Wycena Kapitału Intelektualnego dla Grupy Żywiec S.A. i Grupy Ambra S.A.

WYśSZA SZKOŁA INFORMATYKI I ZARZ ĄDZANIA

z siedzibą w Rzeszowie

WYDZIAŁ EKONOMICZNY

Kierunek: EKONOMIA Specjalność: Finanse

Mariusz Andreasik Nr albumu 30363

Wycena kapitału intelektualnego metodą VAIC™ dla Grupy śywiec S.A. i Grupy Ambra S.A.

PRACA DYPLOMOWA LICENCJACKA

Promotor: Prof. dr hab. Krzysztof Opolski

Rzeszów 2008

2

Ja niŜej podpisany/a oświadczam, Ŝe składana przeze mnie praca dyplomowa pt. „Wycena kapitału intelektualnego metodą VAIC™ dla Grupy śywiec S.A. i Grupy Ambra S.A.” została przygotowana samodzielnie i nie narusza praw autorskich innych osób. Oświadczam równieŜ, Ŝe praca nie była wcześniej przedmiotem procedur związanych z uzyskaniem tytułu zawodowego w wyŜszej uczelni. Oświadczam ponadto, Ŝe niniejsza wersja pracy jest identyczna ze złoŜoną wersją elektroniczną.

....................................................... data czytelny podpis autora

Oświadczam, Ŝe niniejsza praca została przygotowana pod moim kierunkiem i stwierdzam, Ŝe spełnia ona warunki do przedstawienia jej w postępowaniu o nadanie tytułu zawodowego.

.............................................................. data czytelny podpis promotora

(Prof. dr hab. Krzysztof Opolski)

3

Spis Treści Wstęp ........................................................................................................................................................ 5 I. Kapitał Intelektualny ......................................................................................................................... 7

1. Geneza kapitału intelektualnego ................................................................................................... 7 2. Pojęcie kapitału intelektualnego ................................................................................................... 8

2.1 Definicje kapitału intelektualnego .......................................................................................... 9 3. Korzyści wynikające z mierzenia kapitału intelektualnego ........................................................ 12

II. Wycena kapitału intelektualnego metodą VAIC™......................................................................... 14 1. Ante Pulic – twórca metody VAIC™ ......................................................................................... 14 2. ZałoŜenia metody VAIC™ ......................................................................................................... 14 3. Analiza VAIC™ w ujęciu makro ................................................................................................ 15 4. Analiza VAIC™ w ujęciu mikro ................................................................................................ 15 5. Etapy wyceny kapitału intelektualnego metodą VAIC™ .......................................................... 15 6. Wycena kapitału intelektualnego metodą VAIC™ dla Grup śywiec S.A. i Ambra S.A. .......... 17 7. Analiza wyników ........................................................................................................................ 21

7.1 Wykorzystanie zasobów - Grupa śywiec S.A. ..................................................................... 21 7.2 Efektywność wykorzystywania zasobów - Grupa śywiec S.A. ........................................... 22 7.3 Wykorzystanie zasobów - Grupa Ambra S.A. ...................................................................... 23 7.4 Efektywność wykorzystywania zasobów - Grupa Ambra S.A. ............................................ 23

8. Szczegółowe porównanie wyników Grup śywiec S.A. i Ambra S.A. ....................................... 24 8.1 Efektywność wykorzystania kapitału ludzkiego (VAHU) ................................................... 24 8.2 Efektywność wykorzystania kapitału strukturalnego (STVA) ............................................. 25 8.3 Efektywność wykorzystania zaangaŜowanego kapitału własnego (VACA) ........................ 25 8.4 Współczynnik intelektualnej wartości dodanej (VAIC) ....................................................... 26

9. Wskazówki dla Grupy śywiec S.A............................................................................................. 26 9.1 Metody zwiększania wartości dodanej ................................................................................. 27 9.2 Metody zwiększania efektywności wykorzystania zaangaŜowanego kapitału własnego .... 27 9.3 Metody zwiększania efektywności wykorzystania kapitału ludzkiego ................................ 28 9.4 Metody zwiększania efektywności wykorzystania kapitału strukturalnego ......................... 29 9.5 Metody zwiększania efektywności wykorzystania kapitału intelektualnego ....................... 29

10. Wskazówki dla Grupy Ambra S.A. .......................................................................................... 30 10.1 Metody zwiększania wartości dodanej ............................................................................. 30 10.2 Metody zwiększania efektywności wykorzystania zaangaŜowanego kapitału własnego . 31 10.3 Metody zwiększania efektywności wykorzystania kapitału ludzkiego ............................ 31 10.4 Metody zwiększania efektywność wykorzystania kapitału strukturalnego ...................... 32 10.5 Metody zwiększania efektywność wykorzystania kapitału intelektualnego..................... 33

III. Alternatywne metody wyceny kapitału intelektualnego ............................................................. 34 1. Wskaźnik wartości rynkowej do wartości księgowej MV/BV ................................................... 34

1.1 Opis metody .......................................................................................................................... 34 1.2 Krytyka metody MV/BV ...................................................................................................... 34 1.3 Wycena kapitału intelektualnego przez zastosowanie wskaźnika MV/BV dla Grup śywiec S.A. i Ambra S.A. ........................................................................................................................... 35 1.4 Analiza wyników .................................................................................................................. 38

2. Wskaźnik q-Tobina ..................................................................................................................... 38 2.1 Opis metody .......................................................................................................................... 38 2.2 Etapy liczenia ........................................................................................................................ 39 2.3 Krytyka wskaźnika q-Tobina ................................................................................................ 39 2.4 Wycena kapitału intelektualnego przez zastosowanie wskaźnika q-Tobina dla Grup śywiec S.A. i Ambra S.A. ........................................................................................................................... 39 2.5 Analiza wyników .................................................................................................................. 42

3. CIV .............................................................................................................................................. 42 3.1 Opis metody .......................................................................................................................... 42 3.2 Etapy liczenia ........................................................................................................................ 42

4

3.3 Krytyka metody CIV ............................................................................................................ 43 3.4 Wycena kapitału intelektualnego metodą CIV dla Grup śywiec S.A. i Ambra S.A. .......... 44 3.5 Analiza wyników .................................................................................................................. 47

4. Metoda KCE ............................................................................................................................... 48 4.1 Opis metody ......................................................................................................................... 48 4.2 Etapy liczenia ....................................................................................................................... 48 4.3 Krytyka metody KCE ........................................................................................................... 49 4.4 Wycena kapitału intelektualnego metodą KCE dla Grup śywiec S.A. i Ambra S.A. ......... 49 4.5 Analiza wyników .................................................................................................................. 52

5. Porównanie metod wyceny kapitału intelektualnego ................................................................. 53 Wnioski końcowe ................................................................................................................................... 56 Literatura ................................................................................................................................................. 57

Spis rysunków ..................................................................................................................................... 60 Spis tabel ............................................................................................................................................. 60

5

Wstęp Koncepcja kapitału intelektualnego dotyczy praktycznie kaŜdej firmy i została rozwinięta przez wielu teoretyków. JednakŜe jej identyfikacja do dziś przechodzi złoŜony proces. Istnieje wiele definicji, co najmniej dwie ścieŜki patrzenia na kapitał intelektualny, których prekursorami są światowe postacie w zakresie badań nad aktywami niematerialnymi, stanowiącymi drugą nazwę kapitału intelektualnego. Tak wiele, często sprzecznych twierdzeń odnośnie tego pojęcia, dezorientuje firmy, ale i księgowych, których zachęca się do uwzględnienia kapitału intelektualnego w raportach finansowych. JednakŜe nie istnieje jedna standardowa, uniwersalna definicja, jeden sposób pomiaru, szacowania wartości kapitału intelektualnego, dlatego nie jest moŜliwe wprowadzenie tej koncepcji do zasad rachunkowości. Mimo, iŜ jest wiele podejść do kapitału intelektualnego, jedno stwierdzenie jest wspólne. Zarządzanie tym kapitałem jest istotne w tworzeniu wartości firmy i inwestycje w ten obszar pozwalają zwiększać wartość i pozycję przedsiębiorstwa. Wskutek tego, poniŜsza praca ma na celu przedstawienie genezy i pojęcia kapitału intelektualnego, co pozwoli zrozumieć istotę i znaczenie wyceny tego obszaru firmy. Ze względu na brak zasad rachun-kowości odnośnie szacowania wartości aktywów niematerialnych firmy, naukowcy i praktycy podjęli się stworzenia metod, które pomogą wyznaczyć te wartości. PoniŜsza praca skupia się na metodzie profesora Ante Pulica, wybitnego eksperta z zakresu badań nad kapitałem intelektualnym. Jego metoda VAIC™, (Value Creation Efficiency Analysis, czyli Analiza Efektywności Tworzenia Wartości Przedsiębiorstwa) pozwala na wyznaczenie wskaźnika efektywno-ści tworzenia wartości dodanej przy wykorzystaniu materialnych i niematerialnych aktywów przedsię-biorstwa. Według Ante Pulica kapitał intelektualny składa się z nakładów na kapitał ludzki, struktural-ny i własny. Dotychczas uwaŜano, Ŝe kapitał intelektualny jest równoznaczny z kapitałem ludzkim, czyli nakładami na pracowników, jednakŜe eksperci uznali, Ŝe istnieją równieŜ inne czynniki, które decydują o przewadze konkurencyjnej firmy, a nie są one uwzględniane. Jak na przykład wizerunek firmy czy relacje z klientami i partnerami. Dlatego obecnie kapitał ludzki jest waŜną częścią kapitału intelektualnego firmy, ale nie jedyną. PowyŜsza analiza VAIC™ zostanie przeprowadzona dla dwóch spółek akcyjnych, Grupy śywiec S.A. i Grupy Ambra S.A.. Obie firmy działają w przemyśle spoŜywczym specjalizując się w produkcji trunków alkoholowych. śywiec S.A. koncentruje się na produkcji piwa, natomiast Ambra S.A. na pro-dukcji win. Obie firmy wciąŜ przechodzą kolejne fuzje i przejęcia zwiększając swoje kapitały i ofertę produktów (wody, soki, wina, alkohole mocne). JednakŜe moŜna przyjąć, Ŝe konkurują w tej samej branŜy o gusta klientów. Istnieje olbrzymia róŜnica w rozmiarach obu firm, Grupa śywiec S.A. cieszy się pozycją lidera, podczas, gdy Ambra S.A. specjalizuje się w swoich produktach na duŜo mniejszą skalę. Przychody ze sprzedaŜy Grupy śywiec S.A. są siedmiokrotnie wyŜsze niŜ Grupy Ambra S.A., dodatkowo liczba pracowników śywiec S.A. jest siedemnastokrotnie większa niŜ Ambry S.A.. Tak duŜe róŜnice pomiędzy obiema firmami widać bezpośrednio patrząc na dane finansowe i giełdo-we. JednakŜe kapitał intelektualny i efektywność jego wykorzystania nie są uwzględnione w tych sprawozdaniach. Dlatego interesujące jest porównanie tak róŜniących się firm w obszarze, który nie został jeszcze zbadany. Efektywność oznacza skuteczność wykorzystania dostępnych kapitałów jak i wydajność wynikająca z zarządzania nimi i inwestycjami w te obszary. Analiza VAIC™ pozwala nie tylko zidentyfikować nieefektywne obszary firmy, ale pozwala wysnuć wnioski i wskazówki, które pomogą w zarządzaniu kapitałem intelektualnym. Dla kontrastu i porównania, praca ta przedstawia alternatywne metody wyceny kapitału intelektualne-go zaproponowane przez takich ekspertów jak J. Tobina (wskaźnik q-Tobina), T. Stewarta (wskaźnik MV/BV), NCI Research, zmodyfikowany, przez T. Stewarta (CIV) i B. Lev'a (KCE). KaŜda z tych metod róŜni się sposobem wyliczania wartości kapitału intelektualnego i kaŜda ma swoje zalety, ale i wady, które zostaną podkreślone. WaŜne jest zrozumienie róŜnic i celów poszczególnych metod, gdyŜ firma tworząc swój raport o kapi-tale intelektualnym moŜe się powołać na dowolną metodę, definicję. Dlatego interpretacja wyników jest kluczem do wyciągnięcia wniosków, które pozwalają na podjęcie odpowiednich decyzji strate-gicznych i inwestorskich.

6

Zrozumienie istoty i znaczenia kapitału intelektualnego w kreowaniu wartości firmy pozwala kierow-nictwu przedsiębiorstwa zarządzać tak, by zwiększać jego wartość. W związku z tym, poniŜsza praca skupia się na metodzie VAIC™, umoŜliwiającej wnikliwą analizę przedsiębiorstwa, która jest punk-tem wyjścia w tworzeniu strategii firmy.

7

I. Kapitał Intelektualny W niniejszym rozdziale przedstawione zostanie pojęcie kapitału intelektualnego i jego charakterysty-ka, jako czynnika dynamizującego wzrost wartości rynkowej firmy. Na początku zostanie opisana ge-neza tego pojęcia, a następnie definicje i podejścia róŜnych autorów, które ewaluowały przez lata.

1. Geneza kapitału intelektualnego Wielu badaczy kapitału intelektualnego zwraca uwagę, Ŝe rozwój tej koncepcji nastąpił dopiero w la-tach osiemdziesiątych XX wieku, po publikacji H. Itamiego „Mobilizing Invisible Assets”, w której określił istotne róŜnice pomiędzy firmami, które świadomie wykorzystują swoje aktywa niematerialne, a tymi, które nie potrafią nimi zarządzać. JednakŜe W. Rogowski1 zwraca uwagę na publikacje wcze-śniejsze, które nie bezpośrednio odnosiły się do koncepcji IC (Intellectual Capital – Kapitał Intelektu-alny), ale nawiązywały do niej w pewnym zakresie. RozwaŜania o kapitale intelektualnym moŜna zna-leźć w ksiąŜce J. Rae „The, Sociological Theory of Capital” z 18342 roku, a następnie u J. Galbraitha z 1969 roku w jego listach do Michała Kaleckiego, który opublikował „Intellectual Capital of Michal Kalecki: A Study in Economic Theory and Policy”3. Niemniej jednak, to po publikacji H. Itamiego nastąpił gwałtowny wzrost zainteresowania kapitałem intelektualnym i jego rolą w kreowaniu wartości firmy. Zaowocowało to publikacją K.-E.Sveiby „The Know How Company”, w której opisał zarządzanie aktywami niematerialnymi. Szwedzcy naukowcy stworzyli tzw. Grupę Konrada, zajmującą się opracowaniem uniwersalnej metody zarządzania i po-miaru tych aktyw, co zaowocowało stworzeniem „Raportu Konrada” w 1989 roku. Raport ten skryty-kował finansowe wyznaczanie wartości firm, które swoją działalność opierają na swojej wiedzy – tzw., Knowledge companies4. W odniesieniu do tych badań, w 1986 roku D.J. Teece z Uniwersytetu Kalifornijskiego napisał ksiąŜ-kę, „Profiting from technological innovation”, w której wyznaczył kierunki i sposoby, jakie firma po-winna objąć by w pełni wykorzystać wartości i sukcesy wynikające z innowacji. Po tych publikacjach, które były często teoretyczne – praktycy tacy jak P. Sullivan zaczęli doradzać swoim klientom jak zarządzać aktywami niematerialnymi i jak inwestować w innowacje, by zwięk-szyć wartość swojej firmy5. Początek lat dziewięćdziesiątych XX wieku był pełen publikacji odnośnie koncepcji kapitału intelek-tualnego. T. Stewart opublikował dwa artykuły w 1991 i 1994, przedstawiające jego tezę, Ŝe kapitał intelektualny firmy (w jego definicji są to pracownicy) musi być związany z sukcesem rynkowym i poziomem zyskowności. Ta teza i badania R.S. Kaplana i D.P. Nortona, (twórcy Balanced Scorecard, BSC znanej, jako Model ZrównowaŜonej Karty Wyników) rozpowszechniły koncepcję kapitału inte-lektualnego6. Firmy, które jako pierwsze powołały dyrektorów do spraw kapitału intelektualnego, któ-rzy mieli zająć się zarządzaniem i raportowaniem oraz inwestycją w aktywa niematerialne to WM-Data i Skandia AFS oraz Dow Chemical Company. Dyrektorzy, G. Petrash, L. Edvinsson oraz autor artykułów dotyczących IC P. Sullivan zdecydowali się w 1995 zorganizować konferencję dotyczącą tej problematyki, podczas której dwanaście światowych firm przedstawiło swoje definicje i sposoby zarządzania IC w kreowaniu wartości firmy. 1 W. Rogowski, Kapitał intelektualny jako generator nowych czynników konkurencyjności [w:] S. Kasiewicz, W. Rogow-

ski, M. Kicińska, kapitał intelektualny – spojrzenie z perspektywy interesariuszy, Kraków 2006, s. 62-72. 2 J. Rae, The Sociological Theory of Capital, Macmillan, Londyn 1834.

3 M. Strojny, Metody i narzędzia pomiaru kapitału intelektualnego w organizacji, [w:] D. Dobija (red.), Pomiar i rozwój

kapitału ludzkiego przedsiębiorstwa: materiały na konferencję, Polska Fundacja Promocji Kadr i Zarządzania, Warszawa 2003, s. 100. 4 A. Sopińska, P. Wachowiak, Jak mierzyć kapitał intelektualny w przedsiębiorstwie?, [z:] http://www.e-

mentor.edu.pl/artykul_v2.php?numer=4&id=51, z dnia 19.08.2008. 5 Akademia Balanced Scorecard, Kapitał intelektualny, [z:]

http://www.bsc.edu.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=50&Itemid=39#_ftn20, z dnia 15.08.2008. 6 P. H. Sullivan, Value-driven Intellectual Capital. How to Convert Intangible Corporate Assets into Market Value, A Brief

History of the ICM Movement, Wiley 2000, s. 238-244.

8

Kapitał intelektualny został opisany przez wielu teoretyków i praktyków, jednakŜe główne źródło wie-dzy o tej koncepcji pochodzi bezpośrednio z firm i na tej bazie informacji powstawały definicje i mo-dele. Z racji tego, Ŝe tylu autorów zajmowało i zajmuje się tym pojęciem, wykreowały się dwie ścieŜki my-ślenia o IC. Pierwsza z nich to „ścieŜka wiedzy i siły umysłu” prezentowana przez T. Stewarta, L. Edvinssona i K.-E. Sveiby’ego, odwołująca się do inwestycji i rozwoju wiedzy w firmie. Druga ścieŜ-ka „oparta na zasobach”, której prekursorami byli H. Itami, P. Sullivan i D.J. Teece, zwraca uwagę na kombinację aktywów niematerialnych z materialnymi w kreowaniu wartości firmy7. Podsumowując, koncept kapitału intelektualnego rozwinął się bardzo dynamicznie przez ostatnie trzy-dzieści lat. Obecnie powstało wiele publikacji, ksiąŜek, artykułów, a nawet czasopismo „Journal of Intellectual Capital”. NaleŜy zwrócić uwagę, Ŝe jedynie koncepcja została dostrzeŜona i zdiagnozowa-na niedawno. Sam kapitał intelektualny, nazywany naprzemiennie „aktywami niematerialnymi”, istniał w kaŜdej firmie od jej początków. JednakŜe, to dziś współcześni menedŜerowie skupiają się na tej koncepcji i próbują odpowiedzieć na pytanie: „Jak zarządzać IC, by stworzyć jak największą wartość firmy i być konkurencyjnym na rynku?”. By odpowiedzieć na te pytania i ułatwić decyzje, teoretycy i praktycy tworzą nowe metody szacowania, badania kapitału intelektualnego, a następnie sposoby prezentacji i raportowania do odpowiednich odbiorców (interesariuszy) właściwych treści i informa-cji8.

2. Pojęcie kapitału intelektualnego Badając pojęcie kapitału intelektualnego, naleŜy zwrócić uwagę na róŜne nazewnictwo uŜywane przez autorów z całego świata. W prezentowanej pracy kapitał intelektualny (Intellectual Capital – IC) bę-dzie uŜywany zamiennie z aktywami niematerialnymi, (Intagible Assets). JednakŜe poszukując metod badania IC, naleŜy rozszerzyć wyszukiwanie o słowa kluczowe jak „aktywa intelektualne”, „Knowledge Management”, „kapitał wiedzy” (Knowledge Capital) oraz określenie „Know-how”, bę-dące wciąŜ uŜywane na uczelniach w Wielkiej Brytanii9. PoniŜszy rysunek przedstawia równieŜ pozostałe nazwy IC, które uŜywane są naprzemiennie przez autorów.

. Rysunek 1 – Opracowanie własne - RóŜne nazwy kapitału intelektualnego10

7 W. Rogowski, Kapitał intelektualny jako generator nowych czynników konkurencyjności [w:] S. Kasiewicz, W. Rogow-

ski, M. Kicińska, kapitał intelektualny – spojrzenie z perspektywy interesariuszy, Kraków 2006, s. 62-72. 8 J. Hofmann, How intellectual capital creates value, [z:] http://www.dbresearch.com/PROD/DBR_INTERNET_EN-

PROD/PROD0000000000229016.pdf, z dnia 04.08.2008. 9 A. Seetharaman, Kevin Lock Teng Low, A.S. Saravanan, Comparative justification on intellectual capital, Journal of

Intellectual Capital, 2004 (5, nr 4), s. 522-539. 10

L. Edvinsson, M. S. Malone, Kapitał intelektualny, PWN, Warszawa 2001, s. 18.

9

Pojęcie „kapitał intelektualny” składa się z terminu „kapitał”, który firma posiada, jest on własny lub obcy i umoŜliwia uzyskiwanie zysków, gdy jest dobrze ulokowany i zarządzany11. Natomiast połącze-nie kapitału intelektualnego moŜna rozumieć na wiele sposobów, dlatego powstało wiele definicji, które zostaną przedstawione i porównane w następnym podrozdziale. Wcześniej jednak, naleŜy za-uwaŜyć, Ŝe kapitał intelektualny jest wynikiem procesu przekształcania wiedzy i wiedzą samą w sobie, zamienianą we własność intelektualną12. Współczesne przedsiębiorstwa obierają sobie za cel groma-dzenie tej wiedzy, by zdobyć przewagę konkurencyjną jak i po to by zwiększyć wartość swojej firmy.

2.1 Definicje kapitału intelektualnego Wielu autorów podjęło się stworzenia uniwersalnej definicji kapitału intelektualnego, jednakŜe do dziś nie powstała jednolita, uniwersalna wersja. Jest to równieŜ wynikiem róŜnych podejść, ścieŜek bada-nia i ujmowania kapitału intelektualnego, jak i modeli biznesowych. Dlatego waŜne jest by przedsię-biorstwo sporządzając raport o IC zdefiniowało dokładnie swój model biznesowy, a następnie defini-cję i metodę badania, by nie wyniknęły problemy i rozbieŜności w interpretacji i dalszych raportach. Wielu autorów, w tym S. Kasiewicz13 zwraca uwagę, iŜ wiedza o kapitale intelektualnym pochodzi głownie od praktyków, a następnie jest ona definiowana i opisywana przez teoretyków. Dlatego pierw-szy opis zagadnienia będzie pochodził z agencji konsultingowej. Definicja KLM, Inc ® Management Consultation14 Kapitał intelektualny to: 1) marka (toŜsamość firmy, która niesie ze sobą wartości rozpoznawalne przez klientów), 2) wartość intelektualna (znaki towarowe, patenty, licencje etc.), 3) aktywna inteligencja (Know-how, tajemnice handlu na rynku, dane rynkowe, bazy klientów, moŜ-liwość i zdolność do innowacji), 4) kultura firmy (sposób i polityka, praktyka robienia i prowadzenia biznesu), 5) ludzie (ich zdolności, talenty, stosunki, znajomości), 6) doświadczenie i historia firmy, 7) materiały intelektualne (tzw. produkt pracy, czyli coś nowego, co daje wartość dodatnią).

11

Investor Words, Capital, [z:] http://www.investorwords.com/694/capital.html, z dnia 12.08.2008. 12 A. Jarugowa, J. Fijałkowska, Rachunkowość i zarządzanie kapitałem intelektualnym, Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr, Gdańsk 2002, s.58 [w:] S. Kasiewicz, W. Rogowski, M. Kicińska, kapitał intelektualny – spojrzenie z perspektywy interesariuszy, Kraków 2006. 13

S. Kasiewicz, W. Rogowski, M. Kicińska, kapitał intelektualny – spojrzenie z perspektywy interesariuszy, Kraków 2006. 14 KLM, Inc ® Management Consultation, What is intellectual capital ?, [z:] http://www.klminc.com/intellect_cap/whatis.html, z dnia 17.08.2008.

10

Rysunek 2 – Opracowanie własne - Marka i kapitał intelektualny15

PowyŜsza definicja została stworzona przez praktyków dla klientów, czyli dyrektorów przedsię-biorstw, by pomóc im zrozumieć, co to jest kapitał intelektualny i jakie obszary się w tym zagadnieniu znajdują. Taki obraz pozwala zrozumieć istotę dobrego zarządzania IC i wpływ na wartość firmy. Koncepcja kapitału intelektualnego autorstwa I. Warschat, K. Wagner, I. Hauss16

Rysunek 3 – Opracowanie własne - Koncepcja kapitału intelektualnego autorstwa I. Warschat, K. Wagner, I. Hauss

17

Autorzy dzielą kapitał intelektualny na cztery obszary18: - kapitał ludzki (kompetencje, wzajemne stosunki, przywództwo i rozwój), - kapitał organizacyjny (procesy, infrastruktura, kultura, zarządzanie), - kapitał rynkowy (relacje z klientami, relacje z dostawcami, kompetencje rynkowe, inne relacje), - kapitał innowacyjny (procesy doskonalenia, serwis, technologie).

15

http://go.webassistant.com/areopa/pho_pub_view_album.lhtml?-Token.ID=MzAx, z dnia 20.08.2008. 16 I. Warschat, K. Wagner, I. Hauss, Measurement system for the evaluation of R&R knowledge in the Engineering sector, report on workshop intellectual capital/intangible investments, European commission, 1999, [w:] Akademia Balanced Scorecard, Kapitał intelektualny, [z:] http://www.bsc.edu.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=50&Itemid=39#_ftn20, z dnia 15.08.2008. 17 TamŜe. 18

TamŜe.

11

PowyŜsza definicja i diagram obrazują złoŜoność kapitału intelektualnego i jak wiele podkategorii na niego się składa. Kapitał intelektualny według Skandii

Rysunek 4 – Opracowanie własne - Kapitał intelektualny według Skandii

19

W schemacie Skandii, kapitał intelektualny podzielono na dwa elementy: kapitał ludzki (wiedza, umie-jętności pracowników) oraz strukturalny. Kapitał strukturalny obejmuje równieŜ relacje z klientami (kapitał kliencki – relacje z klientami, partnerami) oraz kapitał organizacyjny, czyli inwestycje przed-siębiorstwa w systemy, narzędzia (kapitał innowacji), procesy pracy, techniki (ISO 9000), które po-zwalają zwiększyć efektywność i wyniki (kapitał procesów)20.

PowyŜszy schemat i definicja ponownie pokazują, Ŝe kapitał intelektualny to nie tylko wartości we-wnątrz firmy, ale równieŜ zewnętrzne relacje, stosunki i wizerunek firmy. Pokazuje to, Ŝe zarządzanie IC to dbanie i kreowanie polityki zapewniającej stabilność wewnątrz firmy i na rynku.

Kapitał intelektualny według T. Stewarta T. Stewart definiuje kapitał intelektualny: „jest to suma wszystkiego, co kaŜdy w przedsiębiorstwie wie, a co decyduje o przewadze konkurencyjnej”21 (materiał intelektualny to wiedza, informacje, wła-sność intelektualna i doświadczenie, które mogą być wykorzystane do tworzenia bogactwa22). 19

L. Edvinsson, M. S. Malone, Kapitał intelektualny, PWN, Warszawa 2001, s. 45 [w:] Akademia Balanced Scorecard, Kapitał intelektualny, [z:] http://www.bsc.edu.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=50&Itemid=39#_ftn20, z dnia 15.08.2008. 20

K. Regulski, Kapitał intelektualny, zarządzanie wiedzą a moŜe zarządzanie personelem?, Gazeta IT, 2005 (39, nr 9). 21

T. Stewart, Intellectual Capital: The New Wealth of Organizations, Nicolas Brealey, Londyn 1997 [w:] Akademia Ba-lanced Scorecard, Kapitał intelektualny, [z:] http://www.bsc.edu.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=50&Itemid=39#_ftn20, z dnia 15.08.2008.

12

Definicja T. Stewarta jest dość uboga w porównaniu z poprzednimi i ogranicza się do wiedzy i moŜli-wości pracowników, a nie firmy, jako jednostki, która ma swoją kulturę i strategię. Kapitał intelektualny według G. Roosa i J. Roosa Kapitał intelektualny to suma ukrytych aktywów nieuwzględnionych w sprawozdaniach finansowych, obejmująca zarówno to, co zostaje w głowach pracowników, jak i to, co zostaje po wyjściu pracowni-ków do domu23. Ta definicja obejmuje nie tylko wiedzę i potencjał pracowników, ale równieŜ wynik ich pracy, czyli relacje firmy z otoczeniem jak i potencjalne innowacje. Jednak, to ujęcie nie jest precyzyjne i pozo-stawia duŜą swobodę w interpretacji, co nie jest najlepsze, gdy chodzi o gospodarowanie, gdy nie wia-domo dokładnie, czym się zarządza. Kapitał intelektualny według L. Prusaka L. Prusak z firmy Ernst & Young definiuje kapitał intelektualny, jako materię intelektualną, która zo-stała zmaterializowana, uchwycona i wykorzystana do stworzenia wysoko wartościowych aktywów24. Prusak nie ujmuje, zatem potencjału i talentu pracowników i firmy, który nie został jeszcze spoŜytko-wany, lecz posiada moŜliwości rozwoju. Podsumowując, istnieje wiele definicji, zwracających uwagę na róŜne aspekty kapitału intelektualne-go, niektóre definicje posiadają elementy pozostałych. Dlatego nie moŜna jednoznacznie skrytykować poszczególnych definicji, gdyŜ są one podparte badaniami. Wspólną częścią tych definicji jest uzna-nie, Ŝe kapitał intelektualny nie składa się jedynie z kapitału ludzkiego – pracowników ich wiedzy, ale równieŜ z efektów działania firmy jak wizerunek, marka czy relacje. W następnych częściach tej pracy zostaną opisane metody badania i szacowania wartości kapitału inte-lektualnego dwóch przedsiębiorstw. Wyniki i wartości będą się róŜnić od siebie, równieŜ z powodu definicji, do jakiej autorzy się odnoszą i na jakie aspekty działania przedsiębiorstwa zwracają oni uwa-gę. Główna definicja kapitału intelektualnego w tej pracy brzmi, za Ante Pulicem następująco: „Kapitał intelektualny jest wynikiem nakładów na trzy obszary firmy. Są to kapitał ludzki (pracownicy), kapitał strukturalny i kapitał własny”. Metoda VAIC™ pozwala na zbadanie efektywności wykorzystania poszczególnych kapitałów i zdiagnozowanie obszarów efektywnych i nieefektywnych.

3. Korzyści wynikające z mierzenia kapitału intelektualnego Istotnym celem badaczy jest zmierzenie tzw. aktywów wiedzy w przedsiębiorstwie, zarówno organi-zacyjnych jak i kapitałów ludzkich, by uzasadnić inwestycje w kapitał intelektualny. Głównym celem mierzenia kapitału intelektualnego firmy jest zidentyfikowanie „ukrytych aktywów”, które nie są wi-doczne w sprawozdaniach finansowych, po to by je rozwijać i ująć w strategii. NajwaŜniejsze korzyści z mierzenia IC to między innymi25:

• Identyfikacja aktywów niematerialnych, • Rozpoznanie procesu przepływu wiedzy wewnątrz organizacji, • Interwencja w obszarach nieefektywnego zarządzania IC,

22

B. Nogalski, J. Rybnicki, Zarządzanie portfelem kapitału intelektualnego, [w:] A. Pocztowski (red.), Kapitał Intelektual-ny: dylematy i wyzwania, WyŜsza Szkoła Biznesu, Nowy Sącz 2001, s. 83 23

G. Ross, J. Roos, Measuring Your Company;s Intellectual Performance, [w:] S. Kasiewicz, W. Rogowski, M. Kicińska, kapitał intelektualny – spojrzenie z perspektywy interesariuszy, Kraków 2006. 24

A. Jarugowa, J. Fijałkowska, Rachunkowość i zarządzanie kapitałem intelektualnym, Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr, Gdańsk 2002, s.58 [w:] S. Kasiewicz, W. Rogowski, M. Kicińska, kapitał intelektualny – spojrzenie z perspektywy interesariuszy, Kraków 2006. 25

G. Kannan, W.G. Aulbur, Intellectual capital - Measurement effectiveness, Journal of intellectual capital, 2004 (5, nr 3), s. 389-913

13

• Regularny monitoring wartości aktywów i rozpoznanie czynników, które wpływają na wzrost ich wartości,

• Wzrost innowacji, • Wzrost motywacji wśród pracowników wskutek uznania ich wkładu w rozwój firmy, • Powstanie nowej kultury firmy nastawionej na wartość osiąganych wyników.

Inwestycje w kapitał intelektualny pozwalają na wzrost przewagi konkurencyjnej i wartości firmy. Budowanie marki firmy z całą siecią relacji z klientami i partnerami pozwala na stabilizację, co w dłu-gim terminie umoŜliwia dalszy rozwój przedsiębiorstwa. Obecnie kapitał intelektualny jest waŜniejszy niŜ zasoby materialne czy finansowe, poniewaŜ nie jest on tak szybko osiągalny i ogólnie dostępny. Przeciwnie, jest on efektem długich inwestycji i cięŜkiej pracy nad badaniami, budowaniem relacji i kształceniem kadr, ale i konsumentów. W dzisiejszych, bardzo konkurencyjnych czasach to róŜnica w kapitale intelektualnym decyduje o sukcesie lub poraŜce firm na rynkach.

14

II. Wycena kapitału intelektualnego metodą VAIC™

1. Ante Pulic – twórca metody VAIC™ Metoda wyceny kapitału intelektualnego VAIC™ została stworzona przez Ante Pulica, jednego z pio-nierów badań nad problematyką i konceptem IC. Jego głównym osiągnięciem i przedmiotem analizy jest „Value Creation Efficiency Analysis”, czyli Analiza Efektywności Tworzenia Wartości Przedsię-biorstwa, która jest obsługiwana przez metodę VAIC™. Pozwala ona wyznaczyć wskaźnik efektyw-ności tworzenia wartości dodanej oparty przy wykorzystaniu aktywów materialnych i niematerialnych przedsiębiorstwa, czyli VAIC™26. Ante Pulic jest profesorem na Uniwersytecie w Zagrzebiu, Chorwacja oraz w Grazu, Austria, gdzie zajmuje się mierzeniem kapitału intelektualnego dla przedsiębiorstw i krajów27. Jest prezydentem Stowarzyszenia Kapitału Intelektualnego przy Chorwackiej Izbie Gospodarczej, z którym zbadał po-nad pięćdziesiąt tysięcy chorwackich przedsiębiorstw, by sprawdzić jak wykorzystywany jest kapitał intelektualny, jaki ma wpływ na rozwój ekonomiczny. Swoją metodę wyceny kapitału intelektualnego – VAIC™ zaprezentował na Trzecim Światowym Kongresie IC w Hamilton w 1988 roku. Od tego czasu wiele przedsiębiorstw, nie tylko w Chorwacji, ale na całym świecie uŜyło tej analizy, która pozwoliła zrozumieć i wykryć problemy w działaniu firm28. Następnie, Ante Pulic powołał do Ŝycia Austriacki Instytut do spraw Badań nad Kapitałem Intelektu-alnym (Austrian Intellectual Capital Research), wspólnie, z którym rozpoczął prace nad projektem „Nowe systemy księgowości dla nowej gospodarki” (New Accounting Systems For The New Econo-my). Obecnie zajmuje się badaniem i wyceną kapitału intelektualnego pięciuset najlepszych i największych przedsiębiorstw Unii Europejskiej29.

2. ZałoŜenia metody VAIC™ Ante Pulic opracowując swoją metodę przyjął podstawowe załoŜenia30:

a) Przedsiębiorstwo nie musi być notowane na giełdzie, by podlegać analizie przez VAIC™31, b) Metoda powinna pozwolić kierownikom określić, w jakim stopniu kapitał ludzki tworzy war-

tość dodaną, poprzez analizę i obserwację bieŜącej działalności operacyjnej wykonywanej przez kadry,

c) Środki przeznaczone na pracowników nie są traktowane, jako koszty, lecz jako inwestycje - powodem takiego podejścia jest zmiana sytuacji we współczesnej firmie. Pracodawcy juŜ nie dyktują warunków swoim pracownikom, ale są od nich zaleŜni, gdyŜ wiedza i jej zasoby - ka-pitał intelektualny stały się bardziej wartościowe niŜ kapitał finansowy. NaleŜy inwestować w pracowników kaŜdego szczebla, by zwiększać wartość firmy32,

d) Tworzenie wartości jest podstawowym celem kaŜdego przedsiębiorstwa33, e) Badanie efektywności tworzenia wartości jest nowym wskaźnikiem badającym sukces firmy, f) Kapitał intelektualny jest determinującym czynnikiem w tworzeniu wartości przedsiębiorstwa, g) Rynkowa wartość firmy jest połączona i zaleŜna od efektywności i polityki, sposobu tworzenia

wartości,

26

A. Pulic, Basic information on VAIC™, [z:] http://www.vaic-on.ne, z dnia 10.08.2008. 27 A. Pulic, Future IC developments for nations, [z:] http://www.vaic-on.net/download/Papers/Keynote%20on%20Future%20IC-developments%20for%20nations.pdf. 28 Nowoczesna firma, Profil Ante Pulica, [z:] http://prof.-ante.pulic.nf.pl, z dnia 09.08.2008.. 29

A. Pulic, About us, [z:] http://www.vaic-on.net, z dnia 10.08.2008. 30

A. Pulic, MVA and VAIC™ Analysis of randomly selected companies from FTSE 250 in 2000, [z:] http://www.vaic-on.net/download/ftse30.pdf, z dnia 10.08.2008. 31

K. Regulski, Kapitał intelektualny, zarządzanie wiedzą a moŜe zarządzanie personelem?, Gazeta IT, 2005 (39, nr 9). 32

A. Kowalik, Kapitał Intelektualny – czy to działa?, [z:] http://cfo.cxo.pl/artykuly/42142.html, z dnia 07.08.2008. 33

Intellectual Capital Center Croatia, Handbook of intellectual capital management in companies, Zagrzeb 2007.

15

Następne załoŜenia powstały po wielu badaniach i nie dotyczą bezpośrednio metody, ale raczej impli-kacji, jakie mogą wystąpić:

h) Firmy, które mierzą i poprawiają swoją efektywność w tworzeniu wartości przedsiębiorstwa wpływają na wartość rynku, branŜy, w której operują34.

3. Analiza VAIC™ w uj ęciu makro Badania nad poszczególnymi firmami powinny być przeprowadzane na podstawie danych zgromadzo-nych przez trzy do pięciu lat. Taki przedział czasowy pozwala na obserwację trendów i wnikliwą ana-lizę zmian w poszczególnych okresach. A. Pulic zaleca, by sprawozdania przygotowywać przynajm-niej, co roku, a idealnie kwartalnie. Tak zaczęła postępować Chorwacja po pierwszej analizie kapitału intelektualnego kraju, obecnie takie badania są zaplanowane kwartalnie35. Na poziomie makro, analiza VAIC™ pozwala na wizualizację całkowitej efektywności tworzenia war-tości przez firmę na przestrzeni paru lat. Znajomość i dokumentacja polityki i strategii firmy pozwala zrozumieć zmiany wartości kapitału intelektualnego i ewentualną korekcję w dalszych okresach. Dla-tego istotne jest, by aktualizować te badania i diagnozować sytuację na bieŜąco. Dodatkowo, metoda pozwala na wizualizację efektywności wykorzystania poszczególnych zasobów – kapitału ludzkiego, strukturalnego i własnego oraz wartości dodanej. Podczas analizy przedsiębiorstwa metodą VAIC™ wystarczą sprawozdania finansowe, by zdobyć wszystkie niezbędne dane do przeprowadzenia badania. Dlatego, pozwala ona na przeprowadzenie benchmarkingu, czyli porównania wskaźników własnej firmy z konkurencją lub dowolnym przedsię-biorstwem na świecie. Większość firm jest notowanych na giełdzie i dostęp do sprawozdań finanso-wych jest łatwy i jawny, w innym przypadku trzeba dochodzić do nich innymi sposobami. Dodatkowo, gdy firma nie jest notowana na giełdzie, metoda pozwala na obliczenie wartości rynkowej firmy, co menadŜerom daje głębszy obraz na sytuację i pozycję biznesu. WyŜsza Szkoła Zarządzania i Administracji w Zamościu stworzyła e-barometr w ramach Inicjatywy Wspólnotowej EQUAL, który pozwala firmom z województwa lubelskiego na zarejestrowanie się w systemie. Po wprowadzeniu danych ze sprawozdań system wylicza wskaźniki z analizy VAIC™, co pozwala na późniejszą interpretację wyników.

4. Analiza VAIC™ w uj ęciu mikro Metoda VAIC™ na poziomie firmy pozwala znaleźć najsłabsze punkty w tworzeniu wartości firmy. Jest to moŜliwe dzięki wnikliwej analizie i monitoringowi procesów (produktów, usług, projektów) oraz aktywności firmy (produkcji, logistyki i marketingu). BieŜąca obserwacja tych czynników pozwa-la zrozumieć, jaki wpływ na tworzenie wartości mają poszczególne czynniki, a których efektywność jest niŜsza. Analiza VAIC™ jest nowym narzędziem dla menadŜerów podczas planowania strategicz-nego i obierania celów dla firmy, gdyŜ pozwala prognozować wyniki i efektywność wykorzystania zasobów. Symulacja zachowania firmy i konkurencji na rynku jest bardzo pomocna przy podejmowa-niu decyzji strategicznych i operacyjnych36.

5. Etapy wyceny kapitału intelektualnego metodą VAIC™ 37 PoniŜsza metoda A. Pulica została opisana w wielu wydawnictwach, dlatego niektóre oznaczenia mo-gą odbiegać od jego oryginalnych skrótów. PoniŜsze skróty zostały wytłumaczone w języku polskim i angielskim. Ich zastosowanie wraz z legendą znajdują się poniŜej, jak i w tabelach obliczeniowych na dalszych stronach.

34

A. Pulic, MVA and VAIC™ Analysis of randomly selected companies from FTSE 250 in 2000, [z:] http://www.vaic-on.net/download/ftse30.pdf, z dnia 10.08.2008. 35

A. Kowalik, Kapitał Intelektualny – czy to działa?, [z:] http://cfo.cxo.pl/artykuly/42142.html, z dnia 07.08.2008. 36A. Pulic, Value Creation Efficiency Analysis – VAIC™, [z:] http://www.vaic-on.net/start.htm, z dnia 12.08.2008. 37 A. Pulic, VAIC™ calculation, [z:] http://www.vaic-on.net/download/VAIC-calculation.pdf, z dnia 08.08.2008.

16

Rysunek 5 - Koncepcja modelu VAIC™38

Na podstawie powyŜszego wykresu koncepcji modelu VAIC™ wyodrębnione zostały poszczególne etapy wyceny wskaźnika VAIC™39. I Etap

Wyliczenie wartości dodanej (VA – Value Added). Wartość dodana według Brytyjskiego Ministerstwa Handlu jest najbardziej odpowiednim wskaźnikiem mierzącym wyniki biznesu oraz bogactwa wykreowanego przez działalność fir-my40.

Kalkulacja A: VA = OUT – IN

a) OUT – całkowite przychody ze sprzedaŜy wyrobów i usług, � Dane z rachunku zysków i strat,

a) IN – nakłady przedsiębiorstwa, czyli wszystkie wydatki oprócz nakładów na kapitał ludzki (wynagrodzenia i świadczenia wobec pracowników),

� Dane z rachunku zysków i strat. Kalkulacja B: VA = OP + EC + D + A

a) OP – Zysk Operacyjny (Operating Profit), b) EC – Koszty Pracowników (Employee Costs), c) D – Deprecjacja (Depreciation), d) A – Amortyzacja (Amortisation).

PowyŜsza kalkulacja B została zaprezentowana przez A. Pulica, jako alternatywa do pierwszej41. Jed-nakŜe, w tej pracy kalkulacje metodą VAIC dla Grup śywiec S.A. i Ambra S.A. zostały przeprowa-dzone uŜywając kalkulacji A. II Etap

Wyliczenie efektywności wykorzystania zaangaŜowanego kapitału własnego w tworzeniu war-tości dodanej (VACA - Value Added Capital Coefficient).

Kalkulacja: VACA = VA ÷ CE

a) VA – wartość dodana (Value Added),

38

A. Pulic, VAIC™ - An Accounting Tool for IC Management, [w:] S. Kasiewicz, W. Rogowski, M. Kicińska, kapitał inte-lektualny – spojrzenie z perspektywy interesariuszy, Kraków 2006. 39

W. Regulski, Kapitał intelektualny, zarządzanie wiedzą a moŜe zarządzanie personelem?, Gazeta IT, 2005 (39, nr 9). 40

S. Kasiewicz, W. Rogowski, M. Kicińska, kapitał intelektualny – spojrzenie z perpektywy interesariuszy, Kraków 2006. 41

A. Pulic, VAIC™ calculation, [z:] http://www.vaic-on.net/download/VAIC-calculation.pdf, z dnia 08.08.2008.

17

� Wskaźnik wyliczony w etapie I, b) CE – kapitał własny przedsiębiorstwa (Capital Employed),

� Dane z bilansu. III Etap

Wyliczenie efektywności wykorzystania kapitału ludzkiego (VAHU - Human Capital Coeffi-cient).

Kalkulacja: VAHU = VA ÷ HC

a) VA – Wartość Dodana (Value Added), � Wskaźnik wyliczony w etapie I,

b) HC – Kapitał Ludzki (Human Capital), – czyli wydatki na pracowników (wynagrodzenia i wszelkie świadczenia),

� Dane z rachunku zysków i strat. IV Etap

Wyliczenie efektywności wykorzystania kapitału strukturalnego (STVA – Structural Capital Efficiency).

Kalkulacja: STVA = SC ÷ VA

a) SC – Kapitał Strukturalny (Structural Capital), � SC = VA – HC (Wartość dodana, Etap I – Kapitał ludzki, Etap III),

b) VA – Wartość Dodana (Value Added), � Wskaźnik wyliczony w etapie I.

V Etap

Obliczenie VAIC™ - wskaźnika efektywności tworzenia wartości dodanej oparty na wykorzy-staniu aktywów materialnych i niematerialnych przedsiębiorstwa.

Kalkulacja: VAIC = VACA + VAHU + STVA

a) VACA - efektywność wykorzystania zaangaŜowanego kapitału własnego w tworzeniu war-tości dodanej (VACA - Value Added Capital Coefficient),

� Wskaźnik wyliczony na etapie II, b) VAHU – efektywność wykorzystania kapitału ludzkiego (VAHU - Human Capital Coeffi-

cient), � Wskaźnik wyliczony na etapie III,

c) STVA – efektywność wykorzystania kapitału strukturalnego (STVA – Structural Capital Efficiency),

� Wskaźnik wyliczony na etapie IV.

6. Wycena kapitału intelektualnego metodą VAIC™ dla Grup śywiec S.A. i Ambra S.A.

PoniŜej znajdują się wyliczenia wszystkich wskaźników potrzebnych do wyznaczenia najwaŜniejszego indykatora VAIC™. Wszystkie dane pochodzą ze sprawozdań finansowych opublikowanych na ofi-cjalnych serwisach internetowych obu grup. Dla Grupy śywiec S.A. dane pochodzą z okresu 2002 -200742 natomiast dla grupy Ambra S.A. z lat 2004 – 2007, o dwa lata mniej, co wynika z dostępności do danych i opublikowanych przez powyŜsze spółki akcyjne43.

42Grupa śywiec S.A., http://www.grupazywiec.pl/inwestorzy/raporty_roczne/, z dnia 25.07.2008. 43

Grupa Ambra S.A., http://www.ambra.com.pl/pl/93.php, z dnia 24.07.2008.

18

Wszystkie oznaczenia i skróty zostały wytłumaczone w języku angielskim i polskim i znajdują się w legendzie po tabelach z wyliczeniami. Dla wyliczeń Grupy śywiec S.A. znajduje się istotny komentarz dotyczący zmian rachunkowości w 2005 roku, co ma wpływ na wartości danych, ale nie na wartość poszczególnych współczynników i wskaźników.

19

Tabela 1 - VAIC™ dla Grupy śywiec S.A.

Etap Wska źnik Metoda Obja śnienia 2002 2003 2004 2005 2006 2007zł '000 zł '000 zł '000 zł '000 zł '000 zł '000

VA = OUT - IN kalkulacja Wartość dodana 498 124,00 759 718,00 700 656,00 786 834,00 895 309,00 1 015 872,00OUT = przychody ze sprzedaŜy

rachunku zysków i strat

Przychody ze sprzedaŜy 2 956 538,00 3 204 647,00 3 629 089,00 2 867 630,00 3 163 878,00 3 513 816,00

własny bilansu Kapitał własny 1 121 861,00 1 105 856,00 1 153 418,00 1 200 309,00 899 775,00 786 423,00

VACA = VA/CE kalkulacja

Efektywność wykorzystania zaangaŜowanego kapitału własnego (VACA) 0,44 0,69 0,61 0,66 1,00 1,29Wynagrodzenia 301 391,00 307 108,00 334 756,00 325 436,00ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia 65 102,00 72 870,00 71 931,00 68 730,00Suma 366 493,00 379 978,00 406 687,00 394 166,00

VAHU = VA/HC kalkulacjawykorzystania kapitału ludzkiego 1,36 2,00 1,72 2,00 2,02 2,24

SC = kapitał strukturalny (VA - HC) kalkulacja Kapitał strukturalny 131 631,00 379 740,00 293 969,00 392 668,00 452 238,00 561 507,00

STVA = SC/VA kalkulacjawykorzystania kapitału 0,26 0,50 0,42 0,50 0,51 0,55

5 VAIC = VACA + VAHU + STVA kalkulacja

Współczynnik intelektualnej wartości dodanej (VAIC) 2,07 3,19 2,75 3,15 3,52 4,08

Grupa śywiec S.A.

Metoda VAIC™

443 071,00 454 365,00

3

2 444 929,00

Koszty operacyjne (oprócz kosztów zasobów ludzkich)

2 458 414,00

1

2

4

2 928 433,00

HC = Kapiał ludzki

Dane z rachunku zysków i strat


IN - koszty (oprócz kosztów zasobów ludzkich)

Rok Rok

2 497 944,00

Zm

iana

(P

atrz

Kom

enta

rz)

2 080 796,00 2 268 569,00

20

Tabela 2 - VAIC™ dla Grupy Ambra S.A.

Etap Wska źnik Metoda Obja śnienia 2002 2003 2004 2005 2006 2007zł '000 zł '000 zł '000 zł '000

VA = OUT - IN kalkulacja Wartość dodana 45 874,00 49 450,00 199 681,00 229 421,00

OUT = przychody ze sprzedaŜy

Dane z rachunku zysków i strat Przychody ze sprzedaŜy 523 757,00 370 748,00 430 271,00 505 351,00

CE = kapitał własny Dane z bilansu Kapitał własny 72 340,00 87 460,00 203 691,00 214 264,00

VACA = VA/CE kalkulacja

Efektywność wykorzystania zaangaŜowanego kapitału własnego (VACA) 0,63 0,57 0,98 1,07Wynagrodzenia 13 791,00 16 224,00ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia 2 642,00 3 247,00SUMA 16 433,00 19 471,00 38 806,00 50 719,00

VAHU = VA/HC kalkulacjaEfektywność wykorzystania kapitału ludzkiego (VAHU) 2,79 2,54 5,15 4,52

SC = kapitał strukturalny (VA - HC) kalkulacja Kapitał strukturalny 29 441,00 29 979,00 160 875,00 178 702,00

STVA = SC/VA kalkulacjaEfektywność wykorzystania kapitału strukturalnego (STVA) 0,64 0,61 0,81 0,78

5VAIC = VACA + VAHU + STVA kalkulacja

Współczynnik intelektualnej wartości dodanej (VAIC) 4,07 3,71 6,93 6,37

4

3

Grupa Ambra S.A.

Rok

477 883,00

38 806,00

321 298,00 230 590,00

Metoda VAIC™

50 719,00

275 930,00

2

1IN - koszty (oprócz kosztów zasobów ludzkich)


HC = Kapitał ludzkiDane z rachunku zysków i strat


21

Tabela 3 - Legenda dla metody VAIC™

Legenda: Oznaczenie - nazwa angielska (nazwa polska) VA - Value Added (Wartość Dodana) OUT - Output (Wyniki) IN - Input (Nakłady) CE - Capital Employed (Kapitał Przedsiębiorstwa) VACA - Value Added Capital Coefficient (Efektywność Wykorzystania ZaangaŜowanego Kapitału Własnego w Tworzeniu Wartości Dodanej) VAHU - Human Capital Coefficient (efektywność wykorzystania kapita-łu ludzkiego) STVA – Structural Capital Coefficient (Efektywność Wykorzystania Ka-pitału Strukturalnego) SC - Structural Capital (Kapitał Strukturalny) VAIC - (Wskaźnik Efektywności Tworzenia Wartości Dodanej oparty na wykorzystaniu aktywów materialnych i niematerialnych przedsiębiorstwa

Komentarz: Zmiany w stosowanych zasadach rachunkowości: Z dniem 1 stycznia 2005 roku Grupa Kapitałowa śywiec S.A. zmieniła stosowane zasady rachunkowości z polskich zasad rachunkowości, na MSSF (Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej). Dane finansowe za 2004 rok zostały przekształcone zgodnie z zasadami MSSF i dlatego nie są porównywalne z danymi wykazanymi w ubiegłorocznym sprawozdaniu finansowym.

7. Analiza wyników

7.1 Wykorzystanie zasobów - Grupa śywiec S.A.

Rysunek 6 - Zasoby (Resources) – Grupa śywiec S.A.

Wartość dodana systematycznie rosła, równieŜ, gdy nastąpiła częściowa wyprzedaŜ kapitału własnego w latach 2005 – 2007. Natomiast kapitał ludzki i strukturalny systematycznie rosły, lecz nie zdecydo-wanie, w badanym okresie.

0,00

200 000,00

400 000,00

600 000,00

800 000,00

1 000 000,00

1 200 000,00

1 400 000,00

2002 2003 2004 2005 2006 2007

Wa

rto

ść

Rok

Zasoby (Resources) - Grupa śywiec S.A.

HC - Kapitał ludzkiSC - Kapitał strukturalnyCE - Kapitał własny

22

7.2 Efektywność wykorzystywania zasobów - Grupa śywiec S.A.

Rysunek 7 - Efektywność (Efficiency) – Grupa śywiec S.A.

Współczynnik VAIC™ rósł zdecydowanie w okresie 2004-2007 co świadczy o rosnącej efektywności wykorzystania aktywów materialnych oraz kapitału intelektualnego w procesie kreowania wartości spółki. Efektywność wykorzystania kapitału ludzkiego rośnie od 2004 roku, obniŜka efektywności spadła na przełomie 2003 roku, ale nastąpiła poprawa tego współczynnika. W 2007 roku kaŜde 100 PLN pochodzące z zaangaŜowanego kapitału własnego przedsiębiorstwa, ka-pitału ludzkiego i strukturalnego wykreowały wartość dodaną w wysokości 408 PLN.

0,00

0,50

1,00

1,50

2,00

2,50

3,00

3,50

4,00

4,50

2002 2003 2004 2005 2006 2007

Wa

rto

ść

Rok

Efektywność (Efficiency) - Grupa śywiec S.A.

VAHU - Efektywność wykorzystania kapitału ludzkiego

STVA - Efektywność wykorzystania kapitału strukturalnego

VACA - Efektywność wykorzystania zaangażowanego kapitału własnego

VAIC - Współczynnik intelektualnej wartości dodanej

23

7.3 Wykorzystanie zasobów - Grupa Ambra S.A.

Rysunek 8 - Analiza VAIC™ - Zasoby (Resources) – Grupa Ambra S.A.

Od przełomu 2005 roku nastąpił gwałtowny wzrost kapitału własnego, strukturalnego, co pozwoliło na wzrost wartości dodanej. Grupa Ambra S.A. powiększyła te dwa kapitały, natomiast kapitał ludzki systematycznie, lecz powoli równieŜ wzrastał.

7.4 Efektywność wykorzystywania zasobów - Grupa Ambra S.A.

Rysunek 9 - Analiza VAIC™ - Efektywność (Efficiency) – Grupa Ambra S.A.

0,00

50 000,00

100 000,00

150 000,00

200 000,00

250 000,00

2004 2005 2006 2007

Wa

rto

ść

Rok

Zasoby (Resources) - Grupa Ambra S.A.

HC - Kapitał ludzki SC - Kapitał strukturalny

CE - Kapitał własny VA - Wartość dodana

0,00

1,00

2,00

3,00

4,00

5,00

6,00

7,00

8,00

2004 2005 2006 2007

Wa

rto

ść

Rok

Efektywność (Efficiency) - Grupa Ambra S.A.



VACA - Efektywność wykorzystania zaangażowanego kapitału własnego


24

Współczynnik VAIC™ gwałtownie wzrósł w latach 2005-2006, by następnie się ustabilizować. Tak samo wzrosła efektywność wykorzystania kapitału ludzkiego. Natomiast efektywność wykorzystania kapitału strukturalnego i własnego była jednolita, niejednoznacznie wzrostowa. Na koniec okresu badanego w 2007, kaŜde 100 PLN pochodzące z zaangaŜowanego kapitału własnego przedsiębiorstwa, kapitału ludzkiego i strukturalnego wykreowały wartość dodaną w wysokości 637 PLN.

8. Szczegółowe porównanie wyników Grup śywiec S.A. i Ambra S.A.

8.1 Efektywność wykorzystania kapitału ludzkiego (VAHU)

Rysunek 10 - Efektywność wykorzystania kapitału ludzkiego(VAHU)

Grupa Ambra S.A. ma większą efektywność wykorzystania kapitału ludzkiego. Oznacza to, Ŝe jej pra-cownicy wnoszą więcej wartości do firmy niŜ kadra Grupy śywiec S.A. lub inaczej mówiąc, Ambra S.A. inwestując w kapitał ludzki uzyskała więcej niŜ Grupa śywiec S.A.. Na koniec okresu wskaźnik VAHU dla Grupy Ambra S.A. wyniósł 4,52, gdy dla Grupy śywiec S.A 2,24 co daje róŜnicę 2,28 na korzyść Ambry S.A. Interpretując powyŜsze wyniki tak, jak A. Pulic w swoich analizach, wynika, Ŝe z kaŜdej złotówki zainwestowanej w jednego pracownika, Grupa Ambra S.A. uzyskała 4,52 PLN, a Grupa śywiec S.A. 2,24 PLN. Taki zwrot inwestycji jest bardzo wysoki, zwłaszcza, gdy trend wciąŜ jest pozytywny i wzrasta, co roku.

1,36

2,00

1,72 2,00 2,02

2,24

2,792,54

5,154,52

0,00

1,00

2,00

3,00

4,00

5,00

6,00

2002 2003 2004 2005 2006 2007

Wa

rto

ść

Rok

Porównanie VAHU Grup śywiec S.A. i Ambra S.A.

VAHU - Grupa śywiec S.A. VAHU - Grupa Ambra S.A.

25

8.2 Efektywność wykorzystania kapitału strukturalnego (STVA)

Rysunek 11 - Efektywność wykorzystania kapitału strukturalnego (STVA)

Ponownie Grupa Ambra S.A. ma przewagę nad Grupą śywiec S.A. w efektywności wykorzystania kapitału, tym razem strukturalnego. JednakŜe przewaga ta wynosi tylko 0,23. Obie firmy zanotowały wzrost z lekkimi wahaniami w badanym okresie.

8.3 Efektywność wykorzystania zaangaŜowanego kapitału własnego (VACA)

Rysunek 12 - Efektywność wykorzystania zaangaŜowanego kapitału własnego (VACA)

Grupa śywiec S.A. ma przewagę wynoszącą 0,22 dla współczynnika VACA, czyli posiada lepszą efektywność wykorzystania kapitału własnego, jednakŜe róŜnica nie jest duŜa.

0,26

0,50

0,420,50 0,51

0,55

0,64 0,610,81 0,78

0,00

0,10

0,20

0,30

0,40

0,50

0,60

0,70

0,80

0,90

2002 2003 2004 2005 2006 2007

Wa

rto

ść

Rok

Porównanie STVA Grup śywiec S.A. i Ambra S.A.

STVA - Grupa śywiec S.A. STVA - Grupa Ambra S.A.

0,44

0,69

0,61

0,66

1,00

1,29

0,63

0,57

0,98

1,07

0,00

0,20

0,40

0,60

0,80

1,00

1,20

1,40

2002 2003 2004 2005 2006 2007

Wa

rto

ść

Rok

Porównanie VACA Grup śywiec S.A. i Ambra S.A.

VACA - Grupa śywiec S.A. VACA - Grupa Ambra S.A.

26

8.4 Współczynnik intelektualnej wartości dodanej (VAIC)

Rysunek 13 - Współczynnik intelektualnej wartości dodanej(VAIC)

RóŜnica pomiędzy obiema spółkami dla współczynnika, VAIC™ wynosi 2,29 na korzyść Grupy Am-bra S.A.. Oznacza to, Ŝe kaŜde 100 PLN grupy Ambra S.A. pochodzące z zaangaŜowanego kapitału własnego, kapitału ludzkiego i strukturalnego generuje wartość dodaną w wysokości 637 PLN, a pod-czas gdy 100 PLN z tych samych środków grupy śywiec S.A. generuje 229 PLN mniej. Podsumowując, Grupa Ambra S.A wykorzystuje kapitał strukturalny, własny i ludzki efektywniej niŜ Grupa śywiec S.A. JednakŜe istotne jest stwierdzenie, Ŝe obie firmy konsekwentnie zwiększają swoją efektywność w zarządzaniu i gospodarowaniu swoimi kapitałami, a w szczególności kapitałem intelek-tualnym.

9. Wskazówki dla Grupy śywiec S.A. Grupa śywiec S.A. z kaŜdych zainwestowanych 100 PLN uzyskuje 408 PLN, co jest bardzo dobrym wynikiem. JednakŜe analiza VAIC™ pozwala na znalezienie problemów i punktów, w których firma popełnia błędy. Ewentualna korekcja, zmiana polityki, strategii firmy pozwoli na zwiększenie zwrotu z inwestycji. PoniŜej znajdują się porady dla Grupy śywiec S.A., które mają na celu zwiększenie współczynnika, VAIC™, a co za tym idzie wzrostu zwrotu z inwestycji.

2,07

3,19

2,75 3,153,52

4,08

4,073,71

6,93 6,37

0,00

1,00

2,00

3,00

4,00

5,00

6,00

7,00

8,00

2002 2003 2004 2005 2006 2007

Wa

rto

ść

Rok

Porównanie VAIC Grup śywiec S.A. i Ambra S.A.

VAIC - Grupa śywiec S.A. VAIC - Grupa Ambra S.A.

27

9.1 Metody zwiększania wartości dodanej

Rysunek 14 – Czynniki wpływające na wzrost wartości dodanej (VA)

PowyŜszy wykres obrazuje, Ŝe wartość dodana systematycznie rośnie, jednak nie jest to znaczący wzrost. Przychody ze sprzedaŜy rosną z roku na rok, przy czym koszty operacyjne rosną prawie rów-nolegle. By zwiększyć wartość dodaną naleŜałoby zmniejszyć koszty operacyjne przy zachowaniu tendencji wzrostowej przychodów ze sprzedaŜy. Grupa śywiec S.A. jest przedsiębiorstwem produk-cyjnym i koszty są uzaleŜnione od przychodów, jednakŜe prawdopodobnie moŜliwe jest efektywniej-sze korzystanie z ekonomii skali i obniŜenie kosztów operacyjnych bez nakładów na kapitał ludzki, który jak załoŜono jest inwestycją, a nie kosztem.

9.2 Metody zwiększania efektywności wykorzystania zaangaŜowanego kapitału własnego

Rysunek 15 - Czynniki wpływające na efektywność wykorzystania kapitału własnego (VACA)

0,00

500 000,00

1 000 000,00

1 500 000,00

2 000 000,00

2 500 000,00

3 000 000,00

3 500 000,00

4 000 000,00

2002 2003 2004 2005 2006 2007

Wa

rto

ść

Rok

Czynniki wpływaj ące na wzrost wartości dodanej (VA) -Grupa śywiec S.A.

Wartość dodana (VA)

Przychody ze sprzedaŜy


0,44

0,69 0,61 0,66

1,00

1,29

0,00

0,20

0,40

0,60

0,80

1,00

1,20

1,40

0,00

200 000,00

400 000,00

600 000,00

800 000,00

1 000 000,00

1 200 000,00

1 400 000,00

2002 2003 2004 2005 2006 2007

Wa

rto

ść

Rok

Czynniki wpływaj ące na efektywność wykorzystania kapitału własnego - Grupa śywiec S.A.

Wartość dodana

Kapitał własny

Efektywność wykorzystania kapitału własnego (VACA)

28

Grupa śywiec S.A. poczyniła znaczne postępy w badanym okresie odnośnie efektywności wykorzy-stania zaangaŜowanego kapitału własnego. Przyczyniła się do tego rosnąca wartość dodana oraz po-mniejszanie kapitału własnego. Firma ta jest producentem, dlatego zrozumiałym jest, Ŝe tylko do pew-nego momentu moŜe wyprzedawać kapitały własne. Dlatego teŜ, by zwiększyć efektywność tego wskaźnika (VACA), potrzebny jest wzrost wartości dodanej, a metodę osiągania tego przedstawiono we wcześniejszym punkcie.

9.3 Metody zwiększania efektywności wykorzystania kapitału ludzkiego

Rysunek 16 - Czynniki wpływające na efektywność wykorzystania kapitału ludzkiego (VAHU)

PowyŜszy wykres obrazuje, Ŝe Grupa śywiec S.A. zrobiła postępy w efektywności wykorzystania kapitału ludzkiego. JednakŜe wzrost tego wskaźnika jest determinowany przez wartość dodaną i kapi-tał ludzki. Wydatki na pracowników systematycznie wzrastały o niewielką wartość, podczas, gdy war-tość dodana powiększała się z roku na rok. Receptą na wzrost współczynnika VAHU jest wzrost war-tości dodanej lub obniŜenie wydatków na kapitał ludzki przy obecnym poziomie wartości dodanej.

1,36

2,001,72

2,00 2,02 2,24

0,00

0,50

1,00

1,50

2,00

2,50

0,00

200 000,00

400 000,00

600 000,00

800 000,00

1 000 000,00

1 200 000,00

2002 2003 2004 2005 2006 2007

Wa

rto

ść

Rok

Czynniki wpływaj ące na efektywność wykorzystania kapitału ludzkiego - Grupa śywiec S.A.

Wartość dodana

Kapitał ludzki

Efektywność wykorzystania kapitału ludzkiego (VAHU)

29

9.4 Metody zwiększania efektywności wykorzystania kapitału strukturalnego

Rysunek 17 - Czynniki wpływające na efektywność wykorzystania kapitału strukturalnego (STVA)

Grupa śywiec S.A. Najmniej efektywnie wykorzystuje kapitał strukturalny. Aby zwiększyć ten współ-czynnik potrzebny jest wzrost wartości dodanej. JednakŜe, gdy tempo wzrostu pozostanie takie same potrzebne będą obniŜki wydatków na kapitał ludzki w firmie.

9.5 Metody zwiększania efektywności wykorzystania kapitału intelektualnego

Rysunek 18 - Czynniki wpływające na efektywność wykorzystania kapitału intelektualnego (VAIC)

0,26

0,500,42

0,50 0,51 0,55

0,00

0,10

0,20

0,30

0,40

0,50

0,60

0,00

200 000,00

400 000,00

600 000,00

800 000,00

1 000 000,00

1 200 000,00

2002 2003 2004 2005 2006 2007

Wa

rto

ść

Rok

Czynniki wpływaj ące na efektywność wykorzystania kapitału strukturalnego - Grupa śywiec S.A.

Wartość dodana

Kapitał strukturalny

Efektywność wykorzystania kapitału strukturalnego (STVA)

0,00

0,50

1,00

1,50

2,00

2,50

3,00

3,50

4,00

4,50

2002 2003 2004 2005 2006 2007

Wa

rto

ść

Rok

Czynniki wpływaj ące na efektywność wykorzystania kapitału intelektualnego (VAIC) - Grupa śywiec S.A.



VACA - Efektywność wykorzystania zaangaŜowanego kapitału własnego


30

Na współczynnik VAIC™ składają się wszystkie czynniki zamieszczone na powyŜszym wykresie. Dlatego, aby zwiększyć efektywność wykorzystania kapitału intelektualnego Grupa śywiec S.A. po-winna poprawiać wyniki poszczególnych wskaźników równocześnie. Aby to osiągnąć naleŜy się za-stosować do porad i wskazówek zamieszczonych we wcześniejszych podpunktach analizujących po-szczególne wskaźniki. W przypadku Grupy śywiec S.A. istotne jest poprawienie efektywności wyko-rzystania kapitału strukturalnego oraz zaangaŜowanego kapitału własnego.

10. Wskazówki dla Grupy Ambra S.A. Grupa Ambra S.A. uzyskuje 637 PLN z kaŜdych 100 PLN zainwestowanych w przedsiębiorstwo. Jest to bardzo wysoki współczynnik zwrotu z inwestycji. JednakŜe warto obserwować na bieŜąco sytuację wewnątrz firmy, aby szybko reagować na zmiany i dostosowywać strategię do konkurencji. Jest to moŜliwe, gdyŜ metoda VAIC™ pozwala na benchmarking firm konkurencyjnych, ale i całkowicie odległych w sensie ekonomicznym od siebie. Dlatego, gdy konkurencja radzi sobie lepiej moŜna zaob-serwować, w którym elemencie ich inwestycje są efektywniejsze i dlaczego. Grupa Ambra S.A. radzi sobie bardzo dobrze, jednakŜe poniŜej znajdują się wskazówki jak zwiększyć efektywność wykorzy-stywania kapitału intelektualnego.

10.1 Metody zwiększania wartości dodanej

Rysunek 19 - Czynniki wpływające na wzrost wartości dodanej (VA)

Grupa Ambra S.A. zwiększyła wartość dodaną w latach 2005-2007 zdecydowanie dzięki drastycznej obniŜce kosztów operacyjnych przy zachowaniu tendencji wzrostowej w przychodach ze sprzedaŜy. Kontynuacja takiej polityki pozwoli na stabilny wzrost wartości dodanej.

0

100000

200000

300000

400000

500000

600000

2002 2003 2004 2005 2006 2007

Wa

rto

ść

Rok

Czynniki wpływaj ące na wzrost wartości dodanej (VA) -Grupa Ambra S.A.

Wartość dodana (VA)

Przychody ze sprzedaŜy


31

10.2 Metody zwiększania efektywności wykorzystania zaangaŜowanego kapitału własnego

Rysunek 20 - Czynniki wpływające na efektywność wykorzystania kapitału własnego (VACA)

Wzrost efektywności wykorzystania kapitału własnego przez Grupę Ambra S.A. nastąpił w latach 2005-2007 dzięki wzrostowi wartości dodanej. JednakŜe jednocześnie nastąpił wzrost inwestycji w kapitał własny, ale na tyle zrównowaŜony, Ŝe efektywność nie spadła, lecz wzrosła. Aby zwiększyć efektywność naleŜy kontynuować wzrost wartości dodanej i przeanalizować, czy potrzebna jest tak duŜa wartość kapitału własnego.

10.3 Metody zwiększania efektywności wykorzystania kapitału ludzkiego

Rysunek 21 - Czynniki wpływające na efektywność wykorzystania kapitału ludzkiego (VAHU)

0,630,57

0,98 1,07

0

0,2

0,4

0,6

0,8

1

1,2

0

50000

100000

150000

200000

250000

2002 2003 2004 2005 2006 2007

Wa

rto

ść

Rok

Czynniki wpływaj ące na efektywność wykorzystania kapitału własnego - Grupa Ambra S.A.

Wartość dodana

Kapitał własny

Efektywność wykorzystania kapitału własnego (VACA)

2,792,54

5,15

4,52

0

1

2

3

4

5

6

0

50000

100000

150000

200000

250000

2002 2003 2004 2005 2006 2007

Wa

rto

ść

Rok

Czynniki wpływaj ące na efektywność wykorzystania kapitału ludzkiego - Grupa Ambra S.A.

Wartość dodana

Kapitał ludzki

Efektywność wykorzystania kapitału ludzkiego (VAHU)

32

Efektywność wykorzystania kapitału intelektualnego Grupy Ambra jest na bardzo wysokim poziomie. Kluczem do sukcesu jest wzrost wartości dodanej przy relatywnie powolnym wzroście kapitału ludz-kiego. Aby zwiększyć wskaźnik VAHU naleŜy kontynuować wzrost wartości dodanej lub obniŜyć koszty kapitału ludzkiego przedsiębiorstwa.

10.4 Metody zwiększania efektywność wykorzystania kapitału strukturalnego

Rysunek 22 - Czynniki wpływające na efektywność wykorzystania kapitału strukturalnego (STVA)

Efektywność wykorzystania kapitału strukturalnego jest na relatywnie wysokim poziomie w porówna-niu do Grupy śywiec S.A., jednak by zwiększyć współczynnik STVA naleŜy zmniejszyć wartość ka-pitału strukturalnego i zachować tendencję wzrostową wartości dodanej.

0,640,61

0,810,78

0

0,1

0,2

0,3

0,4

0,5

0,6

0,7

0,8

0,9

0

50000

100000

150000

200000

250000

2002 2003 2004 2005 2006 2007

Wa

rto

ść

Rok

Czynniki wpływaj ące na efektywność wykorzystania kapitału strukturalnego - Grupa Ambra S.A.

Wartość dodana

Kapitał strukturalny

Efektywność wykorzystania kapitału strukturalnego (STVA)

33

10.5 Metody zwiększania efektywność wykorzystania kapitału intelektualnego

Rysunek 23 - Czynniki wpływające na efektywność wykorzystania kapitału intelektualnego (VAIC)

Grupa Ambra S.A. ma bardzo wysoki wskaźnik VAIC™ głównie dzięki bardzo wysokiej efektywno-ści wykorzystania kapitału ludzkiego i wysokiemu współczynnikowi intelektualnej wartości dodanej. JednakŜe efektywność wykorzystania kapitału własnego i strukturalnego jest na niskim poziomie i naleŜy zastosować wskazówki i porady z poszczególnych podpunktów zamieszczonych wcześniej, by zwiększyć wartość efektywności wykorzystania kapitału intelektualnego przedsiębiorstwa.

0,00

1,00

2,00

3,00

4,00

5,00

6,00

7,00

8,00

2004 2005 2006 2007

Wa

rto

ść

Rok

Czynniki wpływaj ące na efektywność wykorzystania kapitału intelektualnego (VAIC) - Grupa Ambra S.A



VACA - Efektywność wykorzystania zaangaŜowanego kapitału własnego


34

III. Alternatywne metody wyceny kapitału intelektualnego

1. Wskaźnik warto ści rynkowej do wartości księgowej MV/BV 1.1 Opis metody

Wskaźnik MV/BV (Market Value / Book Value) został wprowadzony do literatury i analizy kapitału intelektualnego przez T. Stewarta44. Jest to bardzo powszechna metoda i wielu analityków powołuje się na nią w swoich badaniach. Głównym załoŜeniem tej metody brzmi: „róŜnica pomiędzy wartością rynkową, a wartością księgową stanowi kapitał intelektualny”. Kapitał intelektualny = Warto ść rynkowa – Wartość księgowa Rysunek 24 – Opracowanie własne - Schemat wartości firmy45 Na tej podstawie T. Stewart wprowadził wskaźnik wartości rynkowej do wartości księgowej, zwany dalej MV/BV, który oblicza się następująco:

MV/BV = wartość rynkowa ÷ wartość księgowa

Aby obliczyć wartość rynkową potrzebne są dane odnośnie ilości akcji i ich cena. Do obliczeń dla Grup śywiec S.A. i Ambra S.A. zastosowano ceny akcji na koniec roku z ostatniego notowania Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie. W przypadku, gdy firma nie jest notowana na giełdzie, stosu-je się analizę porównawczą uwzględniającą informacje o wartość spółek giełdowych.46 Z drugiej strony, wartość księgową oblicza się za pomocą wyceny wartości księgowej. Najpowszech-niejsza metoda według M. Kicińskiej47 to „wycena wartości księgowej aktywów netto, która stanowi sumę księgowej wartości wszystkich aktywów przedsiębiorstwa pomniejszoną o księgową wartość kapitałów obcych. Konsekwentnie, szczegółowe obliczenie wskaźnika MV/BV wygląda następująco:

MV/BV = wartość rynkowa (cena 1 akcji × liczba akcji) ÷ wartość księgowa (aktywa – kapitały obce)

W poniŜszych obliczeniach wskaźnika MV/BV przyjęto, Ŝe kapitały obce dla obu grup to zobowiąza-nia krótko i długoterminowe. Niektórzy eksperci uwzględniają równieŜ rezerwy i rozliczenia między-okresowe, jako kapitały obce, jednak w poniŜszej analizie nie zostało to wzięte pod uwagę.

1.2 Krytyka metody MV/BV Najistotniejszą wadą powyŜszej metody jest opieranie jej na wartości rynkowej, która jest często prze-szacowana lub odwrotnie. Wynika to z wielu niezaleŜnych od zarządu działań i sił wpływających na kształtowanie się kursu akcji. Przyjmowanie ceny akcji z jednego dnia, nawet na koniec okresu nie uwzględnia zjawisk cyklicznych i zewnętrznych. Kolejną krytyką metody jest to, Ŝe kapitał intelektu-alny jest róŜnicą pomiędzy wartością rynkową, a wartością księgową. Autorzy jak Bukh i Larsen uwa-Ŝają, Ŝe kapitał intelektualny to coś więcej niŜ to, co wynika z takiego działania matematycznego.48

44 T. Stewart, Intellectual Capital: The New Wealth of Organizations, Nicholas Brealey, Londyn 1997. 45

M. Kunasz, Próba wyceny kapitału intelektualnego przedsiębiorstw notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie, [z:] http://mikro.univ.szczecin.pl/bp/pdf/16/13.pdf, z dnia 06.08.2008. 46

S. Kasiewicz, W. Rogowski, M. Kicińska, kapitał intelektualny – spojrzenie z perpektywy interesariuszy, Kraków 2006. 47

M. Kicińska, Światowe standardy wyceny kapitału intelektualnego, [w:] S. Kasiewicz, W. Rogowski, M. Kicińska, kapi-tał intelektualny – spojrzenie z perspektywy interesariuszy, Kraków 2006, s. 196-219. 48

P.N. Bukh, H.T. Larsen, J. Mouritsen, Constructing intellectual capital statements , Scandinavian Journal of Manage-ment, 2001 (17, nr 1), s. 87-108.

Wartość rynkowa Wartość księgowa

Kapitał intelektualny

35

Dane o kapitale intelektualnym nie byłyby porównywalne pomiędzy krajami i przedsiębiorstwami z innych rejonów świata z powodu róŜnych metod rachunkowości. Dlatego A. Pulic i J. Mouritsen nawołują do stworzenia jednolitych standardów wyceny kapitału intelektualnego.

1.3 Wycena kapitału intelektualnego przez zastosowanie wskaźnika MV/BV dla Grup śywiec S.A. i Ambra S.A.

W poniŜszych tabelach znajdują się obliczenia wskaźnika MV/BV dla Grupy śywiec S.A. i Ambra S.A. Dla obliczeń przyjęto następujące załoŜenia:

• Cena akcji pochodzi z ostatniego notowania Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie dla badanego roku.

• Kapitały obce są to zobowiązania krótko i długoterminowe. • Wszystkie dane bilansowe i z rachunku zysków i strat pochodzą z oficjalnych sprawozdań fi-

nansowych poszczególnych Grup.

36

Tabela 4 - Wskaźnik wartości rynkowej do wartości księgowej MV/BV dla Grupy śywiec S.A.

Etap Wskaźnik Metoda 2002 2003 2004 2005 2006 2007zł zł zł zł zł zł

Liczba akcjiSprawozdanie finansowe 11 335 454 11 335 454 11 330 617 11 335 422 11 296 462 10 721 923

Cena akcji (na koniec roku, w PLN) Dane z GPW 390 434 452 484,5 490 640Wartość rynkowa

Liczba akcji X cena akcji 4 420 827 060 4 919 587 036 5 121 438 884 5 492 011 959 5 535 266 380 6 862 030 720

1 893 856 000 2 032 546 000 2 119 248 000 2 380 309 000 2 328 159 000 2 439 097 000

zobowiązania długoterminowe 2 760 000 125 920 000 249 000 000 467 126 000 509 718 000 228 857 000

zobowiązania krótkoterminowe 542 737 000 602 262 000 514 576 000 712 874 000 918 666 000 1 423 817 000

1 348 359 000 1 304 364 000 1 355 672 000 1 200 309 000 899 775 000 786 423 000

3

Wskaźnik warto ści rynkowej do warto ści ksi ęgowej MV/BV 3,28 3,77 3,78 4,58 6,15 8,73

1

2Wartość księgowa

Wartość księgowa:

Zm

iana

(P

atrz

Kom

enta

rz)

Wskaźnik warto ści rynkowej do warto ści ksi ęgowej MV/BV

Grupa śywiec S.A.

Wartość rynkowa / Wartość księgowa

RokRok

Suma księgowa wartości wszystkich

aktywów pomniejszona o księgową wartość kapitałów obcych

Komentarz: Zmiany w stosowanych zasadach rachunkowości. Z dniem 1 stycznia 2005 roku Grupa Kapitałowa śywiec S.A. zmieniła stosowane zasady rachunkowo-ści z polskich zasad rachunkowości na MSSF (Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej). Dane finansowe za 2004 rok zostały prze-kształcone zgodnie z zasadami MSSF i dlatego nie są porównywalne z danymi wykazanymi w ubiegłorocznym sprawozdaniu finansowym.

37

Tabela 5 - Wskaźnik wartości rynkowej do wartości księgowej MV/BV dla Grupy Ambra S.A.

Etap Wskaźnik Metoda 2004 2005 2006 2007zł zł zł zł

Liczba akcji Sprawozdanie finansowe 18 906 644 18 906 644 18 906 644 25 206 644

Cena akcji (na koniec roku, w PLN) Dane z GPW 8 11 15,5 10,15Wartość rynkowa Liczba akcji X cena akcji 151 253 152 207 973 084 293 052 982 255 847 437

213 158 000 247 315 000 406 802 000 471 057 000

zobowiązania długoterminowe 30 855 000 38 104 000 44 306 000 91 514 000

zobowiązania krótkoterminowe 94 481 000 103 059 000 158 805 000 165 279 000

87 822 000 106 152 000 203 691 000 214 264 000

3

Wskaźnik warto ści rynkowej do warto ści ksi ęgowej MV/BV 1,72 1,96 1,44 1,19

1

Rok

Grupa Ambra S.A.

Wskaźnik warto ści rynkowej do warto ści ksi ęgowej MV/BV

2 Wartość księgowa

Suma księgowa wartości wszystkich aktywów

pomniejszona o księgową wartość kapitałów obcych

Wartość księgowa:

Wartość rynkowa / Wartość księgowa

Legenda: Oznaczenie - nazwa angielska (nazwa polska)

MV - Market Value (Wartość Rynkowa) BV - Book Value (Wartość Księgowa)

38

1.4 Analiza wyników

Wartość wskaźnika MV/BV obrazuje relację pomiędzy wartością rynkową, a księgową. Wartość wskaźnika MV/BV powyŜej jedności oznacza, Ŝe firma posiada kapitał intelektualny, który nie został udokumentowany w księgach rachunkowych. Kapitał taki często decyduje o przewadze konkurencyj-nej firmy zwiększając jej faktyczną wartość. Dlatego istotne jest, by wprowadzić standardy wyceny kapitału intelektualnego, by wprowadzić ten koncept do oficjalnych metod księgowości.

Rysunek 25 - Wskaźnik wartości rynkowej do wartości księgowej MV/BV dla Grup śywiec S.A. i Ambra S.A.

PowyŜszy wykres pokazuje, Ŝe obie firmy posiadają kapitał intelektualny (wartość wskaźnika wyŜsza od jedności), który nie został uwzględniony w księgach. Metoda ta pozwala jedynie zbadać czy istnieje kapitał intelektualny w firmie, a nie określa jego wartości. JednakŜe powyŜszy wykres pokazuje, Ŝe Grupa śywiec S.A. sukcesywnie zwiększała kapitał intelektualny, który jest istotnym czynnikiem wpływającym na sukces firmy, a nie został uwzględniony w raportach rocznych. Grupa Ambra S.A. równieŜ posiada kapitał intelektualny, który nie został uwzględniony w sprawozdaniach i to dzięki niemu ma przewagę konkurencyjną, która zapewnia przetrwanie firmy na rynku.

2. Wskaźnik q-Tobina 2.1 Opis metody

Metoda wyceny kapitału intelektualnego za pomocą wskaźnika q-Tobina została wykorzystana przez prezesa amerykańskiego banku centralnego – Alana Greenspana. Wykorzystał on metodę i wskaźnik „q” stworzony przez J. Tobina do interpretacji inwestycji w technologie i kapitał ludzki, pozwala on na analizę skutków takich inwestycji i polityki dywersyfikacji czy tworzenia wartości firmy. Wskaźnik q-Tobina jest bardzo uŜyteczny podczas benchmarkingu, czyli porównywania konkurencyj-nych firm z tej samej branŜy. Pozwala na ocenę pozycji przedsiębiorstwa na rynku lub w sektorze go-spodarki oraz na monitorowanie trendów49. Docelowo, w długim terminie wskaźnik ten powinien dąŜyć do jedności. Firmy, których wskaźnik jest niŜszy od jedności z tendencją spadkową znajdują się w sektorze zanikającym lub zwęŜającym pole działania lub działają w bardzo konkurencyjnym środowisku50. Z drugiej strony, gdy wskaźnik q - To-bina jest wyŜszy od jedności, oznacza to, Ŝe firma posiada potencjał do uzyskania zysków monopoli-

49

S. Zambon, Study on the measurement of intangible assets and associated reporting practices 2003,[z:] http://ec.europa.eu/enterprise/services/business_related_services/policy_papers_brs/intangiblesstudy.pdf, z dnia 18.08.2008. 50

Z. Wilimowska, Cele wyceny przedsiębiorstw, [z:] http://www.pwsz.nysa.pl/instytut/finanse/wilimowska/wycena2.pdf, z dnia 12.08.2008.

3,283,77

3,784,58

6,15

8,73

1,72 1,96

1,44 1,19

0,00

1,00

2,00

3,00

4,00

5,00

6,00

7,00

8,00

9,00

10,00

2002 2003 2004 2005 2006 2007

Wa

rto

ść

Rok

Wskaźnik warto ści rynkowej do wartości księgowej MV/BV dla Grup śywiec S.A. i Ambra S.A.

MV/BV Grupa śywiec S.A. MV/BV Grupa Ambra S.A.

39

stycznych. Dodatkowo oznacza, to, Ŝe przedsiębiorstwo jest w stanie wypracować wysoką stopę zwro-tu z inwestycji51. Oznacza to, Ŝe im wyŜszy wskaźnik „q” tym większa wartość kapitału intelektualne-go firmy. WyŜszy wskaźnik q-Tobina jest notowany dla firm, które posiadają i inwestują w technologie i rozwój wiedzy, jak równieŜ w kapitał intelektualny52.

2.2 Etapy liczenia Wskaźnik „q” wprowadzony przez J. Tobina w 1969 roku na początku miał na celu ułatwienie podej-mowania decyzji inwestycyjnych niezaleŜnie od zmian makroekonomicznych takich jak wahania stóp procentowych. Dopiero Alan Greenspan zastosował go do badań kapitału intelektualnego, jednakŜe nie zmodernizował podstawowej reguły, która pozwala na wyliczenie tego wskaźnika.

Wskaźnik q-Tobina = wartość rynkowa / koszt odtworzenia aktywów materialnych

W literaturze wielu naukowców przedstawiło swoje metody do wyliczenia tego wskaźnika. Do poniŜ-szych wyliczeń została jednak zastosowana metoda, K.H. Chunga i S.W. Pruitta53. Wskaźnik q-Tobina= (MVCS + BVLTD + BVINV + BVLC - BVCA) ÷ BVTA Gdzie: MVCS - Market Value of Common Stock Shares (Wartość Rynkowa Akcji Zwykłych) BVLTD - Book Value of Long-term Debt (Wartość Księgowa Zobowiązań Długoterminowych) BVINV - Book Value of Inventories (Wartość Księgowa Zapasów) BVCL - Book Value of Current Liabilities (Wartość Księgowa Zobowiązań Krótkoterminowych) BVCA - Book Value of Current Assets (Wartość Księgowa Aktywów Obrotowych) BVTA - Book Value of Total Assets (Wartość Księgowa Wszystkich Aktywów)

2.3 Krytyka wska źnika q-Tobina Wskaźnik q-Tobina, podobnie jak MV/BV jest głównie krytykowany ze względu na branie pod uwagę podczas liczenia wartości rynkowej firmy, na którą wpływają niezaleŜne siły i czynniki. Dlatego wy-stępujące wahania na giełdzie wpływają na wartość rynkową firmy, która nie odzwierciedla bieŜącej sytuacji, a prognozuje wartość firmy w przyszłości54. Metoda ta jest jednak szeroko uŜywana przez firmy i inwestorów, gdyŜ pozwala monitorować trendy zmian kapitału intelektualnego. Gdy wartość wskaźnika q-Tobina spada, moŜe to być sygnał ostrzegawczy dla inwestorów, ale i dla kierownictwa.

2.4 Wycena kapitału intelektualnego przez zastosowanie wskaźnika q-Tobina dla Grup śywiec S.A. i Ambra S.A.

W poniŜszych tabelach znajdują się obliczenia wskaźnika q-Tobina dla Grupy śywiec S.A. i Ambra S.A. Dla obliczeń przyjęto następujące załoŜenia:

• Cena akcji pochodzi z ostatniego notowania Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie dla badanego roku,

• Wszystkie dane bilansowe i z rachunku zysków i strat pochodzą z oficjalnych sprawozdań fi-nansowych poszczególnych Grup,

• Do wyliczenia wskaźnika q-Tobina wykorzystano metodę K.H Chunga i S.W. Pruitta.

51

S. Zambon, Study on the measurement of intangible assets and associated reporting practices 2003, [z:] http://ec.europa.eu/enterprise/services/business_related_services/policy_papers_brs/intangiblesstudy.pdf, z dnia 18.08.2008. 52

A. Cravera, M. Magilone, R. Ruggieri, La valutazione del capitale intellecttuale, [w:] Study on the measurement of in-tangible assets and associated reporting practices 2003, [z:] http://ec.europa.eu/enterprise/services/business_related_services/policy_papers_brs/intangiblesstudy.pdf, z dnia 18.08.2008.http://ec.europa.eu/enterprise/services/business_related_services/policy_papers_brs/intangiblesstudy.pdf 53

K.H. Chung, S.W. Pruitt, A Simple Approximation of Tobin’s q, Financial Management, 1994 (23, nr3), s.70-74 54

S. Zambon, Op.cit.

40

Tabela 6 - Wskaźnik q-Tobina dla Grupy śywiec S.A.

Etap Wska źnik Obja śnienie 2002 2003 2004 2005 2006 2007zł zł zł zł zł zł

1 MVCSWartość rynkowa akcji zwykłych 4 420 827 060 4 919 587 036 5 121 438 884 5 492 011 959 5 535 266 380 6 862 030 720

2 BVLTDZobowiązania długoterminowe 2 760 000 125 920 000 249 000 000 467 126 000 509 718 000 228 857 000

3 BVINV Zapasy 162 180 000 203 620 000 171 386 000 163 168 000 154 953 000 165 065 000

4 BVCLZobowiązania krótkoterminowe 542 737 000 602 262 000 514 576 000 712 874 000 918 666 000 1 423 817 000

5 BVCA Aktywa obrotowe 408 549 000 540 398 000 532 924 000 671 674 000 672 945 000 767 711 000

6 BVTA Aktywa 1 893 856 000 2 032 546 000 2 119 248 000 2 380 309 000 2 328 159 000 2 439 097 000

7 2,49 2,61 2,61 2,59 2,77 3,24

Wskaźnik q-Tobina

Wska źnik q-Tobina

Rok

Grupa śywiec S.A.

Zm

iana

(P

atrz

Kom

enta

rz)


41

Tabela 7 - Wskaźnik q-Tobina dla Grupy Ambra S.A.

Etap Wska źnik Obja śnienie 2002 2003 2004 2005 2006 2007zł zł zł zł

1 MVCSWartość rynkowa akcji zwykłych 151 253 152 207 973 084 293 052 982 255 847 437

2 BVLTDZobowiązania długoterminowe 30 855 000 38 104 000 44 306 000 91 514 000

3 BVINV Zapasy 63 997 000 60 357 000 93 041 000 100 713 000

4BVCL

Zobowiązania krótkoterminowe 94 481 000 103 059 000 158 805 000 165 279 000

5 BVCA Aktywa obrotowe 151 970 000 174 841 000 263 176 000 274 303 000

6 BVTA Aktywa 213 158 000 247 315 000 406 802 000 471 057 000

7 0,88 0,95 0,80 0,72

Wskaźnik q-Tobina

Wska źnik q-Tobina

Grupa Ambra S.A.

Rok

Legenda: Oznaczenie - nazwa angielska (nazwa polska) Wskaźnik q-Tobina= (MVCS + BVLTD + BVINV + BVLC - BVCA) / BVTA MVCS - Market Value Of Common Stock Shares (Wartość Rynkowa Akcji Zwykłych) BVLTD - Book Value Of Long-Term Debt (Wartość Księgowa Zobowiązań Długotermino-wych) BVINV - Book Value Of Inventories (Wartość Księgowa Zapasów) BVCL - Book Value Of Current Liabilities (Wartość Księgowa Zobowiązań Krótkotermino-wych) BVCA - Book Value Of Current Assets (Wartość Księgowa Aktywów Obrotowych) BVTA - Book Value Of Total Assets (Wartość Księgowa Wszystkich Aktywów)

42


Rysunek 26 - Wskaźnik q-Tobina - Grupa śywiec S.A. i Grupa Ambra S.A.

PowyŜszy wykres stworzony na podstawie obliczeń z tabel dla Grup śywiec S.A. i Ambra S.A. poka-zuje trendy kształtowania się wskaźnika q-Tobina na przestrzeni sześciu i czterech lat. Dla Grupy śywiec S.A. wysoki wskaźnik, sięgający 3,24 w 2007 roku i wzrastająca tendencja od 2002 roku pokazuje, Ŝe firma posiada duŜą przewagę konkurencyjną. Co więcej, tak wysoka wartość wskaźnika oznacza, Ŝe przedsiębiorstwo uzyskuje zyski monopolistyczne i posiada technologie i kapi-tał intelektualny, wiedzę, które pozwalają na pozytywny rozwój. Z drugiej strony jest Grupa Ambra S.A., która wykazuje tendencję spadkową tak, jak w przypadku wcześniejszego wskaźnika. Taki trend odzwierciedla spadek rozwoju kapitału intelektualnego w fir-mie. Równocześnie moŜna zaobserwować duŜą przewagę konkurencyjną Grupy śywiec S.A. nad Grupą Ambra S.A. w kontekście pozycji rynkowej. Podczas, gdy Grupa śywiec S.A. posiada pozycję lidera osiągającego zyski monopolistyczne, Grupa Ambra S.A. jest graczem na rynku, który próbuje konkurować z silniejszą grupą róŜnymi metodami (między innymi powiększając własną grupę).

3. CIV 3.1 Opis metody

Kolejną metodą szacowania kapitału intelektualnego jest metoda CIV (Calculated Intagible Value), czyli szacowana wartość aktywów niematerialnych. Została stworzona przez NCI Research do celów podatkowych przy wyznaczaniu rynkowej wartości aktywów niematerialnych55. Następnie została zmodyfikowana w 1995 roku przez T. Stewarta, co obecnie pozwala na wyznaczenie wartości kapitału intelektualnego firmy56.

3.2 Etapy liczenia Współcześnie metoda CIV jest siedmiostopniową kalkulacją zmodyfikowaną, przez T. Stewarta. Do obliczeń uŜywa się danych pochodzących ze sprawozdań firmy z trzech do pięciu lat. Dodatkowo po-biera się dane z rynku kapitałowego o wartości średniej stopy zwrotu na aktywach (ROA, Return of Assets) dla całego sektora.

55

S. Kasiewicz, W. Rogowski, M. Kicińska, kapitał intelektualny – spojrzenie z perspektywy interesariuszy, Kraków 2006. 56

J. Stańczyk, Z. Kryński, Metody pomiaru wartości kapitału intelektualnego przedsiębiorstwa, [z:] http://www.univ.rzeszow.pl/ekonomia/Zeszyt10/17.pdf, z dnia 12.08.2008.

2,49 2,61 2,61 2,59

2,77

3,24

0,88 0,950,80 0,72

0,00

0,50

1,00

1,50

2,00

2,50

3,00

3,50

2002 2003 2004 2005 2006 2007

Wa

rto

ść

Rok

Wskaźnik q-Tobina -Grupa śywiec S.A. i Grupa Ambra S.A.

Wskaźnik q-Tobina - Grupa śywiec S.A.

Wskaźnik q-Tobina - Grupa Ambra S.A.

43

Poszczególne etapy obliczania metodą CIV wyglądają następująco: Etap I Oblicza się średni zysk przed opodatkowaniem (brutto) z ostatnich trzech do pięciu lat.

� Dane z rachunku zysków i strat. Etap II Wyznaczenie średniej wartości aktywów materialnych z ostatnich trzech do pięciu lat.

� Dane z bilansu. Etap III Dzieli się średni zysk wyliczony na pierwszym etapie przez średnią wartość aktywów materialnych, uzyskując średni zwrot na aktywach materialnych (ROA). Kalkulacja: Średni zysk (Etap I) ÷ Średnia wartość aktywów materialnych (Etap II) × 100% = ROA dla spółki. Etap IV Oblicza się średni wskaźnik ROA dla całego sektora z ostatnich trzech do pięciu lat.

� Dane z rynku. Etap V Oblicza się nadwyŜkę. Kalkulacja: NadwyŜka = Średni zysk przed opodatkowaniem – (ROA dla całego sektora × średnia wartość akty-wów materialnych). Etap VI Oblicza się średnią stopę podatkową z ostatnich trzech do pięciu lat.

� Dane z rynku. Następnie oblicza się „Premię intelektualną”, czyli premię przypadającą na aktywa niematerialne. Kalkulacja: „Premia intelektualna” = Średnia stopa podatkowa × NadwyŜka (Etap V) – NadwyŜka (Etap V). Etap VII Wyznacza się odpowiednią stopę dyskontową, na przykład koszt kapitału dla przedsiębiorstwa.

� Kalkulacja kosztu kapitału. Następnie szacuje się bieŜąca wartość premii. Kalkulacja: BieŜąca wartość premii = „Premia intelektualna” (Etap VI) ÷ stopa dyskontowa.

3.3 Krytyka metody CIV NajwaŜniejszą krytyką metody CIV jest wykorzystywanie przez nią średniej wartości wskaźnika ROA, a nie rzeczywisty zwrot na aktywach. Wszelkie miary średnie są nie dokładne i często obniŜają lub zawyŜają wartość wskaźnika. Drugą wadą jest stosowanie stopy dyskontowej, czyli kosztu kapitału przedsiębiorstwa, która dla róŜ-nych przedsiębiorstw jest inna57.

57

S. Kasiewicz, W. Rogowski, M. Kicińska, kapitał intelektualny – spojrzenie z perspektywy interesariuszy, Kraków 2006.

44

3.4 Wycena kapitału intelektualnego metodą CIV dla Grup śywiec S.A. i Am-bra S.A.

PoniŜsze wyliczenia zostały przeprowadzone etapowo według poniŜszych załoŜeń:

• Średnia stopa dyskontowa dla Grupy Ambra S.A. wynosi 9,99%, natomiast dla Grupy śywiec S.A. wynosi 8,60% (na podstawie informacji zamieszczonych w sprawozdaniach finansowych z lat 2002-2007),

• ROA dla sektora, w którym konkurują Grupy śywiec S.A. i Ambra S.A. został przyjęty na po-ziomie 6,00%,

• Wszystkie dane bilansowe i z rachunku zysków i strat pochodzą z oficjalnych sprawozdań fi-nansowych poszczególnych Grup.

45

Tabela 8 - Wskaźnik CIV dla Grupy śywiec S.A.

Etap Wska źnik Metoda2002 2003 2004 2005 2006 2007

zł zł zł zł zł zł

1Zysk brutto

Dane z rachunku zysków i strat 102 588 000 257 542 000 329 373 000 229 834 333 416 807 000 425 526 000 525 077 000 455 803 333

2Aktywa materialne Dane z bilansu 1 368 497 000 1 393 386 000 1 469 973 000 1 410 618 667 1 618 072 000 1 544 751 000 1 556 568 000 1 573 130 333

3 ROA dla spółki

Zysk brutto / aktywa materialne x 100% 7,50% 18,48% 22,41% 16% 25,76% 27,55% 33,73% 29%

4ROA dla sektora Dane z rynku 6,00% 6,00% 6,00% 6 6,00% 6,00% 6,00% 6,00%

5

NadwyŜka

Zysk brutto - (ROA dla sektora X Aktywa materialne) 20 478 180 173 938 840 241 174 620 145 197 213 319 722 680 332 840 940 431 682 920 361 415 513

Stopa podatkowa Dane z rynku 19,00% 19,00% 19,00% 19,00% 19,00% 19,00% 19,00% 19,00%

Premia intelektualna

NadwyŜka X (1 - Stopa podatkowa) 16 587 326 140 890 460 195 351 442 117 609 743 258 975 371 269 601 161 349 663 165 292 746 566

Stopa dyskontowa

kosztu kapitału 8,60% 8,60% 8,60% 8,60% 8,60% 8,60% 8,60% 8,60%

BieŜąca wartość premii

Premia intelektualna / stopa dyskontowa 192 875 881 1 638 261 167 2 271 528 398 1 367 555 149 3 011 341 521 3 134 897 226 4 065 850 758 3 404 029 835

Zm

iana

(P

atrz

Kom

enta

rz)

Metoda CIV

Grupa śywiec S.A.

Rok Rok

6

7

Średnia Średnia

46

Tabela 9 - Wskaźnik CIV dla Grupy Ambra S.A.

Etap Wska źnik Metoda2004 2005 2006 2007

zł zł zł zł

1 Zysk bruttoDane z rachunku zysków i strat 19 511 000 25 199 000 33 259 000 33 774 000 27 935 750

2Aktywa materialne Dane z bilansu 43 912 000 43 808 000 103 378 000 138 146 000 82 311 000

3ROA dla spółki

Zysk brutto / aktywa materialne x 100% 44,43% 57,52% 32,17% 24,45% 34%

4ROA dla sektora Dane z rynku 6,00% 6,00% 6,00% 6,00% 6,00%

5

NadwyŜka

Zysk brutto - (ROA dla sektora X Aktywa materialne) 16 876 280 22 570 520 27 056 320 25 485 240 22 997 090

Stopa podatkowa Dane z rynku 19,00% 19,00% 19,00% 19,00% 19,00%Premia intelektualna

NadwyŜka X (1 - Stopa podatkowa) 13 669 787 18 282 121 21 915 619 20 643 044 18 627 643

Stopa dyskontowa

Kalkulacja kosztu kapitału 9,99% 9,99% 9,99% 9,99% 9,99%

BieŜąca wartość premii

Premia intelektualna / stopa dyskontowa 136 834 703 183 004 216 219 375 568 206 637 081 186 462 892

6

7

RokŚrednia

Grupa Ambra S.A.


47


Rysunek 27 - BieŜąca wartość premii – Grupa śywiec S.A. i Grupa Ambra S.A.

„Premia intelektualna” wskazuje, ile przedsiębiorstwo średnio zarobiłoby przy dostępnym kapitale intelektualnym w porównaniu z typową firmą z tej samej branŜy. Natomiast „bieŜąca wartość premii” jest równa wartości kapitału intelektualnego firmy. Grupa śywiec S.A. w latach 2002-2004 uzyskała średnią „bieŜącej wartości premii” na poziomie 1,3 mld PLN, a w latach 2005-2007 na poziomie 3,4 mld PLN, co według metody CIV wyznacza war-tość kapitału intelektualnego. Natomiast Grupa Ambra w okresie 2004-2007 posiadała średnio kapitał intelektualny o wartości 186 mln PLN. Wartość rynkowa Grupy śywiec S.A. na koniec 2007 roku wynosiła 6,8 mld PLN, co przy wartości kapitałów własnych na poziomie 786 mln PLN daje róŜnicę 6,01 mld, PLN, która zgodnie ze wskaźni-kiem MV/BV jest wartością kapitału intelektualnego spółki. Zestawiając wartość 3,4 mld PLN z 6,01 mld, PLN, moŜna wywnioskować, Ŝe wartość rynkowa Grupy śywiec S.A. została w duŜej mierze zdeterminowana wartością jej aktywów niematerialnych, ale równieŜ innymi czynnikami. Z drugiej strony wartość rynkowa Grupy Ambra S.A. na koniec 2007 roku wynosiła 255 mln PLN, co przy wartości kapitałów własnych na poziomie 214 mln PLN daje róŜnicę 39 mln, PLN, która zgodnie ze wskaźnikiem MV/BV jest wartością kapitału intelektualnego spółki. Zestawiając wartość 186 mln PLN z 39 mln, PLN, moŜna wywnioskować, Ŝe wartość rynkowa Grupy Ambra S.A. była zdetermi-nowana raczej innymi czynnikami niŜ wartością jej aktywów niematerialnych.

1 367 555 149

3 404 029 835

186 462 892

0

500 000 000

1 000 000 000

1 500 000 000

2 000 000 000

2 500 000 000

3 000 000 000

3 500 000 000

4 000 000 000

Średnia bieżącej wartości premii

Wa

rto

ść

BieŜąca wartość premii -Grupa śywiec S.A. i Grupa Ambra S.A.

KCE - Grupa Żywiec S.A. (2002-2004) KCE - Grupa Żywiec S.A. (2005-2007)

KCE - Grupa Ambra S.A. (2004-2007)

48

4. Metoda KCE 4.1 Opis metody

Model KCE (Knowledge Capital Earnings), czyli „Zysk z kapitału wiedzy” jest uwaŜany, jako rozwi-nięcie metody CIV opisanej wcześniej. Została opracowana przez profesora B. Lev’a na prośbę redak-torów magazyny CFO58. Metoda KCE jest oparta na ekonomicznej koncepcji produkcji, przy czym B. Lev pod pojęciem wyniku ekonomicznego rozumie zagregowaną wartość zysków z przeszłości, zy-sków przyszłych i wartości potencjalnego wzrostu59.

Wynik ekonomiczny = α × Aktywa materialne + β × Aktywa finansowe + γ × Aktywa niematerialne

Gdzie α, β i γ określają udział poszczególnych aktywów (materialnych, finansowych i niematerial-nych) w wyniku finansowym przedsiębiorstwa, czyli stopę zwrotu z danego rodzaju aktywów.

4.2 Etapy liczenia Etap I Szacuje się wartość rocznych znormalizowanych zysków przedsiębiorstwa.

� Dane z rachunku zysków i strat. Kalkulacja: Zysk znormalizowany = Zysk netto skorygowany o wartość wyniku ze zdarzeń nadzwyczajnych i lo-sowych. Etap II Szacuje się α i β czyli stopę zwrotu z aktywów materialnych i finansowych.

� Dla Grupy śywiec S.A.: o Stopa zwrotu z aktywów materialnych = 7%, o Stopa zwrotu z aktywów finansowych = 14%.

� Dla Grupy Ambra S.A.: o Stopa zwrotu z aktywów materialnych = 10%, o Stopa zwrotu z aktywów finansowych = 4%.

Następnie oblicza się zysk przypadający na aktywa materialne i aktywa finansowe, mnoŜąc stopę zwrotu z tych aktywów przez ich wartość. Etap III Oblicza się zysk z kapitału wiedzy. Kalkulacja: Kapitał wiedzy = Znormalizowany zysk (Etap I) – Zysk z aktywów materialnych (Etap II) – Zysk z aktywów finansowych (Etap II). Etap IV Oblicza się całkowitą wartość kapitału wiedzy. Szacuje się γ czyli stopę zwrotu z kapitału wiedzy (aktywów niematerialnych).

� Dla Grupy śywiec S.A.: o Stopa zwrotu z aktywów niematerialnych = 8%,

� Dla Grupy Ambra S.A.: o Stopa zwrotu z aktywów niematerialnych = 8%.

58

J. Stańczyk, Z. Kryński, Metody pomiaru wartości kapitału intelektualnego przedsiębiorstwa, [z:] http://www.univ.rzeszow.pl/ekonomia/Zeszyt10/17.pdf, z dnia 12.08.2008. 59

Strojny M., Metody i narzędzia pomiaru kapitału intelektualnego w organizacji, [w:] Dobija D. (red.), Pomiar i rozwój kapitału ludzkiego przedsiębiorstwa, PFPK, Warszawa 2003.

49

Kalkulacja: Całkowita wartość kapitału wiedzy = Zysk z kapitału intelektualnego (Etap III) ÷ stopa zwrotu z kapitału wiedzy.

4.3 Krytyka metody KCE Główną wadą metody KCE jest szacowanie stopy zwrotu z aktywów i kalkulowanie na jej podstawie poszczególnych zysków z odpowiednich kapitałów. RównieŜ podział zysku na trzy źródła: aktywa materialne, niematerialne i finansowe jest sprzeczny z zasadami rachunkowości, gdzie zysk jest jeden i niepodzielny, gdyŜ jest sumą powyŜszych, powiązanych ze sobą czynników, których nie da się wy-odrębnić60.

4.4 Wycena kapitału intelektualnego metodą KCE dla Grup śywiec S.A. i Am-bra S.A.

PoniŜsze wyliczenia zostały przeprowadzone etapowo według poniŜszych załoŜeń:

• Wszystkie dane bilansowe i z rachunku zysków i strat pochodzą z oficjalnych sprawozdań fi-nansowych poszczególnych Grup,

• Wyliczenia metodą KCE nie obejmują prognoz dla kolejnych lat, a jedynie dane historyczne ze względu na niestabilną sytuację gospodarki światowej trudno jest przewidzieć trendy i zacho-wania konsumentów,

• Przyjęto następujące stopy zwrotu: o Dla Grupy śywiec S.A.61:

� Stopa zwrotu z aktywów materialnych = 7%, � Stopa zwrotu z aktywów finansowych = 14%, � Stopa zwrotu z aktywów niematerialnych = 8%.

o Dla Grupy Ambra S.A.62: � Stopa zwrotu z aktywów materialnych = 10%, � Stopa zwrotu z aktywów finansowych = 4%, � Stopa zwrotu z aktywów niematerialnych = 8%.

60

S. Kasiewicz, W. Rogowski, M. Kicińska, kapitał intelektualny – spojrzenie z perspektywy interesariuszy, Kraków 2006. 61 Money. Pl, Dane o Grupie śywiec S.A., [z:] http://www.money.pl/gielda/spolki_gpw/grupa;zywiec;sa,ZWC,informacje.html , z dnia 03.08.2008. 62 Money. Pl, Dane o Grupie Ambra S.A., [z:] http://www.money.pl/gielda/spolki_gpw/ambra;sa,AMB,informacje.html, z dnia 03.08.2008.

50

Tabela 10 - Wskaźnik KCE dla Grupy śywiec S.A.

Etap Wska źnik Metoda2002 2003 2004 2005 2006 2007

zł zł zł zł zł zł

1 Zysk znormalizowanyDane z rachunku zysków i strat 102 588 000 257 542 000 329 373 000 416 807 000 425 526 000 525 077 000

Stopa zwrotu z aktywów materialnych

przyjęta na podstawie rynku i sytuacji spółki 7% 7% 7% 7% 7% 7%

Aktywa materialne Dane z bilansu 1 368 497 000 1 393 386 000 1 469 973 000 1 618 072 000 1 544 751 000 1 556 568 000

Zysk przypadający na aktywa materialne

Aktywa materialne X stopa zwrotu z aktywów materialnych 95 794 790 97 537 020 102 898 110 113 265 040 108 132 570 108 959 760

Stopa zwrotu z aktywów finansowych


Aktywa finansowe Dane z bilansu 246 369 336 778 000 361 538 000 507 962 000 517 992 000 533 417 000

Zysk przypadający na aktywa finansowe

Aktywa finansowe X stopa zwrotu z aktywów finansowych 34 492 47148920 50 615 320 71 114 680 72 518 880 74 678 380

3Zysk z kapitału wiedzy (KCE)

Zysk znormalizowany - zysk przypadający na aktywa materialne - zysk przypadający na aktywa finansowe 6 758 718 112 856 060 175 859 570 232 427 280 244 874 550 341 438 860

Stopa zwrotu z kapitału wiedzy


Kapitał wiedzy

Zysk z kapitału wiedzy (KCE) / stopa zwrotu z kapitału wiedzy 84 483 979 1 410 700 750 2 198 244 625 2 905 341 000 3 060 931 875 4 267 985 750

Metoda KCE

Grupa śywiec S.A.

Zm

iana

(P

atrz

Kom

enta

rz)

4

2

Rok Rok

51

Tabela 11 - Wskaźnik KCE dla Grupy Ambra S.A.

Etap Wska źnik Metoda2004 2005 2006 2007

zł zł zł zł1 Zysk znormalizowany Dane z rachunku zysków i strat 19 511 000 25 199 000 33 259 000 33 774 000

Stopa zwrotu z aktywów materialnych

przyjęta na podstawie rynku i sytuacji spółki 10% 10% 10% 10%

Aktywa materialne Dane z bilansu 43 912 000 43 808 000 103 378 000 138 146 000Zysk przypadający na aktywa materialne

Aktywa materialne X stopa zwrotu z aktywów materialnych 4 391 200 4 380 800 10 337 800 13 814 600

Stopa zwrotu z aktywów finansowych

przyjęta na podstawie rynku i sytuacji spółki 4,00% 4,00% 4,00% 4,00%

Aktywa finansowe Dane z bilansu 87 973 000 114 484 000 170 135 000 173 590 000Zysk przypadający na aktywa finansowe

Aktywa finansowe X stopa zwrotu z aktywów finansowych 3 518 920 4 579 360 6 805 400 6 943 600

3 Zysk z kapitału wiedzy (KCE)

Zysk znormalizowany - zysk przypadający na aktywa materialne - zysk przypadający na aktywa finansowe 11 600 880 16 238 840 16 115 800 13 015 800

Stopa zwrotu z kapitału wiedzy

przyjęta na podstawie rynku i sytuacji spółki 8% 8% 8% 8%

Kapitał wiedzy

Zysk z kapitału wiedzy (KCE) / stopa zwrotu z kapitału wiedzy 145 011 000 202 985 500 201 447 500 162 697 500

4

Metoda KCE

Rok

2

Grupa Ambra S.A.

52


Rysunek 28 - Wycena kapitału intelektualnego metodą KCE – Grupa śywiec S.A. i Grupa Ambra S.A.

Grupa śywiec S.A., według metody, KCE, posiadała kapitał intelektualny w 2007 roku o wartości 4,26 mld PLN, podczas, gdy metodą CIV w tym samym roku osiągnął wartość 4,06 mld PLN, co jest wartością zbliŜoną. Natomiast Grupa Ambra S.A. posiadała kapitał intelektualny w 2007 roku o warto-ści 162 mln według metody KCE, a 206 mln według CIV. W tym wypadku występuje trochę większa róŜnica w wyniku. Uwarunkowane jest to głównie doborem i oszacowaniem stóp zwrotu dla przedsię-biorstwa. Dlatego ta metoda jest przez wielu naukowców uwaŜana za niedokładną, jednakŜe inwesto-rzy uwaŜają wyniki tej metody za bardziej istotną informację niŜ standardowe wskaźniki finansowe.

84 483 979

1 410 700 750

2 198 244 625

2 905 341 0003 060 931 875

4 267 985 750

145 011 000202 985 500

201 447 500

162 697 500

0

500 000 000

1 000 000 000

1 500 000 000

2 000 000 000

2 500 000 000

3 000 000 000

3 500 000 000

4 000 000 000

4 500 000 000

2002 2003 2004 2005 2006 2007

War

tość

Rok

Wycena kapitału intelektualnego metodą KCE –Grupa śywiec S.A. i Grupa Ambra S.A.

KCE - Grupa Żywiec S.A.

KCE - Grupa Ambra S.A.

53

5. Porównanie metod wyceny kapitału intelektualnego W tej części zaprezentowane zostanie zestawienie metod wyceny kapitału intelektualnego opisanych w tej pracy wraz z wynikami tych analiz. Ma to na celu podsumowanie i porównanie w jednym miejscu najwaŜniejszych elementów wybranych metod.63

Tabela 12 - Zestawienie metod wyceny kapitału intelektualnego

Metoda Cel Zalety Wady

Metoda pozwala wycenić wartość kapitału intelektualnego. Wyniki moŜna łatwo porównywać.

Zastosowanie stopy dyskontowej, którą trudno wyliczyć jak i uŜywanie wartości średnich w obliczeniach.

Łatwa w kalkulacji, pozwala jak metoda CIV oszacować wartość kapitału intelektualnego.

Problematyczne podzielenie zysku ze względu na jego pochodzenie z aktywów materialnych, finansowych i niematerialnych. Nieprecyzyjny sposób określania stopy zwrotu z aktywów.

Wycena wartości kapitału intelektualnego równieŜ w firmach nienotowanych na giełdzie. Dodatkowo zbadanie efektywności wykorzystania IC.

Wyjaśnienie rozbieŜności pomiędzy wartością rynkową a księgową firmy

Pozwala przewidzieć decyzje inwestycyjne niezaleŜnie od czynników makroekonomicznych

Wycena wartości kapitału intelektualnego.

Wycena wartości kapitału intelektualnego.

Dane do obliczeń są łatwo dostępne, natomiast intepretacja prosta. Metoda umoŜliwia proste porównywanie firm.

Koncepcja, Ŝe kapitał intelektualny jest ilorazem dwóch róŜnych wycen księgowej i rynkowej.

Pozwala zdiagnozować nieefektywne obszary działalności. Częsty monitoring pozwala na interwencję i zmianę strategii firmy. Prosty sposób kalkulacji i obiektywny pozwalający na porównanie firm i państw.

Wskazuje zdolność kapitału intelektualnego do tworzenia wartości dodanej, ale nie określa jej wartości.

Jasna interpretacja wyniku i łatwe porównanie firm. Obiektywny i prosty do wyliczenia.

Kontrowersyjne stwierdzenie, Ŝe kapitał jest róŜnicą pomiędzy wartością rynkową, a wartością księgową.

VAIC™

Wskaźnik warto ści rynkowej do wartości

księgowej MV/BV

Wskaźnik q-Tobina

CIV

KCE

63

S. Kasiewicz, W. Rogowski, M. Kicińska, kapitał intelektualny – spojrzenie z perspektywy interesariuszy, Kraków 2006.

54

Tabela 13 - Zestawienie wyników wyceny kapitału intelektualnego wybranymi metodami.

Metoda Firma Rok

VAIC™

2002 2003 2004 2005 2006 2007 Grupa śywiec S.A. 2,07 3,19 2,75 3,15 3,52 4,08

Grupa Ambra S.A. 4,07 3,71 6,93 6,37 RóŜnica 1,32 0,56 3,41 2,29

Wskaźnik warto-ści rynkowej do warto ści ksi ęgo-wej MV/BV

2002 2003 2004 2005 2006 2007 Grupa śywiec S.A. 3,28 3,77 3,78 4,58 6,15 8,73


Wskaźnik q-Tobina

2002 2003 2004 2005 2006 2007 Grupa śywiec S.A. 2,49 2,61 2,61 2,59 2,77 3,24


CIV

2002 2003 2004 2005 2006 2007 Grupa śywiec S.A.

192 875 881

1 638 261 167 2 271 528 398 3 011 341 521 3 134 897 226 4 065 850 758

Grupa Ambra S.A. 136 834 703 183 004 216 219 375 568 206 637 081 RóŜnica 2 134 693 695 2 828 337 305 2 915 521 658 3 859 213 677

KCE

2002 2003 2004 2005 2006 2007 Grupa śywiec S.A. 84 483 979

1 410 700 750 2 198 244 625 2 905 341 000 3 060 931 875 4 267 985 750

Grupa Ambra S.A. 145 011 000 202 985 500 201 447 500 162 697 500

RóŜnica 2 053 233 625 2 702 355 500 2 859 484 375 4 105 288 250

55

Wyniki zaprezentowane w Tabeli 12 pokazują olbrzymią róŜnicę pomiędzy Grupą śywiec S.A. i Gru-pą Ambra S.A. pod względem wartości kapitału intelektualnego. Wynika to z wielkości firm i zakresu ich działalności. JednakŜe istotnym elementem w tym porównaniu jest to, Ŝe mimo przewagi w wartości, to jednak Grupa Ambra S.A. wykorzystuje swój kapitał intelektualny bardziej efektywnie od Grupy śywiec S.A. co wynika z analizy wskaźnika VAIC™. Mimo to, Grupa śywiec S.A. posiada przewagę konkurencyjną, co pozwala jej osiągać zyski monopo-listyczne, co wynika z analizy wskaźnika q-Tobina. PowyŜsze wyniki pokazują, Ŝe Grupa śywiec S.A. posiada duŜą wartość kapitału intelektualnego, któ-rym zarządza mniej efektywnie od Grupy Ambra S.A., jednak ze względu na swoją wielkość wskaźnik VAIC™ o wartości 4,08 jest wysoki. Inwestorzy docenili inwestycje tej grupy w kapitał intelektual-nych wyceniając akcje tej spółki wysoko. Pokazuje to wielki wpływ wartości kapitału intelektualnego podczas tworzenia wartości firmy. Z drugiej strony znajduje się Grupa Ambra S.A., która kontynuuje swój rozwój poprzez powiększanie swoich kapitałów i zakresu działalności. Na stan z 2007 bardzo efektywnie wykorzystywało swój kapi-tał intelektualny, co pokazuje wysoki wskaźnik VAIC™ na poziomie 6,37. Kluczowym zadaniem dla spółki jest utrzymywanie wysokiej efektywności przy jednoczesnym wzroście wartości kapitału inte-lektualnego.

56

Wnioski końcowe Kapitał intelektualny jest uwaŜany za ukryte „bogactwo organizacji”64, które nie jest uwzględnione w raportach finansowych i rozliczeniach księgowych. Istnienie aktywów niematerialnych jest dostrzega-ne przez inwestorów i obecnie głównym czynnikiem wpływającym na decyzje strategiczne firm i ich udziałowców. Z powodu braku zasad rachunkowości regulujących mierzenie wartości kapitału intelek-tualnego powstało wiele metod, które mają na celu wyliczenie i zdiagnozowanie tego obszaru przed-siębiorstwa. PowyŜsza praca przedstawiła metodę, VAIC™, jako najpoŜyteczniejszą dla przedsiębiorstw, gdyŜ pozwala na monitorowanie efektywności wykorzystania poszczególnych składników kapitału intelek-tualnego w firmie. Analiza Ante Pulica jest obiektywna i prosta w zastosowaniu pozwalając na porów-nywanie wielu przedsiębiorstw i krajów. Z drugiej strony zaprezentowano alternatywne metody wprowadzone przez innych ekspertów z zakre-su kapitału intelektualnego. KaŜda z analiz i modeli ma swoje wady i zalety. Najistotniejszą wadą jest uwzględnianie w wyliczeniach wartości rynkowej, która jest bardzo zmienna i wpływają na nie czyn-niki niezaleŜne od firmy czy rynku. Fluktuacje w gospodarce mogą zwiększać lub zmniejszać wartość rynkową powodując niedoszacowanie lub przeszacowanie indykatorów. Nie mniej jednak, bieŜące monitorowanie wskaźników dotyczących kapitału intelektualnego i obser-wacja efektywności wykorzystania kapitałów firmy ułatwia zarządzanie. Główną zaletą częstej analizy jest moŜliwość dostrzeŜenia nieefektywnych obszarów działalności przedsiębiorstwa i szybka inter-wencja zarządu. MenadŜerowie i udziałowcy świadomie zarządzający kapitałem intelektualnym mają wpływ na kre-owanie wartości firmy, której powiększanie jest często celem strategicznym. Dlatego poznanie metod wyceny kapitału intelektualnego, a następnie odpowiednia interpretacja wyników jest istotnym punk-tem w szkoleniu kadr zarządczych kaŜdej współczesnej firmy. Zwłaszcza w okresie, gdzie zasoby wiedzy są bardziej wartościowe niŜ zasoby finansowe. Jest wiele dróg i strategii budowania kapitału intelektualnego. Na samym początku firma powinna zi-dentyfikować podstawowe kompetencje, jakie posiada i skupić się na nich, jako na swoich mocnych punktach. Inwestować w te umiejętności by się w nich specjalizować. Z drugiej strony moŜna zadać pytania o obecne gusta klientów i starać się prognozować przyszłe trendy. Podejście, gdzie to klient i jego zachowanie jest głównym punktem uwagi dla firmy daje równieŜ potencjał na wzrost wartości intelektualnej poprzez odkrycie aspektów, na które wcześniej firma nie zwracała uwagi. Kolejne po-dejście wskazuje na obserwację konkurencji. Wnikliwa analiza kolejnych kroków konkurentów po-zwala na szybkie dostosowanie strategii, ale i planowanie inwestycji, które zwiększą wartość kapitału intelektualnego. Badanie poczynań konkurencji jest istotne by nie stracić przewagi konkurencyjnej. Pokazuje to równieŜ, Ŝe inwestycje w kapitał intelektualny są potrzebne na bieŜąco, poniewaŜ konku-rencja nie próŜnuje i kaŜdy chce być liderem. Kapitał intelektualny pozwala budować przewagę konkurencyjną, jednakŜe trzeba sukcesywnie inwe-stować w ten obszar by jej nie stracić. Warunki i sytuacja na rynku zmienia się z dnia na dzień i trzeba być na bieŜąco z technologiami jak i zastosowaniami. Monitoring rynku i konkurentów pozwala na wyznaczenie kierunków inwestycyjnych i strategicznych, które umoŜliwi ą uzyskanie większej bazy klientów. Porównanie wartości kapitału intelektualnego jak i wskaźników badających efektywność wykorzystania tego kapitału z konkurencją pozwala firmie na zbadanie swojej pozycji na rynku. Taka konfrontacja wyników ułatwia firmie sformułowanie strategii i planów na przyszłość oraz eliminację obszarów nieefektywnych jak i tych bez perspektyw rozwoju.

64

M. Kwiecień, B. Iwasieczko, D. Markiewicz-Rudnicka, K. Piotrowska, Rozwój gospodarczy w społeczeństwie wiedzy – nowe wyzwania, [z:] http://www.instytut.info/IIIkonf/referaty/3c/Kwiecien_inni.pdf, z dnia 05.08.2008.

57

Literatura KsiąŜki:

• D. Dobija (red.) Pomiar i rozwój kapitału ludzkiego przedsiębiorstwa: materiały na konferen-cję, Polska Fundacja Promocji Kadr i Zarządzania, Warszawa 2003.

• L. Edvinsson, M. S. Malone, Kapitał intelektualny, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001.

• Intellectual Capital Center Croatia, Handbook of intellectual capital management in compa-nies, Zagrzeb 2007.

• A. Jarugowa, J. Fijałkowska, Rachunkowość i zarządzanie kapitałem intelektualnym, Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr, Gdańsk 2002.

• S. Kasiewicz, W. Rogowski, M. Kicińska, kapitał intelektualny – spojrzenie z perspektywy in-teresariuszy, Kraków 2006.

• A. Pocztowski (red.), Kapitał Intelektualny: dylematy i wyzwania, red., WyŜsza Szkoła Bizne-su, Nowy Sącz 2001.

• J. Rae, The Sociological Theory of Capital, Macmillan, London 1834. • T. Stewart, Intellectual Capital: The New Wealth of Organizations, Nicolas Brealey, Londyn

1997. • P. H. Sullivan, Value-driven Intellectual Capital. How to Convert Intangible Corporate Assets

into Market Value, A Brief History of the ICM Movement, Wiley 2000, s. 238-244.

Rozdziały w ksiąŜkach:

• M. Kicińska, Metody pomiaru kapitału intelektualnego, [w:] S. Kasiewicz, W. Rogowski, M. Kicińska, kapitał intelektualny – spojrzenie z perspektywy interesariuszy, Kraków 2006.

• B. Nogalski, J. Rybnicki, Zarządzanie portfelem kapitału intelektualnego, [w:] A. Pocztowski (red.), Kapitał Intelektualny: dylematy i wyzwania, WyŜsza Szkoła Biznesu, Nowy Sącz 2001, s. 83

• W. Rogowski, Kapitał intelektualny jako generator nowych czynników konkurencyjności [w:] S. Kasiewicz, W. Rogowski, M. Kicińska, kapitał intelektualny – spojrzenie z perspektywy in-teresariuszy, Kraków 2006, s. 62-72.

• M. Strojny, Metody i narzędzia pomiaru kapitału intelektualnego w organizacji, [w:] D. Dobija (red.), Pomiar i rozwój kapitału ludzkiego przedsiębiorstwa: materiały na konferencję, Polska Fundacja Promocji Kadr i Zarządzania, Warszawa 2003, s. 100.

Raporty • A. Cravera, M. Magilone, R. Ruggieri, La valutazione del capitale intellecttuale, [w:] Study on

the measurement of intangible assets and associated reporting practices 2003, [z:] http://ec.europa.eu/enterprise/services/business_related_services/policy_papers_brs/intangiblesstudy.pdf, z dnia 18.08.2008.

• Grupa śywiec S.A., http://www.grupazywiec.pl/inwestorzy/raporty_roczne/, z dnia 25.07.2008 • Grupa Ambra S.A., http://www.ambra.com.pl/pl/93.php, z dnia 24.07.2008. • I. Warschat, K. Wagner, I. Hauss, Measurement system for the evaluation of R&R knowledge in

the Engineering sector, report on workshop intellectual capital/intangible investments, Euro-pean commission, 1999.

• S. Zambon, Study on the measurement of intangible assets and associated reporting practices 2003,[z:] http://ec.europa.eu/enterprise/services/business_related_services/policy_papers_brs/intangiblesstudy.pdf, z dnia 18.08.2008.

58

Artykuły:

• P.N. Bukh, H.T. Larsen, J. Mouritsen, Constructing intellectual capital statements , Scandina-vian Journal of Management, 2001 (17, nr 1), s. 87-108.

• I. Caddy, Intellectual capital: recognizing both assets and liabilities, Journal of intellectual capital, 2000 (1, nr 2), s. 129-146.

• K.H. Chung, S.W. Pruitt, A Simple Approximation of Tobin’s q, Financial Management, 1994 (23, nr3), s.70-74

• A. J. Fazlagić, Docenić (i zmierzyć) kapitał intelektualny, [z:] http://cio.cxo.pl/artykuly/55139/Docenic..i.zmierzyc..kapital.intelektualny.html, z dnia 08.08.2008.

• O. Gupta, G. Roos, Mergers and acquisitions through an intellectual capital perspective, Jour-nal of intellectual capital, 2001 (2, nr 3), s. 297-309.

• J. Guthrie, The management, measurement and the reporting of intellectual capital, Journal of intellectual capital, 2001 (2, nr 1), s. 27-41.

• J. Hofmann, How intellectual capital creates value, [z:] http://www.dbresearch.com/PROD/DBR_INTERNET_EN-PROD/PROD0000000000229016.pdf, z dnia 04.08.2008.

• D. Jemielniak, Zarządzanie wiedzą, [z:] http://www.wspiz.edu.pl/getFile.php/gfx/kozminski/pl/default_opisy/521/4/1/wyklad_5_-_organizacja_uczaca_sie_a_inteligentna.pdf, z dnia 04.08.2008.

• G. Kannan, W.G. Aulbur, Intellectual capital - Measurement effectiveness, Journal of intellec-tual capital, 2004 (5, nr 3), s. 389-913.

• A. Kowalik, Kapitał Intelektualny – czy to działa?, [z:] http://cfo.cxo.pl/artykuly/42142.html, z dnia 07.08.2008.

• M. Kunasz, Próba wyceny kapitału intelektualnego przedsiębiorstw notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie, [z:] http://mikro.univ.szczecin.pl/bp/pdf/16/13.pdf, z dnia 06.08.2008.

• M. Kwiecień, B. Iwasieczko, D. Markiewicz-Rudnicka, K. Piotrowska, Rozwój gospodarczy w społeczeństwie wiedzy – nowe wyzwania, [z:] http://www.instytut.info/IIIkonf/referaty/3c/Kwiecien_inni.pdf, z dnia 05.08.2008.

• M. Nycz, B. Smok, Jak mierzyć kapitał intelektualny, [z:] http://swo.ae.katowice.pl/_pdf/223.pdf, z dnia 06.08.2008.

• A. Pulic, Future IC developments for nations, [z:] http://www.vaic-on.net/download/Papers/Keynote%20on%20Future%20IC-developments%20for%20nations.pdf.

• A. Pulic, MVA and VAIC™ Analysis of randomly selected companies from FTSE 250 in 2000, [z:] http://www.vaic-on.net/download/ftse30.pdf, z dnia 10.08.2008.

• A. Pulic, VAIC™ - An Accounting Tool for IC Management, [w:] S. Kasiewicz, W. Rogowski, M. Kicińska, kapitał intelektualny – spojrzenie z perspektywy interesariuszy, Kraków 2006.

• A. Pulic, VAIC™ calculation, [z:] http://www.vaic-on.net/download/VAIC-calculation.pdf, z dnia 08.08.2008.

• K. Regulski, Kapitał intelektualny, zarządzanie wiedzą a moŜe zarządzanie personelem?, Gaze-ta IT, Nr 9 (39), Październik 2005

• G. Roos, J. Roos, Measuring your company’s intellectual performance, Long Range Planning, 1997 (30, nr 3), s. 413-426.

• A. Seetharaman, Kevin Lock Teng Low, A.S. Saravanan, Comparative justification on intellec-tual capital, Journal of Intellectual Capital, 2004 (5, nr 4), s. 522-539.

• A. Sopińska, P. Wachowiak, Jak mierzyć kapitał intelektualny w przedsiębiorstwie?, [z:] http://www.e-mentor.edu.pl/artykul_v2.php?numer=4&id=51, z dnia 19.08.2008.

• J. Stańczyk, Z. Kryński, Metody pomiaru wartości kapitału intelektualnego przedsiębiorstwa, [z:] http://www.univ.rzeszow.pl/ekonomia/Zeszyt10/17.pdf, z dnia 12.08.2008.

59

• J. Swart, Intellectual capital: disentangling an enigmatic concept, Journal of intellectual capi-tal, 2006 (7, nr 2), s. 136-159.

• Z. Wilimowska, Cele wyceny przedsiębiorstw, [z:] http://www.pwsz.nysa.pl/instytut/finanse/wilimowska/wycena2.pdf, z dnia 12.08.2008.

Strony www:

• A. Pulic, Basic information on VAIC™, [z:] http://www.vaic-on.ne, z dnia 10.08.2008. • A. Pulic, About us, [z:] http://www.vaic-on.net, z dnia 10.08.2008. • A. Pulic, Value Creation Efficiency Analysis – VAIC™, [z:] http://www.vaic-on.net/start.htm, z

dnia 12.08.2008. • Akademia Balanced Scorecard, Kapitał intelektualny, [z:]

http://www.bsc.edu.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=50&Itemid=39#_ftn20, z dnia 15.08.2008.

• http://go.webassistant.com/areopa/pho_pub_view_album.lhtml?-Token.ID=MzAx, z dnia 20.08.2008.

• I. Warschat, K. Wagner, I. Hauss, Measurement system for the evaluation of R&R knowledge in the Engineering sector, report on workshop intellectual capital/intangible investments, Euro-pean commission, 1999, [w:] Akademia Balanced Scorecard, Kapitał intelektualny, [z:] http://www.bsc.edu.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=50&Itemid=39#_ftn20, z dnia 15.08.2008.

• Investor Words, Capital, [z:] http://www.investorwords.com/694/capital.html, z dnia 12.08.2008

• KLM, Inc ® Management Consultation, What is intellectual capital ?, [z:] http://www.klminc.com/intellect_cap/whatis.html, z dnia 17.08.2008.

• L. Edvinsson, M. S. Malone, Kapitał intelektualny, PWN, Warszawa 2001, s. 45 [w:] Akade-mia Balanced Scorecard, Kapitał intelektualny, [z:] http://www.bsc.edu.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=50&Itemid=39#_ftn20, z dnia 15.08.2008.

• Money. Pl, Dane o Grupie Ambra S.A., http://www.money.pl/gielda/spolki_gpw/ambra;sa,AMB,informacje.html, z dnia 03.08.2008.

• Money. Pl, Dane o Grupie śywiec S.A., [z:] http://www.money.pl/gielda/spolki_gpw/grupa;zywiec;sa,ZWC,informacje.html, z dnia 03.08.2008.

• Nowoczesna firma, Profil Ante Pulica, [z:] http://prof.-ante.pulic.nf.pl, z dnia 09.08.2008. • T. Stewart, Intellectual Capital: The New Wealth of Organizations, Nicolas Brealey, Londyn

1997 [w:] Akademia Balanced Scorecard, Kapitał intelektualny, [z:] http://www.bsc.edu.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=50&Itemid=39#_ftn20, z dnia 15.08.2008.

60

Spis rysunków Rysunek 1 – Opracowanie własne - RóŜne nazwy kapitału intelektualnego ............................................ 8 Rysunek 2 – Opracowanie własne - Marka i kapitał intelektualny ........................................................ 10 Rysunek 3 – Opracowanie własne - Koncepcja kapitału intelektualnego autorstwa I. Warschat, K. Wagner, I. Hauss .................................................................................................................................... 10 Rysunek 4 – Opracowanie własne - Kapitał intelektualny według Skandii ............................................ 11 Rysunek 5 - Koncepcja modelu VAIC™ ................................................................................................. 16 Rysunek 6 - Zasoby (Resources) – Grupa śywiec S.A. ........................................................................... 21 Rysunek 7 - Efektywność (Efficiency) – Grupa śywiec S.A. ................................................................... 22 Rysunek 8 - Analiza VAIC™ - Zasoby (Resources) – Grupa Ambra S.A. .............................................. 23 Rysunek 9 - Analiza VAIC™ - Efektywność (Efficiency) – Grupa Ambra S.A. ...................................... 23 Rysunek 10 - Efektywność wykorzystania kapitału ludzkiego(VAHU) ................................................... 24 Rysunek 11 - Efektywność wykorzystania kapitału strukturalnego (STVA) ........................................... 25 Rysunek 12 - Efektywność wykorzystania zaangaŜowanego kapitału własnego (VACA) ...................... 25 Rysunek 13 - Współczynnik intelektualnej wartości dodanej(VAIC) ...................................................... 26 Rysunek 14 – Czynniki wpływające na wzrost wartości dodanej (VA) .................................................. 27 Rysunek 15 - Czynniki wpływające na efektywność wykorzystania kapitału własnego (VACA) ............ 27 Rysunek 16 - Czynniki wpływające na efektywność wykorzystania kapitału ludzkiego (VAHU) ........... 28 Rysunek 17 - Czynniki wpływające na efektywność wykorzystania kapitału strukturalnego (STVA) .... 29 Rysunek 18 - Czynniki wpływające na efektywność wykorzystania kapitału intelektualnego (VAIC) ... 29 Rysunek 19 - Czynniki wpływające na wzrost wartości dodanej (VA) ................................................... 30 Rysunek 20 - Czynniki wpływające na efektywność wykorzystania kapitału własnego (VACA) ............ 31 Rysunek 21 - Czynniki wpływające na efektywność wykorzystania kapitału ludzkiego (VAHU) ........... 31 Rysunek 22 - Czynniki wpływające na efektywność wykorzystania kapitału strukturalnego (STVA) .... 32 Rysunek 23 - Czynniki wpływające na efektywność wykorzystania kapitału intelektualnego (VAIC) ... 33 Rysunek 24 – Opracowanie własne - Schemat wartości firmy ............................................................... 34 Rysunek 25 - Wskaźnik wartości rynkowej do wartości księgowej MV/BV dla Grup śywiec S.A. i Ambra S.A. .............................................................................................................................................. 38 Rysunek 26 - Wskaźnik q-Tobina - Grupa śywiec S.A. i Grupa Ambra S.A. ......................................... 42 Rysunek 27 - BieŜąca wartość premii – Grupa śywiec S.A. i Grupa Ambra S.A. .................................. 47 Rysunek 28 - Wycena kapitału intelektualnego metodą KCE – Grupa śywiec S.A. i Grupa Ambra S.A. ................................................................................................................................................................ 52

Spis tabel Tabela 1 - VAIC™ dla Grupy śywiec S.A. ............................................................................................. 19 Tabela 2 - VAIC™ dla Grupy Ambra S.A. ............................................................................................. 20 Tabela 3 - Legenda dla metody VAIC™ ................................................................................................. 21 Tabela 4 - Wskaźnik wartości rynkowej do wartości księgowej MV/BV dla Grupy śywiec S.A. ........... 36 Tabela 5 - Wskaźnik wartości rynkowej do wartości księgowej MV/BV dla Grupy Ambra S.A............. 37 Tabela 6 - Wskaźnik q-Tobina dla Grupy śywiec S.A. ........................................................................... 40 Tabela 7 - Wskaźnik q-Tobina dla Grupy Ambra S.A. ........................................................................... 41 Tabela 8 - Wskaźnik CIV dla Grupy śywiec S.A. ................................................................................... 45 Tabela 9 - Wskaźnik CIV dla Grupy Ambra S.A. .................................................................................... 46 Tabela 10 - Wskaźnik KCE dla Grupy śywiec S.A. ................................................................................ 50 Tabela 11 - Wskaźnik KCE dla Grupy Ambra S.A.................................................................................. 51 Tabela 12 - Zestawienie metod wyceny kapitału intelektualnego .......................................................... 53 Tabela 13 - Zestawienie wyników wyceny kapitału intelektualnego wybranymi metodami. .................. 53

61

WyŜsza Szkoła Informatyki i Zarządzania z siedzibą w Rzeszowie Wydział Ekonomiczny

Streszczenie pracy dyplomowej licencjackiej Wycena kapitału intelektualnego metodą VAIC™

dla Grupy śywiec S.A. i Grupy Ambra S.A.. Autor: Mariusz Andreasik Promotor: Prof. dr hab. Krzysztof Opolski Słowa kluczowe: kapitał intelektualny, metoda VAIC™ Wzrost znaczenia kapitału intelektualnego i jego roli w tworzenia wartości firmy spowodował potrzebę badań nad tą kon-cepcją. Ilość ekspertów, którzy definiują i opisują ten obszar jest duŜa, dlatego istotne jest wyodrębnienie głównych nur-tów, ścieŜek myślenia. Jednak kluczowym elementem jest wycena wartości kapitału intelektualnego przedsiębiorstwa. PowyŜsza praca dyplomowa szczegółowo zajmuje się metodą profesora Ante Pulica - VAIC™, która pozwala zbadać efek-tywność wykorzystania kapitału intelektualnego. Analiza została przeprowadzona dla dwóch spółek akcyjnych, Grupy śywiec S.A. i Grupy Ambra S.A.. Interpretacja wyników z przeprowadzonej metody pozwala na znalezienie nieefektyw-nych obszarów firmy oraz na docenienie tych efektywnych. W kolejnym rozdziale zaprezentowane zostaną metody alternatywne wyceny wartości kapitału intelektualnego by porów-nać ich wady i zalety oraz wyniki dla wybranych spółek akcyjnych. PowyŜsza praca pozwala spojrzeć na róŜne metody wyceny kapitału intelektualnego, co ułatwi wybór przedsiębiorstwu, gdy decyzja o przygotowaniu raportu o tym obszarze zostanie podjęta.

Wycena Kapitału Intelektualnego dla Grupy Żywiec S.A. i Grupy Ambra S.A.

Business

Transcript of Wycena Kapitału Intelektualnego dla Grupy Żywiec S.A. i Grupy Ambra S.A.