WSPÓŁCZESNOŚĆ Świat

Nazwa i charakterystyka • Najnowsze dzieje piśmiennictwa,

nazywanego umownie literaturą współczesną, dotyczą okresu po zakończeniu działań wojennych w 1945 r.

• Charakterystyka:możliwość swobodnego komunikowania siępowszechny dostęp do informacjiwszechobecność mediówosiągnięcia technologiczneogromna rola reklamykoncentracja na karierze zawodowejgromadzenie dóbr materialnychodejście od duchowych aspektów życiaglobalna wioskapostmodernizmzagrożenia terrorystyczne

Ważne wydarzenia

• 1950 - wojna w Korei (USA)1963 - Śmierć Kennedy w wyniku zamachu1969 - Lądowanie na Księżycu (Armstrong i Aldrin)1978 - Wybór kardynała Wojtyły na papieża1984 - Pierwszy test wykrywający wirusa HIV1986 - Awaria elektrowni atomowej w Czarnobylu 1989- upadek muru berlińskiego 1991- wojna w Zatoce Perskiej1991 - początek wojny na Bałkanach,1995-96 wojna w Czeczenii1999 - Interwencja NATO w Jugosławii2001 - zamach terrorystyczny na WTC

Filozofia

• Filozofia dialogu - skupienie się na człowieku i relacjach międzyludzkich; przedstawiciel - Martin Buber

• Egzystencjalizm – wolność jednostki, która odpowiedzialna jest za swoje czyny, co wywołuje jej lęki przed efektami działania.

• Postmodernizm (ponowoczesność) - odrzucenie tradycji, obowiązujących schematów, racjonalności;przedstawiciel Jacques Derrida

Sztuka

• Postmodernizm – łączenie stylów i gatunków, autor zachowuje ironiczny dystans do własnych idei, literatura to gra z odbiorcą. Przedstawiciele: Milan Kundera, Kurt Vonnegut, Umberto Eco.

• Sztuka nowoczesna szuka inspiracji w codzienności i kulturze masowej. Pojawia się pop-art (przedstawiciel - Andy Warhol), wideo-art, happening, instalacje (przestrzenne dzieła plastyczne wykonane z różnych materiałów, często eksponowane w nietypowych miejscach, np. na ulicy).

• Do literatury popularnej zaliczamy m.in.: powieści detektywistyczne (kryminalne), thrillery, romanse, westerny, czy utwory fantasy.

Prądy w sztuce

Wybrani autorzy

• Ernest Hemingway (1899-1961) – pisarz amerykański, noblista z 1954 r., autor m.in. opowiadania „Stary człowiek i morze”.

• Doris Lessing (1919-2013) – pisarka brytyjska, noblistka z 2007 r. W swojej twórczości m.in. krytykowała południowoafrykański system segregacji rasowej zwany apartheidem. Autorka m.in. powieści „Mrowisko”, „Piąte dziecko”, „Pamiętnik przetrwania”.

• Isaac Bashevis Singer (1902-1991) – pisarz tworzący głównie w języku jidysz, noblista z 1978 r. W swoich dziełach poruszał problemy środowisk żydowskich, opisywał kulturę żydowską. Autor powieści „Sztukmistrza z Lublina”, „Miłości i wojny”.

• Kurt Vonnegut (1922-2007) – pisarz i publicysta amerykański, przedstawiciel postmodernizmu. Posługiwał się m.in. absurdem, groteską, czarnym humorem. Autor powieści „Śniadanie mistrzów”, „Kocia kołyska”, „Rzeźnia numer pięć”.

WSPÓŁCZESNOŚĆ Polska

Bernadetta Żynis

„Literatura współczesna, której początek umownie sytuujemy w latach 1944-1945, nie posiada nazwy

charakteryzującej ją przez obowiązujący, powszechnie przyjęty prąd, styl, kierunek filozoficzny, jak na

przykład romantyzm czy pozytywizm. Powojenna współczesna literatura polska nie stanowi jakiejś

odrębnej epoki literackiej. Nie istnieje w jej obrębie prąd, który stanowiłby podstawę charakterystyki

twórczości tego okresu i dałby nazwę wyróżniającą go spośród innych epok (jak to się stało w przypadku

romantyzmu czy baroku)”

Filozofowie• prof. Leszek Kołakowski - filozof zajmujący się

głównie historią filozofii, historią idei oraz filozofią religii, eseista, publicysta i prozaik.

• prof. Józef Tischner - polski prezbiter katolicki i filozof, profesor Papieskiej Akademii Teologicznej. Zajmował się filozofią dialogu i rolą człowieka we współczesnym świecie.

Periodyzacja polskiej literatury

• Do 1948 r. - tematyka wojenna

• 1949-1956 - socrealizm (realizm socjalistyczny), literatura podporządkowana celom politycznym

• 1956-1968 - Pokolenie ’56 lub pokolenie Współczesności, odrzucenie socrealizmu, przedstawiciele: Zbigniew Herbert, Stanisław Grochowiak

• 1968-1979 Nowa Fala, protesty przeciwko władzy, rozczarowanie rzeczywistością, przedstawiciele: Ewa Lipska, Stanisław Barańczak, Ryszard Krynicki

• 1980-1989 tematyka polityczna, stan wojenny

Charakterystyka współczesności w Polsce

Ważne dzieła

• Marek Hłasko „Piękni dwudziestoletni” Stanisław Lem „Solaris” Sławomir Mrożek „Wesele w Atomicach”Małgorzata Musierowicz „Opium w rosole” Dorota Terakowska „Tam, gdzie spadają anioły” Andrzej Sapkowski „Saga o Wiedźminie”Poezja: Wisława Szymborska, Czesław Miłosz, Zbigniew Herbert, Jan Twardowski, Miron Białoszewski

Sztuka• We współczesnej sztuce

polskiej widać ogólnoświatowe tendencje, m.in. postmodernizm czy inspiracje pop-artem. Malarze Jerzy Nowosielski, Edward Dwurnik, Zdzisław Beksiński i rzeźbiarka Magdalena Abakanowicz.

Ważne pojęcia• Groteska – łączenie w dziele sprzecznych

elementów, np. komizmu i tragizmu, przedstawienie świata przy użyciu karykatury, wyolbrzymienia, niezwykłości, przemieszanie porządków realistycznego i fantastycznego, z naruszeniem konwencji literackich i jednorodności stylu.

• Stylizacja – zamierzone naśladowanie w wypowiedzi mającej wyrazisty stylu wybranych cech innego stylu, np. po to, by nadać lokalny koloryt, scharakteryzować postać.

• Mass media – środki społecznego komunikowania o szerokim zasięgu i dużej liczbie odbiorców, np. ogólnokrajowa prasa, rozgłośnie radiowe, kanały telewizyjne, portale internetowe.

• Blog – Strona internetowa na ogół mająca osobisty charakter, z chronologicznymi, często otagowanymi (z przypisanymi słowami kluczowymi, umożliwiającymi wyszukiwanie wpisów na dany temat) wpisami, z możliwością ich komentowania przez czytelników.