Wokół zdolności i twórczości – rys teoretyczny Opracowanie i prowadzenie: mgr Maria Gos

Wokół zdolności i twórczości – rys teoretyczny

Opracowanie i prowadzenie:

mgr Maria Gos

1

DEFINICJE, TERMINOLOGIE ZDOLNOŚCI

Maria Gos

2

ZDOLNOŚCI – z poznawczego punktu widzenia – różnice indywidualne w funkcjonowaniu procesów poznawczych, angażujących takie funkcje jak;

- pamięć, uwagę, a także obejmujących strategie rozumowania i

przetwarzania informacji.

Maria Gos

3

UZDOLNIENIA –zdolności kierunkowe, specjalne, czyli takie właściwości (zdolności), które stwarzają możliwości wysokich osiągnięć w konkretnej dziedzinie,

Uzdolnienia specjalne – poznawcze, językowe, literackie, matematyczne, muzyczne, plastyczne,

Maria Gos

4

TALENT – specyficzny kompleks cech indywidualnych, ujawniających się już w okresie wczesnego dzieciństwa u niewielu osób, prowadzący do szczególnego mistrzostwa w określonej dziedzinie.

Talent „ sugeruje” bardzo wysoki poziom określonej zdolności specjalnej lub wiązki uzdolnień , które przejawiają się w ponadprzeciętnej łatwości nabywania wiedzy lub sprawności w danej dziedzinie.

Maria Gos

5

MODELE ZDOLNOŚCI

MODEL ZDOLNOŚCI TRÓJPIERŚCIENIOWY J.S. RENZULLIEGO (Źródło Limont 1994)- ponadprzeciętne zdolności,- twórczość,Zaangażowanie w pracę, cechy osobowościowe.

Maria Gos

6

Maria Gos

7

-twórczość (odnosi się do zachowań związanych z procesem kreacji i sposobami dochodzenia do rozwiązań).

- osoby twórcze charakteryzują się płynnością, giętkością, oryginalnością i otwartością myślenia oraz ciekawością poznawczą.

Maria Gos

8

WEDŁUG NIEGO U OSÓB WYSTĘPUJE

Ścisła interakcja między trzema podstawowymi zespołami cech:

Ponadprzeciętne IQ lub ponadprzeciętne uzdolnienia kierunkowe;

Wysoki stopień zaangażowania w pracy Wysoki poziom zdolności twórczych,

Maria Gos

9

DEFINICJA ZDOLNOŚCI WG J. STRELAU Uwzględnia 6 czynników

odpowiedzialnych za pojawienie się wybitnych zdolności

uzdolnienia kierunkowe, czynniki środowiskowe, czynniki osobowościowe i temperamentalne, czynniki „ przypadku”, myślenie twórcze, zdolności ogólne.

Maria Gos

10

MODEL ZDOLNOŚCI GARDNERA Gardner zaproponował wyróżnienie

następujących inteligencji: - językowej (umiejętność posługiwania się

językiem, wzorami i systemami), - logiczno – matematycznej (umiłowanie precyzji

oraz myślenia abstrakcyjnego i strukturalizowanego),

muzycznej – (wrażliwość emocjonalna, poczucie rytmu, zrozumienie złożoności muzyki),

Maria Gos

11

- cielesno – kinestetycznej (dobre wyczucie czasu, uzdolnienia manualne, duże znaczenie zmysłu dotyku, ruchliwość, dobra organizacja przestrzenna),

-przestrzenno- wizualnej (myślenie obrazowe, umiejętne korzystanie z map, diagramów i tabel, wykorzystanie ruchu towarzyszącego procesowi uczenia się),

Maria Gos

12

- inter- i intrapersonalnej (automotywacja, wysoki poziom wiedzy o samym sobie, silne poczucie wartości, łatwy kontakt z innymi ludźmi, umiejętności mediacyjne, dobra komunikatywność),

- przyrodniczej (wrażliwość na zjawiska przyrodnicze, obserwacja natury, umiejętność odróżniania gatunków i sfer przyrody.

Maria Gos

13

Z przedstawionych modeli wynika, że ważnym elementem jest czynnik zewnętrzny oraz tzw. zdolności twórcze.

Każdy twórca jest inteligentny, nie każdy inteligentny jest twórcą.

Myślenia twórczego można się nauczyć.

Maria Gos

14

PROCES TWÓRCZY Proces twórczy według K.K. Urbana

charakteryzuje się: - wglądem i wrażliwością umożliwiającą dobre

rozumienie problemu i jego implikacji; Szerokością percepcji dostępnych danych; Motywacją ukierunkowaną na poszukiwanie

rozwiązania;

Maria Gos

15

- strukturalizacją i syntezą cząstkowych elementów rozwiązania;

- nowością uzyskanego produktu; - dostępnością i ważnością dla innych.

Maria Gos

16

KOMPONENTY TWÓRCZOŚCI WEDŁUG MODELU

Maria Gos

17

- Grupa specyficznej wiedzy i umiejetności – potrzebnych w obszarach twórczego myślenia i działania.

CZYNNIKI OSOBOWOŚCIOWE: - Zaangażowanie zadaniowe: - zdolność koncentracji, - wytrwałość, - selektywność

Maria Gos

18

GRUPA MOTYWACJI

Maria Gos

19

GRUPA TOLERANCJI WIELOZNACZNOŚCI

- OTWARTOŚĆ NA NOWE DOŚWIADCZENIA.

Maria Gos

20

NAUKA TWÓRCZOŚCI - Według modelu Renzulliego nauka

twórczości odbywa się między innymi poprzez kształtowanie takich elementów zdolności jak:

1. PŁYNNOŚĆ - płynność słowną można kształtować poprzez

zadania wymagające szybkiego podawania słów spełniających określone postulaty formalne, nie związane z treścią

Maria Gos

21

Maria Gos

22

Ćwiczenia;

- napisz jak najwięcej jednowyrazowych określeń, epitetów dających się zastosować do słowa – hasła np. rzeka głęboka, szeroka ; „ czoło”, „oczy”, „suknia”, „morze” zanotuj liczbę określeń – czas 1,5 minuty.

Maria Gos

23

Maria Gos

24

Maria Gos

25

Płynność ideacyjna -zdolność wytwarzania idei pomysłów . Wymień jak największą liczbę zastosowań

wymienionych przedmiotów, ( np. szklanka – foremka do ciasta, wazonik, szablon. Zastosowanie przedmiotu nie może łączyć się ze zmianą jego formy ( użycie kawałka szkła ze szklanki do przecięcia sznurka)

-pudełko zapałek, kartka papieru, sznurek, cegła.

Maria Gos

26

GIĘTKOŚĆ - giętkość semantyczna, spontaniczna

(produkowanie wielu różnorodnych pomysłów w sytuacji dopuszczającej wiele rozwiązań,

- giętkość spontaniczna figuralna zdolność odmiennego spostrzegania tej samej figury,

- giętkość adaptacyjna figuralna dokonywania zmian strukturalnych materiału symbolicznego

Maria Gos

27

ORYGINALNOŚĆ

- zdolność produkowania takich odpowiedzi, które są niecodzienne (rzadkie),

- opierają się na odległych skojarzeniach lub są dowcipne (w sensie zaskakującej pomysłowości)

Maria Gos

28

CECHY OGÓLNE DZIECKA UZDOLNIONEGO

stawia sobie nowe wyzwania i wyszukuje problemy do rozwiązania,

posługuje się poprawnym językiem i wyszukanym słownictwem,

woli pracować samodzielnie, ma wiele własnych pomysłów i

rozwiązań różnych problemów, łatwiej i prędzej niż rówieśnicy nawiązuje

kontakty z ludźmi,

Maria Gos

29

CECHY OGÓLNE DZIECKA UZDOLNIONEGO

znajduje zarówno przyjemność, jak i wyzwanie w intelektualnych dążeniach,

wykazuje zdolności przywódcze we wczesnym wieku,

wykazuje wrażliwość na cudze i własne uczucia, ma wysokie wymagania względem siebie i innych, jest perfekcjonistą, wykazuje wysoki poziom oceny moralnej.

Maria Gos

30

DZIESIĘĆ OZNAK ŚWIADCZĄCYCH O TYM, ŻE DZIECKO JEST WYBITNIE UZDOLNIONE

Ciekawość poznawcza. Przejawia ją każde dziecko, ale dzieci wybitnie zdolne są szczególnie dociekliwe. Poza tym żywo interesują się sprawami ogólnymi i abstrakcyjnymi, na przykład pochodzeniem świata lub naturą człowieka.

Spostrzegawczość. Zdolne dziecko zauważa najdrobniejsze szczegóły, dostrzega też subtelne różnice między obiektami lub ideami.

Zainteresowania. Są one niezwykle szerokie, a w wybranych dziedzinach bardzo pogłębione. Dotyczą zwykle poważnych i „dorosłych” spraw lub problemów.

Maria Gos

31


Słownictwo. Wybitnie zdolne dziecko błyskawicznie uczy się nowych słów, zwykle też bezbłędnie je rozumie, nie popełnia „dziecinnych” błędów. Dobrze różnicuje znaczenia pojęć.

„Połykanie” lektur. Szybkość czytania przekłada się na olbrzymią liczbę lektur. Dziecko wybitnie zdolne czyta nie tylko szybko, ale też ze zrozumieniem i umiejętnością zreferowania przeczytanych treści.

Wyobraźnia. Dziecko wybitnie zdolne ma dużą łatwość uruchamiania wyobrażeń. Dotyczy to wyobraźni odtwórczej, powielającej uprzednie spostrzeżenia, a przede wszystkim twórczej, prowadzącej do nowych pomysłów.

Maria Gos

32


Koncentracja i wytrwałość. Uwaga zdolnego dziecka działa szczególnie skutecznie, co ułatwia długotrwałą koncentrację i zwiększa odporność na zmęczenie.

Samokrytycyzm. Wybitnie zdolne dziecko stawia sobie wysokie wymagania. Jest samokrytyczne i ciągle niezadowolone z własnych osiągnięć.

Dojrzałość. Dzieci wybitnie zdolne często dorównują dorosłym poziomem prowadzonej rozmowy. Wysławiają się w sposób typowy dla dorosłych, nie zadowalając się w dyskusji argumentami pozornymi lub niezbyt uzasadnionymi.

Maria Gos

33


Żwawość intelektualna. Dziecko zdolne łatwo popada w stan ekscytacji nowym problemem, czerpiąc przyjemność intelektualną z jego rozwiązywania. Obca jest mu apatia w sferze poznawczej.

Maria Gos

34

Zasady pracy

z uczniem zdolnym

Maria Gos

35

Ćwiczenie – praca w grupachUwzględniając charakterystykę ogólną ucznia w zakresie intelektualnym, osobowościowym i umiejętności oraz charakterystykę ucznia uzdolnionego w , zredagujcie zasady pracy z uczniami uzdolnionymi.

Maria Gos

36

Zasady pracy z uczniem zdolnym

Interesujące prowadzenie lekcji,Tworzenie atmosfery akceptacji, zaspokajającej emocjonalne

potrzeby uczniów i zapewniającej im podstawowy komfort,Tworzenie w klasach, w miarę możliwości, klimatu partnerstwa,

kształtującego poczucie odpowiedzialności, między innymi za przebieg lekcji i własne postępy,

Tworzenie na lekcjach, przynajmniej niektórych, atmosfery eksperymentowania, stawiania hipotez,

Stawianie uczniom pytań otwartych,

Zaciekawianie i utrzymanie ciekawości na wysokim poziomie,

Maria Gos

37


Zadawanie uczniom zdolnym zadań, które są dla nich wyzwaniem – trudnych, lecz nie zbyt trudnych,

Tworzenie okazji do swobodnego wyboru zadań trudniejszych, samodzielnych decyzji o podejmowaniu dodatkowych zadań,

Zwiększanie wymagań co do zrozumiałości, ścisłości i trafności wypowiedzi,

Zachęcanie do przygotowywania referatów lub fragmentów bądź całości lekcji,

Nie potęgowanie rywalizacji i przesadnego współzawodnictwa,Tworzenie korzystnego klimatu dla różnych przejawów oryginalności,Pomaganie dzieciom w odraczaniu oceny na czas wymyślania

pomysłów,Uczenie dzieci sprawności twórczych,

Maria Gos

38


• Wskazywanie dodatkowych źródeł wiedzy, zachęcanie do czytania fachowej literatury,

• Pozwalanie na korygowanie błędów koleżanek i kolegów,• Zachęcanie do konfrontacji wiedzy w konkursach i olimpiadach,

połączone z pomocą w przygotowaniu się do nich,• Organizowanie podczas lekcji konkursów, zwłaszcza w

rozwiązywaniu zadań trudniejszych,• Prezentowanie i nagradzanie twórczych prac,• Organizowanie spotkań z ludźmi wykorzystującymi swoje

zdolności.

Maria Gos

39


• Organizowanie wycieczek, lekcji muzealnych i „zielonych szkół”, inspirujących aktywność poznawczą, w tym twórczość,

• Rozmawianie, rozmawianie, rozmawianie! w szczególności udzielanie informacji zwrotnych, chwalenie sukcesów, przy jednoczesnym uczeniu przyjmowania uwag krytycznych i radzenia sobie z niepowodzeniami,

• Zachęcanie do twórczego rozwiązywania problemów, motywowanie do samodzielności i wykazywania inicjatywy,

• Aktywizowanie twórczego potencjału

Maria Gos

40

SPOSOBY POLEPSZENIA SAMOOCENY Nigdy nie wydawaj nieprzemyślanego sądu o

samoocenie dziecka, które wykazuje uzdolnienie w danym kierunku (dzieci te nigdy nie postrzegają tych zdolności jako czegoś niezwykłego),

Pomóż dziecku, którego pewność siebie nie znajduje pokrycia w rzeczywistości, lepiej poznać prawdziwe uzdolnienia (nie nakłaniaj ucznia do zadawania pytań

Maria Gos

41

O to, czego nie wiedzą, ale do uświadomienia różnicy pomiędzy tym, co wiedzą a czego nie wiedzą.

Nie podsuwaj gotowych odpowiedzi. Stwarzaj dziecku obfitość możliwości

rozwiązania problemu, które dają natychmiastowe potwierdzenie procesu, gdy są dobrze rozwiązane.

Maria Gos

42

Zachęcaj do zadawania dociekliwych pytań. Pomóż znaleźć odpowiedzi na drodze

praktycznych eksperymentów. Nie wzbudzaj atmosfery niepokoju. Naucz dostrzegać problemy i je rozwiązywać.

Maria Gos

43

Podsumowanie: 20 „złotych” wskazówek

1.Ceń twórcze myślenie. Nauczyciel powinien być wrażliwy na wszelkie nowe idee wychodzące od młodzieży i okazywać, że je ceni.

2.Zwiększaj wrażliwość u dzieci. Osobowość twórczą cechuje wzmożona wrażliwość na bodźce związane z określoną dziedziną zjawisk.

3.Zachęcaj do manipulowania, operowania przedmiotami oraz ideami. Naturalna ciekawość dziecka skłania je do wykonywania tych operacji badawczych.

4.Ucz sposobów systematycznej oceny każdego pomysłu. W praktyce często obserwuje się odrzucanie pomysłów bez ich zbadania.

5.Wyrabiaj tolerancyjny stosunek do nowych idei, pojęć. W praktyce szkoła kładzie główny nacisk na uniformizację zachowania się.

Maria Gos

44


6. Nie narzucaj sztywnych schematów.7. Kultywuj w klasie atmosferę twórczą.8. Ucz dzieci, by ceniły swoje myślenie twórcze. Jednym ze

środków metodycznych jest tu wdrażanie do zapisywania własnych pomysłów.

9. Ucz twórcze jednostki unikania sankcji ze strony kolegów. 10. Udzielaj informacji o procesie twórczym. Stan aktualnej wiedzy

pozwala nie tylko opisywać, lecz także pobudzać przebieg tego procesu.

Maria Gos

45


11. Rozwiewaj lęk, jaki wzbudzają arcydzieła. Jednym ze środków zaradczych jest przedstawienie uczniom metod zastosowanych przez artystę oraz historii pracy nad dziełem.

12. Popieraj i oceniaj inicjatywę wychowanków w uczeniu się.

13. „Zabijaj uczniom ćwieka”. Jednym z warunków twórczości jest bowiem „noszenie się” z problemem, który nie daje spokoju i wymaga nowego rozwiązania.

14. Stwarzaj sytuacje wymagające twórczości myślenia.

15. Stwarzaj zarówno okresy aktywności, jak i relaksu. Tworzenie odbywa się również w chwilach wytchnienia.

Maria Gos

46


16. Udostępnij środki do realizacji pomysłów. Wchodzi tu w grę mobilizacja zasobów szkoły rodziców instytucji. Ograniczoność tych środków ma uczyć pokonywania trudności w warunkach realnych.

17. Popieraj zwyczaj pełnej realizacji pomysłów. Ucz dzieci weryfikować konsekwencje pomysłu i wykonywać czarną robotę, związaną z wprowadzeniem go w czyn. Niech poznają przewlekłość i trudność tego procesu.

Maria Gos

47


18. Rozwijaj konstruktywny krytycyzm.

19. Popieraj zdobywanie wiedzy w wielu dziedzinach, albowiem wiedza spoza danej specjalizacji sprzyja oryginalności.

20. Bądź nauczycielem o śmiałym i żywym umyśle. Takim, który potrafi tchnąć w uczniów swego ducha, porwać własnym przykładem, okazać zainteresowanie nawet przedziwnymi pomysłami wychowanków.

Maria Gos

48

SYNDROM NIEADEKWATNYCH OSIAGNIĘĆ SZKOLNYCH

Syndrom Nieadekwatnych Osiągnięć to problem negatywnej sytuacji szkolnej dziecka, w której nie wykorzystuje ono swoich możliwości związanych z potencjałem intelektualnym i twórczym- dotyczy blisko 10% populacji dzieci i młodzieży ( Dyrda 2000)

Maria Gos

49

SYTUACJE SZKOLNE

- starcia na polu szkoła – rodzice,- niezdyscyplinowana klasa,- brak ujednoliconych wymagań,- nierozpoznanie przez nauczyciela

odpowiednio wcześnie ukrytych symptomów tego zjawiska ( przypisuje im się etykietę ucznia „ trudnego”, niezdolnego,

- brak odpowiedniej stymulacji ze strony nauczyciela

Maria Gos

50

Dla identyfikacji jednostek przejawiających SNOS przyjmuje się następującą definicję:SNOS jest to niewykorzystanie możliwości przejawiających się w dużej rozbieżności pomiędzy ocenami i zachowaniami szkolnymi dziecka a jego wysokim potencjałem, takim jak:-inteligencja, twórczość, opinia nauczycieli i rodziców

Maria Gos

51

CO SKŁADA SIĘ NA OBSZARY DIAGNOZY SNOS

- diagnoza funkcjonowania ucznia w sytuacjach szkolnych,

- diagnoza zachowania ucznia w domu i w szkole ( dominacja, uległość,

- diagnoza niektórych komponentów osobowościowych,

- diagnoza środowiska szkolnego,- diagnoza środowiska rodzinnego

Maria Gos

52

SZKOLNE PRZYCZYNY SNOS

- brak właściwej diagnozy psychopedagogicznej;

- brak podmiotowości ucznia w procesie nauczania i wychowania,

- negatywne zachowanie nauczycieli,- tradycyjne metody nauczania, brak dyscypliny

tzw. zdezorganizowana klasa szkolna,- klimat silnej rywalizacji w klasie powodujący

negatywny stres,- brak zasady indywidualizacji kształcenia

Maria Gos

53

JAK ROZPOZNAĆ SNOS NA PODSTAWIE FUNKCJONOWANIA

UCZNIA W SYTUACJACH SZKOLNYCH

Szerokie zainteresowania pozaszkolne i minimalny wysiłek wkładany w prace szkolne,Zaniżone oceny szkolne, Duża wyobraźnia i uzdolnienia szkolne, Szeroki zakres wiedzy,Rozbieżność pomiędzy poziomem prac ustnych i pisemnych,Koncentrowanie swojej uwagi na wybranych przedmiotach,

Maria Gos

54

- niska samoocena,- tendencje do wycofywania się lub

agresywnej dominacji w grupie,- problemy w nawiązaniu kontaktów z

rówieśnikami,- problemy z dyscypliną i przeciwstawianie się

poleceniom nauczycieli,- bierne lub negatywne postawy wobec

obowiązków szkolnych,- nierealistyczne oczekiwania co własnej

osoby,- stawianie sobie zbyt niskich lub zbyt

wysokich wymagań,- nieumiejętność pracy w grupie,

Maria Gos

55

- unikanie działania w nieznanych, nowych sytuacjach w obawie przed niepowodzeniem,

- wysoki samokrytycyzm,- problemy z koncentracją, marzenia na

jawie,- brak organizacji nauki,- nadmierna nieśmiałość, brak wiary we

własne siły.

Maria Gos – koordynator sieci

56

Wokół zdolności i twórczości – rys teoretyczny Opracowanie i prowadzenie: mgr Maria Gos

Documents

Transcript of Wokół zdolności i twórczości – rys teoretyczny Opracowanie i prowadzenie: mgr Maria Gos