Współczesne konteksty wychowania.

W kręgu pytań i dyskusji.

Podstawowe subdyscypliny pedagogiczne. Do zespołu subdyscyplin podstawowych

(teoretycznych) pedagogiki, najczęściej zalicza się:• pedagogikę ogólną wraz z metodologią;• dydaktykę, czyli teorię nauczania i uczenia się;• teorię wychowania, w ramach której mieszczą się

różne szczegółowe, o ograniczonym zasięgu teorie wyrastające z przyjętych orientacji metodologicznych oraz filozoficznych;

• pedagogikę społeczną, czyli teorię środowiska wychowawczego;

• pedagogikę porównawczą, czyli teorię analizy różnych systemów oświaty i wychowania;

• historię oświaty i myśli pedagogicznej, zwanej dość powszechnie historią wychowania.

Wychowanie jako byt społeczny i jego właściwości konstytutywne.

• Wychowanie można traktować jako swoisty BYT SPOŁECZNY, którego cechą konstytutywną jest przekraczanie przestrzeni międzypodmiotowej, za pomocą jakiejś obranej formy kontaktu między co najmniej dwoma osobami.

Teoria jako narzędzie badania rzeczywistości społecznej

• Do podstawowych pojęć należy z pewnością zaliczyć: wychowanie - socjalizację - edukację.

• Bliskoznaczność pojęcia „wychowanie" z pojęciami „socjalizacja" i „edukacja" występuje tylko wówczas, gdy posługujemy się tym pierwszym w najszerszym jego zakresie.

• Wówczas przez wychowanie, które jest przedmiotem badań nauk pedagogicznych, rozumie się wszystkie rodzaje działań społecznych, które charakteryzują się następującymi właściwościami (cechami) konstytutywnymi: akomodacją, aproksymacją oraz indoktrynacją.

Cechy konstytutywne wychowania:

• Akomodacja odzwierciedla się w przystosowaniu jednostek (bądź grup) do zastanych warunków i wymagań społecznych.

• Jej istotą jest akceptowanie i zarazem „otwieranie" się na rzeczywistość, w której jednostki funkcjonują.

• Wychowawcze działania społeczne przyczyniają się więc w tym wypadku do przyjęcia przez jednostkę za własne: rodzinę, najbliższe środowiska społeczne (wieś, osiedle, miasto), zakład pracy, środowisko zawodowe itp., które stanowią źródło informacji o wartościach i celach życiowych.

Aproksymacja

• polega na przybliżaniu jednostkom ich możliwości, form zachowań i wynikających z treści przyjętych wartości i celów życiowych, które przyjmują postać powinności, jakie wynikają dla każdego człowieka z faktu, że przynależy on do określonej społeczności.

• Przyjęcie zadań indywidualnych i grupowych rzutuje na kształtowanie się hierarchii planów osobistych każdej jednostki, jak i większych zbiorowości.

Indoktrynacja,• jako cecha konstytutywna wychowania

rozumianego w najszerszym zakresie, sprowadza się do systematycznego i zorganizowanego wpływu na przekonania i poglądy, czyli urabiania świadomości jednostek, bądź grup, których źródłem są idee formułowane przez określoną doktrynę reprezentowaną przez takie instytucje społeczne jak: rodzina, naród, państwo, kościół, partia itp.

Równoczesne współwystępowanie

wyżej wymienionych właściwości konstytutywnych w działaniach społecznych pozwala je określić pojęciem „wychowania" w najszerszym znaczeniu.

Socjalizacja

• nie ogranicza się tylko do prostego oddziaływania grupy na jednostkę (jak na ogół jest definiowana), mamy tu raczej do czynienia z przystosowaniem (akomodacją) jednostek do zastanych warunków i wymagań grup społecznych oraz z przybliżaniem (aproksymacją) form zachowań i zadań wynikających z treści uznawanych w danej grupie wartości i celów życiowych.

• Zarówno akomodacja, jak i aproksymacja są czynnikami, które umożliwiają rozwój jednostek w kierunku społecznie pożądanym.

Jakość rozwój jednostek w kierunku społecznie pożądanym związana jest ściśle z:

• szerokimi uwarunkowaniami kulturowymi danej grupy, do której przynależy jednostka.

• O procesach socjalizacji można mówić wówczas, gdy odnosimy je do konkretnej grupy społecznej dysponującej własną kulturą, przekazywaną poprzez treści które pozwalają przystosować się jednostkom do życia społecznego przez ukazanie im optymalnych form zachowań i zadań, których przestrzeganie wprowadza w pełne członkostwo grupy.

Edukacja

• z racji swoich właściwości posiada wiele warstw, a także możliwości spełnienia się, gdyż „(...) jest procesem celowego tworzenia, organizacji i reorganizacji okazji dla urzeczywistnienia się życia ludzkiego w jego humanistycznych treściach.

• Celowość tego procesu jest zdeterminowana optymalizacją stosunków człowieka ze światem, w którym punktem odniesienia jest ocena własnych szans (w triadzie: aspiracje – oczekiwania - zadania)”.

• [Łukaszewicz R., Człowiek wobec edukacji dialektycznej, {w:} Ciągłość i zmiana w systemie edukacji Polski Ludowej, M. Pęcherski (red.), Warszawa 1985].

Miejscem edukacji

• poza szkołą jest: dom rodzinny, miejsce pracy, biblioteka, muzeum, sala koncertowa, instytucje i organizacje tzw. wyższej użyteczności.

• Podmiotami edukacji nie są tylko uczniowie i nauczyciele, ale także rodzice, przełożeni, pracownicy wymienionych placówek.

• Źródłem treści procesów edukacyjnych są idee zawarte w określonych doktrynach, których nosicielami są różne instytucje i grupy społeczne, które poprzez systematyczny i zorganizowany wpływ oddziaływują na świadomość poszczególnych jednostek i zbiorowości.

Edukacja jest procesem nieograniczonym,

Cele edukacji dotyczą:• utrwalania i upowszechniania aktualnego i

globalnego kształtu życia społecznego;• wyzwalania możliwości i zdolności adaptacyjnych

do mających nastąpić nieznanychzmian w bliżej nieokreślonej przyszłości;

• przygotowania do koniecznych zmian ustrojowo-społeczno-ekonomicznych;

• wprowadzania jednostek i grup do życia społecznego rozumianego jako obywatelskapartycypacja w demokratycznym społeczeństwie;

• przygotowania do niezależności, racjonalnej aktywności konsumpcyjnej oraz rozwojuosobowego.

„Wychowanie", „socjalizacja", „edukacja" to pojęcia bliskoznaczne w aspekcie cech konstytutywnych.

.

WYCHOWANIE (w najszerszym treściowo- zakresowym znaczeniu)

właściwości konstytutywne to:

Akomodacja - Aproksymacja - Indoktrynacja

SOCJALIZACJA to Akomodacja i Aproksymacja

EDUKACJA to Aproksymacja i Indoktrynacja

Metody wychowania.

Strukturalne• stanowienie

obyczajów • dyfuzja obyczajów • pobudzanie

wynalazczości zespołowej

Sytuacyjne• karanie i

nagradzanie• przekonywanie i

stawianie zadań

Metody wychowania

Indywidualne• metoda nagradzania • metoda karania• metoda modelowania • metoda perswazji• metoda zadaniowa

Grupowe• metoda kształtowania

odniesienia porównawczego

• metoda kształtowania nacisku grupowego

• metoda kształtowania systemu ról i norm społecznych

• metoda kształtowania grupowych wzorów życia

Klasy wpływów"

• podawanie wzorów• prowokacja sytuacyjna• trening• nadawanie znaczenia

Metody bezpośrednie

• ich istota polega na takim oddziaływaniu wychowawczym, którym wychowawca posługuje się osobiście, bezpośrednio oraz natychmiast w zaistniałej sytuacji.

• Występują one w literaturze pedagogicznej, jako sprawdzony rodzaj działań, który ma gwarantować uzyskanie natychmiastowego, pożądanego przez wychowawcę efektu. Takich efektów oczekuje się w wyniku stosowania nagradzania i karania.

Cechą wyróżniającą metody nagradzania i karania spośród innych metod jest :

• ich regulacyjne działanie. Polega ono na uruchamianiu w wychowanku takiego mechanizmu regulującego, jakim jest warunkowanie.

• Zadaniem metod regulujących postępowanie, jest przeciwdziałanie zachowaniom negatywnym, dzięki sterowaniu całokształtem zachowań wychowanka, poprzez odpowiednio dobrane wzmocnienia.

Mechanizm działania nagradzania i karania jest zbliżony, ale cele ich zmierzają w odwrotnych

kierunkach.

• Nagradzanie polega na pobudzaniu, utrwalaniu oraz zmienianiu zachowania, za pomocą odpowiednio dobranych bodźców. Zadaniem ich jest stymulowanie wychowanka przez wychowawcę, do aktywności zgodnej z założonym celem, a więc w pożądanym kierunku i zakresie.

• Sposób ten wydaje się być bardzo humanistyczny w swych założeniach w przeciwieństwie do metody karania wychowawczego.

Karanie

• jest postrzegane przez wychowanka jako niepożądany skutek jego działania. Wychowawca wprowadza go celowo, aby wyeliminować zachowania niezgodne ze swoimi oczekiwaniami. Będzie to zawsze rodzaj sterowania negatywnego, polegający na stosowaniu wzmocnień ujemnych.

Grupa metod skupiająca się wokół działań wychowawczych o charakterze pośrednim,

• są to działania, które w swym zamierzeniu dotyczą wychowanka, ale docierają do niego w sposób uogólniony- okrężną drogą.

• Mówimy wówczas, że mamy do czynienia z działaniami skierowanymi na grupę społeczną czy zespół wychowawczy.

• Wyróżnia się tu metody wpływu społecznego, których zadaniem jest takie kształtowanie dynamiki zespołu, aby dziecko włączone do tego zespołu, automatycznie podporządkowywało się wszelkim narzuconym działaniom.

Inną grupę metod o charakterze pośrednim, tworzą metody informacyjno-perswazyjne.

• Podstawą jest tu działanie oparte na wzajemnych słownych relacjach pomiędzy podmiotami wychowania.

• Zadaniem działania opartego na przekazach słownych, jest zmiana postępowania wychowanka za pośrednictwem treści komunikatów pochodzących od wychowawcy.

• Metody te wymagają od wychowawcy szczególnych umiejętności, doświadczenia i intuicji pedagogicznej.

• Perswazja musi spełniać określone warunki: nie może być wyłącznie werbalizmem; nie może posiadać cech moralizatorstwa; nie może być następstwem impulsu.

Kolejnymi metodami są metody modelowania-wzorowania

• Istotą tych metod jest specyficzny rodzaj stosunków między podmiotami wychowania, którym towarzyszą procesy naśladownictwa.

• Modelem może zostać osoba, postać z bajki, zwierzątko lub przekazywana wiedza, pozostająca w świadomości dziecka.

• Przez naśladownictwo można kształtować odpowiednie postawy, zachowania i przekonania.

Stosowanie metod modelowania-wzorowania musi uwzględniać kilka ważnych elementów:

• Wiek dziecka poddanego wpływom wychowawczym,

• Świat wartości istotny dla dziecka,• Atrakcyjność treści przekazywanych za

pośrednictwem modela.

Metody prowokująco-motywujące

• mają na celu zmierzanie do samodzielnego rozwiązywania problemów wynikłych z określonej sytuacji.

• Wychowawca stosując tę metodę musi pamiętać o takim zorganizowaniu sytuacji wychowawczej, by problem został na tyle wyraźnie określony przez możliwość jego rozwiązania, żeby efektem mogło być świadome podjęcie przez wychowanka decyzji określających jego zachowania.

Zapamiętaj!Równie łatwo jak postawy pozytywne,

można przy pomocy tych metod ukształtować postawy i zachowania

niezgodne z przyjętymi przez społeczeństwo normami

etyczno-moralnymi. Stąd między innymi bardzo kontrowersyjna, wychowawcza rola telewizji.

Poziomy funkcjonowania metod.

• Karanie i nagradzanie opiera się na założeniu istnienia zgodności, między efektem kształtowanych zachowań wychowanków z bezpośrednimi oczekiwaniami wychowawców.

• METODA » aktywność (zgodność aktywności wychowanka z oczekiwaniami wychowawcy)

Poziomy funkcjonowania metod

• Druga grupa metod – podporządkowanie, narzucanie, informowanie, perswazja oraz modelowanie, wzorowanie wskazuje istnienie pośredniej drogi, którą pokonuje wychowanek, aby dojść do aktywności.

• METODA » poznawanie, gromadzenie, systematyzacja informacji przez wychowanka » aktywność (zgodność aktywności wychowanka z normami społeczno-moralnymi oraz oczekiwaniami wychowawcy)

Poziomy funkcjonowania metod.• Trzeci poziom, odpowiadający ostatniej grupie

metod oddziaływania wychowawczego prowokowanie-motywowanie ukazuje najbardziej skomplikowaną, ale chyba najchętniej akceptowaną drogę dochodzenia wychowanka do aktywnego działania.

• METODA » poznawanie, gromadzenie, systematyzacja i przetwarzanie informacji przez wychowanka » włączenie informacji we własny system wartości » dokonywanie wyborów i aktywność zgodne z własnym systemem wartości

Techniki wychowania

• Technika w wychowaniu stanowi taki stan rzeczy, który jest praktyczną czynnością nauczyciela rozplanowaną i umiejscowioną w procesie wychowania zgodnie z przyjętą metodą postępowania, ta zaś, jak twierdzi J. Garniewicz, „nabiera treści i znaczenia dopiero w praktycznym zastosowaniu. Sama w sobie jest obojętna aksjologicznie. Służy dobru lub złu dopiero w procesie oddziaływań wychowawczych."

• Tak więc techniki służą również realizacji celów wychowania i z uwagi na cel, wychowawca dokonuje ich doboru.

Klasyfikacja technik wychowania

• Werbalne• burza mózgów" -• sondaż opinii o uczniach• decyzji grupowej -• swobodnych tekstów

-• trening spotkaniowy

• Niewerbalne• socjodramatyczne• relaksacyjne• ekspresji plastycznej• muzykoterapeutyczne• zabawy w teatr

Techniki (formy)

• Dyrektywne bezpośredniego

oddziaływania wychowawczego

• Niedyrektywne Pośredniego

oddziaływania wychowawczego

Techniki (formy)

• Indywidualne• związane z

oddziaływaniem doraźnym

• modyfikacji zachowań

• terapii behawioralnej

• Grupowe• działalność poznawcza• usługowo-opiekuńcza

zabawowo-rozrywkowa• aktywność recepcyjna i

twórcza

Określenie „techniki wychowania"• zwraca uwagę na możliwości technologiczne czyli

precyzyjne czynności, za pomocą których dokonuje się realnych działań w obrębie przyjętych strategii i metod wychowania.

• Skuteczność technik działania wychowawczego jest uzależniona od: postawy nauczyciela, która powinna charakteryzować się autentyzmem, akceptacją i empatią, oraz wytworzeniem przez uczestników wychowania płaszczyzny otwartego spotkania i dialogu.

• Techniki wychowania są integralną częścią metod wychowania.

• Natomiast zarówno metody, jak i techniki wynikają z przyjętych przez wychowawcę strategii działania, które zostają nakreślone przez preferowany styl pracy wychowawczej.

Pedagogika jako filozoficzna perspektywa w myśleniu o edukacji

• Podstawowe pojęcia:• Etymologia pojęcia - to inaczej źródłosłów, a

także cała nauka badająca pochodzenie słów, zmiany ich znaczenia i formy w miarę upływu czasu.

• Paidagogos - niewolnik opiekujący się dziećmi swego pana

• Paidentes - wychowawca, nauczyciel• Pedeutologia - nauka o nauczycielu

Pedagogika jako filozoficzna perspektywa w myśleniu o edukacji

• Pedologia - nauka o dziecku• Pedagogia - rzeczywiste, praktyczne działanie

wychowawcze• Pedagogika - teoretyczno filozoficzne,

myślowe rozważanie problemów wychowania• Pais (gr.) - dziecko chłopiec• Pramacierz - filozofia, źródło namysłu nad

wychowaniem.

Pedagogika jako wiedza o wychowaniu:

• Pedagogika jest czymś więcej niż tylko wiedzą naukową co oznacza, że jest:

• dorobkiem potocznego ludzkiego doświadczenia,

• innymi zobiektywizowanymi formami umysłowej kultury człowiek jak np.:

filozofia; religie; sztuka; ideologie; mitologia; mity, mistyka (uleganie np. wróżkom), magia.

Pedagogika jako dyscyplina naukowa:)• Co to znaczy, że pedagogika jest nauką?

Właściwości wiedzy naukowej:• Dyskursywność - (rozumowość, logiczne

wnioskowanie)• Empiryczność - (odwołanie sie do faktu i

doświadczenia zmysłowego)• Matematyzacja - (ideał ścisłości i logiczności)• Zaangażowanie technologiczne - (orientacja na

użyteczność praktyczną, wdrożenie, zastosowanie)• Inwencja uniwersalistyczna - (twierdzenia ogólne,

jedność naukowej metody poznania)

Pedagogika podlega przemianom i rozpadom takim jak:

• Dyferencjacja - odchodzenie od głównego pnia i rozpadu na drobne dyscypliny naukowe.

• Ekstrapolacja - (zapożyczenie) przyswajanie pojęć z zakresu innych dyscyplin naukowych np.: diagnostyka, terapia, profilaktyka pedagogiczna, role społeczne, system, adaptacja.

• Reintegracja - scalenie jeśli dyscypliny pedagogiczne zostaną nadmiernie rozproszone.

• Abberacja - odchylenie, redukcja wiedzy całościowej na rzecz wiedzy naukowej. Odejście od obowiązującego paradygmatu na rzecz zróżnicowanych narracji.

Procesy jakim podlega pedagogika:

• Przenikanie tematyczne, pograniczność nauk (socjologia, psychodydaktyka)

• Zmiana PARADYGMATÓW - obowiązujących w danym czasie sposobów myślenia

Dlaczego pedagogika ma kłopot żeby sprostać (wymogom ścisłości nauki?

• bo badany jest człowiek, który się nie poddaje ścisłym regułom badania: (ontologia przedmiotu badań wychowanie - nie da się zamknąć w parametrach liczbowych)

• człowiek tak naprawdę jest raczej potencją możliwością, perspektywą niż tym co jest w tej chwili

• byt człowieka ma charakter relacyjny nie jest wyizolowanym ,ja" jest związany z innymi ludźmi w kontekście społecznym, kulturowym.

Definicja wychowania

• W większości definicji przyjmuje się, że jest to proces celowego zorganizowanego działania, które zmierza do wywoływania określonych zmian w strukturze określonego podmiotu zgodnie z określonym: celem, wzorem.

Współcześnie pojęcie edukacji

• ma na celu relację dialogową (jako kategorię dystansu wobec technicznego myślenia w ujęciu procesów pedagogicznych na rzecz wolnej przesłanki komunikowania się)

• Podważa kult wiedzy naukowej i transmisyjną formę edukacji jako jedyną. Edukacja uwolniła się od nacisku na pytanie: wiedzieć jak coś zrobić - na rzecz innych pytań: dlaczego, po co, skąd wiem, jak mam wychowywać innych, z czego dana przesłanka wypływa ona wypływa.

Czym jest teoria pedagogiczna?

• Teoria nie zajmuje się wtłaczaniem swojego systemu, zajmuje się wyjaśnianiem, objaśnianiem procesów wychowania, dopuszcza wiele sposobów poznania i każda z tych dróg przynosi jakąś wiedzę i prawdę dystansuje się do ideologii.

Ideologia pedagogiczne wg. L. Kohlberga :

1. Romantyzm pedagogiczny - związany jest z XIX w. odkryciem naturalnego rozwoju dziecka jest częścią szerszej romantycznej filozofii i etyki, która odkrywa naturalne i wewnętrzne "ja" człowieka koncentruje się na dziecku.

2. Ideologia transmisji kulturowej polegająca na przekazie wiedzy, norm i wartości zgromadzonych przez ludzkość jako transmisja kultury z pokolenia na pokolenie podporządkowana grupie społeczeństwu.

3. Ideologia pozytywistyczna - obejmuje rozwój dziecka w kategorii postępu zachodzący poprzez stadia rozwoju: intelektualnego i moralnego dziecka na drodze rozwiązywania problemów .

Ideologie pedagogiczne wg. S. Rutkowiaka :

• ideologia konserwatywna,• rewizjonistyczna, • romantyczna, • demokratyczna.

Kategorie pulsująe w pedagogice

• Kategorie to pojęcia strukturotwórcze o wysokim stopniu ogólności, otwarte, sygnalizujące pole określonej problematyki.

• Źródłem kategorii są żywe, pełne napięć "pulsujące" fakty i zjawiska obecne w praktyce edukacyjnej.

Żywe kategorie pulsujące to:

• odpowiedzialność - wywodzi się z etyki i filozofii, teorii moralności i prawa

• samorealizacja - wywodzi się z teorii psychologicznych, filozofii

• wyobraźnia - wywodzi się ze sztuki, filozofii, psychologii, estetyki

• twórczość - wywodzi się ze sztuki, psychologii• podmiotowość - wywodzi się z filozofii, pedagogiki• tolerancja - wywodzi się z filozofii, etyki, socjologii

Sześć pojęć kategorii Władysława Tatarkiewicza

• sztuka,• piękno,• forma,• twórczość,• odtwórczość,• przeżycie estetyczne.

Kiedy dane pojęcie staje się kategorią?

• Gdy te pojęcie wnosi do różnych nauk nowe interpretacje.

• Kiedy uwzględnia one szerszy kontekst, oraz własną historię ugruntowaną w różnych dziedzinach nauki.

• Gdy pojęcia noszą znamiona konstrukcji domagającej się dopełnienia lub uzupełnienia – spełniają warunek otwartości.

Wychowanie jako pulsująca kategoria

• Jest to – rzeczywistość wychowawcza odmienna od dotychczasowego stylu pedagogicznego myślenia (1994 prof. Żygulski w; „Widmo przyszłości nowa fala okrucieństwa”).

• Wychowanie jako kategoria pulsująca wiąże się z narastaniem okrucieństwa we wszystkich dziedzinach życia.

• Wychowanie poszukuje odpowiedzi na pytanie: dlaczego staliśmy się bezsilni wobec tych zjawisk? Dlaczego wychowanie poniosło klęskę?

Sugestie dla praktyki edukacyjnej• odejście od tradycyjnego podejścia „stosowanie teorii w

praktyce„• uznanie wartości prywatnych, nauczycielskich „teorii

opisujących ich własne doświadczenie”• zrezygnowanie z tradycyjnego w wychowaniu oddziaływania

na rzecz dialogu z uczniami, wspólnego stawiania pytań, dociekania różnych reakcji, wspólnego uczenia się

Wnioski dla praktyki edukacyjne

• Edukacja nie jest prostą transmisją wiedzy ale jej „tworzeniem" za każdym razem na nowo przez interpretacje, analizę i formułowanie nowych pytań.

• Edukacja jest przede wszystkim dialogiem umiejętnością rozmowy oraz procesem, który powinien prowadzić do humanizowania wychowania.

Tezy do przemyślenia:• Pedagogika zajmuje się krytyczną interpretacją różnych kategorii

pedagogicznych, koncepcji wychowania, różnych koncepcji szkoły, nauczyciela systemów edukacyjnych, ideologii i teorii pedagogicznych

• W wymiarze jednostkowym, pedagogika inspiruje refleksję nad własnymdoświadczeniem edukacyjnym, własną praktyką pedagogiczną.

• Kiedy praktyka gubi refleksyjność i etyczny namysł i działanie pedagogiczne łatwo się zmienia w technicznie (metodycznie) sprawną „obróbkę" podmiotu wychowania

• Kiedy teoria pedagogiczna oddala się od praktyki istnieje wysokieprawdopodobieństwo, że stanie się ona narzuceniem schematu do zastosowania i powielania. Jest wtedy obca i niezrozumiała dla nauczyciela.

• W myśleniu pedagogicznym każda racja i każde stanowisko powinno byćodniesione do stanowisk odmiennych ponieważ wtedy właśnie rodzi sięmożliwość dialogu przełamywania dogmatyzmu w naszym własnym rozumieniu, wychowania i kulturze, w której jest ona osadzona.

Pedagogika klęski „dziecko służy dorosłemu”

• Podstawę napięć współczesnej przestrzeni wychowawczej stanowią relacje międzypokoleniowe: dorośli-dzieci; rodzice-dzieci; wychowawcy-wychowankowie; nauczyciele-uczniowie.

• Najczęściej występujące relacje nauczyciel-dziecko to:• pedagogika modelu• pedagogika posłuszeństwa• podporządkowanie podmiotu wychowania wymogom

społecznym• przygotowanie do życia• pedagogika kontroli i dyscypliny• pedagogika koszarowa

Pedagogika sukcesu „pedagog służy dziecku”• Najczęściej występujące relacje nauczyciel-dziecko:• dawanie, obdarowywanie: wiedzą, doświadczeniem,

własną osobą• pedagogika serca – pajdocentryzm• pedagogika humanistyczna: wzajemne budowanie

człowieczeństwa• pedagogika dialogu z dzieckiem: słuchanie, rozmawianie,

rozumienie, bycie z dzieckiem, pomoc dziecku• pedagogika przyjaźni z dzieckiem: wsparcie w

odnajdywaniu siebie, stymulowanie poczucia samostanowienia i odpowiedzialności za siebie

• pedagogika demokratyczna

Kultura kontaktu z dzieckiem (wychowankiem, uczniem) warunkowana jest wieloma czynnikami

przede wszystkim:

• projekcją wartości dominujących w określonej kulturze i w wychowaniu,

• sposobem interpretacji dziecka jako podmiotu wychowania,

• społecznym usytuowaniem dziecka w strukturze rodziny, w grupie społecznej, w środowisku i w państwie (w systemie prawnym).

Okrucieństwo wobec dziecka tkwi u podstaw naszej kultury

• Od wieków dzieci poświęcano Bogom, często w różnych wierzeniach oddawano cześć Bogom poprzez np. zamurowywanie żywych dzieci, ciągle się je sprzedaje na całym świecie jako „dobry towar”.

• Zespół maltretowanego dziecka zdefiniowano dopiero w 1961 r.

Najmniejsi niewolnicy świata• Sposób spostrzegania dziecka jako podmiot

wychowania, w jaki sposób dziś odpowiadamy na pytanie: „kim jest dziecko?"

• Występują głębokie przemiany wizerunku dziecka, dziecko to kategoria społeczna rozwojowa, dzieciństwo to wynik procesów izolowania, izolacja społeczna.

• W czasach zbrojnych konfliktów - dzieci w krajach ubogich stają sie armatnim mięsem. Są dobrymi żołnierzami bo mało jedzą, nie potrzebują żołdu, nie boją się śmierci i są fanatycznie zawzięte.

• bW czasie pokoju wystawia się je na sprzedaż niczym zwierzęta. Są najtańszą siłą roboczą świata i niezastąpioną obsługą nielegalnych procederów wykorzystywania przez dorosłych.

Dziecko dziś jest pojmowane jako:

• kategoria „braku" siły, doświadczenia, wiedzy• dziecko nas fascynuje ale jest niedoceniane,

lekceważone• określane pojęciem straty, będąc dziećmi

jesteśmy szczerzy - jako dorośli już nie. • Jako dzieci jesteśmy spontaniczni, radośni,

ciekawi lubimy się bawić z wiekiem dziecko staje się podporządkowane ulega zatraceniu.

Problemy do przemyślenia• Dzieciństwo jest dziełem natury czy raczej kultury?• Czy słuszna jest teza, że poniżając i krzywdząc dziecko

budujemy destrukcyjne społeczeństwo dorosłych?• Czy dziecko jest własnością rodziców? • Czy nauczyciel powinien być zawsze po stronie ucznia? • Co to oznacza być po stronie ucznia? • Czy istnieje szansa bycia po stronie ucznia?• Autorefleksja: moje dzieciństwo, moja szkoła - co

pamiętam i jak oceniam.• Autorefleksja: jakim wychowawcą, nauczycielem,

rodzicem jestem, jakim chciałabym być?