INSPEKTOR OBRONY POWIETRZNEJ PASTWA

W Y T Y C Z N E T E C H NI C Z N ED OT Y CZC E B U D O W Y SCHRONW PRZECIWLO T NIC ZY CH , POMIESZCZE ZABEZPIECZAJCYCH

i U S Z C Z E L N IO N Y C H

W A R S Z A W A 1 9 3 8 R.

I N S P E K T O R O B R O N Y P O W I E T R Z N E J P A S T W ANr 869/1783-38.

WYTYCZNE TECHNICZNEDOTYCZCE BUDOWY SCHRONW PRZECIWLOTNICZYCH, POMIESZCZE ZABEZPIECZAJCYCH

I USZCZELNIONYCH

W A R S Z A W A 1 9 3 8 R.

Gw na D ruk arnia W ojskow a 1938 r. Nr 7110.

SPIS TRECISr.

1. Zadanie s c h r o n u .............................. V . ........................................................... 12. D ziaanie bom b b u r z c y c h ........................................................................... 13. Z abezpieczenie p rze d d ziaaniem bezporedn im bomb bu rz cych . 2

4. Z abezpieczenie p rzed d ziaanie m po rednim bo mb b urzcych . . 5

5 D ziaanie bom b z a p a l a j c y c h ....................................................................66 Zabezpieczenie p rzed bo mb am i z a p a l a j c y m i ..................................... 6

7. D ziaanie bom b g a z o w y c h ...................................... . . . . 6

8. Zabezpieczenie p rzed bom b am i gazow ym i . . . . 69. W ytyczne o elazob eton ie do budo w y s c h r o n w .............................. 6

10. K lasyfikacja s chronw w edug p rzezn aczen ia . . . . . 711. K lasyfikacja s ch ronw pod w zgldem w y trzy m a o c i.............................. 812. K lasyfikacja schronw ze w zgldu n a usytu ow anie do poziom u

tere nu . . . ................................................................................... 813. K lasyfikac ja sch ronw pod w zgldem usytu ow a nia do budyn kw 8

14. K lasyfikacja s ch ronw w edug ro d zaju w e n ty la c ji .............................. 8

15. W a ru n k i jak im pow in ien odpo w iada s c h r o n .............................. 8

16. D ane k o n s t r u k c y j n e ..................................................... . . . 1017. S tae w ew ntrzn e w yposaenie s c h r o n u .............................. . 1 3

18. U rzd zenia w e n ty la c y jn e .............................. ....... . 1 4

19. Schrony sta low e . ....................................................................................16

20. Rowy przeciw lotnicze . .................................................................... 1621. Schrony w b udyn k ach i s tn i e j c y c h ............................................................ 17

22 Pom ieszczenia z a b e z p i e c z a j c e .................................................................... 1823. P om ieszczenia u s z c z e ln io n e ........................................................................... 18

24. Trzony w zm ocnione w budy nk ach . . .............................. 18

WYTYCZNE TECHNICZNE DOTYCZCE BUDOWY SCHRONW PRZECIWLOTNICZYCH, POMIESZCZE ZABEZPIE

CZAJCYCH I USZCZELNIONYCH.

Zadaniem schronu przeciwlotniczego jest obrona przed dziaaniem bomb lotniczych. Pod tym wzgldem rozrnia si:

a) Schrony dajce obron przed bezporednim dziaaniem bomb burzcych i gazowych, t. j. schrony wytrzymae na przebicie, wybuch i dziaanie minowe,

b) Schrony dajce obron przed porednim dziaaniem bomb burzcych i gazowych, t. j. wytrzym ae na podm uch, gruz i odamki.

Niezalenie od wytrzym aoci kady rodzaj schronu m usi by gazoszczelny.

Ciar bomb burzcych w aha si od kilku do 1000 kg, przy czym nie jest wykluczone przekroczenie tego ciaru. Jest do przewidzenia, e bom by cisze bd uywane jedynie do niszczenia specjalnych obiektw, dlatego te budowa schronw zabezpieczajcych przed bom bami o wadze powyej 300 kg. staje si konieczn jedynie w rzadkich, specjalnych wypadkach.

Moment wybuchu bomby burzcej jest regulowany zapalnikiem i z zasady nastpuje dopiero po cakowitem zagbieniu si bomby.

Szybko bomby zaley od jej wagi i moe doj do 260 m na sekund, przy czym szybko bomby rzuconej z wysokoci ponad 3.000 metrw jest staa, zrwnowaona oporem powietrza.

Bomba uderza zwykle pod pewnym ktem , ktry waha si midzy 90 i 70, w zalenoci od wysokoci zrzucenia i szybkoci samolotu, przy czym przy lotach o niskim puapie (loty koszce) kt uderzenia bomby moe by znacznie m niejszy.

Dziaanie bomby burzcej dzieli si na bezporednie: przenikanie si uderzenia w tworzywo zabezpieczajce i zburzenie tego tworzywa si wybuchow gazw, oraz porednie: podm uch, odam ki i gruz.

1.Zadanieschronu .

D ziaaniebom b

burzcych .

2 Wytyczne techniczne dotyczce budow y sc hronw

Gboko przenikania bomby od uderzenia i wybuchu, przy zapalniku z opnieniem padaje tablica 1 w zalenoci od wagi bomby i rodzaju m ateriau zabezpieczajcego.

Teoretyczna gboko przenikania bomb.T a b l i c a 1.

W agabom by

elazobeton o wytrzym aoci w alcowej po 28 dniach

Beton ub ijany

o wytrzym aoci

150 kg/cm 2

S k a awir,szaber

G r u n t

tw arda

m ikka

pias-czysty

gliniasty

400kg/cm 2

200kg/cm 2

kg m m m m m m m m

50 0,25 0,45 0,65 0,45 1,60 1,80 2,60 3,50

100 0,30 0,55 0,80 0,55 2,00 2,20 3,10 4,00

300 0,50 0,80 1,20 0,80 2,70 3,20 4,30 6,00

W aga

bom by

elazobeton specjalnie zbrojony

o w ytrzym aoci w alcow ej betonu po 28 dniach 400 kg/cm 2

T w ard a skaa lub elazobe- ton o w ytrzym a,

bet. po 28 dniach

200kg/cm2

Beton niezbro- jony o

wytrzym . w alc. po 28 dniach 150kg/cm 2

Dla budow li tunelow ych

Skaam ikka

wir,szaber

G runtpiasczy-

sty

kg m m m m m m

50 0,70 1,30 1,40 3,50 5,50 6,50

100 1,10 1,70 2,10 5,00 7,50 9,00

300 1,40 2,10 2,80 7,50 11,00 13,00

Z dziaania poredniego bomby najwaniejszym jest dziaanie podm uchu i gruzu.

Sia podm uchu ronie ze wzrostem wagi m ateriau wybuchowego i maleje proporcjonalnie do kwadratu odlegoci.

Dziaanie podmuchu moe by toczce i ssce t. j. w kierunku od bomby jak rwnie i w przeciwnym .

Dziaanie gruzu jest to obcienie, walc si od wybuchu bomby, konstrukcj budynku, znajdujc si ponad stropem schronu.

a) Stropy.W tablicy 2 podane s gruboci warst chronicych od przebi

cia, wywoanego uderzeniem i si wybuchu bom b, w zalenoci od rodzaju tworzyw a zabezpieczajcego i wagi bomby.'T o K 1 i c* o O

3.Z abezp iecze

nie przed dziaan iem

bezporednim bom b burz

cych .

przeciw lotniczych, pom ieszcze zab ezpieczajcy ch i uszczelnionyc h 3

Grubo warstwy tworzywa zabezpieczajcego moe byc odpowiednio zredukowana, jak to wskazuje tablica 3, o ile w budynku ponad schronem znajduj si stropy elbetowe Przy tym redu- kcia iest dopuszczalna tylko wtedy, o ile bom ba padajca pod ktem 70 rzeczywicie trafi te stropy p rzed osigniciem stropuschronowego .

Py ta stropow a elbetow a ^

gruboci w cm8 10 12 15

Redukcja

gruboci stropw

schronowych

w cm.

z elazobetonu specjalnie zbrojonego o w ytrzym aoci w alcow ej betonu po 28 dniach 400 kg/cm 2. 2 3

!

4 5 6

z elazobetonu o w ytrzymaoci w alcow ej b etonu 200 kg/cm 2. 3 0 8 9 i 11

1>) Fundamenty:Celem zabezpieczenia fundam entw naley je zagbi przy

najm niej o 50 cm poniej najwikszej gbokoci przenikania bomby. W tablicy 4 podane s gbokoci posadowienia stop\ fundam entw w zalenoci od wagi bomby i rodzaju gruntu.

W aga bomby Skaa m ikkawir,

szaber

G r u n t

piasczysty | gliniasty

kg m mm m

50 2,10 2,303,10 4,00

100 2,50 2,70 3,60 4,50

1 300 3,20 3.70 5,00 6,60

Jeeli bom ba przed jej zagbieniem musi przebi elbetowe stropy grnych kondygnacyj, wtedy gboko fundowania moe bv zredukow ana w zalenoci od rodzaju stropu. Tablica 5 podaje wielkoci redukcji dla bomb o wadze 50 do 100 kg. Dla bomb o wadze powyej 100 kg naley przj^j 75% tych wartoci.

4 Wy ty czn e techniczne dotyczce budow y sc hronw

T a b l i c a 5.

Redukcja gbokoci fundow ania

W agaG rubo p yty

stropow ejSkaa

m ikkawir,

szaber

G r u n tbom by

pias-czysty gliniasty

kg m m m m

elazobeton 5 cm 0,10 0,15 0,20 0,30

*5 10 cm 0,25 0,35 0,45 0,70

3 15 cm 0,40 0,50 0,65 0,90

20 cm 0,60 0,70 0,85 1,20

o 30 cm 0,90 1,05 1,25 1,70

40 cm 1,20 1,40 1,70 2,30

19 50 cm 1,50 1,70 2,10 2,80

Konieczne gbokoci posadowienia fundam entw, podane w tablicy 4, mog by odpowiednio wedug tablicy 5 zredukowane przez zastosow anie pyty elbetowej, w ykonanej na zewntrz cian schronu w poziomie fundam entu. Szeroko tej pyty powinna si rwna rnicy m idzy gbokoci fundowania podan w tablicy 4 i gbokoci fundowania rzeczywist.

c) ciany:Czci ciany zagbione w ziemi wskazanym jest do poziomu

terenu zabezpieczy od zewntrz grubym kamieniem . To wypenienie kamieniem na wysokoci 50 cm od spodu fundam entu musi mie szeroko najm niej 50 cm. Szeroko ta powinna si zwiksza ku grze, pod ktem 15 do pionu.

Przy wyej wspom nianym zabezpieczeniu grubym kam ieniem, niezbdne gruboci zewntrznych cian elbetowych, chronicych przed bom bam i wybuchajcym i przy cianie, podane s w tablicy 6.T a b l i c a 6.

W aga bomby

elazobeton specjalny zbro jony o wytrzym aoci

w alcow ej b etonu po 28 dniach 400 kg/cm 2

elazobeton o w ytrzym aoci walcowej betonu

po 28 dniach 200 kg/cm 2

kg ni m

50 0,80 1,50

100 1,20 1,85 |

300 1,50 2,25

p r z e c i w l o t n i c z y c h , pom ieszcze zabezpieczajcych i uszczelnionyc h 5

Niezalenie od wym aga podanych w p. a), b) i c) schron powinien by naleycie usztywniony, celem zabezpieczenia przed w strzsem gruntu.

a) Zabezpieczenie przed odamkami.W tablicy 7 podane s gruboci rnych tworzyw, zabezpie

czajcych od przebicia odam kam i bomb burzcych.

T a b l i c a 7.

2 cm

20

Beton u b i j a n y ...................................................................................... _ 30 yj

41

wir (w w orkach lub midzy palami) ....................................... 45 V

50 n

75 V

4.Z abezpiecze

nie przed dziaaniem porednim

bom b burzcych.

b) Zabezpieczenie przed gruzem:

Celem zabezpieczenia przed dziaaniem gruzu naley stropy elazobetonowe schronu poza ciarem wasnym oblicza na ciar stropw i cian nad schronem, przyjmujc 500 kg/irr obcienia od kadego stropu. Przy tym przyjty ciai stropw nad schronem nie moe by mniejszy jak 1500 kg/m - i nie musi by wikszy jak 2500 kg/m2. Normy powysze s wystarczajce, gdy obcienie uytkowe stropw ponad schronem nie przekracza 400 kg/m2. Nadwyk obcienia uytkowego z kadego stropu oraz wiksze ciary skupione (np. maszyny) naley dodatkow o doliczy do wyej podanych ciarw stropw. W kadym wypadku grubo pyty elbetowej stropu nie moe by mniejsza od 30 cm przy wytrzymaoci walcowej betonu po 28 dniach conajmniej 200 kg/cm 2. Zbrojenie pyty winno by ukadane w dwch warstw ach grnej i dolnej, krzyowo w kadej w arstw ie o oczkach nie wikszych jak 10 cm, przy iloci zbrojenia conajmniej 100 kg/m 3 betonu.

c) Zabezpieczenie przed podmuchem:

Zabezpieczenie to daje si osign przez odpowiedni wytrzymao cian na zginanie oraz przez sztywno caego schronu. Naley wic zwrci baczn uwag na naieyte powizanie cian ze stropem. Cakowite zabezpieczenie od podm uchu

5.Dzia an ie

bom b zapalajcych.

G.Z abezp iecze

nie przed bom bam i

zapalajcym i.

7.D zia an ie

bom bgazowych .

8.Z abezpiecze

nie przed bom bam i

gazow ym i.

9.W ytyczne

o clazobeto- nie do budow y schronw .

6 Wytyczn e techniczne dotyczce budow y sc hronow

bom by w ybuchajcej przy cianie daje si osign przez zastosowanie danych w tablicy 6.

Ciar bomb zapalajcych waha si przecitnie od 0,5 do 5 kg, nie m niej jednak bomby tego rodzaju mog by o znacznie wikszym ciarze. Dziel si one na atw o zapalajce, ale przy tym atw e do gaszenia i na trudno zapalajce, za to trudniejsze do gaszenia jak np. bomby term itowe i elektronowe, przy czym tem peratura spalania bom b termitowych dochodzi do 3000 C.

Zabezpieczenie przed przebiciem bom bam i zapalajcymi0 wadze do 5 kg daje pyta elazobetonowa gruboci 8 cm, zbrojona norm alnie elazem okrgym .

Celem ochrony czci konstrukcji, wraliwych na ogie (jak np. konstrukcje stalowe), naley stosowa zabezpieczenie w postaci obetonowania, om urowania ceg lub choby w yprawienia zapraw cementow.

Ciar bomb gazowych dochodzi norm alnie do 100 kg. Maj one cienk powok stalow i s wypenione stonym gazem. Rozerwanie si bomby gazowej winno nastpi w chwili uderzenia, moe si jednak zdarzy, e boml3a nie rozprynie1 wtedy dziaa przebijajco podobnie do bom b burzcych. W obec jednak sabych cianek bomba przy uderzeniu znacznie si deform uje przez co dziaanie przebijajce bom b gazowych bdzie sabe.

Stropy zabezpieczajce przed przebiciem bom b burzcych bd w zupenoci chroniy przed przebiciem bom b gazowych.

Sia przenikania gazw jest niewielka, wobec czego liiur gruboci 27 cm z dobrze wypenionymi spoinami zapraw cementow, obustronnie otynkowany daje zupenie wystarczajce zabezpieczenie przed przenikaniem gazw.

Elewacje budynkw powinny by wykonywane o ile monoci gadkie i z m ateriaw m aoporowatych, celem uatw ienia odkaania. Pomieszczenia schronowe naley tak sytuowa, by zachodzia atwo samoczynnego ich odkaania przez przewiew.

Podstaw do obliczania i wykonywania konstrukcji schronw jest Rozporzdzenie Prezydenta Rzeczypospolitej o Prawie Budowlanym z dnia 16.11. 1928 r. oraz Polskie Norm y P. N. Ii. 195, 196.

przeciwlotniczych, pomieszcze zabezpieczajcych i uszczelnionych

elazobeton specjalnie zbrojony, stosowany przy budowie schronw naley zbroi w kierunku trzech krawdzi. Zbrojenie powinno skada si z prostych p rtw elaza okrgego o rednicy od 10 do 20 m m uoonych w szeregu warstwach przy odlegoci pomidzy w arstw am i przecitnie 15 cm. Poszczeglne prty naley ukada w odstpie od 10 do 20 cm i co drugie skrzyowanie midzy sob powiza.

Uywanie zbrojenia z elaza ksztatowego nie jest wskazane.

Po stronach zewntrznej i w ewntrznej podane jest uka da prty moliwie gsto, dajc w rodkowych warstwach zbrojenie rzadsze.

Ilo elaza powinna wynosi conajmniej 100 kg na m betonu.

Celem zabezpieczenia przed odpryskiwaniem betonu, nale} od spodu stropw da blach falist lub gadk.

Naprenie prtw elaznych w najniszej i najwyszej warstwie, bez uwzgldnienia elaza w warstwach porednich przy cakowitym obcieniu nie powinno przekraczac 50 /o w ytrzymaoci dopuszczalnej.

Do elazobetonu specjalnie zbrojonego naley uywa betonuo wytrzymaoci walcowej na ciskanie po 28 dniach najm niej 400 kg/cm2.

Betonowanie stropw i cian ze specjalnie zbrojonego elazobetonu winno by w ykonane bardzo starannie z uyciem, gdzie mona, wibratorw', celem otrzym ania na caej gbokoci jednakowo cisego betonu oraz naleytego otulenia gstego zbrojenia.

Zalenie od przeznaczenia odrnia si nastpujce typy schronw :

a) schrony dla domw m ieszkalnych,

b) t) uytecznoci publicznej:

c) schrony publiczne (na ulicach, w parkach, w m etro itp),

d) dla odkaalni i punktw rat.-san.,

e) specjalne (urzdy czynne podczas nalotu itp),

f) w zakadach przemysowych,

g) ,, dla organw suby dozorowania.

10.K lasyfikacja

schronw w/g przezna

czenia .

W ytyczne techniczne dotyczce budow y schronw

11.K lasyfikacja

schronw pod w zgl

dem w ytrzym aoci.

12.K lasyfikacja

schronw ze wzgldu na usytuowanie do poziom u terenu.

Pod wzgldem wytrzymaoci ustala si nastpujcy podzia schronw :

a) sch rony kat. I wytrzym ae na bezporednie dziaanie bomb burzcych o wadze powyej 100 kg,

b) sch rony kat. II wytrzym ae na bezporednie dziaanie bomb burzcych o wadze 100 kg,

c) schrony kat. III wytrzym ae na bezporednie dziaanie bomb burzcych o wadze 50 kg,

d) schrony kat. IV wytrzym ae na podm uch, gruz i odam ki.

W zalenoci od pooenia w stosunku do poziom u terenu mog by schrony:

a) nadziemne,

b) czciowo zagbione,

c) podziemne.

13.K lasyfikacja

schronw pod w zgldem

usytuow ania do budynkw.

W stosunku do budynkw naley odrnia:

a) sch rony w budynkach,

b) >> poza budynkam i (wTolnostojce).

14.K lasyfikacja

schronw w /g rodzaju w entylacji.

Pomieszczenia schronowe mog posiada:

a) w entylacj sztuczn z pochaniaczam i celem wymiany pow ietrza, lub

b) cile okrelon ilo powietrza, wystarczajc na pewien okres czasu bez sztucznej wentylacji.

Schrony obu wyej wym ienionych rodzajw powinny posiada wentylacj norm aln um oliwiajc przewietrzanie schronu w czasie nieuytkowania.

a) Pooenie.

Schron powinien si znajdowa jak najbliej m iejsca staego przebywania ludzi, ktrzy m aj z niego korzysta, aby zajcie schronu mogo nastpi w cigu 34 m inut. Dlatego podane s schrony z dostpem bezporednio z budynku. W zasadzie schron pow inien by sytuowany w najniszych kondygnacjach objektu, wzgldnie pod ziemi o ile chodzi o schron wolnostojcy poza budynkiem.

15. W arunki

jakim pow inien odpo

wiada schron.

przeciwlotniczych, pomieszcze zabezpieczajcych i uszczelnionych

b) Wymiary.W ysoko schronu w wietle nie moe by m niejsza od

2,20 m.Rozpito schronu w wietle cian pow inna by o ile m o

noci jak najmniejsza, przy czym rozpito ta nie moe przekracza 5,00 m dla schronw kat. IV oraz 4,00 m dla schronw pozostaych kategoryj. W yjtek stanowi m og schrony o specjalnym przeznaczeniu.

Objto komr schronowych bez uwzgldnienia przedsionkw, korytarzy i t. p. naley oblicza przyjm ujc:

1) przy sztucznej w entylacji najm niej 1,2 m 3 na osob,2) dla schronw bez sztucznej wentylacji najm niej 3 m 3 na

osob, w zaoeniu koniecznoci p rzebywania w zam knitym schronie przez czas okoo 3 godzin.

Przy sztucznej wentylacji, powierzchni uytkow pomieszcze schronowych, przeznaczonych na pobyt ludzi, czyli t. zw. kom r schronowych, naley oblicza, przyjm ujc dla kadej osoby na jm niej 0,6 m 2 powierzchni. Pozatym podane jest przewidzie miejsca lece dla chorych i m aych dzieci.

W zalenoci od iloci osb uytkujcych schron m oe on by jedno lub wielokomorowy.

Dla schronw IV kategorii jedna kom ora schronowa powinna by projektow ana najwyej na 25 osb.

Dla schronw wytrzym aych na bezporednie dziaanie bom b burzcych, poszczeglne kom ory naley projektowa najwyej na 50 osb.

c) Dojcia.Usytuowanie doj schronow ych powinno by tak zaprojek

towane, eby dojcie te um oliwiay atwe i szybkie zajcieschronu. . . . .

Schron pow inien posiada oprcz wejcia przynajm niej jedno wyjcie zapasowe. Musz one by zaprojektowane w ten sposb, aby jednoczesne ich zniszczenie byo utrudnione. Mona to osign przez jaknajdalsze odsunicie doj schronowych od siebie, oraz przez wyprow adzenie ich wylotw do rnych czci budynkw , lub na zewntrz budynku.

Dla schronw przeznaczonych na wicej jak 100 osb naley przewidzie prcz norm alnych wyj zapasowych, jedno \nuj cie podziemne, wyprow adzajce poza lini gruzw, ktr na ley przyj w odlegoci od budynku rwn 1/3 jego wysokoci; nie dalej jednak jak 10 m. Przejcia podziem ne winny by oddzielone od kom ory schronow ej drzwiam i gazoszczelnymi, zabezpieczone od wilgoci i posiada tak sam wytrzymao na

16.D ane konstrukcyjne.

Wy ty czn e techniczne dotyczce budow y schronw

dziaanie bomb jak i schron. W ym iary tych przej w wietle pow inny wynosi conajm niej szeroko 70 cm i wysoko 150 cm, pionowego za szybu wyazowego 70 cm na 70 cm. Zam knicie szybu wyazowego powinno by gazoszczelne, wytrzym ae na gruz i otwierane do rodka.

d) Przedsionek przeciwgazowy.

Kom ory schronow e winny by oddzielone od doj schronowych przedsionkiem gazoszczelnym , zabezpieczajcym kom ory schronow e p rzed dostaniem si gazw do wntrza.

W ym iary przedsionka powinny by takie, aby mg on pomieci kilka osb odrazu, przy czym powierzchnia podogi nie moe by m niejsza jak 4 m 2, przy szerokoci conajm niej 1,50 m. Jeeli przew iduje si przenoszenie chorych na noszach, przedsionek powinien by tak duy, aby przy otwarciu jednych drzwi do rodka przedsionka mg on w sobie pom ieci nosze z obsug. W tym wypadku najm niejsza powierzchnia podogi winna wynosi 5 m 2 (dugo 3,35 m i szeroko 1,50 m).

Poza tym dla schronw pod budynkam i naley przewidzie kom or atw o dostpn z przedsionka, przez ktr powinny przechodzi piony instalacyj. Umoliwi to przebyw ajcym w schronie regulowanie dopywu do budynku wody, gazui energii elektrycznej.

a) Stropy.

Najracjonalniejszym stropem schronow ym jest m asywny strop elbetowy. W ym iary takiego stropu, zalenie od kategorii schronu, podane s w poz. 3 p. a) oraz w poz. 4 p. b).

b) ciany.

Dla schronw w ytrzym aych na bezporednie dziaanie bom b najwaciwsze s ciany m asywne elbetowe. Grubo cian zewntrznych oraz gboko ich posadowienia podane s w poz. 3. p. b) i c).

ciany wewntrzne, oddzielajce poszczeglne kom ory schronowe, naley da tej samej gruboci co ciany zewntrzne.

Gruboci cian nonych wewntrznych w poszczeglnych komorach podane s w tablicy 8.

przeciwlotniczych, pomieszcze zabezpieczajcych i uszczelnionych 11

T a b l i c a 8.

W aga bom by

elazobeton sp ecjaln ie zbrojony o w ytrzym aoci

betonu po 28 dn iach 400 kg 'cm 2

elazobeton o w ytrzym aoci walcowej betonu

po 28 dniac h 200 kg cm 2

kg m m

50 0,50 0,80

100 0,60 1,00

800 0,70 1,20

ciany dziaowe (nienone) mog by wykonane z betonu lub cegy na zaprawie cementowej dowolnej gruboci przy czym cianki te powinny by zdylatowane od stropw.

ciany dziaowe zaopatrzone w drzwi gazoszczelne naley wykonywa z elazobetonu. Grubo tych cian powinna wynosi conajm niej 30 cm.

ciany zewntrzne schronw wytrzym aych na porednie dziaanie bomb, o ile znajd si pod ziemi, powinny byc obliczone jedynie na parcie ziemi z uwzgldnieniem obcienia naziom u gruzem.

ciany tych schronw, znajdujcych si ponad terenem m usz posiada nastpujce gruboci, zalenie od m ateriau, z ktiego s wykonane:

1) ciana z cegy na zaprawie cementowej o stosunku 1 : 4 grubo 55 cm,

2) ciana z betonu o wytrzym aoci 150 kg/cnv grubo 40 cm,

3) ciana z elbetu o wytrzym aoci 200 kg/cm 2 grubo 30 cm,

przy czym ciany te nie mog posiada adnych szpar ani pkni.

ciany wewntrzne none w tych schronach winny posiada nastpujce gruboci:

1) ciana z cegy na zaprawie cementowej o stosunku 1 : 4 grubo 41 cm,

2) ciana betonow a lub elbetowa grubo 25 cm.

Podanym jest zbrojenie wszystkich cian m urowanych bednark co 3-cia warstwa.

Wszystkie ciany w schronie powinny by otynkowane zapraw wapienno-cementow i gadko zatarte.

12 Wytyczn e techniczne dotyczce budowy schronw

c) Posadzki.

Posadzki w schronach powinny by jednolite, bez szpar, tw arde i atwo zmywalne.

d) Drzwi.

Drzwi musz by otwierane do wewntrz, z wyjtkiem drzwi zewntrznych w schronach wolnostojcych, ktre powinny bv otwierane na zewntrz.

Konstrukcja drzwi powinna by taka, eby nawet przy duszym uyciu pozostay one gazoszczelne, jednoczenie powinny byc proste w uyciu, t. zn. zamykanie i otwieranie ich nie powinno wymaga specjalnych umiejtnoci, przy czym wyklucza si dizwi o zasuw ach sprynowych (centralne zam knicia). Zamknicia powinny by tego rodzaju, eby otwarcie drzwi byo moliwe rwnie w wypadku zdeform owania lub zawalenia drzwi gruzem, albo te uszkodzenia zamkni.

Uszczelnienie drzwi powinno by wykonane z m ateriau elastycznego jak np. gum a i atwe do zaoenia, przy czym wskazanym jest zakada je dopiero w razie spodziewanego korzystania ze schronu (np. w okresie pogotowia opl). W midzyczasie uszczelnienie powinno by przechowywane w naczyniu um ocowanym w pobliu drzwi z dokadnym opisem sposobu zakadania uszczelnienia.

Drzwi gazoszczelne zewntrzne musz by zabezpieczone przed podmuchem, odamkam i i gruzem. Mona to osign przez zabezpieczenie naprzd wysunitymi czciami budowli, przez obwaowanie odrutowanym i workami z piaskiem , lub wreszcie przez zaam ania korytarzy wyjciowych tak, eby odam ki, podm uch i gruz nie uderzay bezporednio we drzwi.

O ile monoci naley unika rozmieszczania drzwi w prostej linii jedne za drugimi, gdy w ten sposb moe zachodzi obawa przebicia tych drzwi odam kam i bomb.

Dizwi powinny by zaopatrzone w okienko (wziernik) o rednicy nie wikszej jak 50 mm, oszklone m ocnym szkem i zaopa- tizone od wewntrz w klap z blachy stalowej gruboci conaj- mniej 5 mm.

Drzwi zewntrzne musz by typu cikiego z blachy stalowej giuboci od 15 mm do 20 mm, wewntrz za schronu drzwi mog

typu lekkiego z blachy stalowej 2 3 nim odpowiednio usztywnione i zaopatrzone w takie same zam knicia i uszczelnienia jak drzwi typu cikiego.

przeciwlotniczych, pomieszcze zabezpieczajcych i uszczelnionyc h 13

Ustala si dwojakiego rodzaju wielkoci otworw drzwiowych w wietle futryny:

1) 850 mm X 1850 mm,2) 700 mm X 1800 mm.

e) Okna.Otwory okienne oraz wszelkie otwory w schronie, ktre nie

nie m aj specjalnego przeznaczenia powinny by zam urowane. Te za, ktre pozostan, musz by naleycie zabezpieczone przed odamkami, podm uchem, gruzem i p rzenikaniem gazw bojowych.

Zamknicia uszczelniajce okien, m ajcych suy jako wyjcia zapasowe, powinny by co do konstrukcji takie same jak drzwi schronowych przy czym otwarcie tych okien powinno by um oliwione zarwno z w ewntrz jak i z zewntrz.

f) Zabezpieczenie od wilgoci.Schrony naley zabezpieczy od wilgoci, przy czym powinny

one odpowiada pod tym wzgldem warunkom , stawianym dla suteryn przeznaczonych na stay pobyt ludzi.

Schron powinien by w m iar monoci zaopatrzony w instalacj wodocigowo-kanalizacyjn. W wypadku braku tej insta lacji naley schron zaopatrzy w samodzielne rdo wody (studzienk) lub zbiornik z wod o pojem noci co najm niej 3 litrw pom noonej przez ilo osb dla kt rych schron jest przeznaczony.

Schron winien by wyposaony w klozety stae, spukiwane wod, wzgldnie w b raku instalacji wodocigowo-kanalizacyj- nej> w przenone, suche, szczelnie zamykane. Ilo klozetw naley przyjm owa w zalenoci od liczby osb przebywajcych w schronie, liczc conajm niej jedno oczko na 25 osb.

Pomieszczenia klozetowe nie powinny czy si bezporednio 7 komor schronow, dojcia do klozetw z kom ory schronowej powinny prowadzi przez umywalnie wzgldnie specjalny przedsionek.

W kadym schronie naley przewidzie niedue pomieszczenie na umywalni, zaopatrzon w kurek wodocigowy oraz urzdzenie umoliwiajce spukiwanie posadzki (np. wa z sitkiem) .

W szelkie instalacje kanalizacyjne naley zaopatrzy w szczelne zamknicia syfonowe, uniemoliwiajce przedostanie si gazw do wewntrz.

Schron naley zaopatrzy, o ile jest to moliwe, w energi elektryczn dla wiata oraz siy, w w ypadku istnienia wentylatorw

17.Stae

w ewntrznew yposaen ie

s chronu.

2

14 W ytyczne techniczne dotyczce budow y sc hronw

d la sz tu c z n ej w e n ty la c ji p o ru s za n y c h e le k tr y c z n oc i . P rz ew o d y in sta la c j i e lek try c zn e j n a le y p r o w a d z i w r u r k a ch s ta lo w o -p a n - c e r n y c h w z g l d n ie ja k o p r z e w o d y k a b e lk o w e , p u n k t y w ie tln e w in n y b y w o p ra w k a c h h e r m e ty c z n y c h , p r z y c z y m ta b lic r o z d z ie lc z n a le y u m ie s z c z a w m ie js c u d o s t p n y m i s u c h y m .

W w y p a d k u p r z e r w y d o p y w u p r d u e le k tr y c z n e g o n a le y

s to s o w a w ia ta , k t r e n ie z u y w a j t le n u z p o w ie tr z a .

Szczegowe w skazwki urzdze elektrycznych w schronach zostan wydane oddzielnie.

O g r ze w a n ie p rz ew id u je si ty lk o w s c h r o n a c h o sp e c ja ln y m p rz e z n a c z e n iu , p rzy c zy m sy s te m o g r z e w a n ia m o e b y c ty lk o c e n tr a ln y z k o to w n i u m ie s z c z o n p o z a w a c iw y m s c h r o n em . Iz b y sc h r o n o w e n a le y w y p o s a y w a w k i d o sie d z e n ia , w y s ta r cz a j c e n a p e n i lo os b k o r zy s ta j c y c h ze sc h r o n u p rz y cz y m a w k i te w in n y b y p r zy m o c o w a n e n a sta e d o p o s a d z k i w ten sp o s b , b y sw o im u s ta w ie n ie m n ie u tr u d n ia y k o m u n ik a c ji w sc h r o n ie. S ied z en ia p o w in n y p os ia d a w y m ia r y c o n a jm m e j:

g b o k o 0 ,4 0 m i s z e r o k o 0 ,5 0 m n a os ob .

W yposaenie schronu w sprzt ruchom y, zalenie od rodzaju schronu, bdzie uregulowane osobnymi przepisami.

S c h r o n y o p o je m n o c i p o w ie tr z a m n ie js z e j n i 3 m 3 n a o s o b i sc h r o n y d la w i c e j n i 15 o s b , n ie z a le n ie od i lo c i p o w ie tr z a p r z y p a d a j c e j n a o so b , n a st p n ie sc h r o n y , w k tr y c h m a b y c w y k o n y w a n a p ra c a p o d c z a s n a p a d u lo tn ic z e g o , or az s c h r o n y w k t r y ch p r z ew id u je si c z s te w c h o d z e n ie i w y c h o d z en ie n a le y za o p a tr zy w u r z d z e n ia do sz tu c z n e j w e n ty la c ji n a w ie -

trz a i c e i z p o c h a n ia c za m i p rz e ciw g a z o w y m i.Z a d a n iem s z tu c z n e j w e n ty la c ji jest d o p r o w a d z e n ie z z ew n trz

w ie e g o , o c z y s z c zo n e g o p o w ie tr za , a b y z a p o b ie c w z r a s ta n iu tem p era tu ry , i lo ci p a ry w o d n ej, d w u tle n k u w g la or az z m n ie jsz en iu i lo t len u . P o za ty m d z i k i sz tu c z n e j w e n ty la c j i u zy sk u je

sie k o n ie c z n e n a d c in ie n ie w sc h r on ie . u> D o k a d eg o ze s ta w u w e n ty la c y jn e g o (w e n tylator , p o c h a n ia cz

i t d ) n a le y d o p r o w a d z a p o w ie tr z e c o n a jm m e j p rz e z d w a p rz - w o d y c z er p n io w e, z k t r y ch jed en z as a d n icz y m o e byc. p r o w a d z o n y w ew n tr z m u ru , d ru g i za z a p a s o w y p o w in ie n b y c n a jk r tsz d rog w y p r o w a d z o n y ze s c h r o n u n a z e w n tr z d o m ie js c a z a b e ^ ie c z o n e g o p r ze d z a s y p a n ie m gru ze m . P r z e w o d y czerp - n w e n a zew n trz s ch r o n u p o w in n y b y w y k o n a n e z m a te n a u

k Ctw8rc ze rp n i z a s a d n icz e j w in ien z n a jd o w a si n a c o n a jm n ie j 3 m o d teren u, w m iejs c u o d p o w ie d n io o d d a lo m m od

18.U rzdzen ia

w entylacyjne.

przeciwlotniczych, pomieszcze zabezpieczajcych i uszczelnionych 15

otworw kominowych, celem zabezpieczenia przed dostawaniem si ^do wntrza gazw spalinowych, zawierajcych tlenek wgla, ktry nie jest pochaniany przez pochaniacz zwyky. Otwory czerpni powinny by naleycie zabezpieczone przed dostaniem si do wewntrz cia staych oraz opadw atmosferycznych. Naley rwnie zwrci uwag na naleyte zabezpieczenie otworu czerpni przed podmuchem.

W ewntrzn rednic ru r czerpniowych naley oblicza w zalenoci od iloci przepywajcego powietrza oraz dugoci rury, przy czym rednica tych ru r nie moe by mniejsza jak 100 mm.

Zakoczenie przewodu czerpniowego wprowadzone do schronu powinno by wykonane z m ateriau cigliwego i naleycie uszczelnione.

Przewody kominowe i wentylacyjne nie mog by uywane jako przewody czerpniowe.

W ydajno wentylatora w schronie po pokonaniu oporw pochaniacza pow inna odpowiada zapotrzebowaniu wedug niej podanych norm:

1) w schronie, w kt rym nie jest przewidziana adna praca conajmniej 2 m 3 na godzin i osob,

2) w schronie, w ktrym przewidziana jest praca, jak rwnie w schronie, w ktrym pomieszczone osoby bezporednio po wyjciu m aj przystpi do pracy conajm niej 4 m 3 na godzin i osob,

3) wym iana powietrza w schronie winna by taka, by m ona byo uzyska stae nadcinienie conajm niej 2 mm supa wody.

Naley dy do stosowania wikszej iloci wentylatorw o mniejszych wydajnociach, zam iast jednego centralnego zespou wentylacyjnego o wielkiej wydajnoci. Przy wikszej iloci zestaww wentylacyjnych powinny by one urzdzone w ten sposb by, na wypadek zepsucia jednego z nich, wzajem nie si uzupeniay. v

W entylatory poruszane energi elektryczn winny by rwnie przystosowane do napdu rcznego.

Usytuowanie ru r rozprowadzajcych i nawietrznikw powinno by takie, eby przepyw pow ietrza m ia kierunek przez kom ory schronowe, a stam td przez pomieszczenia pomocnicze jak skady, klozety itp. do przedsionkw przeciwgazowych. Przepyw tego powietrza powinien si odbywa przez otwory suce do regulowania nadcinienia umieszczone w drzwiach wzgldnie cianach.

W klozetach i innych ubikacjach wydzielajcych przykr wo wskazanym jest stosowa oddzielnie wywietrzniki.

16 Wyty czne techniczne dotyczce budow y sc hronw

Oprcz schronw elazo-betonowycli m ona stosowa schrony stalowe. Schrony tego typu nadaj si najbardzie j na schrony IV-ej kategorii, wolnostojce, cakowicie zagbione w ziemi, chronice przed porednim dziaaniem bom b burzcych, tj. przed podmuchem i odamkam i. Grna warstwa zabezpieczajca w tych schronach, powinna w zalenoci od m ateriau, z ktrego jest wybudowana, odpowiada grubociom podanym w tablicy 7.

Schrony stalowe w postaci chodnikw podziem nych mog by o przekroju koowym, ostroukowym , w form ie odwrconej litery U itp. W ysoko i szeroko tych schronw w wietle powinny wynosi conajmniej 2,00 m.

Schrony tego rodzaju mog by wykonywane z blachy falistej, z blachy specjalnie profilowanej wr postaci segmentw ujtych w ksztatwki, lub te z blachy specjalnie profilowanej, sucej jako oszalowanie eber wykonanych z ksztatwek. Blachy te, gruboci 2 3 mm powinny by naleycie zabezpieczone przed rdzewieniem.

Poza tym schrony tego typu mona wykona w postaci stalowych cian szpuntpalowych przykrytych paskim stropem elbetowym, wzgldnie stalowym obetonowanym .

Przekroje elementw konstrukcyjnych, uytych do budowy tego rodzaju schronw, winny odpowiada przyjtym obcieniom.

Rowy przeciwlotnicze daj do pewnego stopnia zabezpieczenie przed odam kam i oraz przed podm uchem , nie zabezpieczaj na tom iast przed dziaaniem gazw bojowych. Naley wic je t ra ktowa, pod wzgldem obrony przeciwlotniczej, jako obiekty p rowizoryczne, dajce tylko czasowe schronienie wikszej iloci ludzi podczas samego bombardowania.

Rowy przeciwlotnicze naley budowa tylko w szczeglnych wypadkach. Suy one mog za schronienie jedynie dla ludzi zaopatrzonych w m aski przeciwgazowe.

Pooenie roww przeciwlotniczych w bliskim ssiedztwie obiektw, bdcych celem napadw lotniczych jest niepodane. Odlego roww od tych obiektw winna wynosi conajmniej 100 m i nie wicej jak 500 m. Celem zmniejszenia skutkw dziaania bomb lotniczych, rowy te naley budowa w form ie linii amanej, o dugoci odcinkw prostych co najwyej 8 m.

Profil roww moe by rozmaity, przy czym gboko ich musi by conajmniej 1,90 m. Dna tych roww naley odwodni, ciany natom iast, zalenie od gruntu, odpowiednio zabezpieczy przed osypywaniem si.

20.Row y przeciw lotn icze .

19.Schronystalowe.

przeciwlotniczych, pomieszcze zabezpieczajcych i uszczelnionych 17

Rowy przeciwlotnicze mog by otwarte, lub przykryte, przy czyni naleyte zabezpieczenie przed spadajcym i odam kam ii gruzem daje przykrycie ziemi gruboci conajm niej 75 cm.

Dla umoliwienia zejcia i wyjcia z roww naley przewidzie odpowiednie stopnie.

Poniewa rowy przeciwlotnicze wym agaj staej konserwacji oraz zajm uj pewn powierzchni terenu, czynic go w czasie pokoju nieuytkiem, naley, w przewidywaniu budowy tych roww, przeznaczy na ten cel w zasadzie tylko, odpowiedni teren oraz przygotowa projekt i m ateria potrzebny do budowy.

Urzdzenie schronu w budynkach istniejcych wymaga jak najdokadniejszego zbadania budynku, celem stworzenia odpowiednich warunkw dla tego rodzaju pomieszcze.

Jednym z zasadniczych w arunkw jest uodpornienie budynku, w ktrym przewiduje si pomieszczenie schronowe, przed ewentualnym poarem oraz dziaaniem bomb zapalajcych. Zgodnie z przepisami, zabezpieczenie przed bombam i zapalajcym i, daje dach elazo-betonowy, o gruboci pyty 8 cm wraz ze stropem strychowym ognioodpornym, wytrzym aym na obcienie uytkowe conajmniej 200 kg na m 2. W budynkach istniejcych, posiadajcych dachy drewniane, w w ypadku urzdzania w nich schronw, podanym jest zamieni te dachy na elazo-betonowe. W razie trudnoci w przeprowadzeniu takiej zam iany naley zabezpieczy strop strychowy, uwzgldniajc jego nono, przez uoenie na istniejcej polepie wzgldnie wykadce ceglanej, warstw y cegy penej dobrego gatunku, z zalaniem spoin za pra w wapienno-cementow, przy czym wskazanym jest pokry wszystko warstw piasku gruboci 5 cm 10 cm.

Drzwi wejciowe z klatki schodowej na strych powinny zabezpiecza przed dostaniem si ognia na nisze kondygnacje.

Strop najniszej kondygnacji, w ktrej z zasady przewiduje si pomieszczenie schronowe, powinien by wytrzym ay co najmniej na gruz, tj. powinien odpowiada warunkom obcienia dla schronw kategorii IV.

Normalny strop nie odpowiada takim warunkom, musi by przeto odpowiednio wzmocniony wzgldnie wymieniony.

Wzmocnienie stropu moe by wykonane przez podstem plowanie konstrukcj drew nian lub elazn odpowiedniej wytrzym aoci, przy czym rozstawienie belek bezporednio podtrzym ujcych strop powinno by nie wiksze jak 20 cm. Materia uyty na tego rodzaju konstrukcj wzm acniajc naley zabezpieczy przed dziaaniem wilgoci, przy czym na czci drewniane powinien by uyty m ateria bez jakichkolwiek defektw.

21. Schrony

w budynkach istniejcych .

18 Wyty czne techniczne dotyczce budow y sc hronw

22.P om ieszcze

nia zabezpieczajce-

23.P om ieszczenia uszczel

nione.

24. T rzony

wzm ocnione w budynkach .

Celem zaoszczdzenia miejsca m ona belki elazne, konstrukcji wzmacniajcej opiera na istniejcych cianach.

Zaprojektow anie konstrukcji wzm acniajcej, powinno by w ykonane przez, upow anionych do tego rodzaju robt, fachowcw.

Zam iast konstrukcji wzm acniajcej m ona wykona odpowiednio wytrzym ay strop niezaleny od istniejcego, wzgldnie oddzielny schron zupenie niezaleny od konstrukcji budynku, przy czym ten ostatni sposb daje m ono budowy schronu o wikszej wytrzymaoci.

Pozostae urzdzenia w omawianych schronach powinny odpowiada wym aganiom stawianym dla tego rodzaju pomieszcze.

Usytuowanie schronu w budynku powinno umoliwia dogodne dojcie z klatek schodowych do schronu, przy czym w kadym schronie naley rwnie przewidzie wyjcie zapasowe.

Niezalenie od podanych rodzajw schronw, obron przed skutkam i napadu lotniczego mona w pewnym stopniu uzyska przez urzdzenie pomieszcze zabezpieczajcych. Pomieszczenia te przez swoje pooenie wewntrz budynku, albo przez zastosowanie odpowiednio wytrzym aych okien i drzwi, zabezpieczaj przed dziaaniem sabego podm uchu i przed odam kam i bomb oraz, przez odpowiednie uszczelnienie, zabezpieczaj przed dziaaniem gazw bojowych. Rwnoczenie pomieszczenia te powinny by odporne na poar.

Pomieszczenia zabezpieczajce wskazanym jest stosowa przede wszystkim w budynkach, dla ktrych nie przewiduje si przygotowania schronw.

Pomieszczenia uszczelnione, ktrych zadaniem jest jedynie zabezpieczenie przed gazami bojowymi, naley stosowa tylko w w ypadku niemonoci wykonania pomieszcze zabezpieczajcych.

Pomieszczenia uszczelnione w budynkach istniejcych mona uzyska przez przystosowanie najbardziej odpowiednich do tego celu ubikacyj, przy czym najlepiej bd si nadaway ubikacje nie wym agajce bezporedniego owietlenia jak np. azienki.

W szelkie otwory w pomieszczeniach uszczelnionych jak drzwiowe, okienne, w entylacyjne itp. powinny by zabezpieczone przed moliwoci przedostawania si gazw do wewntrz.

W budynkach nowoprojektowanych szkieletowych m ona uzyska pomieszczenia zabezpieczajce przed skutkam i napadu lotniczego przez wykonanie w wewntrznej czci budynkw

przeciwlotniczych, pomieszcze zabezpieczajcych i uszczelnionych 19

wzmocnionego trzonu. Trzon taki, o silnej konstrukcji szkieletowej, uniezaleniony, o ile to moliwe, od konstrukcji caego budynku, moe, zalenie od swojej wytrzym aoci, w odpowiednim stopniu zabezpieczy mieszkacw dom u przed skutkam i napadu lotniczego.

W budynkach wielopitrowych w skad wzmocnionego trzonu m usi by rwnie wczona k latka schodowa.

W trzonie na czas pokoju mona przewidzie pomieszczenia nie wymagajce owietlenia dziennego jak azienki, korytarze itp. przy czym wszelkie otwory w tych pomieszczeniach powinny posiada zamknicia gazoszczelne.

SCHRON KATEGORII II NA 100 OSB

PRZEKRJ SCHRONU KATEGORII II

DRZWI GAZOSZCZELNE TYP CIKI A

DRZWI GAZOSZCZELNE TYPU CIKIEGO A

DRZWI GAZOSZCZELNE TYP LEKKI A

DRZWI GAZOSZCZELNE TYP LEKKI A

DRZWI g a zo s zcz e l ni: TYP LEKKI A

OKIENKO SZYBU WYAZOWEGO

SCHRONY STALOWE

SCHRONY STALOWE

PRZENONA BUDKA STALOWA ZABEZPIECZAJCA

ROWY PRZECIWLOTNICZE

WZMOCNIONY TRZON W BUDYNKU