2018-04-03

1

KIERUNKI W SZTUCE EUROPEJSKIEJ XIV - XXI wiek

W.W.KUBIAK – SZTUKA UŻYTKOWA

RENESANS

Porządek; symetria; perspektywa;klasycyzm; przestrzeń; ruch

W.W.KUBIAK – SZTUKA UŻYTKOWA

1290-1330 1330-1365 1365-1400 1400-1420

H Koronacja Wacława II króla Polski, Bunt krak. wójt Albert

Początek wojny stulet-niej, bitwa p. Poiltiers, Ruś Halicka do Polski

Panowanie Ludwika Węgierskiego, Pocz. wielkiej schizmy

Bitwa pod Grunwaldem, Sobór w Konstancji

N Rzym, Padwa Uniw.

Coll. Cambridge, Oxford, MarcoPolo

Uniwersytety: Paryż, Wiedeń, Kraków

Chauliac: Chirurgia magna, Winchester College

Uniwersytet w Turynie, Toscanelli: obl. kopuły Florencja

M Philippe de Vitry ArsNova

Machaut: Notre-Dame Mass

Landino – motety Ciconia: De proportionibus musicae

L Dante Boska komediaCampagni Cromica

Boccaccio –Decameron

Psałterz Floriański Chaucer: Opowieści kanterberyjskie

Bruni: Historium Florentini populi

A Pałac dożów Wenecja, Awinion –pałac papieski

Alhambra – Grenada,Nag.Łokietka – Wawel, Kolegiata Wiślica

Ulm – Katedra, Grob. Kazim.Wielki – Wawel Malbork–pałac W.Mist

Kopuła katedry florenckiej (konkurs)

M Giotto – freski z kaplicy Scrovegnich

Kłodzka Madonna Dyptyk z Wilton House

Donatello: David Mistrz Andrzej: poli-chromie kapl.Lublin

W.W.KUBIAK – SZTUKA UŻYTKOWA

1421-1450 1451-1490 1491-1520 1521-1550

H Koronacja HenrykaVI Joanna d’Arc stos bitwa pod Warną

Konstantynopol –Turcy Henryk VI nie żyje Wojna Wenecja-Turcja

Pocz.sejmu polskiegoSavonarola na stsieLuter 95 tez

Hołd pruskiEkskomun.LutraSobór trydencki

N Odkrycie Azorów (Cabral) i Zielonego Przyl.King’sColl.Cam

Guttenberg – druk FraMauro – mapa świata

Kolumb – Indie zach.VascoDeGama– IndieKopernik rozp.DeRevCortez - Maksyk

Paracelsus-Chirurgia MagnaM.Rej-Krótka rozprawa między..

M Guilaume Dufay w Rimini, Turynie, Bolonii i Mons

Jacob Obrecht w Utrechcie, Bruggi DeParcja-Traktat muz.

Puzon, mandolina, klawikordConstantinoFesta

Vardelot-madrygałyGlaeranus –Dodecachordon

L Walsingham: Historia Anglicana, Biblia Królowej Zofii

Długosz: Hist.PolonicaPontano: Amorum libri

Erazm z Rotterdamu – Pochwała głupotyThomas More Utopia

Luter: De servo orbitrio, Rabellais: Gargantua i Pantag.

A Biblioteka Lauren-ziana Florencja, K. MariackiGdańsk prez

Dwór Artusa Gdańsk Ołtarz Mariacki

CollegiumMaius Krak.Początek przebud. Wawelu

Zamki w Kamieńcu Podolskim i Ogrodzieńcu

M Da Fabriano:Pokłon Trzech Króli, Castagno: Ost.wiecz.

Botticelli-PrimaveraVinci-Madonna wśród skał

Durer-JeźdźcyApokal.Vinci-Mona LisaMichałAnioł-Kapl.Syks

Leyden: Sąd ostat.Cellini: Perseusz

W.W.KUBIAK – SZTUKA UŻYTKOWA

1551-1565 1566-1580 1581-1590 1591-1600

H Koronacja Elżbiety I Unia lubelska

Pierwsza wolna elekcja; Noc Św. Bartłomieja

Niepodległość Niderlandów

Unia brzeska

Edykt nantejski

N Georgius Agricola: De re metallica

Jean Bodin: De la republique

Wahadło Galileusza Kepler: Misterium cosmographicum

M Palestrina: Msza papieża Marcelego

Palestrina: Missa brevis

Maranzio: Madrygały Gesualdo de Vanosa: Madrygały czwarta księga

L Autobiografia Cel-liniego; Modrzewski: O popr.Rzeczyposp.

More: Dialog Wygody z Męką

Jan Kochanowski: Treny

Szakspir: Sen nocy letniej

A G.B.Quadro –Ratusz w Poznaniu

J.Michałowicz –nagrobek Padnie-wskiego Kraków

Santi Gucci –Kamienica ul. Kanonicza 21

Kaplica Boimów we Lwowie

M Salviati: Zdjęcie z krzyża, Tycjan: Tarkwiniusz i Lukrec.

Zuccari: Biczowanie Pulzone – Święta Rodzina

El Greco –Wniebowzięcie NMP

W.W.KUBIAK – SZTUKA UŻYTKOWA

Nagrobek Padniewskiego Ratusz w Poznaniu

ul. Kanonicza 21 Kaplica Boimów we Lwowie

Zamek w Kamieńcu Podolskim

W.W.KUBIAK – SZTUKA UŻYTKOWA

2018-04-03

2

W.W.KUBIAK – SZTUKA UŻYTKOWA W.W.KUBIAK – SZTUKA UŻYTKOWA

W okresie renesansu w sztuce zaczęłyobowiązywać wzorce klasyczne inaturalizm. Sztuka renesansuodzwierciedlała idee epoki. Cechowała jąharmonia formy, spokój, statyczność,jasność konstrukcyjna, piękno osiąganepoprzez zastosowanie określonychproporcji (wzorowanych na antycznych).Łączono tematyki dzieł np. motywymitologiczne współistniały z chrześci-jańskimi. Twórczość renesansowa sławiłaczłowieczeństwo i piękno światawidzialnego, rezygnując ze skrajnieduchowego podejścia do sztuki, jakimcharakteryzował się okres średniowiecza.

LEONARDO DA VINCI autoportret

W.W.KUBIAK – SZTUKA UŻYTKOWA

ARCHITEKTURA.

W architekturze renesansu wykorzystywano elementyantyczne takie jak: kolumny, trójkątne frontony, łukowesklepienia, kopuły. Rozwijała się architektura zarównoświecka jak i sakralna (przede wszystkim kościoły).Wykształciły się nowe formy budowli świeckich np. wille,pałace, kamienice, ratusze. Budowle renesansowecharakteryzowała prostota kompozycji, podziały poziomepodkreślane wydatnymi gzymsami i fryzami, symetriabudowli. Często występowały wewnętrzne dziedzińceotoczone krużgankami.

W.W.KUBIAK – SZTUKA UŻYTKOWA

KAPLICA ZYGMUNTOWSKA NA WAWELU WAWEL - DZIEDZINIEC I KRUŻGANKI

W.W.KUBIAK – SZTUKA UŻYTKOWA

MALARSTWO

Na rozwój malarstwa miała wpływ,zasada perspektywy linearnej (sposóbprzedstawiania rzeczywistości napłaskiej powierzchni, tak, abysprawiała wrażenie cechującej sięgłębią). Artyści reprezentującymalarstwo nie mogli imitować antyku,ponieważ z tego kresu nie znanożadnych obrazów. Malarstwodoprowadziło do perfekcji sztukęperspektywy i cieniowanie, zbliżając wten sposób obraz do dużegopodobieństwa z rzeczywistością.

ANDREA MANTEGNA

Madonna z dzieciątkiem, 1446r

W.W.KUBIAK – SZTUKA UŻYTKOWA

2018-04-03

3

Leonardo da Vinci – jego dzieła stanowią kwintesencję klasycznego ideału są rzeczywiste i tajemnicze zarazem,

LEONARDO DA VINCI - Zwiastowanie (1470 - 1473)

W.W.KUBIAK – SZTUKA UŻYTKOWA

Sandro Botticelli – jego malarstwo wyróżniało się precyzyjną linią, bogatą kolorystyką, subtelnym modelunkiem postaci

Rafael – jego malarstwo cechuje się spokojem i harmonią

RAFFAELLO SANTI

Zdjęcie z krzyża

W.W.KUBIAK – SZTUKA UŻYTKOWA

Tycjan – niezrównany, jeśli chodzi o wyczucie koloru i tekstury.

TYCJAN

Francesco Maria della Rovera

1536-1538

W.W.KUBIAK – SZTUKA UŻYTKOWA

Mesaccio; Diego Velazquez;Hans Holbein; Pieter Brugel;El Greco.

EL GRECO - Wniebowstąpienie

W.W.KUBIAK – SZTUKA UŻYTKOWA

MIĘDZYNARODOWY GOTYK

Dworski; wyidealizowany; ceremonialny; boski

DYPTYK WILTONA 1395-1399

W.W.KUBIAK – SZTUKA UŻYTKOWA

Gotyk mi ędzynarodowy - odmiana sztuki gotyku,występująca około roku 1400. Zwany też miękkim stylem(Pinder), sztuką dworską początku XV wieku, stylemdworskim, stylem pięknym, gotykiem kosmopolitycznym.

FRA ANGELICO

Święci - 1430

W.W.KUBIAK – SZTUKA UŻYTKOWA

2018-04-03

4

Charakterystyczne elementy gotyku międzynarodowego:

• miękko spływające szaty,

• wytworne (aż do zmanierowania) gesty,

• obfite, sugerujące grubość materiału ornamenty

• fantastyka kapryśnych form,

• bogactwo barwnej subtelności,

• zainteresowanie naturą (precyzyjne studia form roślinnych i zwierząt),

• dbałość o precyzję,

• liryczny nastrój.Melchior Boerdelam, Zwiastowanie (Ołtarz z Dijon), 1398

W.W.KUBIAK – SZTUKA UŻYTKOWA

Międzynarodowy gotyk rozwijał sięrównolegle z renesansem; zaliczasię do niego prace niektórychtwórców wczesnego renesansu np.Fra Angelico. Kierunkowi zarzuca się(niesłusznie) koserwatyzm ioglądanie się za siebie.Międzynarodowy gotyk łączyzdecydowaną dekoracyjność ibogatą kolorystykę z poetyckimtraktowaniem szczegółów orazbogate złocenia.

FRA ANGELICO

Potępieni

W.W.KUBIAK – SZTUKA UŻYTKOWA

KLASYCYZM

Kult rozumu; symetria; proporcje; synteza; mitologia; mecenat

W.W.KUBIAK – SZTUKA UŻYTKOWA

Wielu artystów epoki renesansuuważało wieki średnie za okresupadku kultury i wyraźniedystansowało się od średnio-wiecza. Studiowali natomiastsztukę starożytnej Grecji iRzymu. We wszystkichdziedzinach sztuki wyraźnieuwidocznił się wpływ klasy-cznego antyku. Renesansowyklasycyzm był również kierun-kiem, w którym odżyły klasycznetematy, wywodzące się wprost zmitologi greckiej i rzymskiej orazhistorii starożytnej.

TYCJAN - Bacchus i Ariadna 1523-4

W.W.KUBIAK – SZTUKA UŻYTKOWA

RAFAEL - Szkoła Ateńska 1510-11 (Fresk w Watykanie)

W.W.KUBIAK – SZTUKA UŻYTKOWA

RAFAEL - Szkoła Ateńska 1510-11 (Fresk w Watykanie)

ARYSTOTELES

PLATON

W.W.KUBIAK – SZTUKA UŻYTKOWA

2018-04-03

5

SEKULARYZM

Racjonalizm; oderwanie od religii, władza świecka; indywidualizm

GRANACCI FRANCESCO - Wjazd Karola VIII do Florencji - 1518

W.W.KUBIAK – SZTUKA UŻYTKOWA

Sekularyzm (świeckość) jest powszechnie definiowanyjako koncepcja braku integracji lub współzależności religiiz publicznymi sprawami społeczeństwa.

Sekularyzm – (łac. „saeculum” − duch czasu lubpogaństwo, „saecularis” – pogański, grzeszny, światowy) −pytanie o sekularyzm sprowadza się do kwestii, ilemiejsca przysługuje idei Boga w religii, w myśleniu ipostępowaniu człowieka.

Sekularyzm (łac.: saecularis,-e: świecki; saeculum,-i:świat ziemski, przemijający) – ideologia negująca wszelkieelementy religijne tak w życiu społecznym człowieka jak iw całej kulturze;

W.W.KUBIAK – SZTUKA UŻYTKOWA

Sekularyzm to tendencja do rozważania relacjimiędzyludzkich w oderwaniu od wartości i instytucjireligijnych. Sekularyzm w malarstwie skupia się naprzedstawianiu tematów ze starożytnych mitówklasycznych lub pogańskich oraz wydarzeń historycznych.

TYCJAN - Wenus z Urbino, 1538

W.W.KUBIAK – SZTUKA UŻYTKOWA

SANDRO BOTTICELLI - Narodziny Wenus, 1482

W.W.KUBIAK – SZTUKA UŻYTKOWA

MONUMENTALIZM

Ambicje polityczne; wielkość; synteza intelektualna; olimpijskość

ANDREA MANTEGNA

Agonia w ogrodzie

W.W.KUBIAK – SZTUKA UŻYTKOWA

Monumentalizm, sztuka monumentalna - określeniestosowane z uwagi na rozmiary dzieła, rodzaj podejmowanejtematyki lub dążenie do ponadczasowości. Papież Juliusz II(1503 - 1513) stał się inicjatorem monumetalizmuzamawiając u architekta Bramantego rozbudowę BazylikiŚwiętego Piotra w Rzymie. Papież, mający wielkie ambicjepolityczne, zażądał od Bramantego budowli, któraprzyćmiłaby wszystkie budowle antyczne. Bramanti zmarł w1514 r. Budowa była kontynuowana przez Michała Anioła. W1564 r. zmarł Michał Anioł, a bazylika nie była jeszczeukończona. Kopuła wg. projektu Michała Anioła zostałaukończona w 1590 r.

Michał Anioł (Michelangelo Buonarroti) był także mistrzemmalarstwa monumentalnego.

W.W.KUBIAK – SZTUKA UŻYTKOWA

2018-04-03

6

Bazylika Świętego Piotra

W.W.KUBIAK – SZTUKA UŻYTKOWA

MICHELANGELO BUONARROTI

Sąd Ostateczny 1534 -1541

Kaplica Sykstyńska

W.W.KUBIAK – SZTUKA UŻYTKOWA

HUMANIZM

Rozum; dociekania filozoficzne; prywatny mecenat; ludzkie emocje; przyjaźń; optymizm

LEONARDO DA VICI - Święta Anna Samotrzecia (1510)

W.W.KUBIAK – SZTUKA UŻYTKOWA

Humanizm – nurt filozoficzny lubświatopogląd oparty na racjonalnymmyśleniu, który wyraża się troską opotrzeby, szczęście, godność iswobodny rozwój człowieka w jegośrodowiskach: społecznym i naturalnym.

Humanizm renesansowy – ruchfilozoficzny, kulturalny i moralny powstaływ XV wieku we Włoszech, azarysowujący się już w XIV wieku i wieluaspektach kultury średniowiecznej,zmierzający do odrodzenia znajomościliteratury i języków klasycznych. Byłgłównym prądem intelektualnym epokirenesansu.

W.W.KUBIAK – SZTUKA UŻYTKOWA

Portret Simonetty Vespucci, Piero di Cosimo 1490

Leonardo da Vinci, Człowiek witruwiański

Humanizm - to niemal synonim renesansu. Termin „humanista”wszedł do powszechnego użytku w XIV wieku i oznaczałnauczyciela sztuk wyzwolonych. Z czasem tak zaczętonazywać każdego wykształconego człowieka, poważnieinteresującego się światem klasycznym, sferą uczuć człowiekai stosunkami między ludźmi. Artyści zaczęli przedstawiać wsposób ludzki rzeczy święte.

Przedstawiciele kierunku:

Leonardo Da Vinci

Tycjan (Tiziano Vecellio)

Giovanni Bellini

Giorgione (Giorgio Da Castelfranco)

W.W.KUBIAK – SZTUKA UŻYTKOWA

RAFAEL SANTI – Madonna della Saggiola - 1514

RAFAEL SANTI - Autoportret z przyjacielem -1518

W.W.KUBIAK – SZTUKA UŻYTKOWA

2018-04-03

7

LEONARDO DA VINCI - Mona Lisa - 1503 - 1506

W.W.KUBIAK – SZTUKA UŻYTKOWA W.W.KUBIAK – SZTUKA UŻYTKOWA

Tajemnica uśmiechu

Mona Lisa z Prado

W.W.KUBIAK – SZTUKA UŻYTKOWA

Mona Lisa z Isleworth

W.W.KUBIAK – SZTUKA UŻYTKOWA

IDEALIZM

Trwałość; odwieczny porządek; prostota; duchowość; jasność założeń LEONARDO DA VINCI - Madonna wśród skał

fragm. 1506 - 1508

W.W.KUBIAK – SZTUKA UŻYTKOWA

Idealizm - pogląd, wedle którego świat dostępny ludzkimzmysłom nie jest całością rzeczywistości. Prócz tego wymiarupoznawczego istnieją bowiem byty niematerialne, które sąwieczne i niezmienne. Są one dostępne człowiekowi poprzezpoznanie drogą rozumowania.

Idealizm (poznawczy) – każdy system filozoficzny, który głosicałkowitą niemożność bezpośredniego poznaniarzeczywistości i twierdzący, że jedyne, co jest nambezpośrednio dane, to nasze własne myśli i uczucia.

Idealizm kierunek filozoficzny uznający wyższość ducha,myśli, świadomości nad materią (bytem, rzeczą, substancją).W ontologii wyraża się w tezie, że przyczyną wszelkiego bytujest myśl, materia jest bądź stworzona (w filozofiichrześcijańskiej), bądź w ogóle nie istnieje.

W.W.KUBIAK – SZTUKA UŻYTKOWA

2018-04-03

8

Idealizm utrzymuje, że światfizyczny jest mniej ważny niżświat ducha i umysłu. Dziełosztuki jest idealistyczne, gdyideały (dotyczące kształtu,proporcji itd.) określają spo-sób przedstawiania świata.

Przedstawiciele:Leonardo DaVinci, Rafael

LEONARDO DA VINCI - Madonna

W.W.KUBIAK – SZTUKA UŻYTKOWA

Szkoła Michała Anioła - Leda z Łabędziem ~1530

LEONARDO DA VINCI - Madonna wśród skał - 1506

W.W.KUBIAK – SZTUKA UŻYTKOWA

PERSPEKTYWIZM

Trójwymiarowość, głębia, perspektywa linearna i powietrzna, jedność, ciągłość

PAOLO UCCELLO - Epizod z bitwy pod San Romano - 1456

W.W.KUBIAK – SZTUKA UŻYTKOWA

Perspektywizm obejmuje techniki przedstawiania prze-strzeni poprzez tworzenie iluzji trójwymiarowości napowierzchni dwuwymiarowej.

Perspektywa linearna - oparta na zasadzie pozornego zmniejszania sięprzedmiotów w miarę ich oddalania się od oka oraz pozornej zbieżnościku horyzontowi wszelkich lini biegnących w głąb.

Perspektywa powietrzna - wykorzystuje zjawisko, że odległe przedmiotywydają się nie tylko małe ale także zmieniają kolor do tonacjiszaroniebieskiej powodowany grubą warstwą atmosfery.

Perspektywa barwna - wywołanie wrażenia głębi przez dobór kolorów(ciepłe - przód, zimne - tył)

Perspektywa odwrócona – linie zbiegają się przed obrazem (zatemobiekty dalsze są większe (stosowana często przy pisaniu ikon)

Perspektywa intencjonalna - wielkość postaci uzależniona od ichznaczenia.

W.W.KUBIAK – SZTUKA UŻYTKOWA

Perspektywa linearna -przykład wykreślenia na obrazie.

W.W.KUBIAK – SZTUKA UŻYTKOWA

Rodzaje perspektywy linearnej:

1. ukośna

2. boczna

3. żabia

4. z lotu ptaka

W.W.KUBIAK – SZTUKA UŻYTKOWA

2018-04-03

9

Perspektywa linearna i powietrzna w obrazie „Zwiastowanie” Leonarda Da Vinci

Perspektywa linearna i barwna w obrazie Francesco Granacci „Wjazd Karola VIII do Florencji” (1518

W.W.KUBIAK – SZTUKA UŻYTKOWA

ILUZJONIZM

Wprowadzenie w błąd, imitacja, kwadratura, skrót

CORREGGIO – kopuła koscioła w Parmie 1530

W.W.KUBIAK – SZTUKA UŻYTKOWA

Specyficzna odmiana naturalizmu, w której artyści usiłująprzedstawić przedmioty namalowane jako rzeczywiste.Ambicja by stworzyć doskonałe dzieło sztuki, które będziebrane za rzeczywistość.

Zmylenie wzroku (złudzenie optyczne)

Kwadratura – fresk lub malowidło brane za fragmentprzestrzeni.

W.W.KUBIAK – SZTUKA UŻYTKOWA W.W.KUBIAK – SZTUKA UŻYTKOWA

Współczesna kwadratura malarska

ANDREA MANTEGNA – Camera degli Spinosi, Palac rodziny Gonzaga w Mantui 1465-74

W.W.KUBIAK – SZTUKA UŻYTKOWA

NATURALIZM

Światłocień, faktura, tonacja, wyrafinowanieGIOVANNI BELLINI - Madonna na łące - 1500

W.W.KUBIAK – SZTUKA UŻYTKOWA

2018-04-03

10

Naturalizm - to sposób przedstawiania świata unikającywszelkiej abstrakcji lub zniekształceń stylistycznych.Obrazy naturalistyczne charakteryzuje subtelna gra światłai cienia oraz chęć oddania nastroju sceny albo uczuć.

Naturalizm renesansowy - dążenie do wiernegoodtworzenia naturalnego wyglądu malowanych obiektów.Wszechstronne i konsekwentne wykorzystanie światła,faktury, koloru i tonacji.

Giovanni BelliniPieter BruegelJan Van EyckHugo Van Der GoesGiorgione

W.W.KUBIAK – SZTUKA UŻYTKOWA

JAN VAN EYCK - 1434 – Rodzina Amofini

Wyrafinowana, naturalna gra świateł na rozmaitych fakturach, jak tkanina szat lub brąz wiszącego świecznika, czy sierści psa czyni z tego działa jedno z najbardziej znaczących w historii naturalizmu

W.W.KUBIAK – SZTUKA UŻYTKOWA

MANIERYZM

Wykrzywienie rzeczywistości, zagadkowość

AGNOLO BRONZINO – Kupido i Wenus, alegoria

1540-50

W.W.KUBIAK – SZTUKA UŻYTKOWA

Manieryzm to sztuka schyłku XVI wieku a więc okresuprzejściowego między renesansem a barokiem. Charakterystycznesą eleganckie i wymyślnie wystylizowane obrazy. Manieryściprzywiązywali mniejsze znaczenie do harmonijnej kompozycji niżinni artyści renesansu. Manieryzm charakteryzuje się rozmaitościątematów. Postacie przybierają rozmaite pozy, stosowane są różneujęcia perspektywiczne i bogactwo kolorów. Postacieprzedstawione są w ulotnym ruchu, w dziwnych pozycjach,czasem z naruszeniem proporcji.

Cechy:

wymyślne pozy ludzi

wydłużone sylwetki

PONTORMO – Józef sprzedany Putyfarowi 1515

W.W.KUBIAK – SZTUKA UŻYTKOWA

JAPOCO CARUCCI (PONTORMO) – Józef i Jakub w Egipcie 1518

W.W.KUBIAK – SZTUKA UŻYTKOWA

Józef wprowadza Jakuba do faraona

W.W.KUBIAK – SZTUKA UŻYTKOWA

2018-04-03

11

Józef wysłuchuje prośby

W.W.KUBIAK – SZTUKA UŻYTKOWA

Józef wchodzi po schodach

W.W.KUBIAK – SZTUKA UŻYTKOWA

Jakub błogosławi synów Józefa leżąc na łożu śmierci

W.W.KUBIAK – SZTUKA UŻYTKOWA W.W.KUBIAK – SZTUKA UŻYTKOWA