,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ

mgr inż. Bożena Skrabacz - Krzemień mgr inż. Ryszard Gruca Wykonywanie powłok chemoodpornych 713 [08]. Z5. 03 Poradnik dla ucznia Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji - Państwowy Instytut Badawczy Radom 2006

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 1

Recenzenci : mgr inż. Darecka Halina mgr inż. Widera Jacek Opracowanie redakcyjne: inż. Frankiewicz Danuta Konsultacja : inż. Frankiewicz Danuta mgr inż. Sagan Teresa

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 713[08].Z5.03 Wykonywanie powłok chemoodpornych zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu montera izolacji budowlanych. Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji - Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 2

SPIS TREŚCI 1. Wprowadzenie 4 2. Wymagania wstępne 6 3. Cele kształcenia 7 4. Materiał nauczania 8

4.1. Organizacja stanowiska pracy do wykonywania powłok chemoodpornych 8 4.1.1. Materiał nauczania 8 4.1.2. Pytania sprawdzające 8 4.1.3. Ćwiczenia 8 4.1.4. Sprawdzian postępów 10

4.2. Zasady wykonywania izolacji chemoodpornych 11 4.2.1. Materiał nauczania 11 4.2.2. Pytania sprawdzające 11 4.2.3. Ćwiczenia 12 4.2.4. Sprawdzian postępów 13

4.3. Materiały oraz wyroby bitumiczne i ceramiczne do wykonywania izolacji chemoodpornych 14 4.3.1. Materiał nauczania 14 4.3.2. Pytania sprawdzające 16 4.3.3. Ćwiczenia 16 4.3.4. Sprawdzian postępów 17

4.4. Wykonywanie chemoodpornych robót wykładzinowych 18 4.4.1. Materiał nauczania 18 4.4.2. Pytania sprawdzające 21 4.4.3. Ćwiczenia 21 4.4.4. Sprawdzian postępów 22

4.5. Wykonywanie izolacji chemoodpornych z zastosowaniem materiałów bitumicznych 23 4.5.1. Materiał nauczania 23 4.5.2. Pytania sprawdzające 24 4.5.3. Ćwiczenia 24 4.5.4. Sprawdzian postępów 25

4.6. Wykonywanie izolacji chemoodpornych z zastosowaniem materiałów ceramicznych 26 4.6.1. Materiał nauczania 26 4.6.2. Pytania sprawdzające 29 4.6.3. Ćwiczenia 29 4.6.4. Sprawdzian postępów 30

4.7. Nanoszenie powłok chemoodpornych metodą natryskową 31 4.7.1. Materiał nauczania 31 4.7.2. Pytania sprawdzające 34 4.7.3. Ćwiczenia 34 4.7.4.Sprawdzian postępów 35

4.8. Przygotowanie powierzchni pod powłoki chemoodporne 36 4.8.1. Materiał nauczania 36 4.8.2. Pytania sprawdzające 37 4.8.3. Ćwiczenia 37 4.8.4. Sprawdzian postępów 38

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 3

4.9. Obróbka wykończeniowa powłok chemoodpornych 39 4.9.1. Materiał nauczania 39 4.9.2. Pytania sprawdzające 42 4.9.3. Ćwiczenia 42 4.9.4. Sprawdzian postępów 43

5. Sprawdzian osiągnięć 44 6. Literatura 49

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 4

1. WPROWADZENIE

Zdobywając kwalifikacje zawodowe w zawodzie montera izolacji budowlanych będziesz przyswajać wiedzę i kształtować umiejętności zawodowe, korzystając z nowoczesnego modułowego programu nauczania.

Do nauki otrzymujesz Poradnik dla ucznia, który zawiera: − wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakimi powinieneś dysponować przed

przystąpieniem do nauki w tej jednostce modułowej, − cele kształcenia (wykaz umiejętności) jakie ukształtujesz podczas pracy z tym poradnikiem,

czyli czego nowego się nauczysz, − materiał nauczania, czyli co powinieneś wiedzieć, aby samodzielnie wykonać ćwiczenia, − pytania sprawdzające -– zestawy pytań, które pomogą Ci sprawdzić, czy opanowałeś podane

treści i możesz już rozpocząć realizację ćwiczeń, − ćwiczenia, które mają na celu ukształtowanie Twoich umiejętności praktycznych, − sprawdzian postępów – zestaw pytań, na podstawie którego sam możesz sprawdzić, czy

potrafisz samodzielnie poradzić sobie z problemami, jakie rozwiązywałeś wcześniej, − wykaz literatury, z jakiej możesz korzystać podczas nauki.

W rozdziale Pytania sprawdzające zapoznasz się z wymaganiami wynikającymi z potrzeb zawodu montera izolacji budowlanych. Odpowiadając na te pytania, po przyswojeniu treści z Materiału nauczania, sprawdzisz swoje przygotowanie do realizacji Ćwiczeń, których celem jest uzupełnienie i utrwalenie wiedzy oraz ukształtowanie umiejętności intelektualnych i praktycznych. Po przeczytaniu każdego pytania ze Sprawdzianu postępów zaznacz w odpowiednim miejscu TAK albo NIE – właściwą, Twoim zdaniem, odpowiedź. Odpowiedzi NIE wskazują na luki w Twojej wiedzy i nie w pełni opanowane umiejętności. W takich przypadkach jeszcze raz powróć do elementów Materiału nauczania lub ponownie wykonaj ćwiczenie (względnie jego elementy). Zastanów się, co spowodowało, że nie wszystkie odpowiedzi brzmiały TAK. Po opanowaniu programu jednostki modułowej nauczyciel sprawdzi poziom Twoich umiejętności i wiadomości. Otrzymasz do samodzielnego rozwiązania test pisemny oraz zadanie praktyczne. Nauczyciel oceni oba sprawdziany i na podstawie określonych kryteriów podejmie decyzję o tym, czy zaliczyłeś program jednostki modułowej. W każdej chwili, z wyjątkiem testów końcowych, możesz zwrócić się o pomoc do nauczyciela, który pomoże Ci zrozumieć tematy ćwiczeń i sprawdzi, czy dobrze wykonujesz daną czynność. Bezpieczeństwo i higiena pracy

Podczas realizacji programu jednostki modułowej musisz przestrzegać zasad ujętych w regulaminach, instrukcjach przeciwpożarowych, przepisach bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony środowiska wynikających z charakteru wykonywanych prac. Z zasadami i przepisami zapoznasz się w czasie nauki.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 5

Schemat układu jednostek modułowych

713[08].Z5 Technologia wykonywania izolacji

antykorozyjnych i chemoodpornych

713[08].Z5.03 Wykonywanie

powłok chemoodpornych

713[08].Z5.02 Wykonywanie

zabezpieczeń przed korozją biologiczną i działaniem ognia

713[08].Z5.01 Wykonywanie

powłok antykorozyjnych na powierzchni metalu

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 6

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: − zorganizować stanowisko pracy, − stosować terminologię budowlaną. − przestrzegać zasad bezpiecznej pracy, przewidywać i zapobiegać zagrożeniom, − stosować odzież ochronną i środki ochrony indywidualnej, − posługiwać się podstawowymi narzędziami i sprzętem pomocniczym, − stosować ogólne zasady wykonywania izolacji budowlanych, − rozpoznawać podstawowe materiały do wykonywania robót izolacyjnych, − organizować stanowiska składowania i magazynowania materiałów, − transportować w bezpieczny sposób materiały budowlane, − wykonać przedmiar i obmiar robót, − wykonać rozliczenie materiałowe i wynagrodzenie za pracę.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 7

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: − zorganizować, użytkować i zlikwidować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami

technologicznymi, zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej, − odczytać dokumentację w zakresie niezbędnym do wykonania zadania, − posłużyć się sprzętem pomiarowym, − rozróżnić materiały i wyroby chemoodporne niezbędne do wykonania zadania, − dobrać materiały do wykonania powłoki chemoodpornej, − przygotować powierzchnię określonych elementów do naniesienia powłoki chemoodpornej, − wykonać izolację chemoodporną materiałami bitumicznymi, − wykonać izolację chemoodporną materiałami ceramicznymi, − wykonać powłokę chemoodporną metodą natryskową, − wykonać obróbkę wykończeniową powłok chemoodpornych, − sprawdzić poprawność wykonanej pracy i usunąć usterki, − ocenić stan techniczny istniejącej powłoki chemoodpornej, − dokonać naprawy uszkodzonych fragmentów powłoki chemoodpornej, − określić szacunkowo ilość materiału do wykonania izolacji chemoodpornej określonego

elementu i sporządzić zapotrzebowanie materiałowe, − przetransportować i dokonać składowania materiałów na stanowisku pracy, − zmontować rusztowanie do wykonania robót, − przygotować i zastosować materiały pomocnicze, − dokonać przedmiaru i obmiaru robot, − obliczyć wynagrodzenie za wykonaną pracę, − wykonywać pracę z zachowaniem warunków technicznych.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 8

4. MATERIAŁ NAUCZANIA 4.1.Organizacja stanowiska pracy do wykonywania powłok

chemoodpornych 4.1.1.Materiał nauczania

W przypadku organizacji stanowiska pracy do wykonywania powłok chemoodpornych należy brać pod uwagę główne zagrożenia bezpieczeństwa i higieny pracy wynikające z następujących czynników: − niewłaściwe posługiwanie się maszynami i narzędziami mechanicznymi, − nadmierne pylenie, − nadmierny hałas i wibracja , − wydzielanie się oparów szkodliwych dla zdrowia, − powstawanie oparów materiałów wybuchowych, − przenoszenie ciężkich ładunków.

Aby wyeliminować zagrożenia należy przestrzegać następujących zasad: − prowadzić roboty w pomieszczeniach dobrze wentylowanych, przy otwartych oknach, tak

aby była zapewniona minimum cztero krotna wymiana powietrza w ciągu godziny, − należy stosować maski, okulary ochronne, rękawice ochronne oraz odzież roboczą, − zachować ostrożność podczas obsługi maszyn i urządzeń mechanicznych, które mogą

spowodować urazy lub skaleczenia (agregaty do natrysku, urządzenia do mieszania składników, urządzenia do przygotowywania podłoży pod wykładziny chemoodporne ),

− używać maszyny i urządzenia zgodnie z ich przeznaczeniem i instrukcją obsługi, − przed użyciem maszyn i narzędzi sprawdzić ich stan oraz stan przewodów zasilających, − zachować porządek na stanowisku pracy, − przestrzegać przepisy bezpieczeństwa przeciwpożarowego w czasie aplikacji materiałów,

a w szczególności materiałów produkowanych z dodatkiem rozpuszczalników. 4.1.2.Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie zagrożenia zdrowia człowieka mogą wystąpić przy wykonywaniu powłok

chemoodpornych? 2. Jakie występują zagrożenia związane z użytkowaniem narzędzi o napędzie elektrycznym? 3. Jakie znasz wskazać środki ochrony indywidulanej stosowane przy wykonywaniu powłok

chemoodpornych? 4. Czy znasz określić zasady, których należy przestrzegać w czasie wykonywania powłok

chemoodpornych w pomieszczeniach? 5. Które z materiałów wymagają szczególnego przestrzegania przepisów przeciwpożarowych? 4.1.3.Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Na podstawie obejrzanego filmu na temat organizacji stanowiska pracy do wykonywania powłok chemoodpornych, wypisz na kartce zasady, które pozwolą wyeliminować zagrożenia w czasie pracy montera izolacji budowlanych.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 9

Sposób wykonania ćwiczenia Uczeń powinien:

1) zapoznać się z materiałem nauczania, 2) obejrzeć uważnie film pt ,, Powłoki chemoodporne”, 3) wypisać na kartce zasady, które pozwolą wyeliminować zagrożenia w czasie pracy, 4) przedstawić napisane zasady, 5) zapisać wnioski w zeszycie przedmiotowym.

Wyposażenie stanowiska pracy: − film pt ,, Powłoki chemoodporne”, − kartka papieru, − zeszyt przedmiotowy, − artykuły piśmiennicze, − literatura z rozdziału 6. Ćwiczenie 2

Na podstawie obejrzanego filmu z ćwiczenia 1 oraz przeczytanego rozdziału 4.1.1, uzupełnij poniższą tabelę: − w kolumnie 1 wypisz zagrożenia zdrowia występujące podczas wykonywania powłok

chemoodpornych, − w kolumnie 2 dobierz środki ochrony indywidualnej dla danego rodzaju zagrożenia. Tabela 1. Zagrożenia i środki ochrony indywidualnej

Zagrożenia

Kolumna 1

Środki ochrony indywidualnej

Kolumna 2

Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) przeczytać dokładnie wypisane zagrożenia zdrowia podczas wykonywania powłok chemoodpornych,

2) przyporządkować właściwe środki ochrony indywidualnej dla danego rodzaju zagrożenia, 3) wypełnić tabelkę, 4) skonsultować tabelkę z nauczycielem, 5) zaprezentować efekty swojej pracy, 6) ocenić i poprawić błędy.

Wyposażenie stanowiska pracy: − poradnik dla ucznia, − tabelka, − przybory do pisania.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 10

4.1.4.Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) ocenić stan narzędzi i urządzeń? 2) dobrać prawidłowo środki ochrony osobistej? 3) wymienić zagrożenia zdrowia występujące podczas wykonywania powłok chemoodpornych ?

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 11

4.2.Zasady wykonywania izolacji chemoodpornych 4.2.1.Materiał nauczania

Materiały stosowane do wykonywania obiektów budowlanych charakteryzują się ograniczoną odpornością na agresję chemiczną. Najmniej odporne są elementy wykonane ze stali oraz elementy, których spoiwem jest spoiwo hydrauliczne: cement i wapno (na przykład elementy betonowe, tynki, wylewki).

Podczas użytkowania obiektów na te elementy działają niszcząco obciążenia chemiczne zależne od przeznaczenia obiektu, ale także związane z agresją środowiska.

Elementy te muszą być zabezpieczone przed zniszczeniem poprzez stosowanie powłok izolacyjnych chemoodpornych.

Kryteria doboru materiałów do wykonania izolacji chemoodpornych − rodzaj obciążenia chemicznego: kwasy, zasady, ługi, związki ropopochodne, − stężenie substancji chemicznej, − intensywność eksploatacji obiektu, − rodzaj elementu budowli: posadzka, ściana, fundament, (w tym przypadku pod uwagę brane

jest także obciążenie mechaniczne ). Trwałość i funkcjonalność obiektu poddanego działaniu obciążeń chemicznych zależy od

właściwego zaprojektowania obiektu oraz od jakości wykonania prac izolacyjnych. Prace te muszą być poprzedzone analizą obciążeń powierzchni: obciążeń chemicznych

i mechanicznych. Obciążenia te należy rozpoznać, określić ich wielkość oraz zakres występowania. Zestawienie takie najlepiej jest przedstawić w formie tabelarycznej. Tabela jest wykonywana przy współudziale: użytkownika obiektu, technologa i projektanta decydującego o funkcji pomieszczeń. Tabela 2. Obciążenia chemiczne i mechaniczne [opracowanie własne]

Element ( nazwa, nr, )

Rodzaj obciążenia chemicznego

Obciążenia mechaniczne

1) Posadzka na hali produkcyjnej

- materiały ropopochodne : olej napędowy, olej silnikowy

- duże, sporadycznie bardzo duże, samochody o masie do 25 ton, wózki widłowe na kołach gumowych o masie z paletą do 8 ton

2) Ściany hali magazynowej

- ogólnodostępne detergenty do mycia ręcznego

- brak

4.2.2.Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Dlaczego należy w budownictwie stosować izolacje chemoodporne? 2. Jakie materiały budowlane są najmniej odporne na obciążenia chemiczne? 3. Jakie mogą być kryteria doboru materiałów do wykonywania izolacji chemoodpornych? 4. Od czego zależy trwałość i funkcjonalność obiektu budowlanego narażonego na obciążenia

chemiczne?

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 12

4.2.3.Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Który z wymienionych niżej materiałów charakteryzuje się małą odpornością na agresję chemiczną? − stal, − beton, − drewno, − szkło, − cement, − wapno.

Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) dokładnie przeczytać treść ćwiczenia, 2) przypomnieć sobie właściwości podstawowych materiałów budowlanych, 3) skreślić (wyeliminować) te materiały, które wykazują się dużą odpornością chemiczną, 4) zapisać pozostałe materiały w zeszycie przedmiotowym, 5) zaprezentować efekt swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy: − zeszyt przedmiotowy, − przybory do pisania, − literatura z rozdziału 6. Ćwiczenie 2

Na podstawie wiedzy uzyskanej w rozdziale 4.2.1. proszę wypełnić tabelę numer 3 wpisując rodzaj obciążeń chemicznych oraz mechanicznych dla danego elementu budynku mieszkalnego. Tabela 3 Rodzaj obciążeń występujących w elementach budynku mieszkalnego

Element budynku mieszkalnego

Rodzaj obciążenia chemicznego

Obciążenie mechaniczne

Ława betonowa zagłębiona w gruncie

Posadzka w łazience pokryta płytką ceramiczną

Betonowy płaski dach budynku

Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) dokładnie przeczytać treść ćwiczenia, 2) przeczytać wypisane na arkuszu kryteria doboru materiałów do wykonania izolacji

chemoodpornych, 3) przyporządkować rodzaj obciążeń chemicznych oraz mechanicznych dla danego elementu

budynku, 4) uzupełnić tabelę,

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 13

5) skonsultować niejasności z nauczycielem, 6) skonsultować niejasności z nauczycielem, 7) wkleić tabelkę do zeszytu przedmiotowego, 8) zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy: − zeszyt przedmiotowy, − tabelka, − przybory do pisania. 4.2.4.Sprawdzian postępów Czy potrafisz:

Tak Nie 1) uzasadnić konieczność wykonywania chemoodpornych

izolacji w budownictwie? 2) podać przykłady elementów budowlanych, które należy

zabezpieczyć materiałami chemoodpornymi? 3) wymienić podstawowe obciążenia chemiczne, które działają

na każdy obiekt niezależnie od jego przeznaczenia a są związane ze środowiskiem naturalnym?

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 14

4.3. Materiały, wyroby bitumiczne i ceramiczne do wykonywania izolacji chemoodpornych

4.3.1.Materiał nauczania

Materiały stosowane do wykonywania izolacji chemoodpornych można grupować według różnych kryteriów. Ze względu na bardzo dużą gamę produktów występujących w handlu pogrupowanie materiałów pomaga w przyswojeniu podstawowych wiadomości na ten temat. Rodzaje materiałów stosowanych jako izolacje chemoodporne: I. Materiały produkowane na bazie tworzyw sztucznych: 1. Materiały rulonowe. a. – folie: a.1. – folia oppalonowa z wypełniaczem grafitowym lub sadzą, a.2. – folia bez wypełniacza, a.3. – folia z polichlorku winylu : miękka i twarda. 2. Materiały powłokowe. a. – kity chemoodporne na bazie żywic syntetycznych: a.1 – kit epoksydowy, a.2 – kit poliuretanowy, a.3 – kit tiokolowy, a.4 – kit silikonowy, a.5 – kit akrylowy, b. – materiały malarskie chemoodporne: b.1 – lakiery fenolowe, b.2 – farby i emalie poliwinylowe, b.3 – farby i emalie chlorokauczukowe, b.4 – farby , emalie , lakiery epoksydowe, b.5 – farby , emalie , lakiery ftalowe, c. – materiały chemoodporne do ochrony posadzek: warstwy malarskie, powłoki samorozlewne jastrychy żywiczne, wykładziny chemoodporne pod ceramikę posadzkową, kleje i fugi chemoodporne: c.1 – silikonowe i siloksanowe, c.2 – akrylowe, c.3 – poliestrowe, c.4 – winylowo – estrowe, c.5 – epoksydowe, c.6 – poliuretanowe. II . Wyroby bitumiczne . 1. Materiały rulowe:

− papa z wkładką tekturową, − papa z wkładką z tkaniny z włókna naturalnego, − papa z wkładką z tkaniny z włókna sztucznego, − papa z wkładką z folii aluminiowej (papy paroszczelne).

2. Materiały płynne (bezspoinowe ): − emulsje asfaltowe (emulsje wodne bez rozpuszczalników), − roztwory asfaltowe (rozcieńczalnikiem jest materiał rozpuszczalnikowy), − lepiki i masy asfaltowe, − kity asfaltowe.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 15

III . Wyroby ceramiczne. 1. Płytki okładzinowe chemoodporne. 2. Cegły okładzinowe chemoodporne. 3. Materiały ceramiczne do aplikacji na budowie: płynne , pasty:

a. – wykładziny mineralne chemoodporne silikatowe, b. – kleje do ceramiki chemoodporne silikatowe, c. – fugi do ceramiki chemoodporne silikatowe.

Krótka charakterystyka materiałów chemoodpornych oraz ich zastosowanie I. Materiały chemoodporne produkowane na bazie tworzyw sztucznych:

1. Folie oppalonowe. Odporność chemiczna: na działanie zakwaszonych wód i ługów. Zastosowanie: izolacje przeciwwilgociowe i antykorozyjne. 2. Folie z polichlorku winylu. Odporność chemiczna: na działanie kwasów, alkaliów, roztworów soli i wody. Zastosowanie: izolacje wodoszczelne i antykorozyjne. 3. Kity chemoodporne na bazie tworzyw sztucznych. Odporność chemiczna: bardzo wysoka na różne związki chemiczne ale uzależniona od materiału z którego jest wyprodukowany kit. Zastosowanie: uszczelnienie ruchomych złączy w elementach budowlanych: dylatacje, naroża, uszczelnienia wokół kratek, styków elastycznych połączeń różnych materiałów. 4. Materiały malarskie chemoodporne: 4.1 – Lakiery fenolowe. Odporność chemiczna: na działanie środowiska kwaśnego i obojętnego. Zastosowanie: powierzchniowa ochrona elementów budowlanych: ściany, stolarka. 4.2 – Farby i emalie poliwinylowe. Odporność chemiczna: na działanie środowiska agresywnego: kwasy, ługi, pary, gazy. Zastosowanie: powierzchniowa ochrona elementów budowlanych w szczególności stalowych. 4.3 – Farby i emalie chlorokauczukowe. Odporność chemiczna: szczególnie na działanie środowiska atmosferycznego. Zastosowanie: powierzchniowa ochrona zewnętrznych elementów budowlanych. 4.4 – Farby, emalie, lakiery epoksydowe. Odporność chemiczna: agresja gazów, par kwaśnych oraz alkalicznych ( także duża odporność mechaniczna ). Zastosowanie: powłoki chemoodporne na betonie, ceramice, szkle, stali- bardzo szeroka możliwość zastosowania. 4.5 – Farby, emalie, lakiery ftalowe. Odporność chemiczna: na działanie środowiska atmosferycznego oraz procesów fermentacyjnych. Zastosowanie : malowanie drewnianych , stalowych , murowanych elementów budynków . II. Wyroby bitumiczne chemoodporne Odporność chemiczna: na działanie środowiska atmosferycznego - kwasy humusowe, lekkie stężenia kwasu siarkowego solnego i azotowego, odporne na nawozy sztuczne i środki ochrony roślin oraz związki procesów fermentacyjnych. Zastosowanie: izolacje podziemnych elementów konstrukcji budowlanych, izolacje dachów tarasów , izolacje zbiorników w oczyszczalniach ścieków oraz w konstrukcjach betonowych w budownictwie rolniczym. Grupa materiałów najczęściej stosowana w budownictwie do wykonywania zabezpieczeń chemoodpornych i jednocześnie przeciwwilgociowych i wodochronnych.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 16

III. Wyroby ceramiczne chemoodporne Odporność chemiczna: bardzo wysoka odporność chemiczna połączona z odpornością mechaniczną. Zastosowanie: do wykonywania odpornych na chemię i mechanicznie posadzek przemysłowych w przemyśle chemicznym, spożywczym i farmaceutycznym a także w obiektach użyteczności publicznej typu szpitale, laboratoria, do wykonywania mis chemoodpornych pod zbiornikami z agresywnymi mediami w zakładach chemicznych, petrochemicznych. Wykładziny ceramiczne chemoodporne wymagają stosowania materiałów uzupełniających chemoodpornych: fugi, kleje chemoodporne. 4.3.2.Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie są podstawowe grupy materiałów stosowanych do wykonywania izolacji

chemoodpornych? 2. Czy potrafisz wymienić wyroby bitumiczne chemoodporne? 3. Jakie są wyroby ceramiczne chemoodporne? 4. Jakie znasz grupy wyrobów z tworzyw sztucznych z których produkuje się chemoodporne

materiały do zabezpieczeń w budownictwie? 5. Jakie znasz podstawowe parametry materiałów przeznaczonych do ochrony posadzek

przemysłowych? 4.3.3.Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Na podstawie podanego wykazu, wymień grupy i podgrupy materiałów stosowanych do wykonywania izolacji chemoodpornych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) zapoznać się z materiałem nauczania, 2) przeczytać dwukrotnie podany wykaz materiałów, 3) wyodrębnić trzy podstawowe grupy, 4) przyporządkować odpowiednie rodzaje materiałów do wyodrębnionych wcześniej grup, 5) zapisać wybrane informacje, 6) zaprezentować efekty swojej grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy: − wykaz materiałów do wykonywania izolacji chemoodpornych, − dzienniczek ucznia, − przybory do pisania, − literatura z rozdziału 6. Ćwiczenie 2

Posługując się informacjami z ćwiczenia 1 uzupełnij tabelkę Tabela 4 Materiały chemoodporne przyporządkowane do grupy wyrobów do której należą

Rodzaj materiału Grupa do jakiej należą (A, B, C) Folia z polichlorku winylu Fuga silikatowa Kit chemoodporny Emulsja asfaltowa Płytka chemoodporna

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 17

A- tworzywa sztuczne B- materiały bitumiczne C- wyroby ceramiczne

Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) przeczytać dwukrotnie wykonany przez siebie podział materiałów na grupy i podgrupy, 2) wybrać ze swojego wykazu te elementy, które są wymienione w ćwiczeniu, 3) zapisać odpowiedzi w tabelce, 4) przekazać nauczycielowi wypełnioną tabelkę, 5) zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy: − dzienniczek ucznia (z wykonanym wcześniej ćwiczeniem 1), − tabelka, − przybory do pisania. 4.3.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz:

Tak Nie 1) podzielić wyroby chemoodporne ze względu na materiał

z jakiego są produkowane? 2) podać minimum 4 z 5 kitów chemoodpornych? 3) wskazać 4 z 5 rodzajów farb chemoodpornych? 4) podać 4 z 6 rodzajów materiałów do ochrony posadzek? 5) wskazać 2 z 3 rodzajów wykładzin ceramicznych chemoodpornych? 6) wymienić 2 z 3 rodzajów papy?

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 18

4.4. Technologia wykonywania chemoodpornych robót wykładzinowych

4.4.1. Materiał nauczania

Wykładziny chemoodpornych wykonanych z materiałów na bazie tworzyw sztucznych w postaci materiałów rulonowych (folie) oraz materiałów nakładanych w postaci powłok: powłoki malarskie chemoodporne, powłoki do ochrony posadzek przemysłowych.

Kity służą do zachowania ciągłości powłok chemoodpornych w miejscach występowanie dylatacji w podłożu, w narożnikach oraz w miejscach montażu wyposażenia na przykład wokół kratek ściekowych, baterii, wokół przejść przewodów zasilających armaturę (przewody wodno kanalizacyjne, gazowe, elektryczne, instalacji klimatyzacji). Technologie wykonywania powłok chemoodpornych. I. Wykonywanie wykładzin chemoodpornych z materiałów rulowych – (folii).

Wykładziny chemoodporne wykonywane z folii są łączone pomiędzy sobą na zasadzie zgrzewania lub klejenia za pomocą specjalnych samoprzylepnych taśm. Montaż do podłoża odbywa się w większości na zasadzie punktowego mocowania mechanicznego łącznikami. Miejsca mocowania uszkadzają izolację i muszą być dodatkowo zabezpieczone łatkami z folii.

Zastosowanie tej grupy wyrobów w większości sprowadza się do wykonywania izolacji poziomych wielkopowierzchniowych chemoodpornych i przeciwwodnych jednocześnie - dachów. Sporadycznie mają zastosowanie jako izolacje basenów kąpielowych, zbiorników przeciwpożarowych.

Zastosowanie materiałów rulonowych do wykonywania typowych izolacji chemoodpornych jest ograniczone z kilku powodów: − występowania połączeń pomiędzy pasami izolacji, − braku możliwości stałego całopowierzchniowego zespolenia z podłożem, − małe odpornościć na obciążenia mechaniczne, − łatwości uszkodzeń. II. Wykonywanie zabezpieczeń chemoodpornych materiałami nanoszonymi metodami malarskimi

Techniki malarskie zarówno ręczne jak i natryskowe pozwalają na naniesienie powłoki wielowarstwowo w małych grubościach warstw. W związku z tym elementy zabezpieczane tą techniką mogą być poddane dużej agresji chemicznej lecz nie przenoszą zbyt wielkich obciążeń mechanicznych. W budownictwie powłoki chemoodporne wykonywane metodami malarskimi dotyczą zabezpieczenia konstrukcji stalowych, wykładzin chemoodpornych na elementach betonowych i tynkach na ścianach oraz zabezpieczeń zbiorników betonowych poddanych małemu obciążeniu mechanicznemu.

Technologia wykonania: przygotowanie podłoża (czyszczenie, odpylenie, w przypadku podkładów betonowych przy powłokach żywicznych zdjęcie mleczka cementowego), gruntowanie podłoża: (w elementach stalowych - ma na celu związanie resztek rdzy i stworzenie nośnego podkładu pod powłoki nawierzchniowe, w elementach betonowych, tynkach, innych chłonnych podłożach - gruntowanie ma na celu związanie luźnych powierzchniowo cząstek, wyrównanie chłonności podłoża oraz powierzchniowe wzmocnienie elementu),

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 19

Uwaga: w przypadku stosowania wykładzin chemoodpornych na bazie żywic epoksydowych i poliuretanowych gruntowanie jest podstawowym warunkiem trwałości powłoki chemoodpornej, wykonanie chemoodpornej warstwy nawierzchniowej (warstwy nawierzchniowe są ostatnimi nanoszonymi powłokami malarskimi). W zależności od rodzaju stosowanego materiału warstwy te nanosi się na wyschnięty grunt lub metodą mokre na mokre (nowa powłoka na jeszcze świeżą powłokę poprzednią) - lakiery epoksydowe i poliuretanowe. III. Wykonywanie wykładzin chemoodpornych na posadzkach przemysłowych . Przy wykonywaniu powłok chemoodpornych na posadzkach przemysłowych podstawowym kryterium doboru jakości i grubości powłoki, poza agresją chemiczną, są obciążenia mechaniczne. Obciążenia mechaniczne wpływają na grubość wykonywanych powłok. Podział powłok ochronnych na posadzkach ze względu na agresję chemiczną i obciążenia mechaniczne. a. powłoki cienkowarstwowe: impregnacja – gr. warstwy ok. 0.05 mm, powłoki lakiernicze – gr. warstwy ok. 0,1 ÷ 0,3 mm. Obciążenia chemiczne: mała agresja chemiczna. Obciążenia mechaniczne: lekkie (mały ruch pieszych). b. powłoki średniowarstwowe: gruntowanie podłoża – gr. warstwy ok. 0.15 mm ÷ 0,2 mm, powłoka samorozlewna – gr. warstwy od. 1.0 ÷ 3,0 mm. Obciążenia chemiczne: średnia do wysokiej agresja chemiczna. Obciążenia mechaniczne: średnie (duży ruch pieszych, średni ruch pojazdów ). c. powłoki grubowarstwowe: gruntowanie podłoża – gr. warstwy ok. 0,15 mm ÷ 0,2 mm powłoka nanoszona metodą szpachlowania ręcznego lub mechanicznego – beton żywiczny gr. warstwy do 15,0 mm. Obciążenia chemiczne: wysokiej agresja chemiczna. Obciążenia mechaniczne: duże i bardzo duże. IV. Technologia wykonania wykładzin chemoodpornych posadzkowych. a. powłoki cienkowarstwowe: technika malarska, malowanie wałkiem lub natryskiem, minimum 2 warstwy: gruntowanie, warstwa nawierzchniowa [rys. 2]. b. powłoki średniowarstwowe: gruntowanie podłoża techniką malarską [rys.2], warstwa wierzchnia posadzka samopoziomująca (samorozlewna) wykonana techniką wylewania [rys.4] a następnie rozprowadzenia na płaszczyźnie pacą metalową zębatą. Posadzka wymaga odpowietrzenia poprzez rolowanie świeżej powłoki wałkiem kolczastym. Poprzez posypanie świeżej warstwy piaskiem kwarcowym o uziarnieniu np. 0,7 ÷ 1.2 mm otrzymujemy strukturę antypoślizgową [rys.3]. W celu zmniejszenia chropowatości oraz zwiększenia łatwości mycia warstwę piasku można pokryć materiałem żywicznym metodą malarską.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 20

c. powłoki grubowarstwowe: gruntowanie podłoża techniką malarską, warstwa wierzchnia – układanie powłoki metodą szpachlowania ręcznego lub mechanicznego zacierania materiału wypełnionego wypełniaczem mineralnym do konsystencji szpachlówki. W celu otrzymania powierzchni antypoślizgowej należy świeży materiał posypać piaskiem kwarcowym o granulacji 0,7 – 1,2 mm. W celu zmniejszenia chropowatości oraz zwiększenia łatwości mycia warstwę piasku można pokryć materiałem żywicznym metodą malarską. V. Technologia przygotowania materiałów chemoodpornych posadzkowych Materiały 1 komponentowe: lakiery fenolowe, chlorokauczukowe, poliwinylowe, ftalowe po otwarciu opakowania należy wymieszać materiał ręcznie lub mechanicznie za pomocą wolnoobrotowej mieszarki lub wiertarki z końcówką do mieszania [rys.1]. Materiały 2 komponentowe: najczęściej epoksydowe i niektóre poliuretanowe utwardzane dodatkowym składnikiem. Składniki w osobnych opakowaniach, po otwarciu należy lekko przemieszać składnik bazowy oznaczony zazwyczaj literą A, wlać utwardzacz oznaczony najczęściej na opakowaniu literą B, składniki mieszać mechanicznie minimum 3 minuty. Po wymieszaniu składników rozpoczyna się powolny proces wiązania i dlatego materiały charakteryzują się ograniczonym czasem wykorzystania. Czas ten jest opisany w karcie technicznej materiału lub na opakowaniu i jest uzależniony od rodzaju materiału oraz temperatury podłoża i powietrza (zazwyczaj wynosi on od 40 do 90 minut) - wyższe temperatury skracają czas obróbki, niższe go wydłużają. W przypadku braku możliwości zużycia całej porcji materiału w czasie możliwości jego obróbki materiał należy podzielić na mniejsze porcje - osobno komponent A i komponent B. Materiały 3 komponentowe: składniki jak w materiałach 2 komponentowych, składnik trzeci to wypełniacz mineralny. Mieszanie bazy z utwardzaczem przez ok. 3 minuty następnie dodanie komponentu trzeciego.

Rys. 1 Mieszanie żywicy [2, s.53] Rys. 2 Gruntowanie podłoża lub jego malowanie przy powłokach cienkowarstwowych [2, s.53]

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 21

Rys. 2Posypywanie żywicy pisakiem Rys.3 Wykonanie posadzki samorozlewnej kwarcowym [poz.2, s.53] [2 s.53]

Zalecenia bezpieczeństwa i higieny pracy: Materiały wieloskładnikowe w stanie niezwiązanym są szkodliwe dla ludzi i środowiska

naturalnego. Szczególnie niebezpieczny jest składnik B – utwardzacz. Należy unikać bezpośredniego kontaktu skóry z materiałami, stosować ubrania ochronne, rękawice gumowe i okulary ochronne. Materiały po związaniu są obojętne dla środowiska oraz ludzi. Przed rozpoczęciem prac należy bezwzględnie zapoznać się z kartą substancji niebezpiecznych, w której podany jest skład substancji, sposób jej neutralizacji oraz zalecenia dotyczące udzielania pierwszej pomocy. 4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie zadanie spełnia warstwa gruntująca przy wykonywaniu powłok z żywic epoksydowych

i poliuretanowych? 2. Jakie znasz rodzaje powłok chemoodpornych stosowanych jako wykładziny na posadzkach

przemysłowych uzależnionych od obciążeń mechanicznych. 3. Jakie znasz sposoby przygotowania do aplikacji materiałów 1, 2 i 3 komponentowych. 4. Jaka jest technologia wykonania wykładziny chemoodpornej 2 komponentowej. 4.4.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Na podstawie obejrzanego filmu na temat wykonania posadzek epoksydowych, Przygotuj materiał malarski 2 komponentowy – żywicą epoksydową. Następnie nałóż przygotowaną powłokę metodą lakierniczą za pomocą wałka na 1 m2 ściany, zużywając ok. ½ objętości posiadanego opakowania.

Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) obejrzeć dokładnie film pt ,, Posadzki epoksydowe”, 2) wypisać na kartce, kolejne czynności podczas wykonania posadzki epoksydowej, 3) zorganizować stanowisko pracy, 4) przestrzegać zasad bezpieczeństwa pracy, 5) przygotować materiał malarski 2 komponentowy według zasad podanych na opakowaniu,

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 22

6) wymieszać komponenty wiertarką elektryczną z mieszadłem, 7) nałożyć przygotowaną powłokę metodą lakierniczą za pomocą wałka na 1 m2 ściany, 8) zgłosić nauczycielowi wykonanie zadania, 9) dokonać samooceny pracy, 10) uporządkować stanowisko pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy: − film pt ,,Posadzki epoksydowe”, − instrukcja bezpieczeństwa i higieny pracy, − żywica epoksydowa – 1kg, − wiertarka elektryczna z mieszadłem, − wałek malarski, − przygotowana ściana, − kartka papieru, − przybory do pisania. Ćwiczenie 2

Do materiału, który pozostał z ćwiczenia pierwszego dodaj piasku kwarcowego w ilości ok. 0,25 litra. Wylej wymieszany materiał na podłoże pomalowane wcześniej żywicą i rozprowadź równomiernie pacą zębatą.

Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy, 2) zaplanować przebieg wykonania zadania – ćwiczenia – plan zapisać w zeszycie, 3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa pracy, 4) przeczytać dwukrotnie podaną na arkuszu papieru technologię przygotowania materiałów

chemoodpornych posadzkowych 3 komponentowych, 5) przygotowac materiał według zasad podanych na opakowaniu, 6) wymieszać komponenty za pomocą wiertarki elektrycznej z mieszadłem, 7) wylać wymieszany materiał na podłoże pomalowane wcześniej żywicą, 8) rozprowadzić równomiernie wylany materiał na podłoże, pacą zebatą, 9) zgłosić nauczycielowi wykonanie pracy, 10) uporządkować stanowisko pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy: − instrukcja bezpieczeństwa i higieny pracy, − środki ochrony indywidualnej zgodne z instrukcją bezpieczeństwa i higieny pracy, − żywica epoksydowa - op. 1 kg, − piasek kwarcowy ok. 0,25 l, − wiertarka elektryczna z mieszadłem, − szpachla metalowa z zębami, − przygotowane podłoże

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz: Tak Nie

1) krótko omówić sposób wykonania wykładziny chemoodpornej z folii ? 2) omówić krótko technologię nanoszenia materiałów

chemoodpornych metodami malarskimi? 3) wymienić podział powłok chemoodpornych na posadzkach

przemysłowych ?

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 23

4.5. Wykonanie izolacji chemoodpornych z zastosowaniem materiałów bitumicznych

4.5.1. Materiał nauczania

Materiały bitumiczne (materiały produkowane na bazie ropopochodnych) znajdują najszersze zastosowanie w budownictwie od ponad 100 lat. Są odporne na typowe związki chemiczne występujące w glebie (kwasy humusowe, roztwory kwasu siarkowego, azotany, środki ochrony roślin, nawozy). Dobrze zachowują się także jako pokrycia wodoszczelne dachów.

Ich popularność wynika z następujących zalet: a. niska cena – w większości są produkowane z odpadów przy rafinacji ropy naftowej, b. prostota produkcji – w większości nie wymagają skomplikowanych technologii produkcji, są

prostymi mieszaninami substancji bitumicznej z wypełniaczem mineralnym i klejem na bazie lateksu lub akrylu,

c. prostota w nakładaniu – nie wymagają urządzeń do nakładania poza podstawowymi prostymi narzędziami,

d. nie wymagają specjalnego przygotowania podłoża, e. mogą być nakładane w różnych temperaturach otoczenia już około 1 do 35oC, f. pełnią jednocześnie dwie funkcje – izolacji chemoodpornej i wodoszczelnej, g. są uniwersalne: do izolacji podziemnej części budowli (ławy fundamentowe, ściany piwnic)

oraz do izolacji dachów. Typy izolacji bitumicznych w zależności od obciążenia wodą obiektu

W literaturze budowlanej polskiej materiały bitumiczne omawiane są jako izolacje wodochronne. W zależności od obciążenia wilgocią i wodą obiektu rozróżnia się trzy typy izolacji. Izolacje typu lekkiego – ochrona budowli przed wilgotnością gruntu niespoistego przepuszczającego wody opadowe.

Powłoki cienkowarstwowe wykonywane zazwyczaj technikami malarskimi ręcznie: warstwa gruntująca plus dwie do trzech warstw nawierzchniowych. Materiały do ich wykonania dzielimy na materiały bitumiczne płynne na bazie rozpuszczalników – Abizol, oraz na emulsje wodne bitumiczne bez rozpuszczalników do aplikacji na podłoża, także wilgotne nie niszczące warstwy docieplającej wykonywanej zazwyczaj ze styropianu. Izolacje typu średniego – ochrona budowli przed wilgocią pochodzącą z gruntu spoistego nasączonego wodą.

Powłoki grubsze wykonywane z pap bitumicznych oraz materiałów bezspoinowych w formie past. Po wykonaniu warstwy gruntującej z materiału bitumicznego płynnego metodą malarską lub natryskową główna izolacja wykonywana jest z 2 warstw papy lub jako bezspoinowa z grubowarstwowych emulsji bitumicznych modyfikowanych tworzywem sztucznym 1 komponentowych lub 2 komponentowych (komponent 2 przyśpiesza wiązanie materiału i jego odporność na deszcz). Materiał nanosi się szpachlami metalowymi lub metodą natrysku pompami tłokowymi Wagnera. Grubość powłok w tym przypadku powinna wynosić minimum 3 mm. Izolacje typu ciężkiego – ochrona budowli przed wodą spiętrzoną pod ciśnieniem

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 24

Powłoki grubości od 4 ÷6 mm wykonywane z past bitumicznych modyfikowanych według technologii jak w izolacjach typu średniego. Podczas wykonywania powłoki izolacyjnej w celu kontroli grubości nanoszonej warstwy zaleca się międzywarstwowo zatopić siatkę polipropylenową o gramaturze minimum 145 gr/m2. Izolacje typu ciężkiego wykonuje się ręcznie szpachlami metalowymi lub natryskiem pompami Wagnera. Przy obciążeniu budowli wodą pod ciśnieniem izolacje papowe praktycznie nie zdają egzaminu ze względu na wysoką awaryjność związaną z problemami ich sklejania na powierzchniach pionowych ścian. Izolacje bitumiczne chemoodporne w zbiornikach ścieków komunalnych oraz budownictwie rolniczym

Oczyszczalnie ścieków komunalnych są wykonywane w konstrukcjach żelbetowych i w związku z tym elementy tych konstrukcji muszą być zabezpieczone wykładzinami chemoodpornymi.

Materiały bitumiczne stosowane w tych obiektach dzielimy na dwie grupy:

1) bitumy w formie emulsji wodnych lub zawiesin rozpuszczalnikowych – 1 komponentowe. 2) materiały bitumiczno - epoksydowe wodorozcieńczalne lub rozpuszczalnikowe.

Połączenie bitumu z epoksydem charakteryzuje się wysoką odpornością chemiczną (bitum, epoksyd) oraz bardzo wysoką przyczepnością do podłoża, którą to cechą charakteryzują się żywice epoksydowe.

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania , sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Na jakiej bazie produkowane są materiały izolacyjne bitumiczne? 2. Jakie typowe związki chemiczne występują w gruncie? 3. Jakie znasz podstawowe zalety materiałów bitumicznych. 4. Jakie znasz izolacje typu lekkiego , średniego i ciężkiego. 5. Jakie obiekty w oczyszczalniach ścieków i w budownictwie rolniczym zabezpieczane są

materiałami bitumicznymi? 4.5.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Wymień typy izolacji oraz materiały bitumiczne, z których się je wykonuje. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania, 2) przeczytać temat ćwiczenia, 3) przypomnieć sobie rodzaje izolacji stosowanych w budownictwie, 4) przeczytać informacje na temat typów izolacji chemoodpornych, 5) zapisać informacje w dzienniczku ucznia, 6) wypisać z podanego tekstu wszystkie materiały bitumiczne, 7) przyporządkować właściwe materiały dla danego typu izolacji, 8) zaprezentować efekty swojej pracy, 9) zapisać spostrzeżenia w dzienniczku ucznia.

Wyposażenie stanowiska pracy: − dzienniczek ucznia, − przybory do pisania, − literatura z rozdziału 6.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 25

Ćwiczenia 2 Wykorzystując ćwiczenie nr 1 odpowiedz na pytanie – w których elementach budynku

zastosujesz izolacje chemoodporne? Odpowiedź zaznacz w tabeli, wstawiając znak X w odpowiedniej rubryce.

Elementy budynku Tak Nie − ława fundamentowa żelbetowa, − ława fundamentowa ceglana, − dach, − posadzka II kondygnacji, − ściana zewnętrzna ponad terenem, − ściana wewnętrzna, − taras, − -balkon.

Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) przeczytać temat ćwiczenia, 2) przejrzeć informacje zapisane w dzienniczku ucznia dotyczące ćwiczenia numer 1, 3) przypomnieć sobie informacje na temat konstrukcji budynku, 4) wpisać znak X w odpowiedniej rubryce, przy każdym z elementów budynku, 5) zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy : − dzienniczek ucznia, − przybory do pisania, − literatura z rozdziału 6, − tabela. 4.5.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) uzasadnić konieczność stosowania izolacji chemoodpornych bitumicznych w budownictwie? 2) wymienić podstawowe zalety materiałów bitumicznych powodujące ich częste stosowanie? 3) wymienić podział izolacji bitumicznych w zależności od obciążenia wodą obiektu? 4) określić , które z elementów budynku wymagają stosowania

izolacji chemoodpornych? 5) wymienić , jakie materiały bitumiczne stosuje się w zbiornikach

ścieków?

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 26

4.6. Wykonanie izolacji chemoodpornych z zastosowaniem materiałów ceramicznych

4.6.1. Materiał nauczania

W obszarach narażonych na duże obciążenia mechaniczne, termiczne lub chemiczne posadzkom stawia się wyjątkowe warunki: − odporność na ścieranie, − odporność na obciążenia mechaniczne statyczne i dynamiczne, − odporność termiczna, − długi okres użytkowania, − odporność chemiczna.

W rozdziale 4.4.1., w którym omawialiśmy posadzki z żywic epoksydowych – wersje na wysokie obciążenia mechaniczne i chemiczne (posadzki grubowarstwowe) mówiliśmy o zaletach tych materiałów. Pomimo bardzo wielu ich zalet posiadają także wady – mała odporność na zarysowania, ograniczona odporność na wysokie temperatury – żywice samorozlewne do 800C , betony żywiczne do 1800C. Ponadto są kłopotliwe przy konieczności ich napraw, skomplikowane w wykonawstwie i drogie. Dlatego coraz częściej wraca się do materiałów produkowanych z surowców naturalnych – płytek i cegieł ceramicznych Omawiając okładziny chemoodporne skupimy się na płytkach ceramicznych ponieważ to one są stosowane najczęściej. Płytka ceramiczna

Jest produkowana z naturalnych mineralnych surowców występujących w przyrodzie. Proces wytwarzania płytek polegający na wypalaniu lub spiekaniu naturalnych materiałów mineralnych powoduje, że uzyskujemy produkt o bardzo wysokich parametrach wytrzymałościowych. Pokrywanie płytek glazurą zapobiega osadzaniu się substancji typu smary tłuszcze, brud, dzięki czemu jest ją łatwo utrzymać w czystości. Płytki ceramiczne są także odporne na substancje chemiczne oraz wysoką temperaturę. Mają także jeszcze inne istotne zalety – wygląd oraz łatwość wymiany w przypadku uszkodzenia. Mają niestety także swoje wady. Do wad podstawowych jeżeli rozważamy ich zastosowanie jako wykładzin chemoodpornych należy brak ciągłości powłoki – występowanie spoin. Dlatego rozważając możliwość zastosowania płytek ceramicznych jako okładzin chemoodpornych należy uwzględnić chemoodporność materiałów niezbędnych do ułożenia płytek. Ponieważ w większości przypadków wykładziny chemoodporne są poddane także obciążeniu wodą przy doborze materiałów bierze się jednocześnie pod uwagę konieczność wykonania izolacji przeciwwilgociowych i przeciwwodnych. Materiały uzupełniające chemoodporne do wykonania wykładzin ceramicznych Izolacje podpłytkowe

Materiały mające za zadanie odcięcie dostępu wilgoci i substancji agresywnych do podłoża to grupa materiałów do ochrony przed zniszczeniem podkładów i stropów betonowych: a – folie płynne, mikrozaprawy na bazie cementu: materiały elastyczne wodoszczelne, odporność chemiczna umiarkowana, odporne na typowe zanieczyszczenia środowiska, środki myjące i dezynfekujące. Materiały stosowane w budynkach mieszkalnych i użyteczności publicznej ogólnodostępnych basenach kąpielowych. b – cienkowarstwowe wykładziny żywiczne wykonywane na bazie żywic epoksydowych i poliuretanowych jak i warstwy chemoodporne do ochrony wylewek i konstrukcji stropów

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 27

w pomieszczeniach o podwyższonej agresji chemicznej ale suchych. Wysoka odporność chemiczna, izolacyjność przeciwwodna bardzo ograniczona. c – elastyczne chemoodporne izolacje wykonywane dla pełnej ochrony podłoża chemoodporne i wodoszczelne. Grubość minimum 2 mm. Stosowane w pomieszczeniach mokrych o dużej agresji chemicznej. Kleje do ceramiki

Materiały służące do trwałego przyklejenia okładziny ceramicznej do podłoża betonowego tynku, płyt gipsowo kartonowych. – kleje mineralne produkowane na bazie cementu z dodatkiem tworzyw sztucznych: stosowane do klejenia płytek ceramicznych wewnątrz i na zewnątrz obiektów w obszarach od suchych do mokrych przy obciążeniu chemicznym małym i średnim, – kleje na bazie żywicy epoksydowej: produkowane na bazie chemoodpornej żywicy do klejenia płytek ceramicznych w obszarach suchych i mokrych przy dużej agresji chemicznej, – kleje mineralne chemoodporne: klej mineralny bez cementu z krzemianowym materiałem łączącym – klej silikatowy oparty na technologii krzemianowej. Fugi do spoinowania płytek

Materiały do wypełnienia szczelin powierzchniowych w okładzinach ceramicznych są najbardziej narażone zarówno na obciążenia mechaniczne jak i agresję chemiczną. Właściwy ich dobór w zależności przede wszystkim od agresji chemicznej jest podstawowym i najważniejszym zadaniem. – fugi mineralne: produkowane w wersji sztywnej i elastycznej z dodatkami tworzyw sztucznych . Służą do zamykania spoin na zewnątrz i wewnątrz obiektów w obszarach suchych i mokrych przy obciążeniu chemicznym małym i średnim. – fugi chemoodporne epoksydowe: używane do spoinowania okładzin ceramicznych w obiektach suchych i mokrych poddanych dużej agresji chemicznej. Bardzo dobra przyczepność do płytek. Istotną wadą jest bardzo trudna i pracochłonna obróbka oraz wysoka cena . – fugi mineralne chemoodporne: fuga mineralna bez cementu produkowana na bazie szkła wodnego (fuga silikatowa). Bardzo duża odporność chemiczna, odporność na temperaturę + 5000C. Bardzo łatwa w obróbce – obróbka podobna jak przy fudze mineralnej cementowej. Technologia wykonania wykładzin chemoodpornych z płytek ceramicznych Gruntowanie podłoża

Gruntowanie podłoża ma na celu wyrównanie jego chłonności oraz wzmocnienie powierzchniowe podłoża. W przypadku konieczności wykonania izolacji przeciwwodnej lub chemoodpornej podpłytkowej jest to operacja niezbędna do wykonania. Przy wykonywaniu izolacji z tworzyw sztucznych – folie płynne - gruntem jest wodna emulsja, w przypadku izolacji chemoodpornej wykonywanej na bazie żywic epoksydowych lub poliuretanowych gruntem są materiały epoksydowe lub poliuretanowe. Grunt nanosimy ręcznie metodą malowania pędzlem lub wałkiem. W przypadku braku konieczności wykonania izolacji podpłytkowej płytki ceramiczne kleimy bezpośrednio na zagruntowane suche podłoże. Wykonanie izolacji podpłytkowej

W przypadku konieczności wykonania izolacji podpłytkowej na warstwę gruntującą nanosimy bezspoinową izolację z płynnej folii – wałkiem w 2 warstwach na przeschnięte podłoże, w przypadku wykonywania izolacji chemoodpornych na bazie żywic epoksydowych warstwy cienkie nanosimy wałkiem metodą lakierniczą a izolację elastyczną grubowarstwową

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 28

nanosimy szpachlami metalowymi – grubość warstwy minimum 2 mm. Przygotowanie materiałów żywicznych do aplikacji omówiono w rozdziale 4. Klejenie płytek

Klejenie płytek ma za zadanie związanie płytki na stałe z podłożem. Klej rozprowadza się pacą zębatą na podłoże i na świeży materiał należy ułożyć płytkę lekko ją dobijając młotkiem gumowym. Na posadzkach klejenie powinno być wykonane bez pustek powietrza – pełne wypełnienie przestrzeni pomiędzy płytką i podłożem. Spoinowanie płytek

Polega na wypełnieniu materiałem spoinującym szczelin pomiędzy płytkami ceramicznymi Wymaga wyjątkowej staranności wykonania. Spoinowanie płytek wykonuje się ręcznie i sporadycznie na bardzo dużych powierzchniach mechanicznie. Aplikacja polega na starannym wypełnieniu fug poprzez ułożenie materiału na pełną głębokość szczeliny pomiędzy płytkami szpachelką gumową. Materiał wprowadzamy do szczeliny pod skosem do kierunku fugi starannie ją wypełniając na pełną głębokość a następnie zmywamy nadmiar fugi z płytki, kształtujemy wklęsłość fugi i myjemy płytki do czysta.

Przy spoinowaniu mechanicznym fuga jest wciskana mechanicznie przez gumowe śmigło, następnie jest formowana przez talerz wyposażony w specjalny zmywak i w końcowej fazie płytka jest mechanicznie myta do czysta.

Obróbka fug mineralnych na bazie cementu jest stosunkowo prosta. Jeżeli na drugi dzień widoczne są pozostałości mleczka cementowego można przemyć płytki dodając do wody środki do zmywania nalotów cementowych.

W przypadku obróbki fug chemoodpornych epoksydowych należy postępować w sposób następujący: po wciśnięciu materiału w szczelinę natychmiast należy zemulgowć (zrobić emulsję wodną z fugi i ciepłej wody) bardzo ciepła wodą fugę pozostałą na płytce. W ciągu około 15 minut należy wyprofilować fugę i umyć płytkę do czysta za pomocą bardzo ciepłej wody. Do prac używa się pac zaopatrzonych w wymienne zmywaki i gąbki oraz wiadro do płukania zaopatrzone w rolki do wyciskania zmywaków. Należy pamiętać, że fuga epoksydowa jest po związaniu chemoodporna w związku z tym należy płytki umyć do czysta podczas aplikacji fugi.

W przypadku aplikacji fug mineralnych chemoodpornych silikatowych (krzemianowych) obróbka jest identyczna jak fugi mineralnej na bazie cementu lecz należy także płytki umyć do czysta. Ewentualne resztki fugi są nie do usunięcia. Uzupełnieniem fug są materiały elastyczne do wyciskania pistoletami ręcznymi – silikony.

Rys. 5 : Mechaniczne spoinowanie żywiczne płytek ceramicznych [poz.2 s.53]

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 29

4.6.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie podstawowe warunki stawia się posadzkom poddanym jednocześnie dużym

obciążeniom mechanicznym, termicznym i chemicznym? 2. Jakie są podstawowe cechy okładzin ceramicznych? 3. Jakie materiały stanowią uzupełnienie do wykonania okładzin ceramicznych? 4. Jakie są 3 grupy izolacji podpłytkowych i krótko je opisz? 5. Jakie są 3 grupy klejów do ceramiki w zależności od ich składu? 6. Co to jest fuga, jakie jest jej zadanie? 7. Jak można podzielić fugi w zależności od materiału, z którego są wykonane? 8. Jakie są 3 podstawowe operacje robocze niezbędne do wykonania przy robotach

wykładzinowych z ceramiki? 4.6.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Wykonaj posadzkę z płytek ceramicznych na podłożu betonowym z wykonaniem izolacji jednokomponentowej folią płynną.

Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy, 2) zaplanować przebieg wykonania zadania – ćwiczenia – plan zapisać w zeszycie, 3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa pracy, 4) przeczytać dokładnie temat ćwiczenia, 5) przeczytać wskazówki dotyczące stosowania materiałów znajdujące się na etykietach

opakowań, 6) przygotować materiał i narzędzia do wykonania ćwiczenia, 7) zgłosić nauczycielowi przygotowanie do wykonania ćwiczenia, 8) zagruntować powierzchnię posadzki betonowej za pomocą wałka lub pędzla, 9) wykonać izolację podpłytkową jednokomponentową folią płynną, nanosząc materiał

wałkiem na zagruntowane podłoże w 2 warstwach ( warstwa druga na suchą warstwę pierwszą ),

10) przykleić na wyschniętą warstwę izolacji przyklej ok. 1 m2 płytek stosując klej mineralny, 11) zaprezentować efekt swojej pracy, 12) sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia, 13) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia, 14) uporządkować stanowisko pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy: − środek gruntujący, − płytki ceramiczne 1m2, − folia w płynie, − klej mineralny do klejenia płytek ceramicznych, − krzyżyki do płytek, − paca zębata, − wałek lub pędzel,

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 30

− wiertarka elektryczna z mieszadłem, − ubranie robocze, − zeszyt przedmiotowy, − przybory do pisania. Ćwiczenie 2

Wykonać spoinowanie płytek ( najwcześniej w następnym dniu po przyklejeniu płytek). Spoinowanie należy wykonać sposobem ręcznym.

Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy, 2) zaplanować przebieg wykonania zadania – ćwiczenia – plan zapisać w zeszycie, 3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa pracy, 4) przeczytać temat ćwiczenia, 5) przygotować materiał i narzędzia do wykonania ćwiczenia, 6) przygotować fugę mineralną, 7) wypełnić szczelinę na pełną jej głębokość, 8) wyprofilować materiał - fuga powinna być wklęsła, 9) wyczyścić płytki wokół szczeliny, 10) umyć dokładnie płytki , tak żeby nie było smug po zaczynie cementowym. 11) sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia, 12) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia, 13) zaprezentować efekty swojej pracy, 14) dokonać samooceny pracy, 15) uporządkować stanowisko pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy : − wiertarka elektryczna z mieszadłem, − szpachelka gumowa do spoinowania, − zestaw zmywaków i gąbek do mycia, − ubranie robocze, − zeszyt przedmiotowy, − przybory do pisania. 4.6.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz : Tak Nie 1) uzasadnić konieczność stosowania izolacji? chemoodpornych ceramicznych w budownictwie? 2) wymienić podstawowe zalety materiałów ceramicznych powodujące ich częste stosowanie? 3) krótko omówić materiały do izolacji, klejenia i fugowania ceramiki? 4) wytłumaczyć pojęcie materiałów izolacyjnych silikatowych? 5) wytłumaczyć krótko technologię wykonywania okładzin ceramicznych?

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 31

4.7. Technologia nanoszenia powłok chemoodpornych metodą natryskową 4.7.1. Materiał nauczania

Do mechanicznego nanoszenia powłok chemoodpornych służą aparaty natryskowe: − – hydrauliczne, w których emulsja jest doprowadzana pod ciśnieniem do dyszy aparatu

i rozpylana poprzez nagłe rozprężanie się w dyszy. Aparaty hydrauliczne budowlane w zależności od wielkości ciśnienia roboczego dzielimy na: niskociśnieniowe (ciśnienie robocze 0,15 ÷ 0,80 MPa), średniociśnieniowe (ciśnienie do 1,50 MPa) i wysokociśnieniowe (do 25 MPa)

− pneumatyczne, w których masa porywana jest strumieniem sprężonego powietrza i rozpylana w momencie rozprężania się powietrza po jego wyjściu z dyszy aparatu. Aparaty pneumatyczne mogą być niskociśnieniowe ( ciśnienie robocze 0.02-0.05 MPa ) uzyskiwane dzięki działaniu dmuchawy i wysokociśnieniowe ( ciśnienie robocze 0.25-0.60 MPa) uzyskiwane dzięki pracy sprężarki.

Najprostszym urządzeniem do natrysku hydraulicznego są aparaty natryskowe z ręcznym

napędem. Aparaty te używane są do nanoszenia emulsji wodorozcieńczalnych. Z krajowych aparatów ręcznych najbardziej popularny aparat AMR - 50 (rys.6), który jest stosowany przy małych frontach robót oraz w miejscach gdzie nie ma doprowadzonej energii elektrycznej. Aparaty ręczne obsługuje dwóch ludzi: jeden stale pompuje powietrze w celu utrzymania możliwie jednakowego ciśnienia roboczego, drugi prowadzi końcówkę rozpylającą. Przy dużych robotach stosuje się agregat wysokociśnieniowy WAGNER Airless 7000 H [rys.7].

Rys.6 Aparat ręczny AMR – 50 [poz.14 s.53]

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 32

Rys. 7 Aparat wysokociśnieniowy WAGNER Airless 7000 H [poz.14 s.53]

W tym urządzeniu masa powłokowa pobierana jest bezpośrednio z opakowania fabrycznego

za pomocą przewodu ssącego zaopatrzonego w filtr. Następnie masę tłoczy się pod ciśnieniem do pistoletu natryskowego, którego najważniejszą częścią jest odpowiednia do danej konsystencji materiału dysza z bardzo twardego materiału-spiekane węgliki wolframu. Dysze różnią się między sobą średnicą otworu, kątem rozpylania i kształtem rozpylanego strumienia.

Pistolet natryskowy reguluje się poprzez dobór odpowiedniej dyszy dostosowanej do danego materiału, jego lepkości, rodzaju i wielkości powierzchni. Urządzenie wyposażone jest również w dodatkowy osprzęt do przedmuchiwania dyszy w czasie pracy jeżeli ulegnie ona zatkaniu.

Malowanie aparatami hydraulicznymi rozpoczyna się od doboru odpowiedniego otworu w dyszy natryskowej. Do materiałów rzadkich (np. do materiałów gruntujących) stosuje się dysze mniejsze, a do materiałów gęstszych (do mas bitumicznych grubowarstwowych) otwory większe wyższe ciśnienie. Wykonywanie powłoki metodą natrysku polega na właściwym prowadzeniu aparatu natryskowego, prostopadłym ustawieniu osi do strumienia rozpylanego materiału na powierzchni i zachowaniu stałej odległości aparatu od podłoża. Odległość ta powinna wynosić od 40 do 50 cm. Grubość powłoki reguluje się prędkością przesuwania końcówki aparatu natryskowego. Sposób prowadzenia końcówki rozpylającej w dwóch kolejnych fazach nakładania powłok ilustruje rysunek 8.

Rys .8 Sposób prowadzenia końcówki rozpylającej w dwóch kolejnych warstwach : a) pierwsza warstwa, b) druga warstwa [14 s. 53]

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 33

Powłokę należy nakładać równoległymi pasami zachodzącymi na siebie od 10 do 30 %. Zasada nakładania powłok aparatami pneumatycznymi jest podobna, trzeba tylko zachować

mniejszą odległość aparatu natryskowego od obrabianej powierzchni – wynosi ona od 25 do 25 cm, a pasmo powinno zachodzić na siebie 40 do 50 %. Każda kolejna warstwa powłokowa powinna być nałożona po całkowitym wyschnięciu poprzedniej, za wyjątkiem materiałów z żywic w przypadku których kolejne warstwy nakłada się na nie związaną do końca warstwę poprzednią (warstwa poprzednia musi być lekko klejąca). Podczas nakładania powłok chemoodpornych należy dokładnie przeczytać kartę techniczną dotyczącą określonego materiału w której podaje się między innymi czas wysychania powłoki. Technologia wykonania powłok metodą natryskowa pompą WAGNERA – nanoszenie grubowarstwowych powłok bitumicznych

Bitumiczne powłoki szpachlowe można nakładać na wilgotnych podłożach murowych i betonowych. Masy muszą pokryć wszystkie rysy występujące w podłożu. Prace rozpoczyna się od gruntowania [rys. 10].

Rys . 9 Pistolet do nanoszenia gruntu Rys 10 Gruntowanie natryskowe [poz.2 s.53] [poz.2 s.53]

Przed naniesieniem powłoki powierzchniowej należy zaizolować: − styk podłogi ze ścianą (rys.11), − przejścia rur (rys.15), − szczeliny dylatacyjne ( można zastosować taśmy dylatacyjne ) (rys.12).

Rys . 11 Uszczelnienie naroża wewnętrznego Rys. 12 Uszczelnienie dylatacji taśmą polimerową taśmą [poz.2 str.53] polimerową [poz.2 str.53]

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 34

Rys .13 Pistolet do nanoszenia izolacji Rys 14 Wykonanie izolacji natryskiem [poz.2 s.53] [poz.2 s.53]

Rys .15 Szczelne przejście rurowe przez zaizolowaną ścianę [poz.2 s.53]

Po wykonaniu izolacji naroży, dylatacji, przejść rurowych nanosimy całopowierzchniowo izolację pistoletem za pomocą pompy WAGNERA [ rys14]. Pierwszą warstwę nanosi się tak , aby wypełniała nierówności podłoża. Następnie układa się warstwę drugą. 4.7.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie urządzenia służą do nanoszenia powłok chemoodpornych metodą natryskową? 2. Jakie znasz rodzaje aparatów natryskowych w zależności od sposobu podawania materiału. 3. Jaki jest podział aparatów natryskowych w zależności od wysokości ciśnienia wytwarzanego

przez urządzenie ? 4. Jak podawany jest materiał w aparatach hydraulicznych? 5. W jaki sposób podawany jest materiał w urządzeniach pneumatycznych? 6. Na czym polega prawidłowe wykonanie prac metodami natryskowymi - odległości dyszy od

obrabianej powierzchni, sposób prowadzenia dyszy? 4.7.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Wymień urządzenia, które służą do nanoszenia powłok chemoodpornych metodą natryskową i omów krótko zasadę ich działania.

Sposób wykonania ćwiczenia

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 35

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) zapoznać się z materiałem nauczania, 2) wymienić urządzenia, które służą do nanoszenia powłok chemoodpornych metodą

natryskową, 3) zapoznać się z zasadami działania tych urządzeń, 4) opisać w zeszycie krótko zasady działania wymienionych urządzeń, 5) zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy: − zeszyt przedmiotowy, − przybory do pisania, − literatura z rozdziału 6. Ćwiczenia 2

Pomaluj farbą emulsyjną 2 m2 ściany przy użyciu aparatu natryskowego z napędem ręcznym Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenia powinieneś: 1) zorganizować stanowisko pracy, 2) zaplanować przebieg wykonania zadania – ćwiczenia – plan zapisać w zeszycie, 3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa pracy, 4) zgłosić nauczycielowi przygotowanie do wykonania ćwiczenia, 5) przygotować aparat do pracy, 6) dobrać odpowiednie dysze, 7) przygotować właściwą konsystencję farby, 8) wykonać próbę nanoszenia materiału na ścianę, 9) wyczyścić sprzęt po wykonaniu ćwiczenia, 10) sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy: − farba do malowania, − ręczny aparat natryskowy, − ubranie robocze, − zeszyt przedmiotowy, − przybory do pisania. 4.7.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) opowiedzieć na czym polega natryskowa metoda nanoszenia powłok chemoodpornych? 2) opisać zasadę działania urządzenia do natrysku? 3) wytłumaczyć kolejne czynności przygotowawcze przed uruchomieniem urządzenia natryskowego? 4) rozebrać, umyć, zakonserwować urządzenia po wykonaniu

zadania ? 5) wykorzystać poznane wiadomości w praktyce?

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 36

4.8. Przygotowanie powierzchni pod powłoki chemoodporne 4.8.1. Materiał nauczania

Bardzo istotnym elementem, często decydującym o jakości wykonania powłok chemoodpornych, jest odpowiednie przygotowanie powierzchni, na której mają być wykonane izolacje chemoodporne. Pomimo, że powierzchnie te mogą być zbudowane z różnych materiałów (beton, tynk, płyty gipsowo - kartonowe, płyta wiórowa) obowiązują podobne kryteria oceny ich przydatności do nakładania powłok zabezpieczających.

Podstawowe kryteria oceny podłoży pod powłoki chemoodporne to: − równość podłoża, − zachowanie płaszczyzny, − poziom podłoża – dotyczy powierzchni poziomych - posadzki, − odchyłki od pionu (dotyczy ścian), − nośność podłoża (wytrzymałość na ściskanie i odrywanie), − czystość podłoża (brak zanieczyszczeń powierzchniowych i środków obniżających

przyczepność. − brak zarysowań i ubytków. Warunki techniczne, które powinny spełniać podłoża pod wykładziny chemoodporne

W zależności od rodzaju wykonywanej powłoki chemoodpornej wymagania techniczne mogą się różnić pod względem wytrzymałości i wilgotności

Posadzki, powłoki żywiczne 1) Przygotowanie podłoża – ma na celu zapewnienie przeniesienia obciążeń mechanicznych

i zapewnienie współpracy pomiędzy podkładem (warstwą nośną) a warstwą wykończeniową wykonaną z materiałów chemoodpornych na bazie tworzyw sztucznych.

2) Wymagania dla podkładów pod materiały żywiczne: − podłoże nośne, odpylone , bez zanieczyszczeń olejami i tłuszczami, − zdjęte mleczko cementowe poprzez wykonanie śrutowania, frezowania, piaskowania

lub szlifowania, − wytrzymałość podłoża: na ściskanie minnimum 25 MPa, na odrywanie minimum

1.5 MPa /mm2, − niska wilgotność podkładu , − minimalna temperatura podłoża powinna wynosić +100C.

Materiały malarskie chemoodporne:

1) podłoże nośne (odpylone, bez zanieczyszczeń olejami i tłuszczami), 2) zdjęte mleczko cementowe (poprzez wykonanie śrutowania, frezowania, piaskowania lub

szlifowania), 3) wytrzymałość podłoża na odrywanie minimum 1.0 MPa /mm2, 4) niska wilgotność podłoża, 5) minimalna temperatura podłoża powinna wynosić + 100C.

Wymagania dla podkładów pod wyroby butomiczne: − podłoże nośne (odpylone, bez zanieczyszczeń olejami i tłuszczami), − wytrzymałość podłoża na odrywanie minimum 1.0 MPa /mm2 dla papy, 0.50 MPa /mm2 dla

materiałów płynnych bitumicznych, − niska wilgotność podłoża, − minimalna temperatura podłoża powinna wynosić + 20C.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 37

Wymagania dla podkładów pod wyroby bitumiczne: − podłoże nośne (odpylone, bez zanieczyszczeń olejami i tłuszczami), − wytrzymałość podłoża na odrywanie powyżej > 0.50 MPa /mm2 dla materiałów płynnych

bitumicznych.

Metody mechanicznego przygotowania podłoży betonowych: 1) Czyszczenie podłoża: odkurzanie z brudu, kurzu. 2) Szlifowanie podłoża – ma na celu zdjęcie mleczka cementowego i lekkie wyrównanie

podłoża. Wykonuje się ją szlifierkami elektrycznymi z tarczą i papierem ściernym. 3) Frezowanie podłoża – operacja wykonywana na posadzkach betonowych w celu usunięcia

warstwy podłoża zabrudzonego lub mało nośnego. Wykonywana frezarkami mechanicznymi.

4) Śrutowanie podłoża – operacja mająca na celu zdjęcie mleczka cementowego, usunięcie zabrudzeń powierzchniowych. Wykonywana maszynami zwanymi śrutownicami, których zasada działania jest oparta na wyrzuceniu z bardzo dużą szybkością śrutu metalowego. Śrut ten uderzając w podłoże betonowe wybija zanieczyszczenia i elementy o mniejszej przyczepności. Urządzenie wyposażone jest w odkurzacz.

Metody chemicznego przygotowania podłoży betonowych

− chemiczne usunięcie tłuszczów i starych powłok, − wzmacnianie słabego podłoża materiałami gruntującymi. 4.8.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie są ogólne kryteria oceny podłoży? 2. Jakie są wymagania stawiane podłożom przeznaczonym pod chemoodporne wykładziny

wykonane z powłok? 3. Jakie są wymagania stawiane podłożom przeznaczonym pod chemoodporne wykładziny

wykonywane z materiałów rulonowych? 4. Jakie są najbardziej istotne wymagania stawiane podłożom przeznaczonym pod

chemoodporne wykładziny wykonywane z okładzin ceramicznych? 5. Jakie są sposoby przygotowania podłoży betonowych pod wykładziny chemoodporne? 6. W jakim celu wykonuje się przygotowanie podłoży przy pomocy metod chemicznych?

4.8.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Na podstawie obejrzanego filmu na temat przygotowania powierzchni pod powłoki chemoodporne. Wymień metody mechanicznego przygotowania podłoży betonowych.

Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania, 2) obejrzeć dokładnie film pt ,, Przygotowanie powierzchni pod powłoki chemoodporne, 3) wypisać w zeszycie metody mechanicznego przygotowania podłoży betonowych, 4) zaprezentować efekty swojej pracy.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 38

Wyposażenie stanowiska pracy: − film pt ,, Przygotowanie powierzchni pod powłoki chemoodporne”, − zeszyt przedmiotowy, − przybory do pisania, − literatura z rozdziału 6. Ćwiczenie 2

Przygotuj pod powłokę chemoodporną 1 m2 ściany wytynkowanej tynkiem cementowo - wapiennym.

Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenia powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy, 2) zaplanować przebieg wykonania zadania – ćwiczenia – plan zapisać w zeszycie, 1) przestrzegać zasad bezpieczeństwa pracy, 2) przeczytać dokładnie treść ćwiczenia, 3) sporządzić wykaz narzędzi i materiałów, 4) przygotować ubranie robocze, rękawice ochronne i okulary ochronne, 5) zgłosić nauczycielowi przygotowanie do wykonania ćwiczenia, 6) usunąć starą farbę za pomocą szpachelki, 7) wyrównać nierówności szpachlówką cementową, 8) przeszlifować i odpylić ścianę po związaniu szpachlówki, 9) sprawdzić jakość wykonanych prac, 10) sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia, 11) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia, 12) dokonać samooceny pracy, 13) uporządkować stanowisko pracy, 14) zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy: − szpachelka, − szpachlówka cementowa, − miotełka do odpylenia ściany, − ubranie robocze, rękawice i okulary ochronne, − zeszyt przedmiotowy, − przybory do pisania. 4.8.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) uzasadnić konieczność przygotowania

podłoża pod powłoki chemoodporne ? 2) optycznie ocenić stan podłoża i jego przydatność pod powłoki

chemoodporne ? 3) wymienić podstawowe kryteria oceny podłoża pod powłoki chemoodporne ? 4) wymienić cztery podstawowe sposoby przygotowania podłoży betonowych pod powłoki żywiczne ? 5) wytłumaczyć na czym polega chemiczne przygotowanie podłoża ?

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 39

4.9. Obróbka wykończeniowa powłok chemoodpornych 4.9.1. Materiał nauczania

Obróbka wykończeniowa powłok chemoodpornych to prace dodatkowe, uzupełniające mające na celu wykończenie powłok lub ich ochronę przed zniszczeniem lub uszkodzeniem - tj. elementy wykończeniowe powłok z tworzyw sztucznych na posadzkach, elementy uzupełniające i wykończeniowe, zamknięcie dylatacji konstrukcyjnych i dylatacji przy ścianach.

Dylatacje konstrukcyjne wykonuje się jako przeniesienie dylatacji podłoża. Aby do środka dylatacji nie dostawał się brud, woda oraz aby nie następowało wyłamywanie krawędzi dylatacji należy ją zamknąć materiałem plastycznym (odkształcalnym) - kitem poliuretanowym, epoksydowym lub silikonowym (rys.16).

Rys.16 Wypełnienie dylatacji konstrukcyjnej posadzki przemysłowej [10 s.53]

W przypadku styku posadzka - ściana wypełnienie dylatacji wykonuje się za pomocą kitów

plastycznych z wykończeniem cokolika lub bez cokolika (rys.17).

Rys. 17 Wypełnienie styku posadzka – ściana wraz z wykonaniem cokolika na ścianie [10 s.53]

Cokoliki na styku posadzka - ściana wykonuje się na kilka sposobów: gotową listwą

przyścienną wykonaną z twardego PVC mocowaną mechanicznie za pomocą kołków rozporowych do ściany, z płytki ceramicznej przyklejonej do ściany klejem do ceramiki z przygotowanego fabrycznie profilu wykonanego z zaprawy żywicznej przyklejanego do ściany klejem żywicznym.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 40

Elementy odprowadzające wodę z posadzki przemysłowej W bardzo wielu wypadkach posadzki przemysłowe chemoodporne muszą posiadać układ

odprowadzający wodę z płaszczyzny posadzki: mycie posadzek, odprowadzanie wody technologicznej. Elementy także muszą być wpuszczone w konstrukcję posadzki i dokładnie uszczelnione (rys.18).

Rys .18 Liniowy element do odprowadzenia wody z posadzki przemysłowej [10 s.53]

Elementy wykończeniowe powłok ceramicznych

Zamknięcie dylatacji konstrukcyjnych, narożników posadzka - ściana, wykończenia płytek przy ościeżach wykonuje się najczęściej za pomocą ozdobnych listew wykonanych z twardego kolorowego PVC, metali kolorowych i nierdzewnych (mosiądz stal chromoniklowa). Listwy montuje się w warstwie kleju do ceramiki lub w przypadku posadzek poddanych dużym obciążeniom stosuje się listwy wbijane z twardego PVC. W handlu znajduje się bardzo duży wybór kształtów kolorów, wzorów tych elementów. Przykładowe wzory listew ilustrują rysunki (rys 19-21).

Rys.19 Listwy ozdobne wklejane w posadzkach z ceramiki [poz.10 s.53]

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 41

Rys.20 Listwy ozdobne wbijane w posadzkach z ceramiki [10 s.53]

Rys.21 Listwy ozdobne wykończeniowe do płytek ceramicznych [10 s.53] Elementy wykończeniowe powłok bitumicznych

Powłoki bitumiczne nie potrzebują elementów wykończeniowych wykonywanych ze względów estetycznych natomiast koniecznie jest wykonanie prac osłonowych w celu ich ochrony przed uszkodzeniami mechanicznymi. Szczególnie dotyczy to powłok grubowarstwowych elastycznych wykonywanych na bazie past bitumicznych. Izolacje pionowe części podziemnej obiektów (izolacje ścian) wymagają ochrony poprzez przyklejenie osłony z płyty styropianowej o grubości minimum 30 mm lub płyty ochronnej drenażowej wykonanej z wytłaczanego PVC obustronnie wyklejonego warstwą osłonową - z jednej strony gruba folia PCV (tą stroną płytę przyklejamy do izolacji bitumicznej) ze strony drugiej (montaż od strony gruntu) flizelina (rys 22 – 25).

Rys. 22 Nakładanie kleju bitumicznego Rys. 23 Przyklejanie płyty ochronnej na płytę ochronną [poz.2 s.53] do izolacji bitumicznej [poz.2 s.53]

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 42

Rys. 24 Widok płyty ochronnej do Rys. 25 Przyklejanie płyty ochronnej izolacji bitumicznych [poz.2 s.53] do izolacji bitumicznej [poz.2 s.53]

Powłoki bitumiczne wykonane jako izolacje poziome w trakcie dalszych prac budowlanych na pokrywane kolejnymi warstwami posadzkowymi - styropianem z wylewką betonową lub cementową lub posadzką betonową przemysłową. W przypadku bezpośredniego ułożenia styropiany na warstwę izolacji bitumicznej materiał ten poza izolacją cieplną jest także bardzo dobrą ochroną izolacji bitumicznej. W przypadku konieczności ułożenia na izolacji bitumicznej następnych warstw betonowych izolację należy ochronić przed uszkodzeniem stosując minimum dwie warstwy folii budowlanej grubości minimum 0.2 mm . 4.9.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania , sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie są elementy wykończeniowe stosowane przy powłokach z tworzyw sztucznych ze

szczególnym zwróceniem uwagi na powłoki posadzkowe? 2. Jakie znasz elementy wykończeniowe typowe dla okładzin z płytek ceramicznych? 3. Jakie są stosowane materiały ochronny przy wykładzinach chemoodpornych wykonanych

z materiałów bitumicznych szczególnie elastycznych? 4.9.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Na podstawie obejrzanych plansz w sali lekcyjnej omów sposoby wykonywania cokolików na styku posadzka – ściana.

Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś :

1) zapoznać się z materiałem nauczania, 2) obejrzeć dokładnie planszę, 3) zapisać na kartce sposoby wykonania cokolików na styku posadzka - ściana, 4) skonsultować z nauczycielem sposoby wykonywania zadania, 5) zapisać spostrzeżenia w zeszycie, 6) zaprezentować efekty swojej pracy.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 43

Wyposażenie stanowiska pracy : − plansza przedstawiajaca wykonywanie cokolików, − kartkaa, − przybory do pisania, − zeszyt przedmiotowy, − literatura z rozdziału 6. Ćwiczenie 2

Dobierz odpowiednią długość cokolika wykonanego z twardego PCV w pomieszczeniu o wymiarach 5 x 8 m. Ile sztuk cokolika należy kupić jeżeli długość jednej listwy wynosi 2,50 mb?

Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) przeczytać treść ćwiczenia, 2) wykonać rysunek szkicowy, 3) wykonać odpowiednie obliczenia, 4) zapisać obliczenia w dzienniczku ucznia, 5) skonsultować odpowiedź z nauczycielem.

Wyposażenie stanowiska pracy: − dzienniczek ucznia, − przybory do pisania, − kalkulator. 4.9.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz : Tak Nie 1) wymienić i krótko uzasadnić jakie gdzie są stosowane elementy wykończeniowe w okładzinach ceramicznych ? 2) ocenić dlaczego wykładziny chemoodporne bitumiczne wymagają warstw ochronnych ? 3) dobrać odpowiedni cokolik w zależności od rodzaju posadzki ?

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 44

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ INSTRUKCJA DLA UCZNIA 1. Przeczytaj uważnie instrukcję . 2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi . 3. Zapoznaj się z zestawem pytań testowych . 4. Test zawiera 20 pytań dotyczących wykonania powłok chemoodpornych. Są to pytania

wielokrotnego wyboru i tylko jedna odpowiedź jest prawidłowa . 5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi , stawiając w odpowiedniej

rubryce znak X .W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową )

6. Pracuj samodzielnie , bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania 7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność , wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego , gdy zostanie Ci wolny czas . 8. Na rozwiązanie testu masz 45 minut .

Powodzenia!

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 45

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH 1. Konieczność przestrzegania zasad przeciwpożarowych przy organizacji stanowiska pracy

podczas wykonywania powłok chemoodpornych wynika z: a) stosowania materiałów ceramicznych, b) stosowania narzędzi ręcznych, c) używania materiałów rozpuszczalnikowych, d) stosowania materiałów silikatowych.

2. Folie z polichlorku winylu należą do grupy materiałów: a) malarskich, b) ceramicznych, c) rulonowych, d) bitumicznych.

3. Materiały malarskie chemoodporne to: a) lepiki asfaltowe, b) lakiery fenolowe, c) kity silikonowe, d) folie oppalonowe.

4. Obciążenie chemiczne posadzki hali produkcyjnej to: a) piasek, b) zaprawa cementowa, c) olej napędowy, d) woda z kranu.

5. Do zapewnienia ciągłości posadzki z płytek ceramicznych służy: a) izolacja podpłytkowa, b) fuga, c) klej do ceramiki, d) materiał do gruntowania podłoża.

6. Do wyrównania chłonności i wzmocnienia podłoża przy wykonywaniu powłok z żywic epoksydowych stosuje się: a) materiał gruntujący epoksydowy, b) beton żywiczny, c) lepik asfaltowy, d) mleczko cement.

7. Izolacje chemoodporne z materiałów bitumicznych produkowane są z: a) żywic silikonowych, b) materiałów ropopochodnych, c) żywic akrylowych, d) żywic epoksydowych.

8. Odporność na obciążenia mechaniczne, termiczne i chemiczne spełnia posadzka wykonana z: a) wykładzin chemoodpornych, b) płytek ceramicznych, c) wykładzin z materiałów rulonowych – folii, d) żywic epoksydowych.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 46

9. Do natryskowego nanoszenia grubowarstwowych powłok bitumicznych stosuje się: a) szpachle metalowe, b) aparat ręczny AMR – 50, c) pompę WAGNERA, d) kompresor.

10. Do izolacji chemoodpornej i wodoszczelnej stosuje się materiały: a) kamienne, b) bitumiczne, c) ceramiczne, d) z tworzyw sztucznych.

11. Odległość końcówki do natrysku od elementu budowlanego w hydraulicznym aparacie natryskowym wynosi: a) 10 do 20 cm, b) 20 do 25 cm, c) 40 do 50 cm, d) 50 do 60 cm.

12. Obróbkę wykończeniową powłok chemoodpornych wykonuje się w celu: a) wykończenia powłok i ochrony przed zniszczeniem lub uszkodzeniem, b) trwałego połączenia posadzki ze ścianą, c) zabezpieczenia przed hałasem, d) zabezpieczeniem przed obniżeniem temperatury pomieszczeń.

13. Głównym zadaniem szlifowania podłoży jest usunięcie: a) brudu lub kurzu, b) mleczka cementowego i wyrównanie niewielkich nierówności, c) podłoża silnie zabrudzonego, d) podłoża mało nośnego.

14. Powłoki lakiernicze chemoodporne to warstwy o grubości: a) około 0,05 mm, b) 0,1 ÷ 0,3 mm, c) powyżej 1 ÷ 3 mm, d) powyżej 3 mm.

15. Wymiana powietrza w pomieszczeniach , w których wykonywane są powłoki chemoodporne powinna być minimum:

a) 1 krotna w ciągu godziny, b) 2 krotna w ciągu godziny, c) 3 krotna w ciągu godziny, d) 4 krotna w ciągu godziny.

16. Przy wykonywaniu powłok chemoodpornych środki ochrony osobistej to: a) odzież robocza, b) odzież robocza i okulary ochronne, c) odzież robocza , okulary ochronne i rękawice gumowe, d) odzież robocza , okulary ochronne , rękawice gumowe i maski.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 47

17. Trwałość i funkcjonalność obiektu narażonego na działanie obciążeń chemicznych zależy od: a) prawidłowego zaprojektowania obiektu, b) obliczeń statycznych, c) doboru odpowiednich materiałów izolacyjnych, d) prawidłowego zaprojektowania i jakości wykonania robót izolacyjnych.

18. Materiały bitumiczne stosowane są do izolacji: a) chemoodpornej, b) przeciwwilgociowej, c) wodoszczelnej, d) chemoodpornej i wodoszczelnej.

19. Przy wykonywaniu powłok z żywic epoksydowych i poliuretanowych warstwa gruntująca ma na celu:

a) wyrównanie chłonności podłoża, b) wzmocnienie elementu, c) związanie powierzchni, d) wyrównanie chłonności podłoża , wzmocnienie elementu , związanie powierzchni.

20. Natryskowe nanoszenie powłok chemoodpornych pozwala na: a) zmniejszenie grubości warstw, b) zmniejszenie ilości warstw, c) zmniejszenie ilości materiału, d) wykonanie powłoki wielowarstwowo w małych grubościach warstw.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 48

KARTA ODPOWIEDZI Imię i nazwisko......................................................................................................... Wykonywanie powłok chemoodpornych Zakreśl poprawną odpowiedź

Nr zadania

Odpowiedź Punkty

1. a b c d 2. a b c d 3. a b c d 4. a b c d 5. a b c d 6. a b c d 7. a b c d 8. a b c d 9. a b c d 10. a b c d 11. a b c d 12. a b c d 13. a b c d 14. a b c d 15. a b c d 16. a b c d 17. a b c d 18. a b c d 19. a b c d 20. a b c d

Razem:

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 49

6. LITERATURA 1. Budownictwo ogólne t.1 Arkady , Warszawa 1992 2. Deitermann – katalogi i informacje techniczne (www.deitermann.pl) 3. Francuz W.M. Sokołowski : Bezpieczeństwo i higiena pracy na budowie . Oficyna

Wydawnicza Rem Script Sp. z o.o. Warszawa 1998 4. Katalog Polskich Norm 2000 . Wybór norm budowlanych cz.1-3 Polski Komitet

Normalizacyjny , Warszawa 2000 5. Kuczyński A. , Lenkiewicz W : Zarys budownictwa ogólnego WsiP , Warszawa 1999 6. Materiały Budowlane – miesięcznik nr. 9/1988 , 9/2002 , 9/2006 7. Martinek W , Szymański E : Murarstwo i tynkarstwo . Technologia WsiP . Warszawa 1999 8. MC Bauchemie katalogi informacje techniczne (www.botament.pl) 9. Poradnik kierownika budowy . Praca zbiorowa Arkady, Warszawa 1997 10. Schluter Systems – listwy do płytek , katalogi produkcji 11. Szymański E , Wrześniowski Z. Materiały Budowlane WsiP , Warszawa 1997 12. Warunki techniczne wykonania i odbioru robót , MBiPMB – ITB , Warszawa 1989 13. Wokół płytek ceramicznych - kwartalnik 14. Wolski Z. Technologia - Roboty malarskie WSiP , Warszawa 1997