WYŻSZA SZKOŁAEKOLOGII I ZARZĄDZANIAW y d z i a ł A r c h i t e k t u r y02-061 Warszawa, ul. Wawelska 14

Warszawa 2008 r.

Barbara Dłużewska

Kajetan Woźniak

WYMAGANIA PODSTAWOWE

W TECHNICE BUDOWLANEJ

Wymagania podstawowe w technice budowlanej str. 1

WYMAGANIA PODSTAWOWEw technice budowlanej

Zgodnie z regułami sztuki budowlanej, obiekty budowlane należy projektować

i wznosić w sposób zapewniający spełnianie przez te obiekty, ogólnie uznawanych tzw. wy-

magań podstawowych, z jednoczesnym uwzględnieniem możliwości zapewnienia właści-

wych warunków użytkowania tych obiektów, zgodnie z ich przeznaczeniem, a także zabez-

pieczenia ochrony dóbr kultury.

Wymaganiami podstawowymi, skodyfikowanymi w przepisach budowlanych, są wyma-

gania dotyczące obiektów budowlanych w zakresie:

• bezpieczeństwa konstrukcji,

• bezpieczeństwa pożarowego,

• bezpieczeństwa użytkowania,

• odpowiednich warunków higienicznych i zdrowotnych oraz ochrony środowiska,

• ochrony przed hałasem i drganiami,

• oszczędności energii oraz odpowiedniej izolacyjności cieplnej przegród budowlanych.

Powyższe wymagania — określane jako podstawowe — mimo że odnoszą się do

obiektów budowlanych, to de facto są w znacznym stopniu bezpośrednią pochodną wyma-

ganych właściwości technicznych określonych w specyfikacjach technicznych, dotyczących

materiałów i wyrobów będących tworzywem trwale wbudowywanym lub instalowanym w tych

obiektach.

Stosowane powszechnie w bardzo wielu krajach — w tym również w Polsce — proce-

dury akceptacyjne1 dotyczące materiałów i wyrobów budowlanych, mają na celu zapewnienie

ochrony przed szeroko pojętymi potencjalnymi zagrożeniami, jakie mogą stwarzać obiekty

budowlane, w których by zastosowano wadliwe lub niewłaściwe materiały i wyroby.

Ocena spełniania wymaganych właściwości technicznych jak również wielu innych

wymagań szczegółowych dotyczących materiałów i wyrobów budowlanych, jest praktycznie

niemożliwa do wykonania bezpośrednio przez konsumenta (użytkownika obiektu). Funkcję tę

przejmuje zatem państwo tworząc w tym celu system legalizacji wyrobów w formie obowią-

zujących zasad i procedur akceptacyjnych, a w konsekwencji dopuszczanie ich do obrotu

handlowego i następnie stosowania w procesach budowlanych.

1 akceptowanie = aprobowanie (lub normalizacja) + atestowanie

Wymagania podstawowe w technice budowlanej str. 2

Skodyfikowanie takich wymagań w skali międzynarodowej i ich klasyfikacja dostoso-

wana do warunków regionalnych (m.in. ze względów różnic klimatycznych), ma na celu za-

pewnienie właściwej jakości i trwałości materiałów i wyrobów budowlanych (i tym samym

obiektów budowlanych), a także ułatwienie przepływu i wymiany handlowej tych produktów

zarówno w skali lokalnej, jak również w międzynarodowym wymiarze globalnym. Instrumen-

tem formalnym służącym zapewnieniu spełniania tych założeń są odpowiednie dokumenty

akceptacyjne produktów przeznaczonych dla budownictwa. Przepisy tworzące taki system

legalizacji dotyczą zarówno zasad i procedur określania przydatności produktów oferowa-

nych do stosowania w budownictwie, jak również zasad i procedur atestacji tych produktów

pochodzących od określonego producenta.

Pierwotnym przejawem racjonalnej pod tym względem działalności ludzkiej — zwłasz-

cza działalności w dziedzinach technicznych i to już przed wiekami — są przykłady opraco-

wywania i wprowadzania jednolitych, wzorcowych specyfikacji technicznych i parametrów

dotyczących wymaganych właściwości określonych przedmiotów będących wytworami tej

działalności. Były to początki powszechnej w dzisiejszych czasach normalizacji (standaryza-

cji) i ustanawiania lokalnych krajowych i międzynarodowych norm (standardów).

Normy przedmiotowe uznane zostały jako oficjalne dokumenty spełniające m.in. funk-

cje dokumentów akceptujących powszechne stosowanie określonych rozwiązań technicz-

nych. Norma porządkuje, a także podsumowuje stan wiedzy i techniki oraz stosowanie w

praktyce tego co stanowi przedmiot tej normy. Norma jest zatem dokumentem akceptującym

rozwiązanie techniczne jakie powstało z reguły znacznie wcześniej nim ustanowiono normę

przedmiotową dotyczącą tego rozwiązania. W przypadku budownictwa, normy przedmiotowe

ustanawiane są na materiały i wyroby wielokrotnie sprawdzone w praktyce budowlanej, a

więc z reguły dotyczą materiałów i wyrobów tradycyjnie stosowanych. Procedury normaliza-

cyjne trwają jednak zwykle dość długo, niejednokrotnie kilka lat.

Szybki rozwój wiedzy, postępu technologicznego, ale również względy konkurencyjne —

a na tym tle licznie powstające odkrycia, wynalazki oraz doskonalenie istniejących rozwiązań

technicznych — wymusiły potrzebę wprowadzenia innej jeszcze niż normalizacja formuły

szybszego akceptowania powstających i oferowanych nowych rozwiązań materiałowo-

technologicznych i konstrukcyjnych dla budownictwa.

Tak więc niemal od połowy ubiegłego wieku w Europie Zachodniej i od ponad 40-tu już

lat w Polsce, wydawane są dokumenty normatywne2 na podstawie których stosuje się w bu-

downictwie nowe rozwiązania technologiczno-materiałowe na które nie ustanowiono jeszcze

technicznej normy budowlanej, lub na które nie przewiduje się ustanowienia normy.

Wymagania podstawowe w technice budowlanej str. 3

Działalność ta prowadzona jest przez krajowe jednostki naukowo-badawcze zrzeszone

w Europejskiej Unii Akceptacji Technicznej w Budownictwie (UEAtc), a także, w nieco zmie-

nionej formule przez powołaną w ramach formalnych struktur organizacyjnych Unii Europej-

skiej (dawnej EWG) Europejską Organizację ds. Aprobat Technicznych (EOTA).

W Polsce działalność ta usankcjonowana została prawnie zarządzeniem Ministra Bu-

downictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych (1968 r.), a następnie uzyskała rangę

ustawową (Prawo budowlane z 1974 r.). Nowe, nieznormalizowane rozwiązania techniczne

były dopuszczane do stosowania w budownictwie na podstawie decyzji akceptacyjnych wy-

dawanych według procedur analogicznych do obowiązujących w UEAtc. Przystąpienie zatem

przed kilkunastoma laty polskiego Instytutu Techniki Budowlanej do tej międzynarodowej

organizacji, było naturalną konsekwencją naszej wieloletniej działalności w tym zakresie.

W grudniu 1988 r. wydana została Dyrektywa Rady Wspólnot Europejskich w sprawie

zbliżenia ustaw i aktów wykonawczych Państw Członkowskich, dotyczących wyrobów bu-

dowlanych (Dyrektywa 89/106/EEC). Nowelizując polskie przepisy, wykorzystano postano-

wienia tej Dyrektywy, mając na względzie przystąpienie Polski do Unii Europejskiej, która jak

wiadomo nastąpiło w 2004 r.

W Polsce podstawowymi aktami prawnymi regulującymi te kwestie są ustawy i rozpo-

rządzenia wykonawcze do tych ustaw. W szczególności w zakresie technicznych rozwiązań

projektowych obiektów budowlanych oraz aprobowania i atestowania materiałów i wyrobów

budowlanych obowiązują aktualnie następujące akty prawne:

1) Ustawa z dnia 7.VII.1994 r. – Prawo budowlane zastępująca ustawę z 1974 r. (Dz. U.

Nr 89:1994, poz. 414) z późniejszymi zmianami (jednolity tekst uwzględniający zmiany —

Dz. U. Nr 156:2006, poz. 1118) oraz rozporządzenie wykonawcze Ministra Infrastruktury

do tej ustawy z dnia 12.IV.2002 w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpo-

wiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 75:2002, poz. 690 z późniejszymi zmianami,

zwłaszcza z 2004 r. Nr 109, poz. 1156);

2) Ustawa z dnia 16.IV.2004 r. o wyrobach budowlanych3 (Dz. U. Nr 92:2004, poz. 881) oraz

związane z tą ustawą rozporządzenia Ministra Infrastruktury:

• z dnia 11.VIII.2004 r. w sprawie systemów oceny zgodności, wymagań jakie powinny

spełniać notyfikowane jednostki uczestniczące w ocenie zgodności, oraz sposobu ozna-

czania wyrobów budowlanych oznakowaniem CE (Dz. U. Nr 195:2004, poz. 2011),

2 w aktualnych przepisach techniczno-prawnych, zarówno krajowych jak i międzynarodowych, dokumenty te

nazywane są ogólnie aprobatami technicznymi (technical approval)3 ustawa wdraża postanowienia Dyrektywy 89/106/EEC

Wymagania podstawowe w technice budowlanej str. 4

• z dnia 11.VIII.2004 r. w sprawie sposobów deklarowania zgodności wyrobów budowla-

nych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym (Dz. U. Nr 198:2004,

poz. 2041),

• z dnia 14.X.2004 r. w sprawie europejskich aprobat technicznych oraz polskich jedno-

stek organizacyjnych upoważnionych do ich wydawania (Dz. U. Nr 237:2004,

poz. 2375)

• z dnia 8.XI.2004 r. w sprawie aprobat technicznych oraz jednostek organizacyjnych

upoważnionych do ich wydawania (Dz. U. Nr 249:2004 r., poz. 2497).

W stosunku do dawniej obowiązujących przepisów, obecne regulacje prawne wprowa-

dzają szereg zasadniczych zmian i nowych postanowień, a w szczególności:

– w tekstach przepisów prawnych zrezygnowano z tradycyjnego w polskiej terminologii

technicznej zróżnicowania pojęć materiał budowlany i wyrób budowlany, łącząc te po-

jęcia w jedno określenie: wyrób. Uwzględniając definicję zawartą w Dyrektywie

89/106/EEC – uznaje się, że wyrobem budowlanym jest produkt „…wytworzony w celu

zastosowania w sposób trwały w obiekcie budowlanym”;

– obowiązek akceptacyjny ograniczony został do wyrobu rozumianego jako „...rzecz ru-

choma, bez względu na stopień jej przetworzenia, przeznaczona do obrotu”. Dotyczy to

zarówno wyrobów stosowanych pojedynczo jak również stosowanych w zestawach

o określonych właściwościach użytkowych i wprowadzanych do obrotu w komplecie.

Nie podlegają zatem procedurze aprobacyjnej wszelkie rozwiązania techniczne reali-

zowane bezpośrednio na budowie oraz systemy budowlane, czyli takie rozwiązania,

które stanowią przedmiot procesów projektowania i ich zatwierdzania w zupełnie in-

nym, odrębnym trybie;

– obowiązek akceptacyjny w formie krajowej aprobaty technicznej lub szerzej europej-

skiej aprobaty technicznej, obejmuje nie tylko etap bezpośredniego zastosowania wy-

robu w procesach budowlanych, lecz także poprzedzający te procesy etap wprowa-

dzenia wyrobu do obrotu handlowego z przeznaczeniem do robót budowlanych;

– dokument aprobaty technicznej nie jest jak dawniej dokumentem dopuszczającym

rozwiązanie techniczne do stosowania, lecz stanowi pozytywną ocenę techniczną wy-

robu, stwierdzającą jego przydatność do stosowania w budownictwie. Analogiczną rolę

spełniają normy przedmiotowe. Aprobaty techniczne i normy przedmiotowe określają

wymagane właściwości techniczno-użytkowe wyrobów, stanowiąc ustalenia techniczne

będące dokumentami odniesienia w procedurze atestacji wyrobów;

– dokumentem dopuszczającym wprowadzenie wyrobu do obrotu, a w następstwie jego

stosowanie w budownictwie, jest dokument deklaracji zgodności, będący oświadcze-

Wymagania podstawowe w technice budowlanej str. 5

niem producenta, stwierdzającym na jego wyłączną odpowiedzialność, że wyrób bu-

dowlany jest zgodny z ustaleniami technicznymi zawartymi w odpowiednim dokumen-

cie odniesienia (normie lub aprobacie technicznej). Zgodność ta musi być potwierdzo-

na przeprowadzeniem właściwej dla danego wyrobu procedury atestacyjnej (systemu

oceny zgodności) wskazanej w dokumencie odniesienia.

Specjalne regulacje akceptacyjne dotyczą wyrobów wytwarzanych jednoznacznie

z przeznaczeniem do jednostkowego zastosowania w ściśle określonym obiekcie budowla-

nym. Szczegółowe zasady i tryb dopuszczania wyrobów budowlanych do jednostkowego

zastosowania w obiekcie budowlanym określone są w ustawie o wyrobach budowlanych

(Dz. U. Nr 92:2004, poz. 881, art. 10). Dokumentem akceptacyjnym w tych przypadkach jest

oświadczenie dostawcy o zgodności wyrobu z indywidualną dokumentacją techniczną, spo-

rządzoną przez projektanta obiektu lub uzgodnioną z tym projektantem, a także o zgodności

z obowiązującymi przepisami technicznymi. Art. 10, ust. 3 tej ustawy określa wymaganą za-

wartość treści takiego oświadczenia, a także zawartość indywidualnej dokumentacji tech-

nicznej wyrobu, stanowiącej odniesienie dla takiego oświadczenia zgodności.

Ustawą z dnia 16.IV.2004 r. o wyrobach budowlanych wprowadzony został obowiązek

znakowania wyrobów budowlanych specjalnym „znakiem budowlanym”.

WZÓR ZNAKU BUDOWLANEGO

Znak budowlany ma formę stylizowanej litery B, wykreślonej w perspektywie równole-

głej, wpisanej w kwadrat którego bok jest nieco przesunięty ku górze. Wysokości znaku, nie

może być mniejsza niż 10 mm. Przy powiększaniu lub zmniejszaniu wzoru znaku, istnieje

obowiązek zachowania proporcji jego rysunku.

Znakiem budowlanym oznacza się wyroby formalnie dopuszczone do obrotu, a więc

wyroby dla których wydano deklarację zgodności z dokumentem odniesienia (normą lub

aprobatą techniczną).

Wymagania podstawowe w technice budowlanej str. 6

Znakowanie wyrobów polega na umieszczeniu znaku budowlanego w sposób widoczny

i czytelny:

• trwale, bezpośrednio na wyrobie lub na etykiecie przymocowanej do wyrobu,

• na opakowaniu jednostkowym lub zbiorczym wyrobu, w przypadku braku możliwości

technicznych umieszczenia znaku bezpośrednio na wyrobie lub na etykiecie (np. wyrób

sypki pakowany w worki, paletowane wyroby ceramiki budowlanej),

• na dokumentach handlowych towarzyszących wyrobowi, jeżeli nie można go oznako-

wać bezpośrednio, na etykiecie lub na opakowaniu (np. wyrób sypki składowany lu-

zem, beton towarowy dostarczany na budowę w „gruszkach” samochodowych).

Na wyrobach oznaczonych znakiem budowlanym mogą być umieszczone również inne

oznaczenia np. znaki firmowe.

Oznaczenia wyrobów budowlanych wymaganym „znakiem budowlanym” jest nawiąza-

niem do „oznakowania zgodności CE” , stosowanym w Unii Europejskiej w odniesieniu do

wszelkich odpowiednio atestowanych wyrobów, nie tylko budowlanych. Należy jednak pod-

kreślić, że oznakowanie zgodności CE ma znaczenie akceptacyjne wyłącznie w państwach

członkowskich Unii Europejskiej.

WZÓR OZNAKOWANIA CE

Również w tym przypadku obowiązuje zachowanie proporcji rysunku tego wzoru.

W innych krajach nie będących członkami Unii Europejskiej, oznakowanie takie ma

przede wszystkim znaczenie pozytywnej rekomendacji jakości wyrobu, zwłaszcza właściwo-

ści bezpieczeństwa jego stosowania, tak więc zgodności z wymaganiami podstawowymi

w odniesieniu do wyrobów, a zatem i obiektów budowlanych.

Wymagania podstawowe w technice budowlanej str. 7

ZAŁĄCZNIKI

Z.1. Schemat aktów prawnych i technicznych dotyczących oceny przydatności materiałów

i wyrobów do stosowania w budownictwie

Z.2. Światowa Federacja Organizacji ds. Oceny Technicznej (WFTAO), w tym organizacje

europejskie UEAtc i EOTA

Z.3. Systemy oceny zgodności materiałów i wyrobów budowlanych

Z.4. Systemy wprowadzania do obrotu materiałów i wyrobów budowlanych