WPROWADZENIE DO PRZEPISÓW USTAWY PRAWO O RUCHU … · 2011. 5. 30. · pa ństwowe przepisy ruchu...

Biblioteka Policjanta Prewencji

Jarosław Tuliszka

WPROWADZENIE DO PRZEPISÓW USTAWY PRAWO O RUCHU DROGOWYM

(materiał dydaktyczny)

Według stanu prawnego na kwiecień 2011 roku

SŁUPSK 2011

2

Materiał opracowany w Zakładzie Prewencji i Ruchu Drogowego Szkoły Policji w Słupsku Korekta i redakcja j ęzykowa: GraŜyna Szot Redakcja techniczna: Zenon Trzciński Projekt okładki: Marcin Jedynak Fotografie: zbiory własne autora Druk: Andrzej Block

Zatwierdzam i wprowadzam do uŜytku jako materiał dydaktyczny

Wydawnictwo Szkoły Policji w Słupsku Wydanie IV Słupsk 2011

3

Spis treści

Wstęp ....................................................................................................................... 5 1. Miejsce i zakres obowiązywania ustawy Prawo o ruchu drogowym ................. 7 1.1. Podstawowe informacje o ustawie Prawo o ruchu drogowym ................... 7 1.2. Miejsce obowiązywania ustawy Prawo o ruchu drogowym ....................... 8 1.3. Zakres obowiązywania ustawy Prawo o ruchu drogowym ......................... 11 2. Wybrane definicje ustawowe .............................................................................. 12 3. Wybrane ogólne zasady ruchu drogowego ......................................................... 32 3.1. Zasada ostroŜności ...................................................................................... 32 3.2. Zasada ograniczonego zaufania .................................................................. 34 3.3. Zasada hierarchii waŜności znaków i sygnałów drogowych ...................... 34 4. Ułatwienia w ruchu drogowym dla osób niepełnosprawnych ............................ 36 Pytania kontrolne ...................................................................................................... 38 Wykaz fotografii ....................................................................................................... 40 Wykaz rycin ............................................................................................................. 41 Bibliografia ............................................................................................................... 42

4

Ta strona jest pusta

5

Wstęp

Lawinowy rozwój motoryzacji rodzi potrzebę zwiększenia przez Policję nadzoru nad bezpieczeństwem i porządkiem w ruchu drogowym. Podstawą do realizacji tego zadania jest m.in. dobra znajomość przepisów ruchu drogowego.

Głównym źródłem przepisów prawnych dotyczących utrzymania po- rządku i bezpieczeństwa na drogach jest ustawa Prawo o ruchu drogowym, uchwalona 20 czerwca 1997 r. Od tamtego czasu wprowadzono do niej szereg poprawek i proces ten jest kontynuowany. Sama ustawa, jako akt prawny, jest napisana specyficznym językiem prawniczym, który nie zawsze jest w całości rozumiany przez zwykłego odbiorcę. Dotyczy to równieŜ młodych adeptów sztuki policyjnej. W celu przybliŜenia im tej problematyki, a zwłaszcza z myślą o słuchaczach kursów podstawowych Szkoły Policji w Słupsku w opracowaniu zawarto, mam nadzieję w sposób przystępny, treści pochodzące z ustawy Prawo o ruchu drogowym, będące wprowadzeniem do jej zasadniczych rozdziałów.

Opracowanie składa się z czterech części. W pierwszej z nich, zatytuło- wanej Miejsce i zakres obowiązywania ustawy Prawo o ruchu drogowym, moŜna znaleźć podstawowe informacje dotyczące ustawy i jej budowy. Omó- wione są miejsca, w których ustawa obowiązuje, oraz przedmiot tej regulacji prawnej.

W drugiej części omówione są wybrane definicje ustawowe, objęte pro- gramem nauczania kursu podstawowego. Zamiarem moim było przedstawienie tych definicji w sposób bardziej zrozumiały, taki, który pozwoli na szybsze ich przyswojenie. Policjanci pracujący na drodze muszą precyzyjnie posługiwać się obowiązującą nomenklaturą ustawową. Nie mogą np. mylić pojazdu samocho- dowego z samochodem osobowym, nie powinni uŜywać pojęcia pojazd osobowy, gdyŜ taki nie funkcjonuje w pojęciu prawnym.

Trzecia część wyjaśnia trzy podstawowe zasady ruchu drogowego, czyli zasadę ostroŜności, zasadę ograniczonego zaufania oraz zasadę hierarchii waŜności znaków i sygnałów drogowych.

Natomiast ostatnia część przedstawia ułatwienia w ruchu drogowym dla osób niepełnosprawnych o obniŜonej sprawności ruchowej. Chodzi o moŜliwość niestosowania się przez te osoby do niektórych znaków drogowych. Taką moŜli- wość daje specjalna karta parkingowa, którą wydaje starosta.

Opracowanie uzupełniono ilustracjami, które przybliŜają omawianą pro- blematykę.

JeŜeli ta pozycja w jakikolwiek sposób ułatwi naukę podstaw ruchu drogowego, spełni nadzieje autora.

6

Ta strona jest pusta

7

1. Miejsce i zakres obowiązywania ustawy Prawo o ruchu drogowym

1.1. Podstawowe informacje o ustawie Prawo o ruchu drogowym Ustawa Prawo o ruchu drogowym zawiera podstawowe normy regulujące

ruch pojazdów i innych uczestników ruchu na drogach. Niektórzy mylnie ją utoŜsamiają z kodeksem drogowym. Kodeks drogowy jest nazwą nieformalną i zawiera w sobie właśnie ustawę Prawo o ruchu drogowym oraz akty wyko- nawcze do niej, czyli rozporządzenia.

Prawo o ruchu drogowym składa się z siedmiu następujących działów, których tytuły sygnalizują treść: 1) Dział I – Przepisy ogólne, 2) Dział II – Ruch drogowy, 3) Dział III – Pojazdy, 4) Dział IV – Kierujący, 5) Dział V – Kontrola ruchu drogowego, 6) Dział Va – Działania na rzecz bezpieczeństwa ruchu drogowego, 7) Dział VI – Zmiany w przepisach obowiązujących oraz przepisy przejściowe i końcowe.

Działy (z wyjątkiem Va i VI) składają się z rozdziałów. Niektóre roz- działy w dziale II dzielą się jeszcze na oddziały.

Konkretne zapisy prawne znajdują się w ponumerowanych artykułach, które mogą dzielić się na: 1) ustępy (cyfra arabska z kropką), 2) punkty (cyfra arabska z nawiasem okrągłym), 3) litery (mała litera z nawiasem okrągłym).

Przykład: Art. 30. 1. Kierujący pojazdem jest obowiązany zachować szczególną ostroŜ-ność w czasie jazdy w warunkach zmniejszonej przejrzystości powietrza, spo-wodowanej mgłą, opadami atmosferycznymi lub innymi przyczynami, a po-nadto: 1) kierujący pojazdem silnikowym jest obowiązany: a) włączyć światła mijania lub przeciwmgłowe przednie albo oba te światła jednocześnie (...).

Przepis ten odczytujemy następująco: artykuł 30 ustęp 1 punkt 1 litera a.

8

1.2. Miejsce obowiązywania ustawy Prawo o ruchu drogowym Ustawa Prawo o ruchu drogowym nie obowiązuje wszędzie. Zakres jej

obowiązywania jest ograniczony do takich miejsc, jak: 1) drogi publiczne, 2) strefy zamieszkania, 3) strefy ruchu1.

Dla pełniejszego zrozumienia miejsca obowiązywania ustawy niezbę- dne jest wyjaśnienie, co oznaczają pojęcia „droga publiczna” oraz „strefa zamieszkania”.

Droga publiczna jest to droga zaliczona odpowiednią ustawą do jednej z kategorii dróg, z której moŜe korzystać kaŜdy zgodnie z jej przeznaczeniem.

Istnieją cztery kategorie dróg: 1. Drogi krajowe (autostrady, drogi ekspresowe, drogi międzynarodowe, drogi

stanowiące inne połączenia zapewniające spójność sieci dróg krajowych, drogi dojazdowe do przejść granicznych, drogi alternatywne dla autostrad płatnych, drogi stanowiące ciągi obwodnicowe duŜych aglomeracji miej-skich, drogi o znaczeniu obronnym).

2. Drogi wojewódzkie (stanowiące połączenia między miastami, mające zna-czenie dla województwa, i drogi o znaczeniu obronnym niezaliczone do dróg krajowych).

3. Drogi powiatowe (stanowiące połączenia miast będących siedzibami powia-tów z siedzibami gmin i połączenia siedzib gmin między sobą, niezaliczone do dróg krajowych lub wojewódzkich).

4. Drogi gminne (drogi o znaczeniu lokalnym niezaliczone do innych kategorii, stanowiące uzupełniającą sieć dróg słuŜących miejscowym potrzebom).

W terenie bardzo łatwo jest rozpoznać drogi krajowe i wojewódzkie po odpowiednim oznakowaniu tabliczkami. Numer na tabliczce oznacza numer drogi (ryc. 1 i 2). Drogi powiatowe i gminne takich oznaczeń nie mają.

Ryc. 1. Znak z numerem drogi krajowej Ryc. 2. Znak z numerem drogi wojewódzkiej

Źródło: Opracowanie własne.

1 Ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym (tekst jednolity: Dz.U.

z 2005 r. Nr 108, poz. 908 z późn. zm.), art. 1 ust. 1 pkt 1.

9

Są moŜliwe ograniczenia dostępności drogi publicznej, np. po autostra- dzie mogą jeździć wszyscy poruszający się pojazdem samochodowym, który na równej i poziomej drodze moŜe rozwinąć prędkość co najmniej 40 km/h.

Nie naleŜy utoŜsamiać drogi publicznej jedynie z drogą o nawierzchni twardej. Niektóre drogi, szczególnie gminne, mogą mieć nawierzchnię grunto- wą, a pomimo to są drogami publicznymi, np. drogi dojazdowe do nowo budo- wanego osiedla mieszkaniowego.

Pojęcie strefy zamieszkania zawarte jest w ustawie Prawo o ruchu drogowym. Jest to obszar, na którym obowiązują szczególne zasady ruchu drogowego. Oznaczony jest znakami drogowymi (ryc. 3 i 4). NaleŜy zwrócić szcze- gólną uwagę na to, Ŝe w strefie zamieszkania są zarówno drogi publiczne, jak i niepubliczne. Oznacza to, Ŝe ustawa Prawo o ruchu drogowym, która ma moc prawną w strefie zamieszkania, obowiązuje na znajdujących się tam drogach publicznych i niepublicznych.

Ryc. 3. i 4. Znaki drogowe „Strefa zamieszkania” i „Koniec strefy zamieszkania”


Nowością, wprowadzoną do przepisów ustawy Prawo o ruchu drogowym,

jest strefa ruchu. Dzieki temu rozszerza się zakres obowiązywania ustawy. Strefy ruchu są to obszary, gdzie co najmniej jedna droga jest drogą wewnętrzną, czyli niepubliczną. Granice strefy ruchu wyznaczone są znakami informacyjnymi „Strefa ruchu” i „Koniec strefy ruchu” (ryc. 4a i 4b). Właściciel terenu, który zdecyduje się na ustawienie tych znaków, doprowadzi do tego, Ŝe państwowe przepisy ruchu drogowego będą miały moc obowiązującą równieŜ na jego prywatnym obszarze, w granicach wyznaczonych strefą ruchu.

Ryc. 5. i 6. Znaki drogowe „Strefa ruchu” i „Koniec strefy ruchu”.


10

Przepisy ustawy Prawo o ruchu drogowym nie obowiązują na drodze niepublicznej. Drogi niepubliczne są to drogi, które nie są zaliczone do Ŝadnej kategorii dróg publicznych (krajowe, wojewódzkie, powiatowe lub gminne), w szczególności drogi w osiedlach mieszkaniowych, dojazdowe do gruntów rolnych i leśnych, dojazdowe do obiektów uŜytkowanych przez przedsiębior- ców, place przed dworcami kolejowymi, autobusowymi i portami oraz pętle autobusowe. Są to drogi wewnętrzne, które powinny być oznakowane odpowiednimi znakami drogowymi (ryc. 5 i 6), w praktyce jednak róŜnie to bywa.

Ryc. 7. i 8. Znaki drogowe „Droga wewnętrzna” i „Koniec drogi wewnętrznej”

Źródło: Opracowanie własne. Na drogach niepublicznych (wewnętrznych) nie obowiązują zasady ruchu

określone w ustawie, chyba Ŝe jest to niezbędne dla uniknięcia zagroŜenia bezpieczeństwa wszystkich osób, którzy tam się znajdują. Niestety, jak się wydaje, taki zapis ustawowy powoduje róŜne interpretacje, co takim zagroŜeniem jest, a co nie jest. Na przykład, czy osoba nieposiadająca uprawnień do kierowania samochodem cięŜarowym (prawa jazdy) moŜe na drodze wewnę- trznej kierować tym pojazdem? Z formalnego punktu widzenia moŜe, jeŜeli nie będzie stanowiło to zagroŜenia dla innych. ZagroŜenie musi być realne, czyli musi wystąpić lub w kaŜdej chwili wystąpić moŜe. Nie moŜna jednak przyjmować takiego załoŜenia hipotetycznie (Ŝe zagroŜenie moŜe wystąpić ewentualnie).

Stąd teŜ policjanci mogą reagować na niestosowanie ogólnych przepi- sów ustawy na drodze niepublicznej jedynie w przypadku stwierdzenia, Ŝe ja- kieś działanie uczestnika ruchu na tej drodze zagraŜa bezpieczeństwu innych uczestników ruchu. Jedynym wyjątkiem są drogi niepubliczne w strefach zamieszkania lub strefach ruchu, gdzie w całej rozciągłości obowiązują zapisy ustawy.

Podsumowaniem tych wywodów dotyczących miejsca obowiązywania ustawy Prawo o ruchu drogowym jest ryc. 7.

11

Ryc. 9. Miejsce obowiązywania ustawy Prawo o ruchu drogowym


1.3. Zakres obowiązywania ustawy Prawo o ruchu drogowym Pozostaje do wyjaśnienia zakres obowiązywania ustawy, czyli co ona

reguluje. Określa ona: 1) zasady ruchu pojazdów i innych uczestników ruchu (np. kierującego obo-

wiązuje ruch prawostronny), 2) warunki, jakie muszą spełniać pojazdy, aby były dopuszczone do ruchu na

drogach (np. pojazd musi być tak zbudowany, wyposaŜony i utrzymany, aby nie powodował nadmiernego hałasu),

3) wymagania w stosunku do osób kierujących pojazdami (np. nie wymaga się uprawnień do kierowania rowerem od osoby, która ukończyła 18 lat),

4) wymagania w stosunku do innych niŜ kierujący uczestników ruchu (np. dziecko w wieku do 7 lat moŜe korzystać z drogi tylko pod opieką osoby, która osiągnęła wiek co najmniej 10 lat),

5) zasady kontroli ruchu drogowego (np. policjant ma prawo sprawdzać stan techniczny pojazdu).

Przepisy ustawy Prawo o ruchu drogowym wynikają przede wszystkim z rozwiązań porządkowych uwarunkowanych bezpieczeństwem. Wydają się ra- cjonalne, więc ich poznanie powinno być oparte na zrozumieniu, a nie bezkry- tycznym zapamiętywaniu. Ponadto naleŜy uwzględnić fakt, Ŝe ta ustawa jest jedną z najczęściej zmienianych, co powoduje, wbrew pozorom, m.in. niedosko- nałość tych przepisów i jej aktów wykonawczych. Niektóre zapisy wymagają dość skomplikowanych powiązań prawnych i wywołują spory nawet wśród znaw- ców tego prawa. Nic zatem dziwnego, Ŝe w tym zakresie jest teŜ bardzo obfite orzecznictwo Sądu NajwyŜszego oraz Naczelnego Sądu Administracyjnego.

12

Dlatego bardzo istotne jest, aby policjanci znali Prawo o ruchu drogowym w dobrym stopniu i potrafili samodzielnie z niego korzystać. Muszą jednak pa- miętać, Ŝe w sytuacjach wątpliwych nawet dla znawców nie moŜna wymagać od zwykłych uczestników ruchu drogowego tak biegłej znajomości prawa, które niejednokrotnie musi być praktycznie realizowane w ciągu kilku sekund.

2. Wybrane definicje ustawowe

Niektóre akty prawne zawierają precyzyjnie objaśnione pojęcia (dla potrzeb tej regulacji prawnej). Definicje ustawowe wyjaśniają, jak naleŜy rozumieć dane wyraŜenie w sensie prawnym. Nie zawsze moŜe się to wydawać wytłu- maczone logiczne, ale jest to swoista „umowa pojęciowa” na potrzeby danego aktu prawnego.

Ustawa Prawo o ruchu drogowym w art. 2 zawiera 58 definicji, natomiast program nauczania kursu podstawowego wymaga, aby policjant na tym poziomie szkolenia znał tylko wybrane pojęcia. Istotą nauki powinno być zrozumie- nie, co definicje zawierają oraz w jaki sposób wyjaśniają tłumaczone wyraŜenia. Droga – wydzielony pas terenu składający się z jezdni, pobocza, chodnika, drogi dla pieszych lub drogi dla rowerów, łącznie z torowiskiem pojazdów szynowych znajdującym się w obrębie tego pasa, przeznaczony do ruchu lub postoju pojazdów, ruchu pieszych, jazdy wierzchem lub pędzenia zwierząt. 1. Definicja drogi składa się z trzech elementów:

1) co jest potrzebne do istnienia drogi? – pas terenu, pewien obszar (podłu- Ŝny), na którym droga istnieje,

2) jakie są jej elementy składowe? – jezdnia, pobocze, chodnik, droga dla pieszych, droga dla rowerów, torowisko pojazdów szynowych (najczęś- ciej tramwajów), ale tylko takie, które znajduje się w obrębie tego wydzielonego pasa terenu,

3) do czego słuŜy droga? – zarówno do ruchu, jak i postoju pojazdów, do ruchu pieszych oraz jazdy wierzchem lub pędzenia zwierząt gospodarskich.

2. Elementy składowe drogi mogą być komponowane dowolnie. Dla istnienia drogi wystarczy, Ŝe wystąpi tylko jeden z tych elementów, np. droga dla ro- werów.

3. Najczęściej spotykanymi modelami są drogi składające się z jezdni i poboczy lub jezdni i chodników.

4. W skład jednej drogi mogą wchodzić nawet dwie jezdnie (droga dwujezdniowa). Wówczas jezdnie przeznaczone są do ruchu w przeciwnych kierunkach.

13

Fot. 1. Droga jednojezdniowa z chodnikami Fot. 2. Droga dwujezdniowa z pasem rozdzielającym Fot. 3. Jezdnia z poboczem asfaltowym Fot. 4. Jezdnia i droga dla rowerów

Fot. 5. Droga z jezdnią bez poboczy Fot. 6. Jezdnia i utwardzone pobocza

14

Fot. 7. Droga z torowiskiem tramwajowym Fot. 8. Droga z torowiskiem tramwajowym wbudowanym w jezdnię wyodrębnionym z jezdni

Ustawa obowiązuje na drogach, czyli jeŜeli w treści ustawy nie jest wska-

zywana droga, to naleŜy pamiętać, Ŝe dany przepis obowiązuje właśnie na drodze. JeŜeli ustawodawca chciał wskazać inny element drogi lub element występujący poza nią, to wyraźnie to określa w treści przepisu, np. art. 14 pkt 4: „Zabrania się (...) przebiegania przez jezdnię [pogrubienie autora]; art. 33 ust. 5 pkt 1: „Korzy- stanie z chodnika [pogrubienie autora] lub drogi dla pieszych [pogrubienie autora] przez kierującego rowerem jednośladowym jest dozwolone wyjątkowo, gdy: opiekuje się on osobą w wieku do lat 10 kierującą rowerem (…)”. Droga twarda – droga z jezdnią o nawierzchni bitumicznej, betonowej, kostkowej, klinkierowej lub brukowcowej oraz z płyt betonowych lub kamienno-betonowych, jeŜeli długość nawierzchni przekracza 20 m; inne drogi są drogami gruntowymi. 1. W ustawie Prawo o ruchu drogowym występują dwa rodzaje dróg: drogi

twarde oraz drogi gruntowe. Podział ten niesie za sobą określone skutki prawne, np. wyjeŜdŜający z drogi gruntowej na drogę twardą jest włączają- cym się do ruchu, a w związku z tym jest zobowiązany zachować szczególną ostroŜność oraz ustąpić pierwszeństwa innym uczestnikom ruchu.

2. Droga twarda, zgodnie z logiką, powinna mieć twardą nawierzchnię. Ustawa wymienia konkretne rodzaje tej nawierzchni: asfaltowa, betonowa, kostkowa, klinkierowa, z kostki brukowej, płyty betonowe lub kamienno-betonowe.

3. Umownie, dla potrzeb jedynie tej ustawy, nie będzie drogą twardą droga wykonana z jednego z powyŜszych rodzajów nawierzchni, jeŜeli jej długość nie przekracza 20 m. Zatem, według ustawy, droga o nawierzchni twardej, ale nieprzekraczająca 20 m długości jest drogą gruntową.

Droga dla rowerów – droga lub jej część przeznaczona do ruchu rowerów jednośladowych, oznaczona odpowiednimi znakami drogowymi. 1. Droga dla rowerów moŜe być osobną drogą. MoŜe teŜ wchodzić w skład

drogi jako jej część składowa (np. część chodnika, część jezdni).

15

2. Droga dla rowerów jest drogą o ściśle określonym przeznaczeniu. Mogą poruszać się po niej rowery, ale jedynie jednośladowe. Rowery wielośladowe muszą poruszać się po jezdni.

Fot. 9. Droga dla rowerów wydzielona Fot. 10. Droga dla rowerów samoistna z jezdni

Początek i koniec drogi dla rowerów określają znaki drogowe C–13

„Droga dla rowerów” i C–13a „Koniec drogi dla rowerów”.

Ryc. 10. i 11. Znaki drogowe nakazu „Droga dla rowerów” i „Koniec drogi dla rowerów”


Jezdnia – część drogi przeznaczona do ruchu pojazdów; określenie to nie dotyczy torowisk wydzielonych z jezdni. 1. Jezdnia jest jedną z części składowych drogi. 2. Jezdnia jest przeznaczona jedynie do ruchu pojazdów.

Pas ruchu – kaŜdy z podłuŜnych pasów jezdni wystarczający do ruchu jednego rzędu pojazdów wielośladowych, oznaczony lub nieoznaczony znakami drogowymi. 1. Pas ruchu jest częścią jezdni. 2. KaŜdy pas ruchu jest podłuŜną częścią jezdni. 3. Szerokość pasa ruchu wyznacza szerokość pojazdów wielośladowych, które

się po nim poruszają. Nie jest problemem wskazanie pasów ruchu, jeŜeli są one wyznaczone poziomymi znakami drogowymi. JeŜeli takich znaków na

16

jezdni nie ma – pasy ruchu naleŜy sobie wyobrazić. Generalnie najszerszy pojazd dopuszczony do ruchu na drodze nie moŜe przekraczać 3 m. MoŜna zatem przyjąć, Ŝe maksymalna szerokość pasa ruchu wynosi do 3 m.

Ryc. 12. Droga z wyznaczonymi pasami Ryc. 13. Droga bez wyznaczonych pasów ruchu ruchu Źródło: Opracowanie własne. Pobocze – część drogi przyległa do jezdni, która moŜe być przeznaczona do ruchu pieszych lub niektórych pojazdów, postoju pojazdów, jazdy wierzchem lub pędzenia zwierząt. 1. Pobocze jest częścią drogi. 2. Pobocze ma konkretne przeznaczenie, słuŜy do:

1) ruchu niektórych pojazdów, 2) jazdy wierzchem, 3) pędzenia zwierząt.

3. Poboczem mogą poruszać się takŜe niektóre pojazdy (rowery, motorowery, pojazdy zaprzęgowe, wózki ręczne).

4. Pobocze słuŜy równieŜ do postoju pojazdów. Chodnik – część drogi przeznaczona do ruchu pieszych. 1. Chodnik jest częścią drogi. 2. Chodnik słuŜy do ruchu pieszych.

SkrzyŜowanie – przecięcie się w jednym poziomie dróg mających jezdnię, ich połączenie lub rozwidlenie, łącznie z powierzchniami utworzonymi przez takie przecięcia, połączenia lub rozwidlenia; określenie to nie dotyczy przecięcia, połączenia lub rozwidlenia drogi twardej: z drogą gruntową, z drogą stanowiącą dojazd do obiektu znajdującego się przy drodze twardej, z drogą wewnętrzną.

17

Ryc. 14. SkrzyŜowanie


1. SkrzyŜowanie jest to przecięcie się dróg:

1) w jednym poziomie, 2) wyposaŜonych w jezdnię.

Warunkami niezbędnymi do istnienia skrzyŜowania są zatem przecinające się w jednym miejscu drogi, które muszą być obowiązkowo wyposaŜone w jez- dnię. Drogi te muszą przeciąć się w jednym poziomie. Estakada (tzw. skrzyŜo- wanie wielopoziomowe), pomimo przecinania się dróg, nie jest skrzyŜowaniem w rozumieniu ustawy Prawo o ruchu drogowym.

Ryc. 15. SkrzyŜowanie z drogą dwujezdniową


2. Powierzchnię skrzyŜowania stanowi część wspólna przecinających się dróg.

Kształt skrzyŜowania zaleŜy od tego, w jaki sposób przetną się drogi. 3. Wyjątkowo nie są skrzyŜowaniem pomimo przecinania się na jednym pozio-

mie dróg wyposaŜonych w jezdnię: 1) przecięcia się dróg twardych z drogą gruntową,

18

2) przecięcia się dróg twardych z drogami dojazdowymi do obiektów przy- droŜnych (np. stacji benzynowych, barów, moteli).

Ryc. 16. Przecięcie się drogi z drogami Ryc. 17. Przecięcie się drogi z drogą dojazdowymi do obiektów przydroŜnych dojazdową do obiektu przydroŜnego oraz – skrzyŜowania nie ma z drogą wojewódzką – skrzyŜowanie jest Źródło: Opracowanie własne.

Te dwa wyjątki są bardzo waŜne ze względu na skutki prawne. Skoro nie

są to skrzyŜowania, to nie obowiązują w tym miejscu przepisy dotyczące skrzyŜowań, np. na takim przecięciu się dróg nie będzie odwołane ograniczenie prędkości, wyznaczone wcześniej stojącym znakiem drogowym. 4. Przecięcie się drogi z torowiskiem pojazdów szynowych nie jest skrzyŜo-

waniem. Torowisko znajdujące się na drodze nie jest jezdnią (patrz definicja jezdni). Droga z torowiskiem nie posiada jezdni i stąd jej przecięcie z drogą w taką jezdnię wyposaŜoną nie moŜe być traktowane jako skrzyŜowanie.

5. SkrzyŜowania mogą być oznakowane (ryc. 16) lub nie.

Ryc. 18. Znaki ostrzegawcze o skrzyŜowaniach Źródło: Opracowanie własne.

19

Przejście dla pieszych – powierzchnia jezdni, drogi dla rowerów lub torowiska przeznaczona do przechodzenia przez pieszych, oznaczona odpowiednimi znakami drogowymi.

Fot. 11. Przejście dla pieszych

1. Jezdnia jest przeznaczona do ruchu pojazdów, jest jednak potrzeba, aby piesi

mogli jezdnię przekraczać. Dla zapewnienia im maksimum bezpieczeństwa przy przechodzeniu przez jezdnię tworzy się specjalne miejsce zwane przej- ściem dla pieszych. Takie miejsca wyznaczone są równieŜ na drogach dla rowerów oraz torowiskach.

Przejście dla pieszych jest wydzieloną częścią jezdni (drogi dla rowerów, torowiska), która słuŜy do przechodzenia pieszych na drugą stronę. 2. Przejście dla pieszych obowiązkowo musi być oznakowane znakami drogo-

wymi (fot. 11).

Obszar zabudowany – obszar oznaczony odpowiednimi znakami drogowymi. 1. Obszar zabudowany jest to teren ograniczony znakami drogowymi „Obszar

zabudowany” i „Koniec obszaru zabudowanego”.

Ryc. 19. i 20. Znaki drogowe „Obszar zabudowany” i „Koniec obszaru zabudowanego” Źródło: Opracowanie własne.

20

Strefa zamieszkania – obszar obejmujący drogi publiczne lub inne drogi, na którym obowiązują szczególne zasady ruchu drogowego, a wjazdy i wyjazdy oznaczone są odpowiednimi znakami drogowymi. 1. Strefa zamieszkania jest to teren ograniczony znakami drogowymi „Strefa

zamieszkania” oraz „Koniec strefy zamieszkania”. 2. W strefie zamieszkania mogą się znajdować zarówno drogi publiczne, jak

i niepubliczne. Na całym obszarze strefy zamieszkania obowiązują zasady ruchu drogowego określone w ustawie Prawo o ruchu drogowym.

3. Strefę zamieszkania od obszaru zabudowanego (oprócz innych znaków wy- znaczających ten teren) róŜni to, Ŝe w strefie obowiązują szczególne zasady ruchu drogowego: 1) prędkość ograniczona jest do 20 km/h, 2) parkować moŜna tylko na oznakowanych parkingach, 3) piesi mogą korzystać z jezdni i mają na niej pierwszeństwo przed nadjeŜ-

dŜającymi pojazdami. Ponadto, kierujący wyjeŜdŜający ze strefy zamieszkania jest włączającym

się do ruchu.

Strefa ruchu – obszar obejmujący co najmniej jedną drogę wewnętrzną, na którym wjazdy i wyjazdy oznaczone są odpowiednimi znakami drogowymi. 1. Strefa ruchu, podobnie jak obszar zabudowany oraz strefa zamieszkania, jest

obszarem, którego granice wyznaczają odpowiednie znaki drogowe. W tym przypadku są to znaki „Strefa ruchu” i „Koniec strefy ruchu”.

2. W strefie ruchu musi być co najmniej jedna droga wewnętrzna.

Uczestnik ruchu – pieszy, kierujący, a takŜe inne osoby przebywające w po- jeździe lub na pojeździe znajdującym się na drodze. 1. Osobą, która uczestniczy w ruchu drogowym, jest kaŜdy człowiek znajdujący

się na drodze. Nie ma tu znaczenia, czy znajduje się w pojeździe, czy teŜ poza nim, wystarczy, Ŝe przebywa na drodze.

2. Na pojeździe znajdują się osoby przewoŜone na motocyklu, na przyczepie itp. 3. Osoby nieuczestniczące w ruchu drogowym, a znajdujące się na drodze, czyli

osoby wykonujące tam określone prace lub inne czynności (np. policjant kie- rujący ruchem) nie są zaliczane do uczestników ruchu.

Pieszy – osoba znajdująca się poza pojazdem na drodze i niewykonująca na niej robót lub czynności przewidzianych odrębnymi przepisami; za pieszego uwaŜa się równieŜ osobę prowadzącą, ciągnącą lub pchającą rower, motorower, motocykl, wózek dziecięcy, podręczny lub inwalidzki, osobę porusza- jącą się w wózku inwalidzkim, a takŜe osobę w wieku do 10 lat kierującą rowerem pod opieką osoby dorosłej. 1. Pieszym jest kaŜda osoba, która znajduje się poza pojazdem na drodze.

21

2. Wyjątkiem, podobnie jak w przypadku uczestników ruchu, są osoby znajdu- jące się na drodze, ale wykonujące tam określone prace lub inne czynności (np. robotnik naprawiający na jezdni awarię instalacji wodociągowej).

3. Ustawa precyzuje takŜe tych pieszych, których ruch na drodze związany jest z pojazdami. I tak, pieszym jest kaŜdy, kto na drodze prowadzi (idąc) lub pcha: 1) rower, 2) motorower, 3) motocykl, 4) wózek dziecięcy, 5) wózek podręczny, 6) wózek inwalidzki (niezaleŜnie od tego, czy siedzi na nim inwalida, czy nie).

Ponadto pieszym jest: 1) inwalida jadący na wózku inwalidzkim, 2) rowerzysta (dziecko) w wieku do lat 10 poruszający się rowerem, ale pod

opieką osoby dorosłej. Wszystkie wyŜej wymienione osoby muszą poruszać się po drodze

zgodnie z zasadami ruchu pieszych.

Kolumna pieszych – zorganizowana grupa pieszych prowadzona przez kierownika lub dowódcę. 1. Kolumną jest grupa osób pieszych. Muszą oni jednak iść w uporządkowa-

nym szyku. 2. Istotnym elementem kolumny jest to, Ŝe musi ona być prowadzona przez

osobę mającą władzę nad prowadzoną grupą.

Kieruj ący – osoba, która kieruje pojazdem lub zespołem pojazdów, a takŜe osoba, która prowadzi kolumnę pieszych, jedzie wierzchem albo pędzi zwierzęta pojedynczo lub w stadzie. 1. Kierującym jest osoba, która decyduje o kierunku poruszania się:

1) pojazdu (samego lub z przyczepą, albo naczepą), 2) kolumny pieszych, 3) konia podczas jazdy wierzchem, 4) zwierząt gospodarskich pędzonych pojedynczo lub w stadzie (np. krów,

owiec, koni). 2. Samo kierowanie pojazdem decyduje o tym, Ŝe osoba taka jest kierującym.

Nie musi do tego być spełniony wymóg posiadania uprawnień do kierowania tym pojazdem (np. osoba kierująca samochodem osobowym, nie posiadająca prawa jazdy, jest kierującym; osoba kierująca samochodem osobowym, posiadająca jedynie prawo jazdy uprawniające do kierowania motocyklem, jest kierującym).

22

Kierowca – osoba uprawniona do kierowania pojazdem silnikowym. 1. Kierowcą jest osoba, która ma uprawnienia do kierowania pojazdem silniko-

wym. Dokumentem potwierdzającym posiadanie takich uprawnień jest prawo jazdy dowolnej kategorii.

2. Uprawnienia do kierowania pojazdem silnikowym powstają w chwili otrzy- mania pierwszego prawa jazdy z wydziału komunikacji starostwa (lub urzędu miejskiego w miastach na prawach powiatu grodzkiego).

3. Osoba posiadająca wydane prawo jazdy jest kierowcą: 1) doŜywotnio, jeŜeli prawo jazdy zostało wydane bezterminowo, 2) do określonej daty, jeŜeli prawo jazdy zostało wydane z określeniem ter-

minu waŜności, 3) do momentu wydania przez odpowiedni wydział komunikacji decyzji

o cofnięciu uprawnień do kierowania pojazdem silnikowym (w przypad- kach przewidzianych w ustawie Prawo o ruchu drogowym).

4. Osoba posiadająca uprawnienia do kierowania pojazdem silnikowym jest kierowcą niezaleŜnie od tego, czy posiada przy sobie prawo jazdy, czy nie.

Szczególna ostroŜność – ostroŜność polegająca na zwiększeniu uwagi i dosto- sowaniu zachowania uczestnika ruchu do warunków i sytuacji zmieniających się na drodze w stopniu umoŜliwiaj ącym odpowiednio szybkie reagowanie. 1. Szczególna ostroŜność to ostroŜność wzmoŜona ze względu na występujące

na drodze sytuacje znacznego zagroŜenia bezpieczeństwa. 2. Ustawa Prawo o ruchu drogowym zobowiązuje wszystkich uczestników

ruchu oraz inne osoby znajdujące się na drodze (np. robotników malujących na jezdni znaki poziome) do zachowania ostroŜności.

3. Szczególna ostroŜność jest wymagana w sytuacjach, które są ściśle określone przez ustawę Prawo o ruchu drogowym, np. zobowiązany do jej zachowania jest pieszy przechodzący przez jezdnię, kierujący zbliŜający się do skrzy- Ŝowania.

4. Szczególna ostroŜność, w odróŜnieniu od zwykłej ostroŜności, obliguje do wzmoŜenia czujności do maksimum, tak aby w danej sytuacji móc odpowiednio wcześnie skutecznie zareagować.

Ustąpienie pierwszeństwa – powstrzymanie się od ruchu, jeŜeli ruch mógłby zmusić innego kierującego do zmiany kierunku lub pasa ruchu albo istotnej zmiany prędkości, a pieszego – do zatrzymania się, zwolnienia lub przyspieszenia kroku. 1. W sytuacji ruchu kolizyjnego uczestników ruchu drogowego ustawa Prawo

o ruchu drogowym określa, który z nich ma pierwszeństwo przejazdu lub przejścia. Pierwszeństwo przejazdu określają równieŜ znaki drogowe: A–7 – „Ustąp pierwszeństwa”, B–20 – „Stop”, D–1 – „Droga z pierwszeń- stwem”, od A–6a do A–6c – skrzyŜowania z drogą podporządkowaną, A–6d i A–6e – wloty drogi jednokierunkowej, B–31 – „Pierwszeństwo dla

23

nadjeŜdŜających z przeciwka”, D–5 – „Pierwszeństwo na zwęŜonym odcinku jezdni”. Uczestnik ruchu jest zobowiązany do ustąpienia pierwszeństwa, nawet poprzez zatrzymanie się, jeŜeli jest to konieczne.

2. Nieustąpienie pierwszeństwa następuje, gdy: 1) kierującego pojazdem (w sytuacji, gdy ma pierwszeństwo) zmusi się do:

a) niezamierzonej zmiany kierunku jazdy, b) niezamierzonej zmiany pasa ruchu, c) niezamierzonej istotnej zmiany prędkości, która moŜe prowadzić

nawet do zatrzymania pojazdu (typowe w takiej sytuacji jest gwałto- wne przyhamowanie lub nawet gwałtowne ostre hamowanie w celu zatrzymania pojazdu),

2) pieszego (w sytuacji, gdy ma pierwszeństwo) zmusi się do: a) niezamierzonego zatrzymania się, b) niezamierzonego zwolnienia kroku, c) niezamierzonego przyspieszenia kroku.

Niedostateczna widoczność – widoczność występująca od zmierzchu do świtu, a takŜe w warunkach zmniejszonej przejrzystości powietrza od świtu do zmierzchu. 1. Niedostateczna widoczność, czyli niezbyt dobra widoczność, występuje za-

wsze w nocy (od zmierzchu do świtu). 2. Niedostateczna widoczność moŜe występować równieŜ w dzień (od świtu do

zmierzchu), jeŜeli coś ją ogranicza, czyli gdy występują warunki zmniejszonej przejrzystości powietrza. Mogą to być niekorzystne warunki atmosfery- czne (np. mgła, śnieŜyca) lub inne czynniki powodujące ograniczenie wi- doczności (np. zadymienie obszaru drogi przez osobę wypalającą trawy w pobliŜu drogi).

Ryc. 21. i 22. Niedostateczna widoczność Źródło: Opracowanie własne.

24

Wymijanie – przejeŜdŜanie (przechodzenie) obok pojazdu lub uczestnika ruchu poruszającego się w przeciwnym kierunku. 1. Wymijaniem jest wzajemne poruszanie się w przeciwnych kierunkach poja-

zdów lub uczestników ruchu (pieszych). 2. Kierujący moŜe wymijać innego kierującego lub pieszego. 3. Pieszy moŜe wymijać kierującego lub innego pieszego.

Ryc. 23. Wymijanie


Omijanie – przejeŜdŜanie (przechodzenie) obok nieporuszającego się pojazdu, uczestnika ruchu lub przeszkody. 1. Omijaniem jest poruszanie się kierującego lub pieszego obok znajdującego

się na drodze obiektu (np. stojącego pojazdu, odgrodzonego miejsca robót drogowych).

2. Kierujący moŜe omijać stojący pojazd, stojącego pieszego lub przeszkodę na drodze.

3. Pieszy moŜe omijać stojący pojazd, stojącego pieszego lub przeszkodę na drodze.

25

Ryc. 24. Omijanie


Wyprzedzanie – przejeŜdŜanie (przechodzenie) obok pojazdu lub uczestnika ruchu poruszającego się w tym samym kierunku. 1. Wyprzedzanie polega na przejechaniu lub przejściu obok pojazdu lub uczest-

nika ruchu poruszającego się w tym samym kierunku. 2. Kierujący moŜe wyprzedzać innego kierującego lub pieszego. 3. Pieszy moŜe wyprzedzać kierującego (np. pojazdem zaprzęgowym) lub inne-

go pieszego.

Ryc. 25. Wyprzedzanie


26

Zatrzymanie pojazdu – unieruchomienie pojazdu niewynikaj ące z warun- ków lub przepisów ruchu drogowego, trwające nie dłuŜej niŜ 1 minutę, oraz kaŜde unieruchomienie pojazdu wynikające z tych warunków lub przepisów.

Ryc. 26. Schemat definicji zatrzymania pojazdu


1. Pojęcie zatrzymania występuje w trzech postaciach:

1) unieruchomienie pojazdu wynikające z własnej woli kierującego (nie wy- nikające z warunków lub przepisów ruchu drogowego), jeŜeli trwa nie dłuŜej niŜ 1 minutę (np. kierujący zatrzymał pojazd na chwilę, aby zapy- tać przechodnia o drogę i trwało to 40 sekund),

2) unieruchomienie pojazdu wynikające z przepisów ruchu drogowego bez względu na czas trwania tego unieruchomienia (np. oczekiwanie przez kierującego na zmianę na sygnalizatorze świetlnym sygnału na zielony, trwające nawet ponad 1 minutę),

3) unieruchomienie pojazdu wynikające z warunków ruchu drogowego bez względu na czas trwania tego unieruchomienia (np. zator na drodze trwa- jący nawet ponad 1 minutę).

2. Zatrzymanie pojazdu następuje niezaleŜnie od tego, czy kierujący jest w po- jeździe, czy go opuścił.

3. Zatrzymanie pojazdu następuje niezaleŜnie od tego, czy podczas trwania zatrzymania silnik pojazdu był uruchomiony, czy wyłączony.

Postój – unieruchomienie pojazdu niewynikające z warunków lub prze-pisów ruchu drogowego, trwające dłuŜej niŜ 1 minutę. 1. Postojem jest unieruchomienie pojazdu z własnej woli kierującego, trwające

ponad 1 minutę (np. kierujący zatrzymał pojazd na chwilę, aby zapytać prze-chodnia o drogę i trwało to 1 minutę i 15 sekund).

2. Postój pojazdu następuje niezaleŜnie od tego, czy kierujący jest w pojeździe, czy go opuścił.

3. Postój pojazdu następuje niezaleŜnie od tego, czy podczas trwania postoju silnik pojazdu był uruchomiony, czy wyłączony.

27

Pojazd – środek transportu przeznaczony do poruszania się po drodze oraz maszyna lub urządzenie do tego przystosowane. 1. Pojazd jest urządzeniem, które słuŜy specjalnie do tego, aby poruszać się po

drodze. 2. Ustawa rozróŜnia dwa takie urządzenia:

1) środki transportu przeznaczone do poruszania się po drodze (np. rower, pojazd zaprzęgowy, samochód osobowy, samochód cięŜarowy, autobus),

2) maszyny lub urządzenia przystosowane do poruszania się po drodze (np. samobieŜny dźwig, kombajn zboŜowy, wózek inwalidzki napędzany silni-kiem elektrycznym).

Pojazd silnikowy – pojazd wyposaŜony w silnik, z wyjątkiem motoroweru i pojazdu szynowego. 1. Pojazd silnikowy jest pojazdem wyposaŜonym w silnik, który stanowi jego

napęd. 2. Umownie, na potrzeby tej ustawy, z kategorii pojazdów silnikowych zostały

wyłączone dwa rodzaje pojazdów, które są wyposaŜone w silnik: 1) motorowery, 2) tramwaje.

Pojazd samochodowy – pojazd silnikowy, którego konstrukcja umo Ŝliwia jazdę z prędkością przekraczającą 25 km/h; określenie to nie obejmuje ciągnika rolniczego. 1. Pojazd samochodowy jest takim pojazdem silnikowym, który samodzielnie

na równej drodze jest w stanie rozwinąć prędkość ponad 25 km/h. 2. Umownie, na potrzeby tej ustawy, z kategorii pojazdów samochodowych

zostały wyłączone pojazdy silnikowe, które samodzielnie na równej drodze są w stanie osiągnąć prędkość ponad 25 km/h – ciągniki rolnicze.

Pojazd uprzywilejowany – pojazd wysyłający sygnały świetlne w postaci niebieskich świateł błyskowych i jednocześnie sygnały dźwiękowe o zmien-nym tonie, jadący z włączonymi światłami mijania lub drogowymi; okre śle-nie to obejmuje równieŜ pojazdy jadące w kolumnie, w której na początku i na końcu znajdują się pojazdy uprzywilejowane wysyłające dodatkowo sy- gnały świetlne w postaci czerwonego światła błyskowego. 1. Pojazdem uprzywilejowanym jest pojazd, który spełnia jednocześnie trzy

warunki: 1) wysyła niebieskie sygnały świetlne, 2) wysyła sygnały dźwiękowe o zmiennym tonie, 3) ma włączone światła mijania lub światła drogowe.

2. Pojazd uprzywilejowany (np. radiowóz policyjny) nie musi być oznakowany. Wystarczy, Ŝe spełnia wymogi opisane w pkt 1.

28

3. Definicja nie precyzuje, jaki pojazd moŜe być pojazdem uprzywilejowanym. Poprzez uŜycie słowa „pojazd” wskazuje, Ŝe chodzi o wszelkie pojazdy, czyli np. rower lub nawet pojazd zaprzęgowy. Doprecyzowanie znajduje się dopie-ro w art. 53 ustawy Prawo o ruchu drogowym – musi to być pojazd samo-chodowy.

4. Za pojazd uprzywilejowany uwaŜa się równieŜ kolumnę pojazdów uprzywi-lejowanych. Musi ona jednak spełniać warunek: na jej początku i na jej koń- cu muszą znajdować się pojazdy uprzywilejowane wysyłające dodatkowe czerwone światło błyskowe.

5. Pojazdy w środku kolumny pojazdów uprzywilejowanych nie muszą wysyłać niebieskich sygnałów świetlnych oraz sygnałów dźwiękowych o zmiennym tonie.

Ryc. 27. Kolumna pojazdów uprzywilejowanych


Samochód osobowy – pojazd samochodowy przeznaczony konstrukcyjnie do przewozu nie więcej niŜ 9 osób łącznie z kierowcą oraz ich bagaŜu. 1. Samochód osobowy (nie pojazd osobowy!) jest pojazdem samochodowym,

w którym moŜna przewozić nie więcej niŜ 9 osób, wliczając kierowcę. SłuŜy do przewozu osób. W pojeździe tym moŜe być przewoŜony bagaŜ.

2. O zaliczeniu pojazdu do kategorii samochodów osobowych decyduje liczba miejsc, określona w dowodzie rejestracyjnym, a nie liczba osób aktualnie jadących w pojeździe lub liczba osób, którą da się upchnąć wewnątrz pojazdu.

Autobus – pojazd samochodowy przeznaczony konstrukcyjnie do przewozu więcej niŜ 9 osób łącznie z kierowcą. 1. Autobus to pojazd samochodowy, który przeznaczony jest do przewoŜenia

więcej niŜ 9 osób, wliczając kierowcę. 2. O zaliczeniu pojazdu do autobusów decyduje liczba miejsc, określona w do-

wodzie rejestracyjnym, a nie liczba osób aktualnie jadących w pojeździe lub liczba osób, którą da się upchnąć wewnątrz pojazdu.

29

Samochód cięŜarowy – pojazd samochodowy przeznaczony konstrukcyjnie do przewozu ładunków; określenie to obejmuje równieŜ samochód cięŜa- rowo-osobowy przeznaczony konstrukcyjnie do przewozu ładunków i osób w liczbie od 4 do 9 łącznie z kierowcą. 1. Definicja wyróŜnia dwa rodzaje samochodu cięŜarowego. Jest to pojazd

samochodowy: 1) przeznaczony do przewozu ładunków (towarów), 2) przeznaczony do przewozu ładunków oraz osób w liczbie od 4 do 9, wli-

czając kierowcę.

Ryc. 28. Rodzaje pojazdów


Motocykl – pojazd samochodowy jednośladowy lub z bocznym wózkiem – wielośladowy. 1. Motocyklem moŜe być tylko jednośladowy pojazd samochodowy. 2. Jedynym wyjątkiem od powyŜszej reguły jest motocykl z bocznym wózkiem.

Wówczas moŜe on być wielośladowy.

30

Motorower – pojazd jednośladowy lub dwuśladowy zaopatrzony w silnik spalinowy o pojemności skokowej nieprzekraczającej 50 cm3, którego konstrukcja ogranicza prędkość jazdy do 45 km/h. 1. Motorower musi spełniać trzy podstawowe wymogi:

1) musi być napędzany silnikiem spalinowym, 2) ten silnik spalinowy nie moŜe mieć pojemności skokowej większej niŜ

50 cm3, 3) jego konstrukcja nie moŜe pozwalać na przekraczanie prędkości 45 km/h.

2. Przekroczenie wielkości określonych w pkt 2 i 3 decyduje o tym, Ŝe będzie to juŜ motocykl.

3. Liczba śladów pozostawianych przez motorower nie ma znaczenia, gdyŜ moŜe to być pojazd zarówno jedno-, jak i wielośladowy.

Rower – pojazd jednośladowy lub wielośladowy poruszany siłą mięśni osoby jadącej tym pojazdem. 1. Rower jest to pojazd, który jest napędzany siłą mięśni osoby jadącej tym

pojazdem. 2. Liczba śladów pozostawianych przez rower nie ma znaczenia, gdyŜ moŜe to

być pojazd zarówno jedno-, jak i wielośladowy.

Zespół pojazdów – pojazdy złączone ze sobą w celu poruszania się po drodze jako całość; nie dotyczy to pojazdów złączonych w celu holowania. 1. Zespół pojazdów to pojazd ciągnący z przyczepą (np. samochód cięŜarowy

z przyczepą, samochód osobowy z przyczepą kempingową) lub naczepą (np. ciągnik siodłowy z naczepą).

2. Nie jest zespołem pojazdów pojazd ciągnący na holu inny pojazd. 3. Zespół pojazdów ciągnięty przez pojazd silnikowy (z wyjątkiem ciągnika rol-

niczego i pojazdu wolnobieŜnego) moŜe składać się maksymalnie z dwóch po-jazdów (pojazd ciągnący i pojazd ciągniony). JeŜeli zestaw jest ciągnięty przez ciągnik rolniczy lub pojazd wolnobieŜny, zespół pojazdów moŜe składać się maksymalnie z trzech pojazdów (pojazd ciągnący i dwa pojazdy ciągnione).

Fot. 12. Zespół pojazdów złoŜony Fot. 13. Zespół pojazdów złoŜony z ciągnika z samochodu cięŜarowego i przyczepy siodłowego i naczepy

31

Masa własna – masa pojazdu z jego normalnym wyposaŜeniem, paliwem, olejami, smarami i cieczami w ilościach nominalnych, bez kierującego. 1. Masa własna pojazdu to cięŜar samego pojazdu. CięŜar tego pojazdu stanowi

równieŜ waga jego wyposaŜenia oraz wszelkich płynów eksploatacyjnych, ale bez cięŜaru kierującego.

Ryc. 29. Masa własna pojazdu


Dopuszczalna ładowność – największa masa ładunku i osób, jaką moŜe przewozić pojazd, która stanowi róŜnicę dopuszczalnej masy całkowitej i masy własnej pojazdu. 1. Dopuszczalna ładowność to największy cięŜar, jaki jest moŜliwy (zgodnie

z warunkami technicznymi), aby moŜna było go załadować na pojazd. 2. Przekroczenie dopuszczalnej ładowności jest wykroczeniem.

Ryc. 30. Dopuszczalna ładowność pojazdu


Dopuszczalna masa całkowita – największa określona właściwymi warunkami technicznymi masa pojazdu obciąŜonego osobami i ładunkiem, dopu- szczonego do poruszania się po drodze. 1. Dopuszczalna masa całkowita (popularnie zwana dmc) to największy cięŜar,

który moŜe osiągnąć pojazd na drodze.

32

2. Inaczej ujmując, moŜna stwierdzić, Ŝe dopuszczalna masa całkowita jest sumą masy własnej pojazdu oraz jego dopuszczalnej ładowności (dmc = mw + dł).

3. Przekroczenie dopuszczalnej masy całkowitej jest wykroczeniem.

Ryc. 31. Dopuszczalna masa całkowita pojazdu


Rzeczywista masa całkowita – masa pojazdu łącznie z masą znajdujących się na nim rzeczy i osób. 1. Rzeczywista masa całkowita to aktualny cięŜar pojazdu (w danej chwili). 2. Rzeczywista masa całkowita moŜe być równa dopuszczalnej masie całko-

witej lub mniejsza od niej. 3. Rzeczywista masa całkowita pojazdu przekraczająca dopuszczalną masę

całkowitą powoduje przeładowanie pojazdu ponad dopuszczalną miarę i jest wykroczeniem.

3. Wybrane ogólne zasady ruchu drogowego

3.1. Zasada ostroŜności

Ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym Art. 3. 1. Uczestnik ruchu i inna osoba znajdująca się na drodze są obowiązani za-chować ostroŜność albo gdy ustawa tego wymaga – szczególną ostroŜność, unikać wszelkiego działania, które mogłoby spowodować zagroŜenie bezpieczeństwa lub porządku ruchu drogowego, ruch ten utrudnić albo w związku z ruchem zakłócić spo-kój lub porządek publiczny oraz narazić kogokolwiek na szkodę. Przez działanie ro-zumie się równieŜ zaniechanie. 2. Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio do osoby znajdującej się w pobliŜu drogi, jeŜeli jej zachowanie mogłoby pociągnąć za sobą skutki, o których mowa w tym przepisie.

33

KaŜdy uczestnik ruchu oraz wszyscy, którzy znajdują się na drodze, zobowiązani są do zachowania ostroŜności. Najlepsze przepisy nie są w stanie przewidzieć sytuacji niespodziewanych. Przez ostroŜność naleŜy rozumieć takie zachowanie, które obiektywnie w danej sytuacji jest niezbędne dla uniknięcia zagroŜenia bezpieczeństwa. Sposób takiego zachowania wyznacza rozsądek. Osobą nieostroŜną będzie człowiek, który nie zachował naleŜytej uwagi, jaką zachowałby człowiek rozsądny i rozwaŜny.

W niektórych sytuacjach, związanych z większym niŜ przeciętne niebezpieczeństwem, naleŜy zachować szczególną ostroŜność (patrz Wybrane definicje ustawowe). W odróŜnieniu od zwykłej ostroŜności sytuacje, w których naleŜy zachować szczególną ostroŜność, są ściśle określone przez ustawę Prawo o ruchu drogowym. Szczególną ostroŜność musi zachować:

1) pieszy przechodzący przez jezdnię, 2) pieszy przechodzący przez torowisko, 3) kierujący przy włączaniu się do ruchu, 4) kierujący, zmieniając kierunek jazdy, 5) kierujący, zmieniając pas ruchu, 6) kierujący podczas cofania, 7) kierujący podczas wyprzedzania, 8) kierujący podczas zbliŜania się do skrzyŜowania, 9) kierujący podczas zbliŜania się do przejścia dla pieszych,

10) kierujący podczas przejeŜdŜania obok wyznaczonego przystanku tramwa- jowego, nieznajdującego się na chodniku,

11) kierujący, zbliŜając się do przejazdu dla rowerzystów, 12) kierujący podczas zbliŜania się do przejazdu kolejowego oraz podczas

przejeŜdŜania przez ten przejazd, 13) kierujący podczas jazdy w warunkach zmniejszonej przejrzystości powie-

trza, 14) kierujący rowerem, korzystający z drogi dla rowerów i pieszych, 15) kierujący rowerem, korzystający z chodnika lub drogi dla pieszych, 16) kierujący pojazdem uprzywilejowanym w trakcie niestosowania się do

przepisów o ruchu pojazdów, zatrzymaniu i postoju oraz znaków i sygna- łów drogowych,

17) kierujący pojazdem wykonującym na drodze prace porządkowe, remonto- we lub modernizacyjne, w trakcie niestosowania się do przepisów jazdy na jezdni lub przy jej prawej krawędzi oraz zatrzymaniu i postoju,

18) kierujący podczas przejeŜdŜania obok pojazdu nauki jazdy, jadący za nim lub podczas przeprowadzania egzaminu państwowego,

19) kierujący omijający pojazd, z którego wysiada lub do którego wsiada zorganizowana grupa dzieci lub młodzieŜy,

20) kierujący podczas przejeŜdŜania obok autobusu szkolnego,

34

21) kierujący podczas omijania pojazdu przeznaczonego do przewozu osób niepełnosprawnych w czasie wsiadania lub wysiadania osoby niepełno- sprawnej,

22) kierujący po minięciu znaku ostrzegawczego. Zasada ostroŜności obowiązuje równieŜ w pobliŜu drogi, jeŜeli jej stoso-

wanie miałoby wpływ na bezpieczeństwo lub porządek ruchu na drodze (np. po- zostawienie poza drogą samochodu z włączonymi reflektorami świateł drogowych, które oślepiają jadących po drodze). 3.2. Zasada ograniczonego zaufania

Ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym Art. 4. Uczestnik ruchu i inna osoba znajdująca się na drodze mają prawo liczyć, Ŝe inni uczestnicy tego ruchu przestrzegają przepisów ruchu drogowego, chyba Ŝe oko-liczności wskazują na moŜliwość odmiennego ich zachowania.

Wszyscy uczestnicy ruchu drogowego są zobowiązani do przestrzegania

przepisów ruchu drogowego. Dzięki takiemu obowiązkowi mają oni oraz inne osoby znajdujące się na drodze prawo przypuszczać, Ŝe wszyscy będą się do tych przepisów stosować. MoŜna przyjąć, Ŝe osoby znajdujące się na drodze powinny wzajemnie obdarzać się zaufaniem. Nie moŜe być to jednak zaufanie bezgraniczne. Są sytuacje, których przebieg i okoliczności im towarzyszące wskazują, Ŝe jakiś uczestnik ruchu nie zamierza stosować się do obowiązu- jących przepisów. DostrzeŜenie takiego niebezpieczeństwa wynika z konkretne- go spostrzegania sytuacji, popartego doświadczeniem Ŝyciowym. Konkretnym wyznacznikiem niewłaściwego zachowania moŜe być jawne i dostrzegalne niestosowanie się do obowiązujących przepisów ruchu drogowego (np. dziecko wbiegające za piłką na jezdnię skupia się na złapaniu piłki i nie obserwuje ruchu pojazdów na jezdni). Kierujący przewidując moŜliwość zaistnienia niebezpie- czeństwa na drodze, musi podjąć środki niezbędne do jego uniknięcia (np. poprzez ograniczenie prędkości, przygotowanie się do hamowania). 3.3. Zasada hierarchii waŜności znaków i sygnałów drogowych

Ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym

Art. 5. 1. Uczestnik ruchu i inna osoba znajdująca się na drodze są obowiązani sto-sować się do poleceń i sygnałów dawanych przez osoby kierujące ruchem lub uprawnione do jego kontroli, sygnałów świetlnych oraz znaków drogowych, nawet wówczas, gdy z przepisów ustawy wynika inny sposób zachowania niŜ nakazany przez te osoby, sygnały świetlne lub znaki drogowe. 2. Polecenia i sygnały dawane przez osoby kierujące ruchem lub uprawnione do jego kontroli mają pierwszeństwo przed sygnałami świetlnymi i znakami drogowymi. 3. Sygnały świetlne mają pierwszeństwo przed znakami drogowymi regulującymi pierwszeństwo przejazdu.

35

Oprócz ogólnych norm, zapewniających porządek i bezpieczeństwo w ruchu drogowym, są jeszcze urządzenia techniczne (w postaci sygnalizacji świetlnej lub znaków drogowych) oraz uprawnione osoby, które wskazują uczestnikom ruchu właściwy sposób zachowania. KaŜdy uczestnik ruchu oraz inne osoby znajdujące się na drodze są zobowiązani stosować się do poleceń i sygnałów wydawanych przez te urządzenia i osoby.

Dyspozycje, do których muszą stosować się uczestnicy ruchu, mogą zatem pochodzić z czterech źródeł: 1) poleceń lub sygnałów osób uprawnionych do kierowania ruchem bądź jego

kontrolowania, 2) sygnałów świetlnych, 3) znaków drogowych, 4) przepisów ustawy Prawo o ruchu drogowym.

PoniewaŜ z dyspozycji wydawanych przez róŜne urządzenia techniczne, osoby uprawnione oraz ogólne zasady ruchu drogowego moŜe wynikać róŜny sposób zachowania uczestników ruchu, wprowadzono tzw. hierarchię waŜności znaków i sygnałów drogowych. Określa ona kolejność, w jakiej naleŜy się stosować do róŜnych dyspozycji (tzw. zbieg dyspozycji).

Polecenia i sygnały wydawane przez osoby kierujące ruchem lub uprawnione do wykonywania kontroli drogowej mają pierwszeństwo przed sygnałami świetlnymi i znakami drogowymi, i tak kierujący pojazdem widząc policjanta kierującego ruchem na skrzyŜowaniu z sygnalizacją świetlną, jest zobowiązany stosować się do sygnałów podawanych przez policjanta, a nie sygnałów sygnalizacji świetlnej, np. kierujący pojazdem widząc policjanta, który podaje mu sygnał do zatrzymania pojazdu w miejscu, w którym obowią- zuje znak „Zakaz zatrzymywania się”, jest zobowiązany zastosować się do polecenia policjanta.

Sygnały świetlne mają pierwszeństwo przed następującymi znakami, które wskazują na pierwszeństwo przejazdu lub jego brak: 1) A–7 „Ustąp pierwszeństwa”, 2) B–20 „Stop”, 3) D–1 „Pierwszeństwo przejazdu”.

Tabliczki wskazujące przebieg drogi z pierwszeństwem przejazdu są integralną częścią znaków wymienionych powyŜej.

Sygnalizacja świetlna nie wyklucza obowiązywania innych znaków, np. zielony sygnał sygnalizacji nie uniewaŜnia zakazu skrętu w lewo wskazanego znakiem zakazu (B–21).

Przedstawione zasady ustawiają hierarchię waŜności obowiązywania zna- ków i sygnałów drogowych. Na czele, na szczycie tej drabiny, znajdują się polecenia lub sygnały osób uprawnionych do kierowania ruchem bądź jego kontrolowania, potem kolejno: sygnały świetlne, znaki drogowe oraz przepisy ustawy Prawo o ruchu drogowym (ryc. 30).

36

Ryc. 32. Hierarchia waŜności znaków i sygnałów drogowych


4. Ułatwienia w ruchu drogowym dla osób niepełnosprawnych

Osoba niepełnosprawna o obniŜonej sprawności ruchowej (inwalida na- rządów ruchu), która kieruje pojazdem samochodowym, korzysta z pewnych ułatwień w ruchu drogowym. Z takich samych ułatwień korzystają równieŜ: 1) kierujący pojazdem, który przewozi osobę niepełnosprawną o obniŜonej

sprawności ruchowej, 2) pracownicy placówek zajmujących się opieką, rehabilitacją lub edukacją

osób niepełnosprawnych pozostających pod opieką tych placówek. Potwierdzeniem nabycia tych uprawnień jest karta parkingowa, którą

wydaje starosta (patrz ryc. 31 i 32).

Ryc. 33. i 34. Wzór karty parkingowej (format A-5) – awers i rewers Źródło: Opracowanie własne.

37

Karta parkingowa uprawnia, pod warunkiem zachowania szczególnej ostroŜności, do niestosowania się do takich znaków drogowych, jak:

Zakaz ruchu Zakaz wjazdu Zakaz wjazdu autobusów w obu kierunkach pojazdów silnikowych

Zakaz wjazdu motocykli Zakaz wjazdu Zakaz postoju motorowerów

Zakaz postoju Zakaz postoju w dni nieparzyste w dni parzyste Strefa ograniczonego postoju Ryc. 35. Znaki drogowe zakazu, do których osoba niepełnosprawna ruchowo moŜe się nie stosować


Kartę parkingową naleŜy umieścić za przednią szybą pojazdu w taki

sposób, aby umoŜliwi ć odczytanie danych policjantowi lub funkcjonariuszowi innego uprawnionego organu.

38

Pytania kontrolne

1. Gdzie obowiązuje ustawa Prawo o ruchu drogowym? 2. Co to jest droga publiczna? 3. Co to jest droga niepubliczna? 4. Wymień kategorie dróg. 5. Jakie oznakowanie wskazuje na drogę krajową? 6. Jakie oznakowanie wskazuje na drogę wojewódzką? 7. Czy droga gruntowa jest drogą publiczną? 8. Czy droga o nawierzchni asfaltowej moŜe być drogą niepubliczną? 9. Co to jest strefa zamieszkania?

10. W jakich sytuacjach ustawa Prawo o ruchu drogowym obowiązuje równieŜ poza drogami publicznymi?

11. Czy droga wewnętrzna jest drogą niepubliczną? 12. Jaki jest zakres obowiązywania ustawy Prawo o ruchu drogowym? 13. Co to jest droga? 14. Co to jest droga twarda? 15. Co to jest droga dla rowerów? 16. Co to jest jezdnia? 17. Co to jest pas ruchu? 18. Co to jest pobocze? 19. Co to jest chodnik? 20. Co to jest skrzyŜowanie? 21. Co to jest przejście dla pieszych? 22. Co to jest obszar zabudowany? 23. Co to jest strefa ruchu? 24. Kto to jest uczestnik ruchu? 25. Kto to jest pieszy? 26. Co to jest kolumna pieszych? 27. Kto to jest kierujący? 28. Kto to jest kierowca? 29. Co to jest szczególna ostroŜność? 30. Co to jest ustąpienie pierwszeństwa przejazdu? 31. W jakich sytuacjach następuje wymuszenie pierwszeństwa przejazdu? 32. Co to jest niedostateczna widoczność? 33. Co to jest wymijanie? 34. Co to jest omijanie? 35. Co to jest wyprzedzanie? 36. Co to jest zatrzymanie? 37. Co to jest postój? 38. Co to jest pojazd? 39. Co to jest pojazd silnikowy?

39

40. Co to jest pojazd samochodowy? 41. Co to jest pojazd uprzywilejowany? 42. Czy pojazd jadący w środku kolumny pojazdów uprzywilejowanych, nie

wysyłający niebieskich sygnałów świetlnych i sygnałów dźwiękowych, jest pojazdem uprzywilejowanym?

43. Co to jest samochód osobowy? 44. Co to jest autobus? 45. Co to jest samochód cięŜarowy? 46. Co to jest motocykl? 47. Co to jest motorower? 48. Co to jest rower? 49. Co to jest zespół pojazdów? 50. Co to jest masa własna? 51. Co to jest dopuszczalna ładowność? 52. Co to jest dopuszczalna masa całkowita? 53. Co to jest rzeczywista masa całkowita? 54. Na czym polega zasada ostroŜności? 55. Czy kaŜdy uczestnik ruchu jest zobowiązany zachować szczególną ostroŜ-

ność? 56. Na czym polega zasada ograniczonego zaufania? 57. Jaka jest hierarchia waŜności znaków i sygnałów drogowych? 58. Jakie osoby mogą ubiegać się o wydanie karty parkingowej? 59. Do jakich znaków zakazu mogą niestosować się osoby posiadające kartę

parkingową? 60. Gdzie naleŜy umieszczać kartę parkingową podczas postoju pojazdu

w miejscu, gdzie wjazd lub postój jest zabroniony?

40

Wykaz fotografii

Fot. 1. Droga jednojezdniowa z chodnikami ................................................ 11 Fot. 2. Droga dwujezdniowa z pasem rozdzielającym ................................. 11 Fot. 3. Jezdnia z poboczem asfaltowym ....................................................... 11 Fot. 4. Jezdnia i droga dla rowerów .............................................................. 11 Fot. 5. Droga z jezdnią bez poboczy ............................................................. 11 Fot. 6. Jezdnia i utwardzone pobocza ........................................................... 11 Fot. 7. Droga z torowiskiem tramwajowym wbudowanym w jezdnię .......... 12 Fot. 8. Droga z torowiskiem tramwajowym wyodrębnionym z jezdni ....... 12 Fot. 9. Droga dla rowerów wydzielona z jezdni ........................................... 15 Fot. 10. Droga dla rowerów samoistna ........................................................... 15 Fot. 11. Przejście dla pieszych ........................................................................ 19 Fot. 12. Zespół pojazdów złoŜony z samochodu cięŜarowego i przyczepy ... 30 Fot. 13. Zespół pojazdów złoŜony z ciągnika siodłowego i naczepy ............. 30

41

Wykaz rycin

Ryc. 1. Znak z numerem drogi krajowej ........................................................ 8 Ryc. 2. Znak z numerem drogi wojewódzkiej ............................................... 8 Ryc. 3. i 4. Znaki drogowe „Strefa zamieszkania” i „Koniec strefy

zamieszkania” .................................................................................... 9 Ryc. 5. i 6. Znaki drogowe „Strefa ruchu” i „Koniec strefy ruchu” ................ 9 Ryc. 7. i 8. Znaki drogowe „Droga wewnętrzna” i „Koniec drogi

wewnętrznej” ..................................................................................... 10 Ryc. 9. Miejsce obowiązywania ustawy Prawo o ruchu drogowym ............. 11 Ryc. 10. i 11. Znaki drogowe nakazu „Droga dla rowerów” i „Koniec drogi

dla rowerów” ..................................................................................... 15 Ryc. 12. Droga z wyznaczonymi pasami ruchu ............................................... 16 Ryc. 13. Droga bez wyznaczonych pasów ruchu ............................................ 16 Ryc. 14. SkrzyŜowanie ..................................................................................... 17 Ryc. 15. SkrzyŜowanie z drogą dwujezdniową ............................................... 17 Ryc. 16. Przecięcie się drogi z drogami dojazdowymi do obiektów

przydroŜnych – skrzyŜowania nie ma ............................................... 18 Ryc. 17. Przecięcie się drogi z drogą dojazdową do obiektu przydroŜnego

oraz z drogą wojewódzką – skrzyŜowanie jest .................................. 18 Ryc. 18 Znaki ostrzegawcze o skrzyŜowaniach ............................................. 18 Ryc. 19 i 20. Znaki drogowe „Obszar zabudowany” i „Koniec obszaru

zabudowanego” .................................................................................. 19 Ryc. 21. i 22. Niedostateczna widoczność ....................................................... 23 Ryc. 23. Wymijanie .......................................................................................... 24 Ryc. 24. Omijanie ............................................................................................. 25 Ryc. 25. Wyprzedzanie .................................................................................... 25 Ryc. 26. Schemat definicji zatrzymania pojazdu ............................................. 26 Ryc. 27. Kolumna pojazdów uprzywilejowanych ........................................... 28 Ryc. 28. Rodzaje pojazdów .............................................................................. 29 Ryc. 29. Masa własna pojazdu ......................................................................... 31 Ryc. 30. Dopuszczalna ładowność pojazdu ..................................................... 31 Ryc. 31. Dopuszczalna masa całkowita pojazdu ............................................. 32 Ryc. 32. Hierarchia waŜności znaków i sygnałów drogowych ....................... 36 Ryc. 33. i 34. Wzór karty parkingowej (format A-5) – awers i rewers .......... 36 Ryc. 35. Znaki drogowe zakazu, do których osoba niepełnosprawna ruchowo

moŜe się nie stosować ........................................................................ 37

42

Bibliografia

Ustawa z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (tekst jednolity: Dz.U. z 2007 r. Nr 19, poz. 115 z późn. zm.). Ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym (tekst jednolity: Dz.U. z 2005 r. Nr 108, poz. 908 z późn. zm.). Rozporządzenie Ministrów Infrastruktury oraz Spraw Wewnętrznych i Admini-stracji z dnia 31 lipca 2002 r. w sprawie znaków i sygnałów drogowych (Dz.U. Nr 170, poz. 1393 z późn. zm.).

WPROWADZENIE DO PRZEPISÓW USTAWY PRAWO O RUCHU … · 2011. 5. 30. · pa ństwowe przepisy ruchu...

Documents

Transcript of WPROWADZENIE DO PRZEPISÓW USTAWY PRAWO O RUCHU … · 2011. 5. 30. · pa ństwowe przepisy ruchu...