61/6/A/2011

WYROK

z dnia 20 lipca 2011 r. Sygn. akt K 9/11*

W imieniu Rzeczypospolitej Polskiej

Trybuna Konstytucyjny w skadzie: Andrzej Rzepliski przewodniczcy Stanisaw Biernat Zbigniew Cielak Maria Gintowt-Jankowicz Mirosaw Granat Wojciech Hermeliski Adam Jamrz Marek Kotlinowski I sprawozdawca Teresa Liszcz II sprawozdawca Magorzata Pyziak-Szafnicka Stanisaw Rymar Piotr Tuleja Sawomira Wronkowska-Jakiewicz Andrzej Wrbel Marek Zubik,

protokolant: Grayna Szaygo,

po rozpoznaniu, z udziaem wnioskodawcy oraz Sejmu i Prokuratora Generalnego, na rozprawie w dniu 14 lipca 2011 r., wniosku grupy posw o zbadanie zgodnoci:

1. a) art. 4 2 i 3, art. 26 3, art. 39 2 w czci obejmujcej wyrazy Jeeli gosowanie przeprowadza si w cigu jednego dnia, art. 39 3, art. 39 7 zdanie drugie w czci od wyrazw a jeeli gosowanie przeprowadza si w cigu dwch dni do koca zdania, art. 43 i art. 69 2 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. Kodeks wyborczy (Dz. U. Nr 21, poz. 112, ze zm.) z art. 2, art. 98 ust. 2 i 5 oraz art. 128 ust. 2 Konstytucji,

b) art. 4 2 ustawy powoanej w punkcie 1 lit. a z art. 7 Konstytucji, 2. a) art. 38 1 w czci obejmujcej wyrazy z zastrzeeniem przepisw

rozdziau 7, art. 51 1 w czci obejmujcej wyrazy jego penomocnik, caego rozdziau 7 w dziale I, art. 75 3 w czci obejmujcej wyrazy a take liczb wyborcw gosujcych przez penomocnika, art. 228 1 pkt 3, art. 270 1 pkt 3, art. 357 2 pkt 3, art. 360 2 pkt 3, art. 442 2 pkt 3, art. 488 3 pkt 3, art. 511, art. 512 ustawy powoanej w punkcie 1 lit. a z art. 2 i art. 62 ust. 1 w zwizku z art. 32 ust. 1 Konstytucji,

b) art. 38 1 w czci obejmujcej wyrazy z zastrzeeniem przepisw rozdziau 7, art. 51 1 w czci obejmujcej wyrazy jego

*Sentencja zostaa ogoszona dnia 21 lipca 2011 r. w Dz. U. Nr 149, poz. 889.

2

penomocnik, caego rozdziau 7 w dziale I, art. 75 3 w czci obejmujcej wyrazy a take liczb wyborcw gosujcych przez penomocnika, art. 228 1 pkt 3 ustawy powoanej w punkcie 1 lit. a z art. 96 ust. 2 Konstytucji,

c) art. 38 1 w czci obejmujcej wyrazy z zastrzeeniem przepisw rozdziau 7, art. 51 1 w czci obejmujcej wyrazy jego penomocnik, caego rozdziau 7 w dziale I, art. 75 3 w czci obejmujcej wyrazy a take liczb wyborcw gosujcych przez penomocnika, art. 270 1 pkt 3 ustawy powoanej w punkcie 1 lit. a z art. 97 ust. 2 Konstytucji,

d) art. 38 1 w czci obejmujcej wyrazy z zastrzeeniem przepisw rozdziau 7, art. 51 1 w czci obejmujcej wyrazy jego penomocnik, caego rozdziau 7 w dziale I, art. 75 3 w czci obejmujcej wyrazy a take liczb wyborcw gosujcych przez penomocnika ustawy powoanej w punkcie 1 lit. a z art. 127 ust. 1 Konstytucji,

e) art. 38 1 w czci obejmujcej wyrazy z zastrzeeniem przepisw rozdziau 7, art. 51 1 w czci obejmujcej wyrazy jego penomocnik, caego rozdziau 7 w dziale I, art. 75 3 w czci obejmujcej wyrazy a take liczb wyborcw gosujcych przez penomocnika, art. 442 2 pkt 3 ustawy powoanej w punkcie 1 lit. a z art. 169 ust. 2 zdanie pierwsze Konstytucji,

3. art. 38 2, art. 45 2, caego rozdziau 8 w dziale I ustawy powoanej w punkcie 1 lit. a z art. 2, art. 96 ust. 2, art. 97 ust. 2, art. 98 ust. 2 i 5, art. 127 ust. 1 oraz art. 128 ust. 2 Konstytucji,

4. art. 110 4, art. 495 1 pkt 4 ustawy powoanej w punkcie 1 lit. a z art. 2, art. 54 ust. 1 w zwizku z art. 31 ust. 3 oraz z art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji,

5. caego rozdziau 2 w dziale IV, art. 264 1, caego rozdziau 6 w dziale IV, art. 272 3, art. 273 1 i 4, art. 274 ustawy powoanej w punkcie 1 lit. a wraz z zacznikiem nr 2, o ktrym mowa w art. 261 3 teje ustawy z art. 2, art. 62 ust. 1 w zwizku z art. 32 ust. 1 oraz z art. 121 ust. 2 Konstytucji,

6. art. 10 pkt 3 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. Przepisy wprowadzajce ustaw Kodeks wyborczy (Dz. U. Nr 21, poz. 113) w zakresie, w jakim stanowi o utracie mocy obowizujcej przepisw rozdziau 25, art. 195 ust. 1, rozdziau 29, art. 205 ust. 3, art. 206 ust. 1 i art. 207 ustawy z dnia 12 kwietnia 2001 r. Ordynacja wyborcza do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2007 r. Nr 190, poz. 1360, ze zm.) wraz z zacznikiem nr 2, o ktrym mowa w art. 192 ust. 4 powoanej ustawy z 12 kwietnia 2001 r., z art. 100 ust. 3 w zwizku z art. 2, art. 4 ust. 2 i art. 62 ust. 1 Konstytucji,

7. art. 16 ust. 1 i 2 w zwizku z art. 1 ustawy z 5 stycznia 2011 r. powoanej w punkcie 6 w zakresie, w jakim dopuszcza, aby do wyborw do Sejmu i do Senatu zarzdzonych w roku 2011 na podstawie art. 98 ust. 2 Konstytucji miay zastosowanie przepisy ustawy powoanej w punkcie 1 lit. a, a nie przepisy dotychczasowe, z art. 2, art. 10 ust. 1 i 2 Konstytucji,

8. ustawy z dnia 3 lutego 2011 r. o zmianie ustawy Kodeks wyborczy (Dz. U. Nr 26, poz. 134) w caoci z art. 2, art. 54 ust. 1 w zwizku z art. 31 ust. 3 oraz art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji,

3

o r z e k a:

1. Art. 4 2 i 3, art. 26 3, art. 39 2 w czci obejmujcej wyrazy Jeeli gosowanie przeprowadza si w cigu jednego dnia, art. 39 3, art. 39 7 zdanie drugie w czci zaczynajcej si od wyrazw a jeeli gosowanie przeprowadza si w cigu dwch dni, art. 43 i art. 69 2 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. Kodeks wyborczy (Dz. U. Nr 21, poz. 112, Nr 26, poz. 134, Nr 94, poz. 550, Nr 102, poz. 588 i Nr 134, poz. 777):

a) w zakresie, w jakim dotycz wyborw do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej, s niezgodne z art. 98 ust. 2 i 5 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

b) w zakresie, w jakim dotycz wyborw Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, s niezgodne z art. 128 ust. 2 Konstytucji.

2. Art. 4 2 i 3, art. 39 3, art. 43 ustawy powoanej w punkcie 1 w zakresie, w

jakim dotycz wyborw do Parlamentu Europejskiego, organw stanowicych jednostek samorzdu terytorialnego oraz wjtw, burmistrzw i prezydentw miast, nie s niezgodne z art. 98 ust. 2 i 5 oraz art. 128 ust. 2 Konstytucji.

3. Art. 4 2 ustawy powoanej w punkcie 1 jest niezgodny z art. 2 Konstytucji

oraz nie jest niezgodny z art. 7 Konstytucji. 4. Art. 51 1 w czci obejmujcej wyrazy jego penomocnik oraz art. 38 1

w zwizku z przepisami rozdziau 7 dziau I ustawy powoanej w punkcie 1: a) w zakresie, w jakim dotycz gosowania przez penomocnika w wyborach do

Sejmu, do Senatu, w wyborach Prezydenta oraz w wyborach do organw stanowicych jednostek samorzdu terytorialnego, s zgodne z art. 62 ust. 1 w zwizku z art. 32 ust. 1 Konstytucji i wynikajc z niego zasad rwnoci formalnej praw wyborczych,

b) w zakresie, w jakim dotycz gosowania przez penomocnika w wyborach do Parlamentu Europejskiego, nie s niezgodne z art. 62 ust. 1 w zwizku z art. 32 ust. 1 Konstytucji,

c) w zakresie, w jakim dotycz wyborw do Sejmu, s zgodne z art. 96 ust. 2 Konstytucji oraz nie s niezgodne z art. 97 ust. 2 i art. 127 ust. 1 Konstytucji,

d) w zakresie, w jakim dotycz wyborw do Senatu, s zgodne z art. 97 ust. 2 Konstytucji oraz nie s niezgodne z art. 96 ust. 2 i art. 127 ust. 1 Konstytucji,

e) w zakresie, w jakim dotycz wyborw Prezydenta, s zgodne z art. 127 ust. 1 Konstytucji oraz nie s niezgodne z art. 96 ust. 2 i art. 97 ust. 2 Konstytucji,

f) w zakresie, w jakim dotycz wyborw do organw stanowicych jednostek samorzdu terytorialnego, s zgodne z art. 169 ust. 2 zdanie pierwsze Konstytucji.

5. Art. 38 2 w zwizku z art. 62 i art. 66 ustawy powoanej w punkcie 1 w

zakresie, w jakim dopuszcza gosowanie poza lokalem obwodowej komisji wyborczej: a) w odniesieniu do wyborw do Sejmu, jest zgodny z art. 96 ust. 2 Konstytucji

i wyraon w nim zasad tajnoci gosowania, b) w odniesieniu do wyborw do Senatu, jest zgodny z art. 97 ust. 2

Konstytucji i wyraon w nim zasad tajnoci gosowania, c) w odniesieniu do wyborw Prezydenta, jest zgodny z art. 127 ust. 1

Konstytucji i wyraon w nim zasad tajnoci gosowania.

4

6. Art. 65 i art. 66 ustawy powoanej w punkcie 1 w zakresie, w jakim elementem procedury gosowania korespondencyjnego czyni przesyanie kart do gosowania:

a) w odniesieniu do wyborw do Sejmu i do Senatu oraz wyborw Prezydenta, s zgodne z art. 62 ust. 1 Konstytucji,

b) w odniesieniu do wyborw do Parlamentu Europejskiego, nie s niezgodne z art. 62 ust. 1 Konstytucji.

7. Art. 66 ustawy powoanej w punkcie 1 w zakresie, w jakim elementem

procedury gosowania korespondencyjnego czyni wypenienie kart do gosowania przed dniem wyborw:

a) w odniesieniu do wyborw do Sejmu i do Senatu, jest zgodny z art. 98 ust. 2 i 5 Konstytucji,

b) w odniesieniu do wyborw Prezydenta, jest zgodny z art. 128 ust. 2 Konstytucji.

8. Art. 110 4 w zwizku z art. 495 1 pkt 4 ustawy powoanej w punkcie 1 s

niezgodne z art. 54 ust. 1 w zwizku z art. 31 ust. 3 Konstytucji oraz s zgodne z art. 32 Konstytucji.

9. Ustawa z dnia 3 lutego 2011 r. o zmianie ustawy Kodeks wyborczy (Dz. U.

Nr 26, poz. 134) jest niezgodna z art. 2 Konstytucji i z art. 54 ust. 1 w zwizku z art. 31 ust. 3 Konstytucji oraz jest zgodna z art. 32 Konstytucji.

10. Art. 260, art. 261 1-3 ustawy powoanej w punkcie 1 oraz zacznik nr 2

do tej ustawy nie s niezgodne z art. 62 ust. 1 w zwizku z art. 32 ust. 1 Konstytucji. 11. Art. 260, art. 261, art. 264 1, art. 268, art. 269, art. 272 3, art. 273 1 i

4, art. 274 ustawy powoanej w punkcie 1 oraz zacznik nr 2 do tej ustawy s zgodne z art. 121 ust. 2 Konstytucji.

12. Art. 16 ust. 1 i 2 w zwizku z art. 1 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. Przepisy

wprowadzajce ustaw Kodeks wyborczy (Dz. U. Nr 21, poz. 113 i Nr 102, poz. 588) przez to, e uzalenia reim prawny wyborw od terminu ich zarzdzenia, jest niezgodny z art. 2 Konstytucji oraz nie jest niezgodny z art. 10 Konstytucji.

Ponadto p o s t a n a w i a:

na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, z 2000 r. Nr 48, poz. 552 i Nr 53, poz. 638, z 2001 r. Nr 98, poz. 1070, z 2005 r. Nr 169, poz. 1417, z 2009 r. Nr 56, poz. 459 i Nr 178, poz. 1375, z 2010 r. Nr 182, poz. 1228 i Nr 197, poz. 1307 oraz z 2011 r. Nr 112, poz. 654) umorzy postpowanie w pozostaym zakresie.

UZASADNIENIE

I

1. We wniosku z 7 marca 2011 r. grupa posw (dalej: wnioskodawca) wniosa o stwierdzenie niezgodnoci z Konstytucj kilkudziesiciu przepisw ustaw: z dnia 5 stycznia 2011 r. Kodeks wyborczy (Dz. U. Nr 21, poz. 112, ze zm.; dalej: kodeks wyborczy lub k.w.); z dnia 5 stycznia 2011 r. Przepisy wprowadzajce ustaw Kodeks

5 wyborczy (Dz. U. Nr 21, poz. 113; dalej: p.w.k.w.) oraz z dnia 3 lutego 2011 r. o zmianie ustawy Kodeks wyborczy (Dz. U. Nr 26, poz. 134; dalej: ustawa zmieniajca z 3 lutego 2011 r.).

Wnioskodawca zarzuci, e: 1a) art. 4 2 i 3, art. 26 3, art. 39 2 w czci obejmujcej wyrazy Jeeli

gosowanie przeprowadza si w cigu jednego dnia, art. 39 3, art. 39 7 zdanie drugie w czci od wyrazw a jeeli gosowanie przeprowadza si w cigu dwch dni do koca zdania, art. 43 i art. 69 2 k.w. s niezgodne z art. 2, art. 98 ust. 2 i 5, art. 128 ust. 2 Konstytucji,

1b) art. 4 2 k.w. jest niezgodny z art. 7 Konstytucji, 2a) art. 38 1 w czci obejmujcej wyrazy z zastrzeeniem przepisw rozdziau

7, art. 51 1 w czci obejmujcej wyrazy jego penomocnik, cay rozdzia 7 w dziale I, art. 75 3 w czci obejmujcej wyrazy a take liczb wyborcw gosujcych przez penomocnika, art. 228 1 pkt 3, art. 270 1 pkt 3, art. 357 2 pkt 3, art. 360 2 pkt 3, art. 442 2 pkt 3, art. 488 3 pkt 3, art. 511, art. 512 k.w. s niezgodne z art. 2 i art. 62 ust. 1 w zwizku z art. 32 ust. 1 Konstytucji,

2b) art. 38 1 w czci obejmujcej wyrazy z zastrzeeniem przepisw rozdziau 7, art. 51 1 w czci obejmujcej wyrazy jego penomocnik, cay rozdzia 7 w dziale I, art. 75 3 w czci obejmujcej wyrazy a take liczb wyborcw gosujcych przez penomocnika, art. 228 1 pkt 3 k.w. s niezgodne z art. 96 ust. 2 Konstytucji,

2c) art. 38 1 w czci obejmujcej wyrazy z zastrzeeniem przepisw rozdziau 7, art. 51 1 w czci obejmujcej wyrazy jego penomocnik, cay rozdzia 7 w dziale I, art. 75 3 w czci obejmujcej wyrazy a take liczb wyborcw gosujcych przez penomocnika, art. 270 1 pkt 3 k.w. s niezgodne z art. 97 ust. 2 Konstytucji,

2d) art. 38 1 w czci obejmujcej wyrazy z zastrzeeniem przepisw rozdziau 7, art. 51 1 w czci obejmujcej wyrazy jego penomocnik, cay rozdzia 7 w dziale I, art. 75 3 w czci obejmujcej wyrazy a take liczb wyborcw gosujcych przez penomocnika k.w. s niezgodne z art. 127 ust. 1 Konstytucji,

2e) art. 38 1 w czci obejmujcej wyrazy z zastrzeeniem przepisw rozdziau 7, art. 51 1 w czci obejmujcej wyrazy jego penomocnik, cay rozdzia 7 w dziale I, art. 75 3 w czci obejmujcej wyrazy a take liczb wyborcw gosujcych przez penomocnika, art. 442 2 pkt 3 k.w. s niezgodne z art. 169 ust. 2 zdanie pierwsze Konstytucji;

3) art. 38 2 , art. 45 2, cay rozdzia 8 w dziale I k.w. s niezgodne z art. 2, art. 96 ust. 2, art. 97 ust. 2, art. 98 ust. 2 i 5, art. 127 ust. 1 oraz art. 128 ust. 2 Konstytucji,

4) art. 110 4, art. 495 1 pkt 4 k.w. s niezgodne z art. 2, art. 54 ust. 1 w zwizku z art. 31 ust. 3 oraz z art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji,

5) cay rozdzia 2 w dziale IV, art. 264 1, cay rozdzia 6 w dziale IV, art. 272 3, art. 273 1 i 4, art. 274 k.w. wraz z zacznikiem nr 2, o ktrym mowa w art. 261 3 k.w., jest niezgodny z art. 2, art. 62 ust. 1 w zwizku z art. 32 ust. 1 oraz z art. 121 ust. 2 Konstytucji,

6) art. 10 pkt 3 p.w.k.w. w zakresie, w jakim stanowi o utracie mocy obowizujcej przepisw rozdziau 25, art. 195 ust. 1, rozdziau 29, art. 205 ust. 3, art. 206 ust. 1 i art. 207 ustawy z dnia 12 kwietnia 2001 r. Ordynacja wyborcza do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2007 r. Nr 190, poz. 1360, ze zm.; dalej: ordynacja wyborcza) wraz z zacznikiem nr 2, o ktrym mowa w art. 192 ust. 4 teje ustawy, s niezgodne z art. 100 ust. 3 w zwizku z art. 2, art. 4 ust. 2 i art. 62 ust. 1 Konstytucji,

7) art. 16 ust. 1 i 2 w zwizku z art. 1 p.w.k.w. w zakresie, w jakim dopuszcza, aby do wyborw do Sejmu i do Senatu zarzdzonych w roku 2011 na podstawie art. 98 ust. 2

6 Konstytucji miay zastosowanie przepisy k.w., a nie przepisy dotychczasowe, jest niezgodny z art. 2 oraz art. 10 ust. 1 i 2 Konstytucji,

8) ustawa zmieniajca z 3 lutego 2011 r. jest w caoci niezgodna z art. 2, art. 54 ust. 1 w zwizku z art. 31 ust. 3 oraz art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji.

1.1. Pierwsza grupa zakwestionowanych przepisw (powoanych w punktach 1a i 1b petitum wniosku) dotyczy moliwoci przeprowadzenia gosowania w cigu dwch dni.

Zdaniem wnioskodawcy, Konstytucja jednoznacznie stanowi w art. 98 ust. 2 i 5 oraz w art. 128 ust. 2, e akt wyborczy w wyborach parlamentarnych i w kadej z tur wyborw prezydenckich odbywa si jednego i tylko jednego dnia. Zakwestionowane przepisy k.w. dopuszczajce przeprowadzenie gosowania w cigu dwch dni s sprzeczne z tymi postanowieniami Konstytucji. W przekonaniu wnioskodawcy, regulacje konstytucyjne dotyczce odbywania wyborw w cigu jednego dnia wyznaczaj standard rzetelnoci wyborw do Sejmu i do Senatu oraz wyboru Prezydenta, a take wyborw do Parlamentu Europejskiego i wyborw samorzdowych, majcy zakotwiczenie w art. 2 Konstytucji, oraz standard uczciwej rywalizacji si politycznych w demokratycznym pastwie prawnym. Ustawodawca zwyky nie moe odstpowa od tych standardw w odniesieniu do ktrychkolwiek wyborw unormowanych w k.w. Tymczasem dwudniowe gosowanie rodzi ryzyko faszerstw wyborczych w nocy z pierwszego na drugi dzie gosowania, a take znacznie zwiksza ryzyko manipulowania elektoratem.

Ponadto, w ocenie wnioskodawcy, art. 4 2 k.w., ktry nie okrela przesanek zarzdzenia dwudniowego gosowania, nie precyzuje momentu postanowienia o dwudniowym gosowaniu i umoliwia stanowienie aktu wadczego o istotnym znaczeniu dla realizacji praw podmiotowych obywateli i funkcjonowania pastwa na podstawie swobodnego uznania politycznego, jest niezgodny z wynikajc z art. 2 Konstytucji zasad dostatecznej okrelonoci regulacji prawnej oraz z wyraon w art. 7 Konstytucji zasad dziaania organw wadzy publicznej na podstawie prawa.

1.2. W punkcie 2a-2e petitum wniosku zostao zakwestionowane gosowanie przez penomocnika we wszystkich rodzajach wyborw unormowanych w k.w.

W jego ocenie, przyjty przez ustawodawc ksztat omawianej instytucji narusza standardy wyborcze obowizujce w pastwie demokratycznym oraz zasad ochrony zaufania obywateli do pastwa i prawa wyraon w art. 2 Konstytucji. Zakwestionowane przepisy naruszaj take zasad formalnej rwnoci w korzystaniu z czynnego prawa wyborczego (jeden czowiek jeden gos) oraz osobisty i niezbywalny charakter prawa gosu, przez co s niezgodne take z art. 62 ust. 1 w zwizku z art. 32 ust. 1 Konstytucji. Ponadto przepisy te, majce zastosowanie odpowiednio w wyborach do Sejmu, do Senatu, wyborach Prezydenta oraz wyborach do organw stanowicych jednostek samorzdu terytorialnego s niezgodne z odpowiednimi przepisami Konstytucji, wyraajcymi zasady rwnoci i bezporednioci wyborw.

1.3. Grupa przepisw k.w. wskazanych w punkcie 3 petitum wniosku dotyczy gosowania korespondencyjnego przez obywateli polskich przebywajcych za granic w wyborach do Sejmu i do Senatu, prezydenckich i do Parlamentu Europejskiego oraz okrela tryb i skutki takiego gosowania. Wnioskodawca zakwestionowa dopuszczalno gosowania korespondencyjnego oraz przepisy okrelajce tryb i skutki takiego gosowania.

Wedug k.w. gosowanie korespondencyjne moe si odbywa za granic, a wic poza obszarem jurysdykcji polskich wadz, a przy tym poza lokalami zajmowanymi przez polskie wadze konsularne, korzystajcymi z odpowiedniej ochrony prawnomidzynarodowej. Zdaniem wnioskodawcy, zakwestionowane przepisy naruszaj

7 standardy rzetelnoci wyborw w pastwie demokratycznym oraz zasad ochrony zaufania obywatela do pastwa i prawa, co czyni je niezgodnymi z art. 2 Konstytucji. Sprzyjaj one naruszaniu tajnoci gosowania przez czynniki zewntrzne, na ktre wadze Rzeczypospolitej nie maj wpywu, przez co s niezgodne z zasad gosowania tajnego wyraon w art. 96 ust. 2, art. 97 ust. 2 i art. 127 ust. 1 Konstytucji. Ponadto, w zwizku z tym, e w systemie gosowania korespondencyjnego wyborca oddaje gos przed dniem wyborw wyznaczonym w myl art. 98 ust. 2 i 5 oraz art. 128 ust. 2 Konstytucji, zakwestionowane unormowanie jest take niezgodne z tymi przepisami, gdy prowadzi do swoistego falstartu wyborczego.

1.4. Wnioskodawca zakwestionowa take obwarowany sankcj karn zakaz umieszczania plakatw i hase wyborczych o powierzchni wikszej ni 2 m2 (tzw. billboardw) w trakcie kampanii wyborczych dotyczcy wszystkich rodzajw wyborw unormowanych w k.w. (punkt 4 petitum wniosku).

W jego ocenie, zakazu tego nie mona pogodzi ze standardem swobodnej rywalizacji wyborczej w pastwie demokratycznym, co czyni go niezgodnym z art. 2 Konstytucji. Stanowi on take nieuzasadnione i dyskryminujce ograniczenie wolnoci wyraania pogldw oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji, przez co narusza art. 54 ust. 1 w zwizku z art. 31 ust. 3 oraz art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji. Jak argumentuje wnioskodawca, analogiczny zakaz nie dotyczy adnej innej kategorii podmiotw, zwaszcza przedsibiorcw, charakteryzujcych si wspln cech istotn, jak jest posiadanie interesu w publicznym przedstawianiu swoich ocen, opinii i propozycji oraz w uzyskiwaniu dostpu do nich. Co wicej, zakwestionowany zakaz, zdaniem wnioskodawcy, tworzy nieuzasadnione zrnicowanie podmiotw take w obrbie kategorii osb zainteresowanych udziaem w procesie komunikacji spoecznej w czasie kampanii wyborczej w sprawach zwizanych z jej treciami.

1.5. Wnioskodawca zakwestionowa tryb uchwalenia przepisw regulujcych nowy system wyborw do Senatu (punkt 5 petitum). Zarzuci, e wprowadzenie stu jednomandatowych okrgw wyborczych w wyborach do Senatu, jako istotna zmiana prawa wyborczego o charakterze ustrojowym, nie moga by zainicjowana w trybie poprawki zgoszonej w ostatniej fazie prac ustawodawczych w parlamencie, bez wszechstronnej debaty publicznej. Intencj inicjatorw k.w. nie byo dokonywanie jakichkolwiek zmian zasad wyboru senatorw. Tymczasem po nieudanej prbie wprowadzenia tej zmiany w toku prac w Sejmie do zmiany doszo wskutek poprawek senackich, ktrych Sejm nie zdoa odrzuci. Tym samym doszo, w ocenie wnioskodawcy, do naduycia instytucji poprawki senackiej w celu obejcia wymogu inicjatywy ustawodawczej, co narusza art. 2 i art. 121 ust. 2 Konstytucji.

Pozostae zarzuty sformuowane we wniosku odnosz si do merytorycznej treci przepisw okrelajcych nowe zasady wyborw do Senatu. Jak argumentuje wnioskodawca, zgodnie z zakwestionowanym art. 273 1 k.w., wybr senatora w okrgu jednomandatowym nastpuje w jednej turze na podstawie kolejnoci gosw, bez wymogu uzyskania bezwzgldnej wikszoci albo weryfikacji w drugim gosowaniu, co moe skutkowa niereprezentatywnoci wyniku. Wnioskodawca zarzuci take, e podzia kraju na sto jednomandatowych okrgw zosta dokonany arbitralnie, bez uwzgldnienia rnic w liczbie mieszkacw w poszczeglnych regionach. Tym samym, zdaniem wnioskodawcy, unormowanie to narusza standard wyborw reprezentatywnych w pastwie demokratycznym oraz nie zapewnia materialnej rwnoci w korzystaniu z czynnego prawa wyborczego w wyborach do Senatu, co czyni je niezgodnym z art. 2 i z art. 62 ust. 1 w zwizku z art. 32 ust. 1 Konstytucji.

8

Przedstawione wyej zarzuty wnioskodawcy dotyczce niekonstytucyjnoci wyborw senatorw w stu jednomandatowych okrgach wyborczych uzasadniaj, w jego ocenie, uznanie, e niekonstytucyjny jest take zakwestionowany w punkcie 6 petitum wniosku art. 10 pkt 3 p.w.k.w., stanowicy o utracie mocy dotychczasowej regulacji wyborw do Senatu zawartej w ordynacji wyborczej. Zdaniem wnioskodawcy, ustawodawca naraa system prawa na luk w zakresie ustawowej regulacji wyborw do Senatu, ktra powstaaby w zwizku z niewejciem w ycie k.w. w tym zakresie z powodu jego niekonstytucyjnoci. Narusza to art. 100 ust. 3 Konstytucji, a take zagraa funkcjonowaniu demokratycznego pastwa prawnego, w tym mechanizmu ustrojowego okrelonego w art. 4 ust. 2 Konstytucji, oraz realizacji prawa obywatelskiego okrelonego w art. 62 ust. 1 Konstytucji w zakresie wyboru senatorw.

1.6. Jeli chodzi o niekonstytucyjno art. 16 ust. 1 i 2 p.w.k.w. (punkt 7 petitum wniosku), to, w ocenie wnioskodawcy, przepis ten nie rozgranicza w sposb pewny czasu stosowania starego i nowego prawa wyborczego w odniesieniu do tegorocznych wyborw parlamentarnych. Zgodnie z art. 98 ust. 2 Konstytucji Prezydent musi zarzdzi wybory nie pniej ni 7 sierpnia 2011 r. K.w. wchodzi w ycie 1 sierpnia 2011 r. To, czy do jesiennych wyborw w 2011 r. do Sejmu i Senatu bdzie si stosowa przepisy k.w., czy te przepisy ordynacji wyborczej, zaley zatem od tego, czy Prezydent zarzdzi wybory przed kocem lipca, czy te w pierwszym tygodniu sierpnia 2011 r. Tym samym ustawodawca nie zachowa demokratycznego standardu wymagajcego, aby co najmniej przez 6 miesicy przed zarzdzeniem wyborw byy znane wszystkie istotne reguy prawa wyborczego, wedug ktrych wybory te zostan przygotowane i przeprowadzone, przez co naruszy art. 2 Konstytucji.

Jednoczenie zakwestionowane unormowanie przyznaje Prezydentowi, jako organowi wadzy wykonawczej, zbyt wielk dyskrecjonaln wadz w sprawie, ktra powinna by rozstrzygnita przez wadz ustawodawcz. Prezydent, w ocenie wnioskodawcy, staje si tym samym superustawodawc, od ktrego swobodnego uznania zaley, ktry z dwch alternatywnych systemw regulacji prawnej bdzie stanowi podstaw wyboru organw wadzy ustawodawczej na najblisze cztery lata. Takiej roli gowy pastwa nie sposb pogodzi z istot zasady wyraonej w art. 10 ust. 1 Konstytucji.

1.7. W punkcie 8 petitum wniosku zakwestionowana zostaa ustawa zmieniajca z 3 lutego 2011 r. Ustanawia ona obwarowany sankcj karn zakaz rozpowszechniania w programach radiowych i telewizyjnych odpatnych ogosze wyborczych w zwizku ze wszystkimi rodzajami wyborw unormowanych w k.w., zmieniajc w tym zakresie przepisy k.w. odpowiadajce dotychczasowym standardom. Wnioskodawca zakwestionowa zarwno tre ustawy nowelizujcej, jak i sposb jej uchwalenia i wprowadzenia w ycie.

W ocenie wnioskodawcy, zakwestionowana nowelizacja jest kolejnym elementem, oprcz zakazu billboardw, arbitralnych ogranicze wolnoci komunikowania si kandydatw i ich komitetw wyborczych z potencjalnymi wyborcami. Wszystkie argumenty za niekonstytucyjnoci zakazu billboardw wnioskodawca odpowiednio odnis do zakazu odpatnych ogosze wyborczych. Ponadto, w ocenie wnioskodawcy, kumulacja obydwu zakazw zwiksza ich dotkliwo i powoduje, e ich niezgodno z art. 54 ust. 1 w zwizku z art. 31 ust. 3 i art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji staje si jeszcze bardziej raca. Ustawa nowelizujca bez naleytego uzasadnienia dotyka przy tym rdzenia wspczenie pojmowanej wolnoci wypowiedzi w sprawach politycznych, jak jest moliwo wyraania pogldw i rozpowszechniania informacji za pomoc mediw elektronicznych. Wnioskodawca zwrci take uwag, e Trybuna Konstytucyjny w swym orzecznictwie wyklucza swobod ustawodawcy dokonywania zmian nowo uchwalonych

9 przepisw w okresie ich vacatio legis. Jego zdaniem, ustawa zmieniajca z 3 lutego 2011 r. jest niezgodna z art. 2 Konstytucji przez to, e wprowadza istotn zmian regu prawa wyborczego pniej ni na 6 miesicy przed zarzdzeniem wyborw. Naruszenie art. 2 Konstytucji przejawia si rwnie w tym, e ma ona na celu wpynicie na wynik wyborw, narusza zasady swobodnej rywalizacji si politycznych w pastwie demokratycznym, zasad pewnoci prawa, zasad ochrony ekspektatyw maksymalnie uksztatowanych i zasady poprawnej legislacji. Intencj wnioskodawcy jest, aby w ycie weszy przepisy k.w. regulujce kwestie odpatnych ogosze wyborczych w radiu i telewizji w pierwotnym brzmieniu.

2. W pimie z 8 kwietnia 2011 r. stanowisko w sprawie zaj Prokurator Generalny. Wnis on o stwierdzenie, e:

1) art. 4 2 i 3, art. 26 3, art. 39 2 w czci obejmujcej wyrazy Jeeli gosowanie przeprowadza si w cigu jednego dnia, a take art. 39 3, art. 39 7 zdanie drugie w czci obejmujcej przecinek i nastpujce po nim wyrazy od sw a jeeli gosowanie przeprowadza si w cigu do koca zdania i art. 43 oraz art. 69 2 k.w. s niezgodne z art. 98 ust. 2 i 5 oraz art. 128 ust. 2 Konstytucji;

2) art. 38 1, art. 51 1, przepisy rozdziau 7 w dziale I oraz art. 75 3 k.w. s zgodne z art. 2, art. 62 ust. 1 w zwizku z art. 32 ust. 1 i art. 127 ust. 1 Konstytucji;

3) art. 228 1 pkt 3, art. 270 1 pkt 3, art. 357 2 pkt 3, art. 360 2 pkt 3, art. 442 2 pkt 3, art. 488 3 pkt 3, art. 511, art. 512 k.w. s zgodne z art. 2 i art. 62 ust. 1 w zwizku z art. 32 ust. 1 Konstytucji;

4) art. 228 1 pkt 3 k.w. jest zgodny z art. 96 ust. 2 Konstytucji; 5) art. 270 1 pkt 3 k.w. jest zgodny z art. 97 ust. 2 Konstytucji; 6) art. 442 2 pkt 3 k.w. jest zgodny z art. 169 ust. 2 zdanie pierwsze Konstytucji; 7) art. 38 2, art. 45 2 i przepisy rozdziau 8 w dziale I k.w. s niezgodne z art.

96 ust. 2 i art. 97 ust. 2 w zwizku z art. 98 ust. 2 i 5, a take z art. 127 ust. 1 w zwizku z art. 128 ust. 2 Konstytucji, s za zgodne z art. 2 Konstytucji;

8) art. 110 4 i art. 495 1 pkt 4 k.w. s zgodne z art. 2 Konstytucji, nie s za niezgodne z art. 54 ust. 1 w zwizku z art. 31 ust. 3 oraz z art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji;

9) przepisy rozdziau 2 w dziale IV, art. 264 1, przepisy rozdziau 6 w dziale IV, art. 272 3, art. 273 1 i 4 oraz art. 274 k.w. wraz z zacznikiem nr 2, o ktrym mowa w art. 261 3 k.w., s niezgodne z art. 2 i art. 121 ust. 2 Konstytucji, s za zgodne z art. 62 ust. 1 w zwizku z art. 32 ust. 1 Konstytucji;

10) art. 10 pkt 3 p.w.k.w. w zakresie, w jakim stanowi o utracie mocy obowizujcej przepisw rozdziau 25, art. 195 ust. 1, rozdziau 29, art. 205 ust. 3, art. 206 ust. 1 i art. 207 ordynacji wyborczej wraz z zacznikiem nr 2, o ktrym mowa w art. 192 ust. 4 teje ustawy jest zgodny z art. 100 ust. 3 w zwizku z art. 2, art. 4 ust. 2 i art. 62 ust. 1 Konstytucji;

11) art. 16 ust. 1 i 2 w zwizku z art. 1 p.w.k.w., w zakresie, w jakim dopuszcza, aby do wyborw do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej zarzdzonych w 2011 r. na podstawie art. 98 ust. 2 Konstytucji, miay zastosowanie przepisy k.w., a nie przepisy dotychczasowe, jest niezgodny z art. 2 oraz art. 10 ust. 1 i 2 Konstytucji;

12) ustawa zmieniajca z 3 lutego 2011 r. w caoci jest zgodna z art. 2 i art. 54 ust.1 w zwizku z art. 31 ust. 3 oraz art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji.

W pozostaym zakresie Prokurator wnis o umorzenie postpowania na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) ze wzgldu na zbdno orzekania.

10

2.1. Uzasadnienie stanowiska Prokurator rozpocz od analizy zarzutw pod adresem przepisw k.w. wprowadzajcych jednomandatowe okrgi w wyborach do Senatu. Przedstawi przebieg prac legislacyjnych nad zakwestionowanym aktem prawnym. Zwrci uwag, e k.w. w zaoeniu jego twrcw mia by jedynie kompilacj dotychczasowych przepisw regulujcych rne procedury wyborcze, jednak w projekcie zaproponowano szereg nowych regulacji, zmieniajcych obowizujcy stan prawny oraz wprowadzajcych rozwizania niewystpujce dotychczas w prawie wyborczym, takie jak moliwo zarzdzenia dwudniowego gosowania przez organ zarzdzajcy wybory czy moliwo gosowania przez penomocnika. Prokurator wskaza ponadto, e propozycja wikszociowych wyborw do Senatu oraz zasady wyboru senatorw w jednomandatowych okrgach wyborczych zostaa przedstawiona (i jednogonie przyjta) na posiedzeniu Komisji Nadzwyczajnej do rozpatrzenia niektrych projektw ustaw z zakresu prawa wyborczego. Poprawka ta nie zostaa jednak przyjta przez Sejm. Propozycja przywrcenia zasad przeprowadzania wyborw w jednomandatowych okrgach wyborczych zostaa ponownie przedstawiona przez senack Komisj Samorzdu Terytorialnego i Administracji Pastwowej. Zostaa ona przyjta przez Senat, a nastpnie nie zostaa odrzucona przez Sejm.

W tym kontekcie Prokurator odnis si do zarzutu wnioskodawcy dotyczcego zakresu dopuszczalnych poprawek Senatu do ustawy uchwalonej przez Sejm. Przedstawi powysz problematyk w wietle orzecznictwa Trybunau Konstytucyjnego. Odnoszc ustalenia Trybunau do przebiegu prac legislacyjnych nad k.w., Prokurator doszed do wniosku, e poprawka Senatu, ktrej skutkiem byo wprowadzenie do k.w. z pominiciem zasady trzech czyta treci nierealizujcych pierwotnego celu ustawy i wykraczajcych tym samym zarwno poza zakres projektu, jak i uchwalonej przez Sejm w trzecim czytaniu ustawy, stanowi ukryt form inicjatywy ustawodawczej dotyczcej istotnej, systemowej zmiany prawa wyborczego. Prokurator podkreli ponadto, e przyjte przez Senat motywy poprawek wprost wskazuj na zamiar zmiany systemu wyborczego. Tym samym, w ocenie Prokuratora, zasadne s zarzuty wnioskodawcy naruszenia art. 121 ust. 2 Konstytucji. Jednoczenie zakwestionowane przepisy s sprzeczne z art. 2 Konstytucji, gdy w wietle standardw demokratycznego pastwa prawnego nie mona uzna sposobu wprowadzenia do systemu prawa wyborczego nowych zasad przeprowadzania wyborw do Senatu za pozostajcy w zgodnoci z powysz zasad, wynikajc z powoanego przepisu Konstytucji. W pastwie demokratycznym bowiem dziaalno prawodawcza powinna by realizowana w zgodzie z procedurami legislacyjnymi zakotwiczonymi w Konstytucji.

Jeli chodzi o zarzut naruszenia art. 62 ust. 1 i art. 32 ust. 1 Konstytucji, to, w ocenie Prokuratora, zakwestionowane przepisy naley uzna za zgodne z powoanymi wzorcami. Nie prowadz one bowiem, niezalenie od przyjtego przez ustawodawc systemu wyborw do Senatu, do pozbawienia czy ograniczenia moliwoci realizacji przez obywateli ich praw wyborczych ani do naruszenia rwnoci obywateli wobec prawa. System okrgw jednomandatowych nie redukuje praw wyborcw w wyborach do Senatu, a przyjcie zasady wybierania senatorw w jednej turze zwyk wikszoci gosw odnosi si w jednakowym stopniu do wszystkich wyborcw. Ponadto Prokurator podkreli, e nie nastpia konstytucjonalizacja wymogu proporcjonalnoci systemu wyborczego w wyborach do Senatu, opartego w dodatku o zasad rwnoci, jak dzieje si to w wypadku wyborw do Sejmu. Art. 100 ust. 3 Konstytucji wprost odsya do ustawowej regulacji zasad i trybu zgaszania kandydatw, przeprowadzania wyborw oraz okrelania warunkw wanoci wyborw do Sejmu i Senatu. Znaczy to, e Konstytucja pozostawia ustawodawcy uregulowanie systemw wybierania posw i senatorw, pod warunkiem zgodnoci tego systemu ze standardami konstytucyjnymi.

11

2.2. Odnoszc si do zarzutw wnioskodawcy podniesionych wobec art. 110 4 k.w. Prokurator podkreli, e zapewnienie jednakowego poziomu rodkw finansowych w ramach funduszy wyborczych poszczeglnych komitetw nie naley do zasad wyborczych wyznaczonych przez Konstytucj i nie korzysta z gwarancji konstytucyjnych. Tym samym postulowanie objcia szczegln ochron tak okrelonej wartoci nie znajduje uzasadnienia w normach konstytucyjnych ksztatujcych zasady wyborcze. Zdaniem Prokuratora, zaoony przez ustawodawc cel zrwnowaenia szans komitetw wyborczych w prowadzeniu kampanii wyborczej przez ograniczenie powierzchni plakatw i hase wyborczych jest iluzoryczny, podobnie jak iluzoryczne jest wskazywane przez wnioskodawc niebezpieczestwo, e ograniczenie to bdzie prowadzio do limitowania prawa do wyraania pogldw w kampanii wyborczej i rozpowszechniania informacji o kandydatach i przez kandydatw czy wolnoci pozyskiwania informacji przez obywateli zainteresowanych wyborami. Wtpliwoci wnioskodawcy, czy przyjte rozwizanie bdzie suy ograniczaniu roli billboardw w komunikacji spoecznej, wydaj si, w ocenie Prokuratora, zasadne, jednak nie uzasadniaj uznania zakazu umieszczania plakatw i hase wyborczych o powierzchni ponad 2 m2 za ograniczenie wolnoci sowa, dokonane wbrew zasadzie koniecznoci w demokratycznym systemie wyborczym, zwaszcza e ustawodawca nie ingeruje w ich ilo ani tre. Tym samym zakaz ten nie uniemoliwia ani nawet nie utrudnia organizowania kampanii wyborczej, lecz stanowi jedynie techniczno-materialne ustalenie formy niektrych narzdzi do jej prowadzenia. Ustawowe limitowanie powierzchni umieszczanych w przestrzeni publicznej nonikw informacji wizualnej jest dopuszczalnym konstytucyjnie uprawnieniem ustawodawcy i nie wpywa w aden realny sposb na korzystanie z wolnoci wyraania swych pogldw w procesie demokratycznego kreowania wadzy publicznej. W ocenie Prokuratora zatem, art. 54 ust. 1 Konstytucji jest nieadekwatnym wzorcem kontroli art. 110 4 k.w.

Zdaniem Prokuratora, nie mona rwnie podzieli pogldu wnioskodawcy, e tre normatywna art. 110 4 k.w. tworzy jakiekolwiek, a tym bardziej nieuzasadnione zrnicowanie podmiotw w obrbie kategorii osb zainteresowanych udziaem w procesie komunikacji spoecznej w czasie kampanii wyborczej w sprawach zwizanych z jej treciami. Kwestionowany przepis adresowany jest w rwnym stopniu do wszystkich komitetw wyborczych, a wic nie prowadzi do rnicowania podmiotw podobnych ani te do dyskryminacji kandydatw i ich komitetw w demokratycznych wyborach. W ocenie Prokuratora, uznanie przepisu art. 54 ust. 1 Konstytucji za nieadekwatny do kontroli tej regulacji skutkuje uznaniem za nieadekwatne rwnie powoanych w zwizku z tym wzorcem art. 31 ust. 3 i art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji.

Tym samym, jak twierdzi Prokurator, brak jest podstaw do stwierdzenia niezgodnoci kwestionowanej regulacji z art. 2 Konstytucji. Jego zdaniem, wynikajca z art. 2 Konstytucji zasada demokratycznego pastwa prawnego jest zasad na tyle pojemn, e mogaby stanowi wzorzec kontroli wielu unormowa prawa wyborczego. Jednake w wypadku, gdy konfrontacja kwestionowanego unormowania z wzorcami szczegowo okrelajcymi standardy czy wolnoci konstytucyjne jest niemoliwa ze wzgldu na ich nieadekwatno, ocena takiej regulacji przez pryzmat oglnego wzorca musi by pozytywna, przy takiej konstrukcji zarzutw jak zaprezentowana we wniosku.

Jeli za chodzi o sankcj za nieprzestrzeganie zakazu, o ktrym mowa w art. 110 4 k.w., to, w opinii Prokuratora, ustawodawca mia obowizek okrelenia takiej sankcji, a wybr jej rodzaju by jego swobodn decyzj. Ustawodawca wybra formu wykroczenia, za ktre grozi kara w postaci grzywny. Zdaniem Prokuratora, administracyjna kara pienina jako rodek represyjny dla podmiotu naruszajcego zakaz sformuowany w art. 110 4 k.w. byaby zdecydowanie mniej dolegliwa, ni kara wymierzona przez sd w wyniku skazania sprawcy w postpowaniu o wykroczenie, zwaszcza w zakresie skutkw

12 prawnych skazania. Bardziej racjonaln decyzj ustawodawcy, odpowiadajc charakterowi tego zakazu i celom, ktre ustawodawca zakada, uznajc za konieczne jego wprowadzenie, byoby, zdaniem Prokuratora, sankcjonowanie go w drodze administracyjnych a nie karnych rodkw przymusu, aczkolwiek, jak podkreli Prokurator, decyzja ustawodawcy mieci si w granicach przysugujcej mu swobody.

2.3. Odnoszc si do zarzutw pod adresem regulacji umoliwiajcych gosowanie w wyborach przez penomocnika, Prokurator podkreli, e instytucja ta nie pozostaje w sprzecznoci z Konstytucj, dlatego e suy wycznie zapewnieniu warunkw partycypacji obywatelskiej tym wyborcom, ktrzy maj trudnoci z osobistym oddaniem gosu. Instytucja penomocnika obliczona jest na zwikszenie frekwencji wyborczej, a przez to wzmocnienie legitymacji organu wybieranego. Jeli chodzi o gwny zarzut wnioskodawcy naruszenia zasady bezporednioci, Prokurator przytoczy pogldy przedstawicieli doktryny, e zasady tej nie naley myli, jak czyni to wnioskodawca, z gosowaniem osobistym. Z zasady bezporednioci wynika zakaz organizowania wyborw wielostopniowych (porednich), w ktrych wyborcy oddaj gos na elektorw, ktrzy nastpnie dokonuj waciwego wyboru. Gosowanie przez penomocnika jest zatem rozwizaniem z zakresu techniki gosowania i jako takie jest cakowicie pozostawione do uksztatowania przez ustawodawc.

W opinii Prokuratora, zakwestionowane regulacje k.w. dotyczce instytucji gosowania za porednictwem penomocnika nie naruszaj adnego ze wskazanych we wniosku wzorcw kontroli konstytucyjnej, statuujcych zasad bezporednioci w poszczeglnych rodzajach wyborw.

2.4. Instytucj gosowania korespondencyjnego, w opinii Prokuratora, naley oceni jako kolejny, oprcz gosowania przez penomocnika, alternatywny sposb realizacji prawa wyborczego. Tym samym instytucja ta nie narusza standardw rzetelnoci wyborw w pastwie demokratycznym ani nie uchybia zasadzie ochrony zaufania obywatela do pastwa i prawa. Argumenty wice si z zarzutem naruszenia zasady bezporednioci wyborw oraz naruszenia rwnoci szans w realizacji praw wyborczych, ktre wnioskodawca odnis do instytucji gosowania korespondencyjnego, naley, w ocenie Prokuratora, odrzuci. Nie zasuguj take na aprobat argumenty kwestionujce sposb uregulowania przebiegu tego gosowania w aspekcie naruszenia tajnoci wyborw, jako e odnosz si w istocie do sfery stosowania prawa i opieraj si niejako na zaoeniu zej woli uczestnikw procesu gosowania za porednictwem operatorw pocztowych. A zatem, zdaniem Prokuratora, art. 38 2, art. 45 2 i cay rozdzia 8 w dziale I k.w., wobec nienaruszenia konstytucyjnych zasad wyborczych (powszechnoci, bezporednioci, tajnoci, a take nie we wszystkich wyborach rwnoci i proporcjonalnoci), stanowicych dla ustawodawcy nieprzekraczalne ramy ksztatowania systemw elekcyjnych, naley uzna za zgodne z art. 2 Konstytucji.

Jeli za chodzi o ocen zgodnoci z konstytucyjn zasad gosowania w dniu wyborw, to gosowanie korespondencyjne ma miejsce przed dniem wyborw, a wic wyprzedza konstytucyjnie okrelony dzie wyborw. Zdaniem Prokuratora, naley wic zgodzi si z wnioskodawc, e instytucja ta wymusza oddanie gosu na kilka lub kilkanacie dni przed ustawowym dniem wyborw, co czyni j niezgodn z art. 96 ust. 2, art. 97 ust. 2 w zwizku z art. 98 ust. 2 i 5 oraz z art. 127 ust. 1 w zwizku z art. 128 ust. 2 Konstytucji.

2.5. Odnoszc si do argumentw wnioskodawcy dotyczcych niezgodnoci z Konstytucj dwudniowego gosowania, Prokurator przyzna, e regulacja ta wydaje si pragmatyczna i potencjalnie moe poszerzy moliwo realizacji przez obywateli prawa

13 do gosowania, a tym samym przynie zwikszenie frekwencji wyborczej. Jednake prowadzi ona do sprzecznoci z nadrzdnymi wobec k.w. przepisami Konstytucji, ktre wyranie okrelaj dzie wyborw do Sejmu i Senatu oraz wyborw Prezydenta. Jeeli gosowanie miaoby odbywa si w cigu dwch dni, to oba te dni musz by dniami wolnymi od pracy. Niedopuszczalne jest wprowadzenie przez ustawodawc zwykego regulacji dajcej moliwo zarzdzenia gosowania w wyborach w cigu dwch dni, z ktrych tylko jeden miaby przypada na dzie wolny od pracy, za drugi przypadaby na dzie go poprzedzajcy, a zatem nie stanowiby dnia wolnego od pracy dla wszystkich zatrudnionych. Zdaniem Prokuratora, regulacje k.w. dotyczce moliwoci zarzdzenia gosowania w cigu dwch dni s sprzeczne z art. 98 ust. 2 i 5 oraz art. 128 ust. 2 Konstytucji. W zwizku z tym Prokurator za zbdne uzna konfrontowanie zakwestionowanych przepisw z art. 2 Konstytucji.

2.6. Przechodzc do oceny zarzutu naruszenia przez ustaw zmieniajc z 3 lutego

2011 r. art. 2 Konstytucji wskutek wprowadzenia istotnej zmiany regu prawa wyborczego pniej ni na sze miesicy przed zarzdzeniem wyborw, Prokurator przypomnia ustalenia Trybunau Konstytucyjnego w tym zakresie. Prokurator wyjani, e k.w. wchodzi w ycie 1 sierpnia 2011 r., po szeciu miesicach od jego ogoszenia. Zgodnie z wyraon w orzecznictwie Trybunau zasad naley stwierdzi, e zmian prawa wyborczego nie mona dokonywa pniej ni na p roku przed wyborami. Nie jest dopuszczalna zwaszcza sytuacja, w ktrej doszoby w wyniku zmiany prawa take do zmiany ju wyznaczonych czynnoci urzdowych zwizanych z wyborami, takich jak termin przeprowadzenia wyborw oraz sposb, w jaki wyborcy mog realizowa prawo wyborcze.

Ustawa zmieniajca, zakazujca rozpowszechniania patnych ogosze i audycji w programach radiowych i telewizyjnych, zostaa uchwalona 3 lutego 2011 r., ogoszona 7 lutego 2011 r., a jej wejcie w ycie ustalone zostao na 22 lutego 2011 r. (po upywie 14 dni od dnia ogoszenia). Tym samym ustawa zmieniajca z 3 lutego 2011 r. wejdzie w ycie przed wejciem w ycie ustawy zmienianej (k.w.). Prokurator oceni takie rozwizanie jako dysfunkcjonalne, jednak, zakadajc racjonalno ustawodawcy, uzna, e zmienione przepisy wejd w ycie wraz z caym k.w., a formua 14 dni zostaa przyjta przez ustawodawc na zasadach oglnych.

Gdyby restrykcyjnie potraktowa szeciomiesiczny okres spoczywania nowych regulacji do ostatecznego terminu zarzdzenia wyborw (ktry wypada 7 sierpnia 2011 r.), liczc co do jednego dnia, to rzeczywista vacatio legis wymagaaby, eby wybory zarzdzono nie wczeniej ni 8 sierpnia 2011 r. Taka interpretacja vacatio legis, w ocenie Prokuratora, nie wydaje si suszna ani pragmatyczna. Zmiany prawa wyborczego przewidziane ustaw zmieniajc z 3 lutego 2011 r. zostay wprowadzone w okresie spoczywania k.w. i podane do powszechnej wiadomoci w takim terminie, e od dnia ich ogoszenia w Dzienniku Ustaw do dnia upywu ostatecznego terminu zarzdzenia wyborw pozostaje o jeden dzie mniej ni sze miesicy. Zmiana treci k.w. w okresie vacatio legis nie przekada si, zdaniem Prokuratora, na sytuacj prawn, w jakiej znajduj si jej adresaci w tym wypadku komitety wyborcze uczestniczce w przyszych wyborach, w tym w najbliszych wyborach parlamentarnych. W ocenie Prokuratora, zawarta w k.w. tre normatywna przed nowelizacj nie moe by traktowana wbrew twierdzeniu wnioskodawcy jako zawierajca ekspektatyw maksymalnie uksztatowan, gdy ustawa, ktra miaaby j ksztatowa, nie wesza jeszcze w ycie. Konkludujc, Prokurator stwierdzi, e ustawa zmieniajca z 3 lutego 2011 r. nie narusza standardw konstytucyjnych w aspekcie odpowiedniej vacatio legis.

14

2.7. Odnoszc si do zarzutw dotyczcych art. 10 pkt 3 p.w.k.w., w zakresie, w jakim stanowi o utracie mocy obowizujcej przepisw ordynacji wyborczej regulujcych wybory do Senatu, Prokurator przedstawi najpierw skutki jego ewentualnego uznania za niekonstytucyjny. Prokurator podkreli take, e w istocie wnioskodawca nie formuuje wobec wskazanego przepisu derogujcego zarzutw niekonstytucyjnoci, lecz jedynie proponuje stworzenie orzeczeniem Trybunau regulacji na wypadek zaistnienia luki w prawie, gdyby doszo do zakadanego przez wnioskodawc stwierdzenia niekonstytucyjnoci regulacji k.w. dotyczcych systemu wyborw do Senatu.

Zdaniem Prokuratora, nawet w wypadku powstania luki w prawie, Trybuna nie moe wchodzi w rol ustawodawcy i nie moe uzupenia przepisw nowymi treciami. Ewentualne usunicie luki naley do ustawodawcy i wymaga jego legislacyjnej aktywnoci. Zakwestionowany przepis jest zatem zgodny z art. 100 ust. 3 w zwizku z art. 2, art. 4 ust. 2 i art. 62 ust. 1 Konstytucji.

2.8. Prokurator podzieli zarzuty wnioskodawcy wobec art. 16 ust. 1 i 2 p.w.k.w.,

ktry ustala, e do wyborw do Sejmu i do Senatu zarzdzonych przez Prezydenta w 2011 r. bd miay zastosowanie przepisy dotychczasowe, a do wyborw zarzdzonych po wejciu w ycie k.w. przepisy tego aktu normatywnego. Regulacja ta pozostaje w sprzecznoci z zasadami wyraonymi we wskazanych we wniosku wzorcach kontroli konstytucyjnej, a wic narusza zasad trjpodziau wadz, zawart w art. 10 Konstytucji w powizaniu z art. 2 Konstytucji i wynikajc z niego zasad demokratycznego pastwa prawnego, urzeczywistniajc si rwnie w zasadzie zaufania do pastwa i stanowionego przez nie prawa, a take w nakazie poprawnej legislacji.

Prokurator zgodzi si z tez sformuowan przez wnioskodawc, e do dnia zarzdzenia przez Prezydenta wyborw bdzie panowa stan niepewnoci. To, czy do wyborw parlamentarnych w 2011 r. zastosowanie znajd przepisy k.w., czy ordynacji wyborczej, zalee bdzie od tego, czy Prezydent zarzdzi wybory przed kocem lipca czy w pierwszym tygodniu sierpnia 2011 r. W ocenie Prokuratora, zakwestionowany przepis prowadzi do scedowania przez ustawodawc decyzji prawodawczej na organ wadzy wykonawczej. Do swobodnego uznania Prezydenta nalee ma wybr jednego z dwch systemw regulacji prawnej, ktry to system bdzie podstaw wyboru organw wadzy ustawodawczej na najblisze cztery lata. Zakwestionowane przepisy nie respektuj zatem konstytucyjnie okrelonych zasad sprawowania wadzy okrelonych w art. 10 Konstytucji. W przyjtym przez ustawodawc rozwizaniu nie ma gwarancji, e nowa regulacja bdzie obowizywaa od cile okrelonego terminu, co czyni j, zdaniem Prokuratora, sprzeczn take z art. 2 Konstytucji.

3. W pimie z 14 kwietnia 2011 r. stanowisko w sprawie zaj w imieniu Sejmu

Rzeczypospolitej Polskiej jego Marszaek. Marszaek wnis o stwierdzenie, e: 1) art. 4 2 i 3 oraz art. 39 3 k.w. w zakresie, w jakim dotycz wyborw do

Parlamentu Europejskiego, organw stanowicych jednostek samorzdu terytorialnego oraz wjtw, burmistrzw i prezydentw miast, nie s niezgodne z art. 98 ust. 2 i 5 oraz art. 128 ust. 2 Konstytucji,

2) art. 4 2 i 3 oraz art. 39 3 k.w. w zakresie, w jakim dotycz wyborw do Sejmu i Senatu, nie s niezgodne z art. 128 ust. 2 Konstytucji,

3) art. 4 2 i 3 oraz art. 39 3 k.w. w zakresie, w jakim dotycz wyborw Prezydenta, nie s niezgodne z art. 98 ust. 2 i 5 Konstytucji,

4) art. 4 2 k.w. nie jest niezgodny z zasad okrelonoci przepisw prawa, wywodzon z art. 2 Konstytucji, ani z art. 7 Konstytucji,

15

5) art. 4 2 i 3 oraz art. 39 3 k.w. w zakresie, w jakim dotycz wyborw do Sejmu i Senatu, s zgodne z art. 98 ust. 2 i 5 Konstytucji,

6) art. 4 2 i 3 oraz art. 39 3 k.w. w zakresie, w jakim dotycz wyborw Prezydenta, s zgodne z art. 128 ust. 2 Konstytucji,

7) art. 4 2 i 3, art. 39 3 oraz art. 43 k.w. w zakresie, w jakim dotycz wyborw do Sejmu i Senatu, Prezydenta, organw stanowicych jednostek samorzdu terytorialnego oraz wjtw, burmistrzw i prezydentw miast, s zgodne z art. 62 ust. 1 w zwizku z art. 4 Konstytucji,

8) art. 4 2 i 3, art. 39 3 oraz art. 43 k.w. w zakresie, w jakim dotycz wyborw do Parlamentu Europejskiego, nie s niezgodne z art. 62 ust. 1 w zwizku z art. 4 Konstytucji,

9) art. 38 1 w zwizku z art. 54 1-3 k.w. oraz art. 51 1 k.w. w czci obejmujcej wyrazy jego penomocnik, w zakresie, w jakim dotycz wyborw do Parlamentu Europejskiego, nie s niezgodne z art. 62 ust. 1 w zwizku z art. 32 ust. 1 Konstytucji,

10) art. 38 1 w zwizku z art. 54 1 i 3 k.w. oraz art. 51 1 k.w., w czci obejmujcej wyrazy jego penomocnik:

w zakresie, w jakim dotycz wyborw do Sejmu i Senatu, Prezydenta, organw stanowicych jednostek samorzdu terytorialnego oraz wjtw, burmistrzw i prezydentw miast, s zgodne z art. 62 ust. 1 w zwizku z art. 2 oraz art. 32 ust. 1 Konstytucji,

w zakresie, w jakim dotycz wyborw do Sejmu, nie s niezgodne z zasadami rwnoci wyborw oraz bezporednioci wyborw wyraonymi w art. 96 ust. 2 Konstytucji,

w zakresie, w jakim dotycz wyborw do Senatu, nie s niezgodne z zasad bezporednioci wyborw wyraon w art. 97 ust. 2 Konstytucji,

w zakresie, w jakim dotycz wyborw Prezydenta, nie s niezgodne z zasadami rwnoci wyborw oraz bezporednioci wyborw wyraonymi w art. 127 ust. 1 Konstytucji,

w zakresie, w jakim dotycz wyborw do organw stanowicych jednostek samorzdu terytorialnego, nie s niezgodne z zasadami rwnoci wyborw oraz bezporednioci wyborw wyraonymi w art. 169 ust. 2 zdanie pierwsze Konstytucji,

11) art. 38 2 w zwizku z art. 65 1 i art. 66 1 k.w. oraz art. 62 zdanie pierwsze w zwizku z art. 65 1 i art. 66 1 k.w.:

w zakresie, w jakim dopuszczaj gosowanie w wyborach do Sejmu poza lokalem obwodowej komisji wyborczej, s zgodne z zasad tajnoci gosowania wyraon w art. 96 ust. 2 Konstytucji,

w zakresie, w jakim dopuszczaj gosowanie w wyborach do Senatu poza lokalem obwodowej komisji wyborczej, s zgodne z zasad tajnoci gosowania wyraon w art. 97 ust. 2 Konstytucji,

w zakresie, w jakim dopuszczaj gosowanie w wyborach Prezydenta poza lokalem obwodowej komisji wyborczej, s zgodne z zasad tajnoci gosowania wyraon w art. 127 ust. 1 Konstytucji,

12) art. 65 1 oraz art. 66 1 k.w. w zakresie, w jakim elementem procedury gosowania korespondencyjnego w

wyborach do Sejmu i Senatu oraz Prezydenta czyni przesyanie kart do gosowania, s zgodne z art. 62 ust. 1 w zwizku z art. 4 Konstytucji,

w zakresie, w jakim elementem procedury gosowania korespondencyjnego w wyborach do Parlamentu Europejskiego czyni przesyanie kart do gosowania, nie s niezgodne z art. 62 ust. 1 w zwizku z art. 4 Konstytucji,

13) art. 66 1 w zwizku z 2 k.w.

16

w zakresie, w jakim elementem procedury gosowania korespondencyjnego czyni wypenienie karty do gosowania przed dniem wyborw do Sejmu i Senatu, jest zgodny z art. 98 ust. 2 i 5 Konstytucji,

w zakresie, w jakim elementem procedury gosowania korespondencyjnego czyni wypenienie karty do gosowania przed dniem wyborw Prezydenta, jest zgodny z art. 128 ust. 2 Konstytucji,

14) art. 110 4 i art. 119 1 k.w. s zgodne z art. 54 ust. 1 w zwizku z art. 31 ust. 3 i art. 32 Konstytucji,

15) art. 119 1 k.w. jest zgodny z art. 2 Konstytucji, 16) art. 260 2 i 3, art. 261 1 i 2 oraz zacznik nr 2 k.w. nie s niezgodne z art.

62 ust. 1 w zwizku z art. 32 ust. 1 Konstytucji, 17) art. 260, art. 261, art. 264 1, art. 268, art. 269, art. 272 3, art. 273 1 i 4

oraz zacznik nr 2 k.w. s zgodne z art. 121 ust. 2 Konstytucji, 18) art. 274 k.w. nie jest niezgodny z art. 121 ust. 2 Konstytucji, 19) art. 16 ust. 1-2 p.w.k.w. w zakresie, w jakim dopuszcza, aby do wyborw do

Sejmu i Senatu zarzdzonych w roku 2011 na podstawie art. 98 ust. 2 Konstytucji miay zastosowanie przepisy k.w., a nie przepisy dotychczasowe, jest zgodny z art. 2 Konstytucji i nie jest niezgodny z art. 10 Konstytucji,

20) art. 2 ustawy zmieniajcej z 3 lutego 2011 r. jest zgodny z art. 2 Konstytucji. Ponadto, na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK, Marszaek wnis o

umorzenie postpowania w pozostaym zakresie ze wzgldu na niedopuszczalno wydania wyroku.

3.1. Przed merytoryczn ocen zarzutw odnoszcych si do dwudniowego gosowania Marszaek dokona w tym zakresie analizy formalnej przedmiotu i wzorcw kontroli.

3.1.1. Jeli chodzi o przedmiot kontroli, to Marszaek wnis o umorzenie postpowania w zakresie dotyczcym zgodnoci art. 26 3, art. 39 2 w czci obejmujcej wyrazy: Jeeli gosowanie przeprowadza si w cigu jednego dnia, art. 39 7 zdanie drugie w czci od wyrazw: a jeeli gosowanie przeprowadza si w cigu dwch dni do koca zdania oraz art. 69 2 k.w. z art. 2, art. 98 ust. 2 i 5 oraz art. 128 ust. 2 Konstytucji. W ocenie Marszaka przepisy te nie mog by przedmiotem kontroli w rozpatrywanej sprawie ze wzgldu na brak uzasadnienia we wniosku zarzutu ich niekonstytucyjnoci.

Jeli za chodzi o powoane wzorce kontroli, to Marszaek zwrci uwag, e z uzasadnienia wniosku wynika, e art. 98 ust. 2 i 5 oraz art. 128 ust. 2 Konstytucji zostay wskazane w odniesieniu do wyborw do Parlamentu Europejskiego oraz oglnie mwic organw samorzdu terytorialnego jedynie po to, by uzasadni tez o istnieniu oglnego konstytucyjnego standardu rzetelnoci wyborw, jaki wynika ma z art. 2 Konstytucji, ktry nakazuje przeprowadzanie jednodniowego gosowania we wszelkiego rodzaju wyborach. Nawet gdyby hipotetycznie przyj, e standard taki obowizuje, ani art. 98 ust. 2 i 5, ani art. 128 ust. 2 Konstytucji nie mog stanowi samodzielnych wzorcw kontroli wobec zakwestionowanych przepisw w zakresie, w jakim odnosz si one do wyborw innych organw wadzy publicznej ni te, ktre s wskazane wprost w powoanych przepisach Konstytucji. Z tego wzgldu Marszaek wnis o stwierdzenie, e art. 4 2 i 3 oraz art. 39 3 k.w. w zakresie, w jakim dotycz wyborw do Parlamentu Europejskiego, organw stanowicych jednostek samorzdu terytorialnego oraz wjtw, burmistrzw i prezydentw miast, nie s niezgodne z art. 98 ust. 2 i 5 oraz art. 128 ust. 2 Konstytucji; art. 4 2 i 3 oraz art. 39 3 k.w. w zakresie, w jakim dotycz wyborw do Sejmu i Senatu, nie s niezgodne z art. 128 ust. 2 Konstytucji; art. 4 2 i 3 oraz art. 39 3

17 k.w. w zakresie, w jakim dotycz wyborw Prezydenta, nie s niezgodne z art. 98 ust. 2 i 5 Konstytucji.

Marszaek Sejmu odnis si ponadto do sposobu ujcia wrd wzorcw kontroli art. 2 Konstytucji, z ktrego wnioskodawca wywid nakaz takiej regulacji wyborw, ktra dostatecznie zagwarantuje im rzetelno w praktyce. Zdaniem Marszaka, wrd zasad i wartoci wywiedzionych dotychczas z klauzuli demokratycznego pastwa prawnego nie ma rzetelnoci wyborw. Zasad tak naley wywodzi przede wszystkim z art. 62 ust. 1 w zwizku z art. 4 Konstytucji, ktry to przepis, w ocenie Marszaka, jest adekwatnym wzorcem kontroli art. 4 2 i 3, art. 39 3 oraz art. 43 k.w. Zwaywszy jednak, e art. 62 Konstytucji ustanawia czynne prawo wyborcze jedynie w wyborach parlamentarnych, prezydenckich i samorzdowych, nie jest on adekwatnym punktem odniesienia dla oceny konstytucyjnoci powoanych wyej przepisw k.w., w zakresie, w jakim dotycz one wyborw do Parlamentu Europejskiego, std w odniesieniu do tej relacji Marszaek wnis o posuenie si przez Trybuna formu wyroku nie jest niezgodny.

Art. 2 Konstytucji zosta powoany jako wzorzec kontroli rwnie w zakresie, w jakim wyraa zasad dostatecznej okrelonoci prawa. Problemem, jaki wnioskodawca czy z naruszeniem tej zasady przez zakwestionowane przepisy k.w., jest niewymienienie w nich przesanek wydania przez organ zarzdzajcy wybory postanowienia o dwudniowym gosowaniu. Marszaek wskaza, e jedynym przepisem, spord wymienionych we wniosku jako przedmiot kontroli, ktry mgby potencjalnie zawiera podan przez grup posw tre, jest z uwagi na zakres regulacji art. 4 2 k.w. Tym samym, zdaniem Marszaka, postpowanie w sprawie zgodnoci art. 4 3 oraz art. 39 3 k.w. z zasad okrelonoci przepisw prawa powinno zosta umorzone.

Ponadto Marszaek zwrci uwag, e w k.w. nie zostay wprost sprecyzowane przesanki, od spenienia ktrych uzalenione byoby wydanie postanowienia o dwudniowym gosowaniu przez organ zarzdzajcy wybory. Tym samym naley przyj, e 4 2 k.w. nie moe by rozpatrywany z perspektywy zasady okrelonoci prawa. Celem tego przepisu jest bowiem przyznanie odpowiedniemu organowi wadzy pastwowej pewnej sfery uznania, czyli obszaru wadzy dyskrecjonalnej. W zwizku z tym Marszaek wnis o stwierdzenie, e art. 4 2 k.w. nie jest niezgodny z zasad okrelonoci przepisw prawa.

Zdaniem Marszaka, za nieadekwatny wzorzec kontroli wzgldem art. 4 2 k.w. uzna trzeba rwnie art. 7 Konstytucji. Nieuregulowanie przesanek wydania postanowienia o tym, e gosowanie w wyborach bdzie przeprowadzane w cigu dwch dni, czyli przyznanie stosownemu organowi wadzy publicznej pewnej sfery uznaniowoci, nie moe by bowiem postrzegane jako wykreowanie przez ustawodawc przestrzeni, w ktrej wspomniany organ dziaaby bez podstawy prawnej lub z przekroczeniem granic prawa.

3.1.2. Merytoryczna ocena zakwestionowanej regulacji dotyczcej dwudniowego gosowania zostaa zatem ograniczona do kwestii zgodnoci art. 4 2 i 3 oraz art. 39 3 k.w. w zakresie, w jakim dotycz wyborw do Sejmu i Senatu, z art. 98 ust. 2 i 5 Konstytucji; art. 4 2 i 3 oraz art. 39 3 k.w. w zakresie, w jakim dotycz wyborw Prezydenta, z art. 128 ust. 2 Konstytucji oraz art. 4 2 i 3, art. 39 3 oraz art. 43 k.w. z art. 62 ust. 1 w zwizku z art. 4 Konstytucji.

Marszaek rozpocz od stwierdzenia, e Konstytucja nie zawiera przepisu, ktry wprost wskazywaby, e gosowanie musi by przeprowadzone jednego dnia. Jednoczenie Marszaek nie podzieli przekonania wnioskodawcy, e termin wybory uyty w art. 98 ust. 2 i 5 oraz art. 128 ust. 2 Konstytucji ma oznacza zbiorowy akt wyborczy, na ktry skadaj si indywidualne akty gosowania osb uprawnionych, a przyjta w tych przepisach konstrukcja nakazuje wyznaczenie wyborw na dzie (w

18 liczbie pojedynczej). Zdaniem Marszaka, dzie gosowania i dzie wyborw nie s pojciami tosamymi, i waciwa jest taka wykadnia przepisw Konstytucji, w wietle ktrej wybory oznaczaj moment skumulowania przez organy wyborcze wszystkich oddanych gosw w toku procesu wyborczego, co porednio wskazuje na to, e z zakoczeniem dnia wyborw cile wie si sfinalizowanie gosowania. Pozwala to uzna, e nie wszystkie parametry czasowe gosowania zostay sztywno okrelone przez ustrojodawc, a tym samym instytucja dwudniowego gosowania mieci si w granicach swobody ustawodawcy.

Pojmowanie wyborw w sposb zaproponowany przez Marszaka pozwala ponadto, jego zdaniem, na stworzenie szerszych gwarancji realizacji czynnego prawa wyborczego, co obrazuje istot intencji ustawodawcy towarzyszcych wprowadzeniu moliwoci dwudniowego gosowania.

Odnoszc si do zarzutu, e nocna przerwa w gosowaniu bdzie prowadzi w praktyce do narusze prawa i generowa ryzyko faszerstw i manipulacji, Marszaek stwierdzi, e jest to zarzut nie tylko bezpodstawny, ale i przedwczesny. Naley on do sfery stosowania prawa, a wnioskodawca nie wykaza i nie ma moliwoci wykazania wadliwej praktyki, gdy instytucja dwudniowego gosowania nie bya dotychczas stosowana w wyborach.

W konkluzji Marszaek wnis o stwierdzenie zgodnoci z Konstytucj powoanych wyej przepisw k.w.

3.2. Analizujc zarzuty pod adresem przepisw regulujcych gosowanie przez

penomocnika, Marszaek rozpocz od kwestii formalnych. Wnis o umorzenie postpowanie w zakresie, w jakim jego przedmiotem miayby by przepisy, ktre jedynie nawizuj do tej instytucji, bd reguluj pewne jej aspekty, lecz czyni to w sposb irrelewantny z punktu widzenia zarzutw sformuowanych przez wnioskodawc. Umorzenie dotyczy zatem art. 38 1, art. 75 3, art. 228 1 pkt 3, art. 270 1 pkt 3, art. 357 2 pkt 3, art. 360 2 pkt 3, art. 442 2 pkt 3, art. 488 3 pkt 3, art. 511, art. 512, a take wikszoci przepisw rozdziau 7 dziau I, to jest: art. 54 4 i 5 oraz art. 55-61 k.w. Postpowanie naley, zdaniem Marszaka, umorzy take w zakresie kontroli z art. 2 Konstytucji. Wnioskodawca nie wykaza bowiem, e standardy wyborcze obowizujce w pastwie demokratycznym znajduj normatywne zakotwiczenie w tym przepisie Konstytucji. Natomiast w zakresie, w jakim art. 2 Konstytucji figuruje we wniosku jako wzorzec oceny zarzutu, e gosowanie przez penomocnika ma celowo uniemoliwi udzia w gosowaniu osb niepenosprawnych i w podeszym wieku, naley go, w ocenie Marszaka, potraktowa jako przepis zwizkowy wzgldem art. 62 ust. 1 Konstytucji.

Marszaek zaproponowa take inne ujcie przedmiotu zaskarenia. Jego zdaniem, naley przyj, e zakwestionowany zosta art. 38 1 w zwizku z art. 54 1-3 k.w., a nie kady z tych przepisw osobno.

Ponadto, biorc pod uwag wskazywan nieadekwatno przepisw Konstytucji wzgldem tych przepisw k.w., ktre odnosz si do Parlamentu Europejskiego, Marszaek wnis o stwierdzenie, e art. 38 1 w zwizku z art. 54 1-3 k.w. oraz art. 51 1 k.w., w czci obejmujcej wyrazy: jego penomocnik, w zakresie, w jakim dotycz wyborw do Parlamentu Europejskiego, nie s niezgodne z art. 62 ust. 1 w zwizku z art. 32 ust. 1 Konstytucji.

3.2.1. Odnoszc si do meritum zarzutw, Marszaek argumentowa, e przyjty w k.w. model penomocnictwa wyborczego zakada oddanie gosu przez penomocnika w imieniu wyborcy i zgodnie z jego wol. Immanentnym elementem tej konstrukcji jest wic stosunek zaufania, jaki musi czy wyborc i penomocnika, ktrego nie dezawuuje ani brak moliwoci wyegzekwowania wynikajcych z tego stosunku obowizkw, ani brak moliwoci sankcjonowania narusze na tym polu. Nie jest to jednak wystarczajce dla

19 stwierdzenia niekonstytucyjnoci tej regulacji. Marszaek przyzna, e instytucji gosowania przez penomocnika towarzyszy ryzyko narusze w praktyce, jednak musiaoby to by zobrazowane reprezentatywnymi przykadami z praktyki, dowodzcymi nadania badanym przepisom kwestionowanej treci. W odniesieniu do k.w. warunek ten nie moe by speniony, gdy zosta on zaskarony do Trybunau jeszcze przed wejciem w ycie.

Marszaek odrzuci take argumenty, e wykreowany w k.w. model penomocnictwa jest rwnoznaczny z wykreowaniem instytucji warunkowej cesji prawa gosu wyborcy na penomocnika. Rozwizanie to nie suy, zdaniem Marszaka, przeniesieniu na penomocnika czynnego prawa wyborczego i nie mona uzna, e penomocnik, gosujc w imieniu i zgodnie z wol wyborcy, realizuje w ten sposb wasne (dodatkowe) prawo gosu. Nie jest konstytucyjnie moliwe stworzenie rozbudowanego systemu gwarancji formalnych, zapewniajcych w toku gosowania wierne odtworzenie przez penomocnika woli wyborcy (midzy innymi z uwagi na tajno gosowania nie moe w treci dokumentu penomocnictwa nastpi skonkretyzowanie kandydatw popieranych przez wyborc), jednake nie przesdza to o niekonstytucyjnoci tej formy gosowania.

Marszaek podkreli, e za dopuszczalnoci obowizywania instytucji gosowania przez penomocnika przemawia take cel powoania ma ono suy korzystaniu z czynnego prawa wyborczego przez osoby w podeszym wieku oraz osoby niepenosprawne (art. 54 1-3 k.w.).

3.2.2. Odnoszc si do zarzutu niezgodnoci kwestionowanej regulacji z konstytucyjnymi zasadami bezporednioci wyborw do Sejmu i Senatu, wyborw Prezydenta i do organw stanowicych jednostek samorzdu terytorialnego oraz rwnoci wyborw, dotyczcej tych organw (z wyjtkiem Senatu), Marszaek uzna, e wzorce lokalizowane przez wnioskodawc w art. 96 ust. 2, art. 97 ust. 2, art. 127 ust. 1 i art. 169 ust. 2 Konstytucji s nieadekwatne wzgldem badanych przepisw k.w. Po pierwsze, rwno, o ktrej mowa w tych przepisach, odnosi si wycznie do rwnoci materialnej praw wyborczych, podczas gdy gosowanie przez penomocnika nie jest we wniosku oceniane pod tym ktem. Po drugie, w ocenie Marszaka, popartej pogldami wikszoci przedstawicieli doktryny, konstytucyjna zasada bezporednioci wyborw nie zawiera wymogu gosowania osobistego, z ktrym mogoby kolidowa gosowanie przez penomocnika. Z bezporednioci wie si jedynie warunek organizowania jednostopniowych wyborw, ktremu odpowiada instytucja gosowania przez penomocnika.

3.3. Jeli chodzi o gosowanie korespondencyjne, to, zdaniem Marszaka, naley

umorzy postpowanie w zakresie kontroli konstytucyjnoci art. 45 2, art. 62 zdania drugiego, art. 63, art. 64, art. 65 2-4, art. 66 3-4 oraz art. 67 k.w. W stosunku do tych przepisw wnioskodawca nie sprecyzowa, na czym miaaby polega ich niezgodno z Konstytucj.

Ponadto Marszaek, zgodnie z zasad falsa demonstratio non nocet, sprecyzowa przedmiot i wzorce kontroli w zakresie gosowania korespondencyjnego.

Uzna take, e art. 65 1 oraz art. 66 1 k.w., w zakresie, w jakim elementem procedury gosowania korespondencyjnego w wyborach do Parlamentu Europejskiego czyni przesyanie kart do gosowania, nie s niezgodne z art. 62 ust. 1 w zwizku z art. 4 Konstytucji. Nieadekwatno tego wzorca kontroli wynika z tego, e Konstytucja nie reguluje wyborw do Parlamentu Europejskiego.

3.3.1. Odnoszc si do zarzutu naruszenia tajnoci gosowania przez stworzenie moliwoci gosowania poza lokalem komisji wyborczej, Marszaek podkreli, e gosowanie korespondencyjne realizuje zasad powszechnoci wyborw, umoliwiajc

20 udzia w wyborach tych obywateli, ktrzy przebywajc za granic, mogliby mie problemy ze skorzystaniem z czynnego prawa wyborczego. Nie odbywa si to jednak kosztem zasady tajnoci gosowania, ktr Marszaek zdefiniowa jako niepoddane niczyjej obserwacji, swobodne dokonanie aktu wyborczego. Zwrci on take uwag, e zapewnienie tajnoci wyborw w duej mierze zaley od zachowania samego wyborcy, ktry powinien dy do zapewnienia sobie warunkw dogodnych do gosowania nieskrpowanego niczyj obecnoci czy zachowaniem. Jeli nie bdzie to moliwe, moe zrezygnowa z korespondencyjnej formy gosowania. Jednoczenie wprowadzenie do systemu kwestionowanej instytucji nie zwalnia Sejmu od obowizku dbania, take w przyszoci, o moliwie najlepsze zapewnienie realizacji zasad wyborczych.

3.3.2. Jeli chodzi o zarzut naruszenia rzetelnoci wyborw, to, w ocenie Marszaka, zarzuty wnioskodawcy s przedwczesne i bezpodstawne, bo odnosz si do aktu prawnego, ktry jeszcze w tym zakresie nie zawiera wyczerpujcych regulacji. Art. 68 k.w. zawiera delegacj dla Pastwowej Komisji Wyborczej (dalej: PKW) do wydania uchway, w ktrej okrelone zostan warunki techniczne gosowania korespondencyjnego. Zdaniem Marszaka, zasadno zarzutw wnioskodawcy bdzie mona oceni dopiero po wydaniu uchway PKW i przez pryzmat ujtych w niej regulacji. Podkreli on jednak, e ocena konstytucyjnoci procedur i instytucji sucych zapewnieniu bezpieczestwa przesyanych kart do gosowania i tak nie bdzie moliwa przed ich wdroeniem w praktyce.

3.3.3. W opinii Marszaka, bezzasadny jest take zarzut wnioskodawcy naruszenia terminw wyborw do Sejmu i Senatu oraz wyborw Prezydenta przez uczynienie elementem procedury gosowania korespondencyjnego wypenianie kart do gosowania przed dniem wyborw. Nietrafny jest w szczeglnoci zarzut, e lista kandydatw udostpniona wyborcy moe by czciowo zdezaktualizowana w dniu wyborw. Marszaek zwrci uwag, e ryzyko oddania gosu na kandydata skrelonego z listy, a mimo to figurujcego na karcie do gosowania, nie jest charakterystyczne jedynie dla gosowania korespondencyjnego i jest niejako wpisane w natur procesu wyborczego jako rozcignitego w czasie i wieloetapowego mechanizmu przygotowania i przeprowadzenia gosowania.

3.4. Do zarzutw pod adresem ograniczenia powierzchni plakatw wyborczych i

zakazu odpatnych ogosze wyborczych w radiu i telewizji Marszaek odnis si cznie ze wzgldu na tosamo wzorcw konstytucyjnych i argumentacji zaprezentowanej przez wnioskodawc. Za podstaw normy przewidujcej zakaz rozpowszechniania ogosze wyborczych przyj jednak art. 119 1 k.w., nie za wskazane we wniosku przepisy ustawy zmieniajcej z 3 lutego 2011 r., gdy tre tej ustawy (jej skutki) wyczerpay si we wprowadzeniu zmian w okrelonych przepisach k.w. Odnoszc si do kwestii formalnych, Marszaek wnis ponadto o umorzenie postpowania w zakresie naruszenia przez art. 110 4 i art. 119 1 k.w. art. 2 Konstytucji ze wzgldu na brak uzasadnienia speniajcego wymogi wynikajce art. 32 ust. 1 pkt 4 ustawy o TK.

Odnoszc si do argumentacji przedstawionej we wniosku, Marszaek za nietrafne uzna postrzeganie ogranicze prowadzenia agitacji wyborczej autonomicznie, niezalenie od jej innych form przewidzianych w k.w., ktrych szerokie spektrum ustawodawca pozostawi do dyspozycji komitetw. Tylko w wypadku stwierdzenia, e dostpne formy nie pozwalaj na efektywn komunikacj z wyborcami, mona by uzna zarzut naruszenia art. 54 ust. 1 Konstytucji za zasadny. Ponadto wnioskodawca nie wykaza, e wprowadzone przez ustawodawc zakazy skutkuj ograniczeniem moliwoci komunikowania si komitetw wyborczych i wyborcw w stopniu istotnie utrudniajcym przekazywanie informacji przez komitety i ich pozyskiwanie przez wyborcw.

21

Marszaek zwrci take uwag na szczegln rol, jak kampania wyborcza, a szerzej wybory i partie polityczne, peni we wspczesnym pastwie demokratycznym. Ich znaczenie dla realizacji zasady suwerennoci Narodu uzasadnia, w ocenie Marszaka, poddanie szczeglnej reglamentacji samej procedury wyborczej, midzy innymi przez wyczenie niektrych form przekazu, zwaszcza jeli ma to suy poprawie jakoci prowadzonego dyskursu politycznego, co podkrelone zostao w uzasadnieniu projektu ustawy zmieniajcej z 3 lutego 2011 r. Nie jest to, wbrew twierdzeniom wnioskodawcy, niedopuszczalne z punktu widzenia zasady proporcjonalnoci.

Jeli chodzi o zarzut naruszenia zasady rwnoci, Marszaek wykaza, e zrnicowanie wystpujce midzy podmiotami wskazanymi przez wnioskodawc, to jest przedsibiorcami i komitetami wyborczymi, ma tak zasadniczy charakter, e wystpowanie interesu w publicznym rozpowszechnianiu okrelonych treci nie moe prowadzi do uznania tych podmiotw za podobne. Dlatego bezzasadny, jego zdaniem, pozostaje pogld, i ustawodawca ma obowizek umoliwi prowadzenie agitacji wyborczej (promowanie programw wyborczych, hase wyborczych oraz kandydatw) w identycznych formach, jakie s dostpne dla przedsibiorcw promujcych okrelone towary czy usugi. Tym samym zakwestionowane przepisy k.w. s zgodne z art. 54 ust. 1 w zwizku z art. 31 ust. 3 oraz z art. 32 Konstytucji.

Marszaek nie podzieli rwnie pogldu, e partiom politycznym przysuguje prawo do odpatnego rozpowszechniania ogosze wyborczych (czy podlegajca analogicznej ochronie ekspektatywa maksymalnie uksztatowana). Przed zarzdzeniem wyborw bowiem nie istniej jeszcze podmioty tego uprawnienia (komitety wyborcze), a samo prawo nie moe by realizowane (nie rozpocza si jeszcze kampania wyborcza). Przeprowadzona zgodnie z zasadami procedury legislacyjnej zmiana przepisw dotyczcych agitacji wyborczej nie powinna za by interpretowana w kategoriach odjcia prawa nabytego (ekspektatywy maksymalnie uksztatowanej), ktre do tej pory przysugiwao na podstawie starego stanu prawnego (przed nowelizacj), aktualizujc si kadorazowo w trakcie kampanii wyborczej. Z tych wzgldw art. 119 1 k.w. jest zgodny z wywodzon z art. 2 Konstytucji zasad ochrony praw susznie nabytych.

3.5. Merytoryczn ocen zarzutw dotyczcych wprowadzenia jednomandatowych

okrgw wyborczych w wyborach do Senatu Marszaek poprzedzi analiz kilku kwestii formalnych dotyczcych przedmiotu i wzorcw kontroli w tym zakresie.

3.5.1. Marszaek zwrci uwag, e uzasadnienie wniosku nie pozwala na odniesienie zarzutu naruszenia art. 2 Konstytucji do rozdziau 2 dziau IV, art. 264 1, rozdziau 6 dziau IV, art. 272 3, art. 273 1 i 4 oraz art. 274 k.w. ze wzgldu na brak stosownej argumentacji co do meritum. Powoduje to konieczno umorzenia postpowania w tym zakresie na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 w zwizku z art. 32 ust. 1 pkt 4 ustawy o TK ze wzgldu na niedopuszczalno wydania wyroku. W stosunku do zarzutu skierowanego wobec rozdziau 2 dziau IV i rozdziau 6 dziau IV k.w. dodatkowym argumentem za umorzeniem postpowania jest nieprawidowe zaoenie wnioskodawcy, e przedmiotem kontroli w postpowaniu przed Trybunaem moe by caa jednostka systematyzacyjna aktu normatywnego. Zakwestionowany zacznik nr 2 do k.w. wprawdzie mgby by poddany kontroli Trybunau, jednak merytoryczna weryfikacja zarzutw wnioskodawcy w wietle art. 2 Konstytucji in casu jest niedopuszczalna z uwagi na niedostateczne uzasadnienie przez wnioskodawc wyboru art. 2 jako wzorca kontroli konstytucyjnoci oraz brak argumentacji uprawdopodobniajcej jego naruszenie. Tym samym postpowanie rwnie w tym zakresie podlega umorzeniu ze wzgldu na niedopuszczalno wydania wyroku.

Marszaek zanalizowa take dopuszczalno kontroli zakwestionowanych przepisw z art. 62 ust. 1 w zwizku z art. 32 ust. 1 Konstytucji. Zawy przedmiot

22 kontroli w tym zakresie do art. 260 2 i 3, art. 261 1 i 2 oraz zacznika nr 2 k.w. Do pozostaych przepisw nie mona, w jego ocenie, odnie zarzutu naruszenia standardu materialnej rwnoci w wyborach do Senatu, a zatem ich kontrol naley uzna za bezprzedmiotow z uwagi na brak merytorycznego zwizku midzy ich treci a zarzutem konstytucyjnym. Skutkuje to umorzeniem postpowania z uwagi na niedopuszczalno orzekania. Odnoszc si do wzorcw kontroli, Marszaek uzna, e art. 62 ust. 1 w zwizku z art. 32 ust. 1 Konstytucji nie s adekwatne do kontroli zarzutu naruszenia zasady rwnoci materialnej w wyborach do Senatu, gdy z unormowa tych nie mona wywie tej zasady. Zagadnienie tzw. przymiotnikw wyborczych w wyborach do Senatu zostao bowiem wyczerpujco i ekskluzywnie uregulowane w art. 97 ust. 2 Konstytucji, w ktrym brak przymiotnika rwnoci, co nie pozwala wnioskowa o niejako substytucyjnym obowizywaniu w tyche wyborach zasady materialnej rwnoci na podstawie art. 32 ust. 1 Konstytucji. Tym bardziej nie sposb tej zasady wyprowadza z art. 62 ust. 1 w zwizku z art. 32 ust. 1 Konstytucji, przyjmujc, e w takim ukadzie zasada rwnoci ma stanowi jedynie wzorzec posikowy (swego rodzaju kontekst normatywny postanowie na temat czynnego prawa wyborczego).

3.5.2. Przechodzc do oceny zarzutw dotyczcych przekroczenia przez Senat dopuszczalnej materii poprawek, Marszaek wskaza najpierw, e tre art. 274 k.w. nie zostaa uksztatowana poprawk senack, w zwizku z czym przepis ten nie jest niezgodny z art. 121 ust. 2 Konstytucji.

W ocenie Marszaka, zakres senackich poprawek do k.w. w peni mieci si w standardzie konstytucyjnym. Wprowadzenie jednomandatowych okrgw wyborczych do Senatu naley odczytywa jako rozwizanie alternatywne wobec tego, ktre zaproponowa Sejm w brzmieniu k.w. przyjtym w trzecim czytaniu. Z uwagi na szeroki zakres materii k.w., stanowicego de iure now caociow ustaw gwn, a zarazem akt, w ktrym zebrano zasadnicz cz regulacji z zakresu polskiego prawa wyborczego, Marszaek stwierdzi, e poprawki Senatu odnosiy si do materii regulowanej i przez projekt, i przez ustaw przekazan do Senatu. Nie stay one rwnie w sprzecznoci z ratio legis k.w., ktr nie bya wycznie prosta kompilacja dotychczasowych przepisw, lecz chodzio o gruntowny przegld caego prawa wyborczego, obejmujcy rozwaenie oraz ewentualne wprowadzenie nowych, nieznanych wczeniej instytucji prawnych. Dlatego te, zdaniem Marszaka, naley stwierdzi, e art. 260, art. 261, art. 264 1, art. 268, art. 269, art. 272 3, art. 273 1 i 4 oraz zacznik nr 2 k.w. s zgodne z art. 121 ust. 2 Konstytucji.

Odnoszc si za do dania stwierdzenia niekonstytucyjnoci art. 10 pkt 3 p.w.k.w. z art. 100 ust. 3 w zwizku z art. 2, art. 4 ust. 2 i art. 62 ust. 1 Konstytucji, Marszaek zwrci uwag, e wnioskodawca posuguje si argumentem o wzgldnej niekonstytucyjnoci tego przepisu, ktra jest zdeterminowana ostatecznym kierunkiem rozstrzygnicia Trybunau w sprawie innych przepisw k.w. Zdaniem Marszaka, znaczy to, e wnioskodawca porednio przyznaje, e w obecnym stanie prawnym przepis ten nie jest kwestionowany per se, a jego wady s powizane z ewentualn niekonstytucyjnoci innych przepisw, co jest jednak zdarzeniem przyszym i niepewnym. To za prowadzi do wniosku, e postpowanie w tym zakresie na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 w zwizku z art. 32 ust. 1 pkt 4 ustawy o TK powinno zosta umorzone ze wzgldu na niedopuszczalno wydania wyroku (brak uzasadnienia przez wnioskodawc zarzutu niezgodnoci art. 10 pkt 3 p.w.k.w. z art. 100 ust. 3 w zwizku z art. 2, art. 4 ust. 2 i art. 62 ust. 1 Konstytucji).

3.6. Nastpnie Marszaek odnis si do zarzutw sformuowanych pod adresem

art. 16 ust. 1 i 2 p.w.k.w. dotyczcych w uoglnieniu czasowego zakresu zastosowania k.w.

23

3.6.1. Dokonujc oceny zarzutu niezgodnoci art. 16 ust. 1 i 2 p.w.k.w. z art. 10 Konstytucji, Marszaek stwierdzi, e kompetencja Prezydenta okrelona w tym przepisie ma charakter wykonawczy, gdy, zarzdzajc wybory, nie okrela on nowych regu prawnych w znaczeniu, w jakim tworzy je ustawodawca, ale dokonuje aktu stosowania prawa, na podstawie ktrego midzy innymi zapadnie decyzja, czy w zalenoci od dnia, w ktrym akt ten zostanie ogoszony wybory zostan przeprowadzone na podstawie starych (ordynacji wyborczej) czy nowych (k.w.) regu prawa wyborczego. Kompetencja Prezydenta jest dyskrecjonalna, oparta na swobodzie uznania (ustrojodawca uksztatowa j jako prezydenck prerogatyw por. art. 144 ust. 3 pkt 1 Konstytucji), co jednak nie czyni z niego, wbrew twierdzeniom wnioskodawcy, superustawodawcy czy chociaby ustawodawcy. Zdaniem Marszaka zatem, art. 16 ust. 1-2 p.w.k.w. nie jest niezgodny z art. 10 Konstytucji.

3.6.2. Analizujc zarzut, e zakwestionowane przepisy nie rozgraniczaj w sposb pewny nowego i starego prawa wyborczego w odniesieniu do wyborw parlamentarnych, ktre odbd si w 2011 r., naruszajc przez to art. 2 Konstytucji, statuujcy zasad, e istotne reguy prawa wyborczego powinny by znane na co najmniej sze miesicy przed dniem zarzdzenia wyborw, Marszaek przypomnia ustalenia Trybunau dotyczce zachowania odpowiedniej vacatio legis przy zmianach w prawie wyborczym. Przedstawi take relacje prawne zachodzce midzy k.w. a ordynacj wyborcz dotyczce terminw ich obowizywania w kontekcie wyborw do Sejmu i Senatu w 2011 r. Na tej podstawie Marszaek odrzuci tez wnioskodawcy, e art. 16 ust. 1 i 2 p.w.k.w. nie rozgranicza w sposb pewny nowego i starego prawa. Jego zdaniem, sam fakt obowizywania art. 16 p.w.k.w. jest dowodem na to, e ustawodawca dostrzega zagadnienie intertemporalne i stara si je rozstrzygn, okrelajc w sposb niebudzcy wtpliwoci interpretacyjnych prawo waciwe w wypadku, gdyby wbrew intencjom ustawodawcy, ktrego wol byo, aby najblisze wybory do Sejmu i Senatu odbyy si ju na podstawie nowych regulacji prawnych Prezydent zarzdzi wybory w okresie vacatio legis k.w.

Odrbnym zagadnieniem jest, czy tak uksztatowany przepis przejciowy k.w. w dostatecznym stopniu spenia funkcj gwarancyjn wobec uczestnikw procesu wyborczego. W ocenie Marszaka, nie jest tak, e na sze miesicy przed ostatecznym terminem zarzdzenia wyborw nie maj oni adnej wiedzy, wedug jakich regu odbd si wybory. Sugerowana przez wnioskodawc niepewno adresatw norm prawnych ogranicza si do alternatywy midzy zarzdzeniem wyborw na mocy regulacji ordynacji wyborczej, a od 1 sierpnia 2011 r. na podstawie k.w. Chodzi wic o wybr jednego z dwch, wyczerpujcych, uksztatowanych ostatecznie modeli, z ktrych kady ustanawia pen i jednoznaczn procedur wyborcz, ogoszon we waciwy sposb w dzienniku urzdowym, z czym wie si domniemanie znajomoci prawa (majce zastosowanie rwnie do ustaw w okresie vacatio legis). Biorc pod uwag realia uchwalenia, okres faktycznego spoczywania i podstawy przyszej aplikacji zakwestionowanego przepisu w ocenie Marszaka art. 16 ust. 1 i 2 p.w.k.w. nie stanowi adnego zagroenia dla wartoci chronionych przez art. 2 Konstytucji. Z tego powodu naley uzna, e jest zgodny z wywodzon z art. 2 Konstytucji zasad szeciomiesicznego okresu wyczenia prawa wyborczego spod przeprowadzenia w nim istotnych zmian.

3.7. Zdaniem Marszaka, bezzasadne s take zarzuty pod adresem wejcia w ycie

ustawy zmieniajcej z 3 lutego 2011 r. Wnioskodawca nietrafnie utosamia dwa istotne z prawnego punktu widzenia momenty wejcia w ycie k.w. i wejcia w ycie ustawy zmieniajcej z 3 lutego 2011 r. Przez uchwalenie i ogoszenie tej ostatniej, a z chwil jej wejcia w ycie, dokonaa si zmiana k.w. i od tego momentu trwale i ostatecznie zostao nadane nowe brzmienie kilku jego przepisom. K.w. w caoci zacznie za obowizywa po upywie okresu, o ktrym mowa w art. 1 p.w.k.w. Nie zachodzi zatem, wbrew

24 twierdzeniu wnioskodawcy, sytuacja, w ktrej znowelizowane ustaw zmieniajc z 3 lutego 2011 r. przepisy k.w. uzyskuj autonomiczny status i zaczynaj obowizywa niezalenie od bytu prawnego ustawy, w ktrej s zamieszczone.

Marszaek podkreli, e decyzj ustawodawcy o zmianie k.w. jeszcze przed jego wejciem w ycie naley postrzega jako okoliczno wyjtkow. Zmiana ta zostaa jednak przeprowadzona w takich warunkach, e nie moe by mowy o naruszeniu regu demokratycznego pastwa prawnego przez zaskoczenie adresatw norm nieoczekiwan zmian procedur w toku czy wyczenie moliwoci dostosowania si do dyspozycji nowych przepisw. Ustawa zmieniajca z 3 lutego 2011 r. zacznie bowiem wywoywa skutki prawne wraz z wejciem w ycie k.w., a wic po blisko szeciu miesicach od dnia ogoszenia. Zdaniem Marszaka, jest to dostateczny okres na zapoznanie si z ni przez wyborcw, partie polityczne i organy wadzy publicznej oraz prognoz co do skutkw jej obowizywania. Nawet gdyby przyj za wnioskodawc, e ustawodawca przekroczy o jeden dzie szeciomiesiczny okres midzy promulgacj ustawy a zarzdzeniem wyborw, to, zdaniem Marszaka, minimalne przekroczenie wspominanego wymogu nie wpywa na materialne gwarancje uczestnikw procesu wyborczego.

W tym wietle art. 2 ustawy zmieniajcej z 3 lutego 2011 r. jest zgodny z wywodzonymi z art. 2 Konstytucji zasadami: pewnoci prawa, prawidowej legislacji i szeciomiesicznego okresu wyczenia prawa wyborczego spod przeprowadzenia w nim istotnych zmian.

4. W odpowiedzi na pismo Trybunau z 9 maja 2011 r. Przewodniczcy PKW w

pimie z 24 maja 2011 r. wyjani, e wyraenie przez PKW opinii w rozpatrywanej sprawie wykracza poza kompetencje tego organu.

5. W pimie z 28 czerwca 2011 r. wnioskodawca na poparcie wczeniej

zaprezentowanych argumentw przedstawi wniosek dowodowy w postaci opinii Wodzimierza Petroffa Ocena systemu wyborczego do Senatu RP oraz innych propozycji regulacji zawartych w dziale IV wybory do Senatu ustawy Kodeks Wyborczy z 5 stycznia 2011 r..

6. W odpowiedzi na pismo Trybunau z 9 maja 2011 r. Szef Kancelarii Prezydenta

Rzeczypospolitej Polskiej w pimie z 6 lipca 2011 r. wyjani, e Prezydent podpisa k.w. po zapoznaniu si z opiniami prawnikw, w ktrych wskazywano na zgodno tej ustawy z Konstytucj, kierujc si koniecznoci zapewnienia obywatelom optymalnych warunkw uczestnictwa w wyborach. W sprawie zarzdzenia wyborw Prezydent podejmie natomiast decyzj po zapoznaniu si z treci wyroku Trybunau.

II

Na rozpraw 14 lipca 2011 r. stawili si przedstawiciele wnioskodawcy, Sejmu i

Prokuratora Generalnego. Przedstawiciel wnioskodawcy owiadczy, e popiera pisemny wniosek oraz

podtrzymuje przedstawione w nim argumenty. Jednoczenie stwierdzi, e wady dotyczce vacatio legis i wejcia w ycie kodeksu wyborczego powinny zdecydowa o niekonstytucyjnoci tej ustawy w caoci. Ponadto podnis, e art. 4 2 k.w. powinien zosta uznany za niezgodny z art. 92 Konstytucji, gdy nie zawiera wytycznych co do przesanek, ktrymi powinien kierowa si Prezydent, podejmujc decyzj o dwudniowych wyborach. Zdaniem przedstawiciela wnioskodawcy, wskazane byoby, by Trybuna orzek rwnie o drugiej noweli do kodeksu wyborczego, ktra nie jest bezporednio we wniosku kwestionowana. W odpowiedzi na zarzut przedstawiciela Sejmu, e w tych trzech

25 kwestiach przedstawiciel wnioskodawcy modyfikuje tre wniosku, co wymagaoby zajcia stanowiska na pimie przez pozostaych uczestnikw postpowania, przedstawiciel wnioskodawcy owiadczy, e podtrzymuje stanowisko wnioskodawcy zajte na pimie. Wyjani ponadto, e wzorcem kontroli przepisw dotyczcych gosowania korespondencyjnego jest rwnie art. 62 ust. 1 Konstytucji, ktry nie zosta wskazany w petitum wniosku, ale uzasadnienie wniosku nawizuje do jego treci. We wnioskach kocowych przedstawiciel wnioskodawcy wnis o wydanie przez Trybuna rozstrzygnicia, ktre spowoduje, e ten kodeks nie bdzie stosowany w najbliszych wyborach []. Stwierdzenie niekonstytucyjnoci art. 1 i art. 16 ust. 1, pozostawienie ust. 2 pozwoli na przeprowadzenie wyborw wedug przepisw dotychczasowych.

Przedstawiciel Sejmu podtrzyma stanowisko zajte w pimie procesowym i przedstawion w nim argumentacj. Wyjani, e naczeln wartoci kodeksu wyborczego byo wprowadzenie mechanizmw gwarantujcych powszechno wyborw. Cel ten przywieca wszystkim ugrupowaniom politycznym reprezentowanym w Sejmie. Powszechne byo rwnie przekonanie, e kodeks wyborczy bdzie stosowany w wyborach parlamentarnych w 2011 r., co potwierdzaj zarwno wypowiedzi posw zawarte w sprawozdaniach stenograficznych, jak i tre regulacji intertemporalnej zawartej w przepisach wprowadzajcych kodeks wyborczy.

Przedstawiciel Prokuratora Generalnego zmodyfikowa stanowisko zajte w pimie procesowym odnonie do art. 16 ust. 1 i 2 w zwizku z art. 1 p.w.k.w., wnoszc o stwierdzenie, e przepisy te, w zakresie, w jakim uzaleniaj zastosowanie do wyborw do Sejmu i Senatu, zarzdzonych w roku 2011, na podstawie art. 98 ust. 2 Konstytucji, przepisw kodeksu wyborczego lub przepisw dotychczasowych od daty zarzdzenia tych wyborw przez Prezydenta, s niezgodne z art. 2 oraz art. 10 ust. 1 i 2 Konstytucji. W pozostay zakresie przedstawiciel Prokuratora Generalnego podtrzyma stanowisko zajte w pimie procesowym i przytoczon w nim argumentacj. Przedstawiciel Prokurator Generalny stwierdzi, e zakaz dokonywania zmian w prawie wyborczym na sze miesicy przed kolejnymi wyborami nie dotyczy Trybunau Konstytucyjnego, ktry w kadym czasie moe rozstrzygn problem konstytucyjnoci przepisw, co bdzie skutkowao ich uchyleniem. Zdaniem przedstawiciela Prokuratora Generalnego stwierdzenie niekonstytucyjnoci art. 16 ust. 1 i 2 w zwizku z art. 1 p.w.k.w. spowoduje, e od 1 sierpnia 2011 r. bdzie obowizywa kodeks wyborczy i tym samym znajdzie on zastosowanie do wyborw parlamentarnych jesieni 2011 r. Jeli po stwierdzeniu niekonstytucyjnoci tej regulacji Prezydent zarzdzi wybory przed 1 sierpnia 2011 r., to i tak do wyborw tych znajdzie zastosowanie kodeks wyborczy. W ramach rozpocztej wwczas kampanii wyborczej bd obowizywa dwa rne reimy prawne, tj. ordynacja wyborcza do 31 lipca 2011 r. oraz kodeks wyborczy od 1 sierpnia 2011 r.

Trybuna postanowi odroczy ogoszenie wyroku do 20 lipca 2011 r.

III

Trybuna Konstytucyjny zway, co nastpuje: 1. Uwagi oglne dotyczce zakresu zaskarenia i warunkw orzekania przez TK. 1.1. Przedmiotem kontroli w ramach niniejszego postpowania jest kilkadziesit

przepisw umiejscowionych w dwch ustawach, tj. w ustawie z dnia 5 stycznia 2011 r. Kodeks wyborczy (Dz. U. Nr 21, poz. 112, ze zm.; dalej: kodeks wyborczy lub k.w.) i ustawie z dnia 5 stycznia 2011 r. Przepisy wprowadzajce ustaw Kodeks wyborczy (Dz. U. Nr 21, poz. 113; dalej: p.w.k.w.), a take w caoci ustawa z dnia 3 lutego 2011 r. o

26 zmianie ustawy Kodeks wyborczy (Dz. U. Nr 26, poz. 134; dalej: ustawa zmieniajca z 3 lutego 2011 r.). Dwie pierwsze ustawy wchodz w ycie 1 sierpnia 2011 r. (art. 1 i art. 17 p.w.k.w.), za trzecia ustawa wesza w ycie 22 lutego 2011 r. (art. 2 ustawy zmieniajcej z 3 lutego 2011 r.).

Gwne zarzuty wnioskodawcy skierowane s wobec nowych instytucji prawa wyborczego, ktre dotychczas albo w ogle nie wystpoway w prawie polskim, albo niedawno zostay wprowadzone i dotychczas w wikszym stopniu nie byy stosowane. Wrd nich znalazy si regulacje dotyczce dwudniowego gosowania, gosowania przez penomocnika, gosowania korespondencyjnego, jednomandatowych okrgw wyborczych w wyborach do Senatu, a take zakazy stosowania w trakcie kampanii wyborczej wielkoformatowych plakatw i hase wyborczych oraz patnych ogosze wyborczych radiowych i telewizyjnych. Wnioskodawca zakwestionowa rwnie w pewnej czci procedur ustawodawcz, w ramach ktrej zosta przyjty kodeks wyborczy, podnoszc zarzut niekonstytucyjnoci poprawek Senatu wprowadzajcych jednomandatowe okrgi wyborcze w wyborach do Senatu. Przedmiotem kontroli uczyniono rwnie zasady stosowania kodeksu wyborczego do najbliszych wyborw, vacatio legis ustawy zmieniajcej z 3 lutego 2011 r. oraz uchylenie przepisw ustawy z dnia 12 kwietnia 2001 r. Ordynacja wyborcza do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2007 r. Nr 190, poz. 1360, ze zm., dalej: ordynacja wyborcza) dotyczcych wyborw do Senatu.

1.2. Naley podkreli, e kontrola konstytucyjnoci w niniejszej sprawie zostaa

przeprowadzona w szczeglnych okolicznociach faktycznych, ktre musz zosta uwzgldnione przez Trybuna w ramach wydanego rozstrzygnicia.

Po pierwsze, przedmiotem kontroli w niniejszej sprawie s przepisy, ktre jeszcze nie zaczy obowizywa. Trybuna nie mia zatem moliwoci zbadania sposobu stosowania nowych instytucji prawa wyborczego, a tym samym zweryfikowania zasadnoci zarzutw dotyczcych niebezpieczestwa faszerstw wyborczych, ktre zdaniem wnioskodawcy zakwestionowane przepisy stwarzaj. Kontrola przepisw, ktre jeszcze nie zaczy obowizywa, jest znacznie utrudniona, gdy na tym etapie nie jest moliwe zbadanie momentu i sposobu ich wejcia oraz ustalenie nastpstw ich stosowania. Podobnie jak w wypadku kontroli prewencyjnej, badanie konstytucyjnoci ustawy oczekujcej na wejcie w ycie ogranicza si wycznie do oceny tekstu jej przepisw, bez moliwoci ustalenia konsekwencji ich stosowania. Wie si to z koniecznoci przyjcia silniejszego domniemania konstytucyjnoci takiej ustawy. Wnioskodaw