WSTĘPNY RAPORT ZESPOŁU ROBOCZEGO DS. KONSOLIDACJI W SEKTORZE … · 2017-06-08 · KONSOLIDACJI W...

WSTĘPNY RAPORT ZESPOŁU ROBOCZEGO DS.

KONSOLIDACJI W SEKTORZE SZKOLNICTWA WYŻSZEGO

Warszawa, maj 2017

1. PODSTAWY ORGANIZACYJNE RAPORTU

2. PRZESŁANKI, POJĘCIE, KRYTERIA, UWARUNKOWANIA I CECHY KONSOLIDACJI

3. STRUKTURA PRZESTRZENNA SZKOLNICTWA WYŻSZEGO W POLSCE3.1. Ogólna analiza struktury przestrzennej szkolnictwa wyższego w Polsce3.2. Analiza zróżnicowań przestrzennych z punktu widzenia lokalizacji i akademickości3.3. Przykład zastosowania analizy sieciowej do badania migracji studentów pomiędzy szkołami wyższymi

4. SYNTETYCZNA CHARAKTERYSTYKA KONSOLIDACJI SZKÓŁ WYŻSZYCH4.1. Przykłady konsolidacji w szkolnictwie wyższym4.2. Przykład działalności holdingu edukacyjnego4.3. Propozycja koncentracji potencjału naukowego uczelni badawczo-dydaktycznych w systemie szkolnictwa wyższego

5. MODELE, SPOSOBY I INSTRUMENTY KONSOLIDACJI W SEKTORZE SZKOLNICTWA WYŻSZEGO5.1. Modele konsolidacji szkół wyższych5.2. Inwentaryzacja sposobów i instrumentów konsolidacji

6. STUDIA I ANALIZY POPRZEDZAJĄCE DECYZJE KONSOLIDACYJNE6.1. Zarys koncepcji prac analitycznych i studiów wykonalności procesów konsolidacji6.2. Analizy benchmarków dla wyróżnionych obszarów funkcjonowania szkoły wyższej

UWAGI KOŃCOWE

BIBLIOGRAFIAANEKS

STRUKTURA RAPORTU

SZKOŁY WYŻSZE W POLSCEWG POWIATÓW (2016)

STUDENCI SZKÓŁ WYŻSZYCHWG POWIATÓW

Lp.

Status podmiotu

w rejestrze POLON

Instytucje szkolnictwa wyższegoInstytucje

kościelneRazem Niepubliczne

1 Działający 401 261 8

2 W likwidacji 46 46 0

3 Przekształcony 9 8 0

4 Wykreślony/Zlikwidowany 65 65 0

5 Ogółem 521 380 8

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Rejestrów Polon (dostęp 06-05-2017)

Liczba instytucji szkolnictwa wyższego i instytucji kościelnych

-399

39

38

32

31

34

35

37

3731

36

34

36

37

33

SZKO

ŁY W

YŻS

ZE W

G P

OW

IATÓ

W

I UB

YTE

K S

TUD

ENTÓ

W D

O 2

02

0 R

OK

U

8

Prognoza populacji studentów w Polsce na lata 2010-2027

Źródło: Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego

Konsolidacja szkół wyższych to długotrwały i dynamiczny proces nabierania „masy” oraz „przekraczania masy krytycznej”, która materializuje się w kilku wymiarach:

1) Zasobowej infrastruktury, w tym prospektywnej wizji racjonalizacji i wykorzystania efektu skali.

2) Koncentracji potencjału naukowo-dydaktycznego w nowych warunkach współpracy i realizacji interdyscyplinarnych projektów.

3) Komplementarności wąskich specjalizacji poprzez grupowanie kompetencji dydaktycznych i tworzenie oryginalnych ofert studiów (unikatowość, oferowanych kompetencji i unikanie efektu powtarzania).

4) Zwiększania regionalnej lub globalnej rozpoznawalności uczelni, jako marki akademickiej i prestiżu wśród studentów.

5) Fuzji administracji lub jednostek pomocniczych, które tworzą centra usług wspólnych.

6) Akumulacji zasobu ludzkiego, który tworzy większą „siłę” i lepszą pozycję przetargową w negocjacjach z politykami, decydentami, biznesem czy dostawcami produktów lub usług.

1) Poziom zgodności interesów konsolidujących się podmiotów i ich interesariuszy2) Zakres merytoryczny (np. jednoobszarowe/dziedzinowe/dyscyplinarne/

inter-obszarowe,-dziedzinowe, - dyscyplinarne).3) Stopień agresywności lub dolegliwości przedsięwzięć konsolidacyjnych.4) Formuła formalno-prawna (scalenie - poprzez utworzenie nowego podmiotu lub scalenie

poprzez wchłonięcie).5) Formuła organizacyjno-prawna (alianse formalne lub nieformalne).6) Charakter zamiaru rozwojowego (konsolidacja strategiczna versus kryzysowa/doraźna;

docelowa versus przejściowa).7) Obszar działania (konsolidacja wewnętrzna i zewnętrzna w stosunku do podmiotu albo

ze względu na siedzibę i terytorium). 8) Strumienie migracji wahadłowej lub okresowej kandydatów i studentów.9) Źródło finansowania (ze środków własnych obcych; ze środków publicznych

albo prywatnych; finansowanie mieszane).

KRYTERIA KONSOLIDACJI

1) „Nie przeszkadzać” – polega na tworzeniu warunków dla samoistnego wyłonienia siępożądanego rezultatu, poprzez system zachęt instytucjonalnych, w których „razem” oznacza lepiej niż „osobno”.

2) „Podejście pasywne” – rozwinięta infrastruktura prawna umożliwia konsolidację(przez tworzenie instytucji i osób prawnych) z możliwością finansowego wsparciainicjacyjnych przedsięwzięć ale bez stałych zachęt długoterminowych (proces konsolidacji nie zmienia sposobu finansowania).

3) „Imperatyw polityczny” – uchwalenie aktu normatywnego wymuszającego konsolidacjęokreślonych podmiotów; arbitralne wdrażany przez uprawnione organy.

TAKTYKI KONSOLIDACJIW relacjach władz publicznych i podmiotów podlegających konsolidacji stosowano głównie jedną z trzech taktyk:

SIEĆ/ZESPÓŁ SZKÓŁ PONADPODSTAWOWYCH

MODEL RESTRUKTURYZACJI AKTYWÓW

MODEL FRANCZYZOWY

KIERUNKI CIĄŻENIA UCZELNI W PROCESIE KSZTAŁCENIA KADR DOKTORSKICH

1) W pierwszej dekadzie XXI w

Polsce występowało 9 dużych sieci

powiązań kadrowych.

2) W ich skład wchodziło ok. 95%

nowych ośrodków szkolnictwa

wyższego.

3) Kształcenie kadr niemal we

wszystkich nowych ośrodkach

zależy w głównej mierze od 9

największych ośrodków

akademickich w Polsce.

Źródło: [Bajerski, 2009: 139]

Siećmigracji pomiędzy uczelniami w Polsce Źródło: D.Buttler [2017]

Inwentaryzacja sposobów i instrumentów konsolidacji

1) Zmniejszenie liczby szkół wyższych w procesie konsolidacji:- racjonalizacja instytucjonalna w rozdrobnionym sektorze publicznym i niepublicznym,- likwidacja upadłościowa - przez rynek - instytucji pozbawionych własnych zasobów (jeżeli akceptowane politycznie koszty społeczne),

- likwidacja w następstwie tzw. wygaszania działalności,

stymulowane przez:a) rozwiązania normatywne (np. wysoki minimalny próg kapitałowy

konieczny do utworzenia i prowadzenia szkoły), b) stabilną alokację zasobów publicznych (np. algorytm dotacji zasadniczej,c) konsensus negocjacyjny zainteresowanych podmiotów),d) demokratyzację procesu konsolidacji z ryzykiem oportunizmu.


2) Uruchomienie przedsiębiorczości w procesach restrukturyzacji konsolidacyjnej i konsolidacji szkół wyższych poprzez możliwość zmiany ich statusu prawnego na fundacje lub spółki.

Powinna się z tym wiązać się odpowiedzialność finansowa wraz z tzw. zdolnością upadłościową a zadania ministra właściwego ds. szkolnictwa wyższego ograniczony do alokacji i rozliczania środków budżetu państwa .


3) Wygaszanie i likwidacja relatywnie słabych kierunków studiów, restrukturyzacja zespołów badawczych i wymiana pracowników naukowo-dydaktycznych, przez uczelnie aspirujące do statusu elitarnych; uruchamianie krajowej i międzynarodowej mobilności kadry.


4) Uelastycznienie współdziałania i konwergencji uczelni publicznych i niepublicznych w oparciu o mierzalne kryteria ilościowe i jakościowe z otwarciem możliwości konkurowania o środki na kształcenie i badania


5) Poszerzenie katalogu instytucjonalnych form współpracyszkół wyższych z otoczeniem gospodarczym,

w szczególności: - zapewnienie publicznym szkołom wyższym możliwości korzystania z przepisów ustawy o partnerstwie publiczno-prywatnym,

- rozszerzenie możliwości tworzenia przez szkoły wyższe spółek kapitałowych,- przywrócenie możliwości tworzenia lub współtworzenia przez nie fundacji,- weryfikacja zasadności utrudnień wprowadzonych w ustawie o zasadachzarządzania mieniem państwowym.


6) Ograniczenie możliwości tworzenia jednostek organizacyjnychpogłębiających rozdrobnienie struktur i zasobów szkół wyższych

Z „Propozycja założeń … . H.Izdebski … [2017: 54-61], w tym- nie tworzy się fili gdy wydziały zamiejscowe są położone w województwie, w którym znajduje się siedziba szkoły wyższej,

- zakaz prowadzenia studiów na tym samym kierunku i poziomie kształcenia przez więcej niż jeden wydział szkoły wyższej.


7) Segmentacja szkół wyższych na badawcze, dydaktyczno-badawczei dydaktyczne (wyższe szkoły zawodowe)

Podstawą segmentacji instytucjonalnej:- posiadane zasoby i potencjał rozwoju,- możliwość współdziałania uczelni publicznych i niepublicznych (nie tylko

w formie związków uczelni, ale także wspólnych jednostek organizacyjnych)


8) Konsolidacja restrukturyzacyjna zasobów i potencjału oraz fuzja silnych krajowych uczelni o znaczącej pozycji międzynarodowej, wuniwersytety typu anglosaskiego - tworzących platformę integracji różnych obszarów wiedzy.

Cele:- selektywne zwiększenie siły naukowo-dydaktycznej - zwiększenie szans na konkurencyjność na globalnym rynku edukacji i badań- ograniczenie zainteresowania obecności podmiotów goszczących w Polsce.


9) „Miękka” konsolidacja uczelni drugorzędnych i peryferyjnych w różnych formach współpracy.

Cel:wykorzystania infrastruktury i kadry służącej zaspokajaniu popytu społecznego na studia wyższe kandydatom niespełniającym kryteriów rekrutacyjnych uczelni wiodących.


10) Konsolidacja regionalna uczelni akademickich z zawodowymi

Szczególnie: w celu ochrony „kapitałochłonnych” kierunków studiów.

11) Konsolidacja lokalna uczelni miejscowej z wydziałami zamiejscowymi lub filiami innych uczelni działających w miejscu siedziby uczelni lokalnej.

Szczególnie: w celu wykorzystania stworzonej infrastruktury

i poprawy potencjału dydaktycznego.


11) Uelastycznienie struktury wydziałowej i oparcie wyodrębnionej działalności na strukturach macierzowych lub projektowych

Elastyczność funkcjonalna zatrudnienia Pracownicy stałych komórek organizacyjnych szkoły wyższej oddelegowani okresowo (na czas realizacji specjalnego przedsięwzięcia naukowego lubdydaktycznego do zespołów zadaniowych lub zespołów projektowych z wariantami pełnego lub częściowego (podwójnego) podporządkowania pracowników:zarówno kierownikowi macierzystej komórki, jak i kierownikowi zespołu.

Etap przejściowy do restrukturyzacji konsolidacyjnej


12) Zwiększenie elastyczności i dyspozycyjności dydaktycznej pracowników w realizacji pensum dydaktycznego w różnych programach (zwłaszcza przedmiotów podstawowych dla danej dziedziny lub dyscypliny nauki).

Pytanie?Czyż można być dobrym specjalistą w danej dyscyplinie bez kompetencji do nauczania przedmiotów podstawowych?


13) Stymulantą konsolidacji instytucjonalnej może być zakaz wieloetatowości dydaktycznej i naukowo-dydaktycznej pracowników uczelni, przy możliwości zatrudniania specjalistów z praktyki bez wliczania do minimum kadrowego, z uwzględnieniem przepisów projektu ustawy o NIT.


14) Podniesienie wymogów uprawniających do prowadzenia studiów podyplomowych z uwzględnieniem zgodności z misją szkoły wyższej, specjalizacją kadry naukowo-dydaktycznej, współpracy z praktyką i dysponowaniem odpowiednią bazą materialną.


15) Stymulantą mobilności pracowników będzie zasada utrzymywania tylko jednej jednoimiennej jednostki organizacyjnej w uczelni (zakład, katedra, instytut, etc).


16) Tworzenie związków lub innych form współpracy uczelni (np. konsorcjów dydaktycznych, edukacyjnych związków patronackich, holdingów edukacyjnych).

Cele- kierunki studiów lub specjalności „o większym” wymiarze,- interdyscyplinarne kierunki lub specjalności międzyuczelniane,- doskonalenia jakości dzięki nadzorowi merytorycznemu lepszych uczelni,- franszyza programowa,- ekonomia skali racjonalizacja wykorzystania zasobów,- regionalne elementy sieciowości,- regionalne lub branże holdingi edukacyjne.


17) Tworzenie elitarnych kierunków lub programów studiów o wysokim progu selekcyjnym przy rekrutacji; organizowanych we współdziałaniu różnych uczelni pod auspicjami jednej z nich (np. konsorcja)

Przykład:Elitarne studia w językach obcych wymagające wykładowców o biegłościjęzykowej native-speaker’ów angażowanych spośród własnej kadry, a także zagranicznych gości – z uwzględnieniem zasady wzajemności.


18) Opracowanie standardów przychodowo-kosztowo (benchmark) dla porównywanych uczelni lub podstawowych jednostek organizacyjnych i typowych procesów, służących analizie efektywności stosowanych rozwiązań

Przykład mierników i tabel analitycznych dla uniwersytetów ekonomicznych w tekście Raportu i Załączniku 3


19) Standaryzacja systemów informatycznych uczelniw porównywalnych modułach zarządzania (np. gospodarka finansowa, gospodarowanie majątkiem, zarządzanie zasobami ludzkimi).


20) Konsolidacja lub outsourcing wybranych usług specjalistycznych

Przykłady:(np. centra transferu technologii, ogólna obsługa prawna,obsługa podróży służbowych pracowników i studentów, gospodarowanie lub administracja bazą socjalną, zakupy surowców i materiałów, baza transportowa, usługi poligraficzne).


Środowisko akademickie nie powinno czekać na decyzje wymuszające konieczne, choć niechciane zmiany i samo zainicjować odpowiednie procesy z szeroką gamą inicjatyw konsolidacji !!!

Materiały dla opracowania Roboczego Raportu przygotowali Pracownicy Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu

w składzie: Dominik Buttler

Krzysztof Czarnecki Krzysztof Durczak Agata Fijałkowska

Przemysław Piasecki Krzysztof Wencel

W imieniu Zespołu Roboczego Rady składam IM serdeczne podziękowania !

PrzewodniczącyJan Szambelanczyk

RADAGŁÓWNA NAUKI I

SZKOLNICTWA WYŻSZEGO

WSTĘPNY RAPORT ZESPOŁU ROBOCZEGO DS. KONSOLIDACJI W SEKTORZE … · 2017-06-08 · KONSOLIDACJI W...

Documents

Transcript of WSTĘPNY RAPORT ZESPOŁU ROBOCZEGO DS. KONSOLIDACJI W SEKTORZE … · 2017-06-08 · KONSOLIDACJI W...