarów.Na lata 2014–2020 na Europejską współpracę terytorialną przewidziano budżet w wysokości8 948 mln EUR. Środki zostały rozdzielone w następujący sposób:1. 74,05 % na współpracę transgraniczną. Programy te służą zaangażowaniu regionów

oraz samorządów terytorialnych położonych przy jednej granicy (lądowej lub morskiej)w rozwijanie obszarów przygranicznych, wykorzystywanie niezrealizowanego potencjałuwzrostu oraz podejmowanie wspólnych wyzwań, wspólnie zidentyfikowanych przezwspółpracujące strony. Do takich wspólnych wyzwań należą między innymi: ograniczonydostęp do technologii informacyjno-komunikacyjnych, słabo rozwinięta infrastrukturatransportowa, podupadający przemysł lokalny, nieodpowiednie otoczenie biznesu,brak kontaktów między administracją lokalną i regionalną, niski poziom rozwojubadań i innowacji oraz wykorzystania technologii informacyjno-komunikacyjnych,zanieczyszczenie środowiska, działanie służące ograniczaniu ryzyka, negatywna postawawobec obywateli państw sąsiadujących itp.;

2. 20,36 % na współpracę transnarodową. Programy te są realizowane na większychterytoriach transnarodowych i służą wzmocnieniu współpracy poprzez działaniapromujące zintegrowany rozwój terytorialny na dużych europejskich obszarachgeograficznych wśród krajowych, regionalnych i lokalnych podmiotów. Ponadto obejmują

Dokumenty informacyjne o Unii Europejskiej - 2018 2

one również te obszary morskiej współpracy transgranicznej, które nie wchodzą w zakresprogramów współpracy transgranicznej;

3. 5,59 % na współpracę międzyregionalną. Programy te służą zwiększeniu skutecznościpolityki spójności poprzez realizowanie działań promujących wymianę doświadczeńmiędzy regionami w kwestiach takich jak: opracowywanie i realizowanie programów,zrównoważony rozwój obszarów miejskich czy analiza trendów rozwojowych naterytorium Unii. Wymiana doświadczeń może obejmować promocję obopólnie korzystnejwspółpracy klastrów innowacyjnych prowadzących intensywne badania, a także wymianymiędzy badaczami a instytucjami badawczymi.

ZASIĘG GEOGRAFICZNY

Wsparcie finansowe w ramach komponentu współpracy transgranicznej mogą, co do zasady,otrzymać wszystkie wewnętrzne i zewnętrzne granice lądowe Unii Europejskiej oraz granicemorskie (regiony oddzielone maksymalnie o 150 km lub – w przypadku regionów najbardziejoddalonych – ponad 150 km). Obszary objęte współpracą transnarodową zostaną określoneprzez Komisję z uwzględnieniem strategii makroregionalnych i morskich, przy czympaństwa członkowskie będą miały możliwość dodania terytoriów przylegających. Współpracamiędzyregionalna obejmie całe terytorium Unii. Regiony najbardziej oddalone mogą w ramachjednego programu współpracy realizować jednocześnie działania w zakresie współpracytransgranicznej i współpracy transnarodowej.W programach współpracy mogą uczestniczyć również państwa trzecie – w takiej sytuacjifinansowanie ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego przybiera formęfinansowego wsparcia programu w ramach Europejskiego Instrumentu Sąsiedztwa (ENI)i Instrumentu Pomocy Przedakcesyjnej (IPA II) albo stanowi oddzielny środek.

KONCENTRACJA TEMATYCZNA

W celu osiągnięcia maksymalnego poziomu oddziaływania polityki spójności oraz działaniana rzecz realizacji strategii „Europa 2020” wsparcie programów Europejskiej współpracyterytorialnej ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego musi koncentrowaćsię na ograniczonej liczbie celów tematycznych[1], powiązanych bezpośrednio z priorytetamistrategii „Europa 2020”. Dla każdego celu tematycznego określono w rozporządzeniu w sprawieEFRR[2] wykaz priorytetów inwestycyjnych, przy czym są one uzupełniane priorytetamidodatkowymi dostosowanymi do konkretnych potrzeb działań w ramach Europejskiejwspółpracy terytorialnej.Programy współpracy transgranicznej i transnarodowej muszą koncentrować się maksymalniena czterech celach tematycznych, natomiast w przypadku współpracy międzyregionalnej niewystępuje takie ograniczenie. Przykłady priorytetowych obszarów wsparcia określone dlaprogramów Europejskiej współpracy terytorialnej:1. Programy współpracy transgranicznej: promowanie trwałego i wysokiej jakości

zatrudnienia oraz wspieranie mobilności pracowników poprzez integracjętransgranicznych rynków pracy, promowanie włączenia społecznego oraz integracjęspołeczności ponad granicami, rozwijanie i wdrażanie wspólnych systemów kształcenia,szkolenia zawodowego i szkolenia itp.;

[1]Cele tematyczne wymieniono w art. 9 rozporządzenia (UE) nr 1303/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r.[2]Art. 5 rozporządzenia (UE) nr 1301/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r.

Dokumenty informacyjne o Unii Europejskiej - 2018 3

2. Współpraca transnarodowa: wzmacnianie zdolności instytucjonalnych instytucjipublicznych i zainteresowanych stron oraz sprawności administracji publicznej poprzezopracowanie i koordynację strategii makroregionalnych i morskich;

3. Współpraca międzyregionalna: wzmacnianie zdolności instytucjonalnych instytucjipublicznych i zainteresowanych stron oraz sprawności administracji publicznej poprzezrozpowszechnianie dobrych praktyk i wiedzy eksperckiej, promowanie wymianydoświadczeń itp.

PRZEPISY SZCZEGÓŁOWE DOTYCZĄCE PROGRAMÓWWSPÓŁPRACY

Ze względu na to, iż w opracowanie i wdrożenie programów zaangażowane jest więcej niżjedno państwo członkowskie, w przepisach regulujących Europejską współpracę terytorialnąpodniesiono kilka szczególnych kwestii, takich jak podział odpowiedzialności w przypadkukorekt finansowych, procedury powoływania wspólnego sekretariatu przez odnośną instytucjęzarządzającą, szczególne procedury na wypadek zaangażowania państw lub terytoriów trzecich,wymagania dotyczące sprawozdań z realizacji itp.Państwa członkowskie uczestniczące w programie współpracy muszą wyznaczyć jednąinstytucję zarządzającą, jedną instytucję certyfikującą oraz jedną instytucję audytową. Ponadtoinstytucja zarządzająca i instytucja audytowa muszą znajdować się w tym samym państwieczłonkowskim.W odniesieniu do Europejskiej współpracy terytorialnej nie ma zastosowania zasadaobowiązująca w przypadku innych programów finansowanych z EFRR, w myśl której każdepaństwo członkowskie ma przyjąć krajowe przepisy w sprawie kwalifikowalności wydatków.Z tego względu przejrzysta hierarchia zasad dotyczących kwalifikowalności wydatków musibyć określona na szczeblu unijnym przez Komisję Europejską.Ponadto zaangażowanie kilku państw skutkuje zwiększeniem kosztów administracyjnych,dlatego też progi wydatków na pomoc techniczną są ustalone na wyższym poziomie niż przyinnego typu programach.

ROLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO

Ponieważ w odniesieniu do rozporządzenia w sprawie Europejskiej współpracy terytorialnejobowiązuje zwykła procedura ustawodawcza, Parlament Europejski decydował o treścirozporządzenia w takim samym stopniu co Rada. Parlament opowiedział się za utrzymaniemstruktury Europejskiej współpracy terytorialnej obejmującej trzy różne rodzaje programów.Parlament zwrócił uwagę na szczególne wyzwania, przed którymi stoją regiony najbardziejoddalone, a ponadto – w celu ułatwienia regionom najbardziej oddalonym współpracytransgranicznej na granicach morskich – wprowadzono większą elastyczność zasady dotyczącejograniczenia do 150 km. Co więcej, z inicjatywy Parlamentu regiony najbardziej oddalonemogą w ramach jednego programu współpracy terytorialnej łączyć środki z EFRR przydzielonena współpracę transgraniczną i współpracę transnarodową. Stworzono również szczególneprzepisy odpowiadające potrzebom regionów najbardziej oddalonych współpracującychz państwami trzecimi.W kwestii współpracy transnarodowej Parlament z powodzeniem bronił stanowiska,zgodnie z którym Komisja, podejmując decyzję dotyczącą listy obszarów uprawnionych do

Dokumenty informacyjne o Unii Europejskiej - 2018 4

otrzymywania wsparcia, musi uwzględniać istniejące oraz przyszłe strategie makroregionalnei morskie.Parlament wprowadził większą elastyczność przepisów poprzez dwie zmiany: poprzezskoncentrowanie 80 % funduszy na czterech celach tematycznych i pozostawienie 20 %do dyspozycji na inne cele oraz poprzez wprowadzenie elastyczności na poziomie15 % w odniesieniu do przenoszenia środków między przydziałem transgranicznyma transnarodowym.Parlament jest zdania, że wykaz poszczególnych priorytetów inwestycyjnych dostosowanodo konkretnych potrzeb Europejskiej współpracy terytorialnej. Usprawniono mechanizmywdrażania programów współpracy, co oznacza zmniejszenie liczby podmiotówzaangażowanych we wdrożenie programu oraz doprecyzowanie kompetencji poszczególnychpodmiotów. Wymogi merytoryczne dotyczące programów współpracy oraz sprawozdańz realizacji zostały dostosowane do celu ograniczenia obciążenia administracyjnego podmiotówrealizujących program.Parlament zdecydowanie bronił potrzeby udoskonalenia Europejskiej współpracy terytorialnej,szczególnie pod względem:— wzmocnienia Europejskiej współpracy terytorialnej jako odrębnego celu polityki spójności

UE, opartego na stabilnym finansowaniu przez cały okres 2014–2020;

— odpowiedniego wyważenia celów tematycznych, tak aby zapewnić z jednej stronyrealizację celów strategii „Europa 2020”, a z drugiej strony wystarczającą elastycznośćumożliwiającą uwzględnienie poszczególnych potrzeb współpracy transgraniczneji transnarodowej;

— poprawy zarządzania i kontroli programów w celu zapewnienia dobrych rezultatów.

Jacques Lecarte11/2017