DEPRESJA

Porady praktyczne

Czy depresja to choroba? Depresja w języku potocznym i medycznym oznaczają bardzo różne stany

Depresja to

chandra,

smutek, „dół”

Depresja to

konkretne

objawy psychicz

ne i fizyczne

Krótka historia depresjiDepresja towarzyszyła ludzkości od dawna…

Hipokrates w starożytnej Grecji

• Rozpoznawał melancholię: długotrwały nadmierny smutek, lęk, czasem gniewne i obsesyjne myśli

Kraepelin na początku XX wieku

• Opisał stan depresyjny, jako jedną diagnozę dla wielu opisywanych wcześniej typów melancholii

Obowiązujące obecnie klasyfikacje DSM i ICD

• W miarę postępu psychiatrii ujednolicono diagnozę zaburzeń nastroju i weszły one do kanonu rozpoznań medycznych, tak jak inne choroby

Występowanie depresji na świecie

W US: 10% społeczeństwa

W Europie: 15% społeczeństwa

Depresja jest przyczyną 60%

samobójstw

Czwarty najpoważniejszy

problem zdrowotny na świecie

350 milionów osób na świecie

Częstość depresji wzrasta i według WHO w 2020 roku będzie ona drugim największym problemem zdrowotnym na świecie

Objawy depresji

Zaburzenia nastroju

• Obniżony nastrój, smutek, uczucie pustki

• Anhedonia (utrata odczuwania przyjemności)

• Niepokój lub drażliwość

Zaburzenia myślenia

• Nadmierne lub nieadekwatne poczucie winy lub bardzo niska samoocena

• Trudności w koncentracji uwagi i podejmowaniu decyzji

• Nawracające myśli o śmierci i samobójstwie

Objawy fizyczne

• Zaburzenia apetytu i utrata lub przyrost masy ciała (ponad 5% w ciągu miesiąca)

• Zaburzenia snu – sen płytki, budzenie się bardzo wcześnie rano, nadmierna senność w ciągu dnia

• Nadmierne uczucie zmęczenia lub utraty energii

Depresję należy podejrzewać gdy co najmniej 5 z tych objawów występuje prawie codziennie, przez większą część dnia, przez co najmniej 2 tygodnie

Zmiany w zachowaniu widziane przez otoczenie

Co widzi rodzina

Smutek, płaczliwość, pesymizm

Ciągłe zmęczenie, niemożność

podołania normalnym obowiązkom

Izolowanie się od otoczenia, odsuwanie od przyjaciół i bliskich

Drażliwość, kłótliwość

Mówienie o śmierci

Co widzi szef

Gorsza wydajność

Trudności w podejmowaniu

decyzji

Skargi na złe samopoczucie i

zwolnienia lekarskie na różne dolegliwości

Co widzi ksiądz

Znaczne, nieadekwatne poczucie winy

Znaczny spadek lub zwiększenie

zaangażowania religijnego

Wypowiedzi sugerujące, że

modlitwa nie pomagaKryzys wiary

Przebieg i rodzaje depresji

Epizod depresyjny

Choroba afektywna jednobiegunowa – nawracające stany depresyjne

Dystymia – przewlekający się stan niezbyt głębokiej depresji

Choroba afektywnadwubiegunowa – stany depresji występują naprzemiennie ze stanami maniakalnymi (nadmiernie podwyższony nastrój, gonitwa myśli, brak snu, brak krytycyzmu, drażliwość itp.)

Depresja występuje częściej u…

Kobiet

Wahania hormonalneObciążenia psychiczne i emocjonalne

Osób przewlekle chorych

Choroby sercaNowotworyHIV, AIDSCukrzycaChoroby neurologicznePrzewlekły ból

Osób starszych

Choroby przewlekłeZmiana roli społecznejSamotność

Osób z zaburzeniami lękowymi

Napady panikiFobieZespół stresu pourazowego

Emigrantów

Jeżeli nastąpił znaczny spadek pozycji społecznej

Depresja u mężczyzn

Rzadsza czy rzadziej rozpoznawana? Zamiast obniżonego nastroju, odczuwają raczej drażliwość

i agresja Niechętnie mówią o własnych emocjach i nie przyznają się

do złego sałopoczucia Rzadziej poszukują pomocy lekarskiej Mają większą skłonność do poszukiwania ukojenia w

alkoholu

Poważniejsze konsekwencje niż u kobiet „Skuteczniejsze” samobójstwa Alkoholizm

Samobójstwo – tragiczny skutek depresji

1 milion osób rocznie ginie wskutek samobójstwa Dziesiąta przyczyna zgonów na świecie Częściej występuje u ludzi młodych 3-4 razy częściej u mężczyzn niż u kobiet

10-20 milionów nieudanych prób samobójczych rocznie

60% samobójstw popełniają osoby z depresją

W ciągu ostatnich 45 lat liczba samobójstw wzrosła o 60%, głównie w krajach rozwijających się. Prawdopodobne przyczyny: Lepsze rozpoznawanie i leczenie depresji w krajach

rozwiniętych, co zapobiega samobójstwom Postępujące negatywne zmiany stylu życia w krajach

rozwijających się Inne, nieznane jeszcze przyczyny

Jak rozpoznać zagrożenie samobójstwem

Zespół „presuicydialny”: Niepokój i lęk Poczucie zagrożenia, małej wartości i

niewydolności, prowadzące do rezygnacji Autoagresja Ucieczka od realnych problemów w świat fantazji o

śmierci, snucie planów samobójczych

Wbrew powszechnej opinii, wcześniejsze próby samobójcze zwiększają niebezpieczeństwo „udanego” samobójstwa Każda, nawet banalna próba samobójcza, powinna

skutkować wizytą w szpitalnej izbie przyjęć

Decyzja o samobójstwie rzadko podejmowana jest pod wpływem impulsu – częściej poprzedza ją czas rozmyślań i przygotowań

Jak traktować osobę z depresją

Czego nie mówić Co robić

„Weź się w garść” „Inni mają gorzej niż Ty” „Nie jest jeszcze tak źle” „Ty to jesteś jakiś wariat!” „Leki nie pomogą Ci na problemy” „Psychoterapia! No wiesz, chyba

potrafisz sam sobie pomóc” „Idź do spowiedzi, to Ci przejdzie” „Jakbyś bardziej wierzył w Boga, to

byś nie miał depresji” Nie żartować z chorego Nie wydziwiać Nie drwić

Nakłonić do szukania pomocy lekarskiej albo psychologicznej

Wspierać w systematycznym przyjmowaniu leków i uczestniczeniu w psychoterapii

Udzielać emocjonalnego wsparcia – być, pomagać, akceptować, słuchać

Powoli wciągać w różne aktywności Nie namawiać do alkoholu Być wyczulonym na wzmianki o

samobójstwie i zachowania „presuicydialne”

Przyczyny depresji

Biologiczne, psychiczne i społeczne

Przyczyny depresji rozumiane tradycyjnie Konflikt między biologią a psychiką

Biologiczne: genetyczne niedobór substancji przekaźnikowych w mózguniewydolność hormonalna niedobór światła w depresji sezonowej

Psychiczne: triada depresyjna (negatywna interpretacja siebie, otoczenia i przyszłości) wyuczona bezradnośćnieprawidłowe relacje rodzinne lub utrata bliskiej osoby w dzieciństwie traumatyczne wydarzenieprzewlekły stres

Przyczyny depresji rozumiane całościowoProcesy psychiczne i emocje toczą się w środowisku biologicznym mózgu, tak więc trudno oddzielić od siebie różne przyczyny depresji

DEPRESJA

Nadreaktywne ciała

migdałowate

Negatywna interpretacja

siebie, otoczenia i przyszłości

Nadmierna reakcja

hormonalna na stres

Zaburzenia substancji

przekaźnikowych w mózgu

Predyspozycjagenetyczna

Dlaczego jest coraz więcej depresji?

1. Depresja jako choroba cywilizacyjnaa. Życie w przewlekłym stresie, któremu

sprzyja konieczność godzenia wielu ról społecznych i zwiększające się wymagania w domu i w pracy

b. Koncentracja na dobrach materialnych, prowadząca do nieuchronnej frustracji

2. Starzenie się społeczeństwa – depresja występuje częściej u osób starszych

3. Poprawa rozpoznawania depresji w krajach rozwijających się, co zwiększa statystyki depresji (ale także poprawia leczenie i zmniejsza liczbę samobójstw)

Czy można zahamować epidemię depresji?Mózg jest bardziej plastyczny, niż nam się wydawało...

Najczęściej wykonywane czynności, najczęstsze myśli i najczęstsze emocje powodują powstawanie w mózgu odpowiadających im dróg nerwowych

Te drogi nerwowe z kolei sprzyjają powtarzaniu tych czynności, myśli i emocji – tworząc nawyki

W tym sensie mózg upodabnia się do mięśni, które rozwijają się inaczej pod wpływem uprawiania różnych rodzajów sportu – tak samo drogi nerwowe wzmacniają się pod wpływem powtarzanych myśli, emocji i zachowań

Tak jak można rozwinąć nowe mięśnie gdy zaczniemy uprawiać nowy sport, nowe drogi neuronalne można wytworzyć poprzez ćwiczenie nowych zachowań, myśli i emocji

Leczenie depresji

Oddziaływanie na biologię i psychikę

Leczenie depresji

Znaczna poprawa u ponad

70% osób

Leki przeciwdepresyj

ne

Psychoterapia

Metody samopomocy

Jedyna nieuleczalna depresja to depresja nieleczona!

Leczenie farmakologiczneDziała szybciej i jest polecane w cięższych depresjach

• Poprawa następuje zwykle po kilku tygodniach

• Kuracja trwa co najmniej kilka miesięcy• Objawy niepożądane: przemijające

nudności, biegunki, zaparcia, drażliwość, niepokój, bezsenność lub nadmierna senność, bóle głowy, zaburzenia seksualne

• Bardzo duża liczba różnorodnych preparatów pozwala na dobranie odpowiedniego leku do sytuacji chorego

• Leki przeciwdepresyjne nie uzależniają i nie zmieniają osobowości

Leki przeciwdepresyj

ne

• Leki nasenne (mogą uzależniać)• Leki przeciwlękowe (mogą uzależniać)• Leki neuroleptyczne, zwiększające działanie leków

przeciwdepresyjnych• Leki bez recepty (OTC), np. ziele dziurawca (St.

John’s Worth) o słabym działaniu przeciwdepresyjnym

Leki wspomagające

PsychoterapiaDziała wolniej i wymaga wspołpracy ze strony chorego, ale lepiej zapobiega nawrotom depresji

Uważna obserwacja własnych myśli i emocji

• Obserwacja wewnętrznej narracji („wewnętrznego krytyka”)

• Dystans do własnych myśli („myśl to nie fakt”)

• Umiejętność koncentracji na „tu i teraz”

Zmiana sposobu myślenia

• Dostrzeżenie negatywnych myśli i poglądów na temat siebie, otoczenia i przyszłości

• Zakwestionowanie i zmiana negatywnych poglądów

Zmiana zachowania

• Zmniejszenie negatywnej reakcji emocjonalmej

• Bardziej pozytywna interpretacja siebie, otoczenia i przyszłości

• Mniej epizodów depresyjnych

Bardzo pomocna może być medytacja

Przykład negatywnej triady

Znajoma nie odpowiedziała na

moje pozdrowienie

Co się stało? Pewnie się na mnie gniewa...

Co takiego zrobiłam? Nie

umiem utrzymać żadnych

przyjaciół...

Będę już zawsze sama...Obniżony nastrój

Przykład działania psychoterapii

Znajoma nie odpowiedziała na

moje pozdrowienieCo się stało? Pewnie się na mnie

gniewa...

Czy mogą być inne przyczyny?

Ona jest taka roztrzepana! Może ma jakiś problem? Zadzwonię to się

umówimy...

Oczekiwanie spotkania, dobry

nastrój

Rozpoznanie negatywnejinterpretacji

Zmianainterpretacji

Skutek innej Interpretacji wydarzenia

Psychologia pozytywna

Podstawa samopomocy w depresji

Psychologia pozytywna to nowy kierunek psychologii

Mark Seligman i Michail Csiksenmihalyi to „ojcowie” psychologii pozytywnej „Psychologia XX wieku koncentrowała się na badaniu negatywnych aspektów

ludzkiej psychiki, aby pomóc osobom z zaburzeniami psychicznymi, depresją i nerwicami”

„Zapomnieliśmy dogłębnie zbadać to, co czyni człowieka dobrym, odpornym na stres, zadowolonym z życia, szczęśliwym”

Przegląd ponad 200 badań obejmujących 275,000 osób wykazał, że uczucie szczęścia prowadzi do sukcesu w wielu dziedzinach życia, takich jak praca, zdrowie, przyjaźń, relacje z innymi ludźmi, małżeństwo, kreatywność, biznes itp. 50% poczucia szczęścia jest wrodzone, 10% zależy od wydarzeń, a 40% od naszego

nastawienia i może podlegać zmianom

Psychologia pozytywna to nie jest to samo, co „myślenie pozytywne”. To nauka o interwencjach, które powodują, że czujemy się bardziej zadowoleni z życia i odporni na stresy

-10 ------------------- 0 ------------------- +10

stan zadowolenianormadepresja

Psychologia XX wieku Psychologia XXI wieku

Psychologia pozytywna zajmuje się tym, co zwiększa nasze poczucie zadowolenia

Dlaczego niektórzy są szczęśliwsi?Do szczęścia potrzebne są wszystkie 3 aspekty życia

• Dbałość o to, aby mieć czas na rzeczy, które sprawiają nam przyjemność

„Życie przyjemne”

• Dobre relacje rodzinne

• Pomoc innym• Kontakty z

przyjaciółmi

„Życie zaangażowan

e” • Cel w życiu, który nadaje mu głębszy sens

„Życie znaczące”

Czy w Waszym życiu obecne są te 3 elementy? Który dominuje? Czy któregoś jest za mało?

Jesteśmy bardziej wyczuleni na bodźce negatywne niż pozytywne...

... ale możemy wytrenowyć nasz mózg, aby reagować inaczej

Jak to zrobić?

Dziennik dobrych wydarzeńCodziennie wieczorem pomyśl o całym dniu i odpowiedz sobie na pytanie, co dobrego Cię dzisiaj spotkało? Jaki był Twój udział w tych wydarzeniach?W piątek przeczytaj zapiski z całego tygodnia.

Dziennik wdzięczności

Codziennie lub raz w tygodniu napisz 3 rzeczy, za które jesteś wdzięczny – Bogu, losowi itp.Regularnie czytaj zapiski z poprzednich dni lub tygodni.

Po kilku tygodniach prowadzenia dziennika poczujecie się bardziej zadowoleni z życia

Wzrost zadowolenia z życia, mniej objawów

depresji

Koncentracja na

pozytywnych stronach

życia

Uważna obserwacja, dystans do własnych

myśli

Zmiana myślenia i

reagowania

WNIOSKI

Co powinniśmy wiedzieć o depresji

Wnioski

Każdy z nas spotka się w życiu z depresją – u siebie lub innych

Depresja może mieć poważne konsekwencje, dlatego zawsze trzeba ją leczyć W razie podejrzenia depresji należy niezzwłocznie

zgłosić się do specjalisty (lekarza rodzinnego, psychiatry, psychologa) w celu ustalenia diagnozy i postępowania

Podstawowe leczenie depresji obejmuje farmakoterapię i psychoterapię

W pewnym zakresie możemy sobie sami pomóc, aby zapobiec nawrotom depresji i żyć szczęśliwiej