Liczba punktów

Weryfikacja

WOJEWÓDZKI KONKURS BIOLOGICZNY

WOJEWÓDZTWO POMORSKIE

Etap wojewódzki

07 marca 2014 roku

KOD UCZNIA ………………….. (wpisuje uczeń ) Informacja dla Komisji Konkursowej (komisja wypełńia po sprawdzeńiu prac)

Dane ucznia: …………………………………………………………………………………………………………………………………

Informacja dla ucznia 1. Na stronie tytułowej arkusza w wyznaczonym miejscu wpisz swój kod ustalony przez komisję.

2. Sprawdź, czy arkusz konkursowy zawiera 39 zadań.

3. Maksymalnie możesz uzyskać 50 punktów.

4. Na rozwiązanie testu masz 90 minut.

5. Czytaj uważnie wszystkie zadania.

6. Rozwiązania zapisuj długopisem, niebieskim lub czarnym kolorem.

7. Nie używaj korektora.

8. W zadaniach zamkniętych – jeśli się pomylisz, błędne zaznaczenie otocz kółkiem i zaznacz inną odpowiedź znakiem X.

9. Rozwiązania zadań otwartych zapisz czytelnie w wyznaczonych miejscach. Pomyłki przekreślaj.

Życzymy powodzenia!

Wojewódzka Komisja Konkursowa

2

ZADANIE 1 (0-1)

Od połowy XX wieku obserwujemy stałe podwyższanie się średniej temperatury oceanów i atmosfery przy

powierzchni ziemi. Wybierz zdanie zawierające prawdziwą informację.

A) Efekt cieplarniany jest zjawiskiem negatywnie wpływającym na organizmy żywe.

B) Jedną z konsekwencji nasilającego się efektu cieplarnianego może być zakwaszenie wód i gleb.

C) Przyczyną globalnego ocieplenia klimatu jest zwiększenie ilości gazów cieplarnianych w atmosferze Ziemi, głównie dwutlenku węgla i metanu.

D) Zmiany klimatyczne i występowanie ekstremalnych zjawisk pogodowych to główne przyczyny obserwowanego procesu.

ZADANIE 2 (0-1)

Ssaki potrafią utrzymać stałą temperaturę ciała niezależnie od temperatury otoczenia. Stałocieplność jest

możliwa dzięki istnieniu w organizmach tych zwierząt mechanizmów utraty i produkcji ciepła.

Z wymienionych poniżej mechanizmów zaznacz te, które służą obniżeniu temperatury ciała.

a) drżenie mięśni b) wzmożony przepływ krwi przez tętniczki skórne c) zwiększone wydzielanie tyroksyny d) stroszenie włosów e) zwiększone wydzielanie potu

ZADANIE 3 (0-1)

Przyporządkuj wymienionym pierwiastkom odpowiadające im funkcje.

PIERWIASTEK FUNKCJE

1. Mg a) Wchodzi w skład hormonów tarczycy. 2. Fe b) Zapewnia prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego. 3. J c) Jest składnikiem soku żołądkowego.

d) Bierze udział w transportowaniu tlenu.

e) Jest niezbędny w procesie krzepnięcia krwi.

ODPOWIEDZI: 1 ………..…… 2 ………..…… 3 ………..……

ZADANIE 4 (0-1)

Wirus HCV wywołuje wirusowe zapalenie wątroby typu C. Przez wiele lat można być nosicielem tego

wirusa i nie mieć objawów chorobowych. Wirus ten przenosi się drogą płciową i przez krew. Spośród

podanych poniżej propozycji wybierz sposoby zmniejszania ryzyka zakażenia wirusem HCV podczas

zabiegów medycznych:

a) sterylizacja sprzętu medycznego b) unikanie przypadkowych kontaktów seksualnych c) stosowanie szczepień ochronnych d) stosowanie jednorazowych igieł i strzykawek e) stosowanie jednorazowych rękawiczek ochronnych f) unikanie korzystania z publicznych toalet

3

ZADANIE 5 (0 -1)

Podstawową jednostką budulcową nerek ssaków jest nefron. Odzyskiwanie wody z moczu pierwotnego

w nerkach człowieka i innych ssaków odbywa się w pętli nefronu. Im krótsza pętla nefronu, tym mniej

wody jest odzyskiwane z moczu pierwotnego. Ssaki pustynne – np. fenki – żyją w środowisku, w którym

panuje niedobór wody, dlatego wydalają bardzo zagęszczony mocz. Zagęszczony mocz wydalają również

ssaki morskie. Natomiast bobry spędzające większość życia w wodzie słodkiej wydalają bardzo

rozcieńczony mocz. Na podstawie tekstu wybierz zdanie, które zawiera prawdziwą informację.

A) Bobry mają długie pętle nefronu.

B) Bobry i ssaki morskie mają krótkie pętle nefronu.

C) Fenki i ssaki morskie mają długie pętle nefronu.

D) Fenki i ssaki morskie mają krótkie pętle nefronu.

ZADANIE 6 (0-1)

Podkreśl czynniki zewnętrzne, które nie wpływają na proces kiełkowania nasion.

tlen, dwutlenek węgla, woda, temperatura, glukoza, światło

ZADANIE 7 (0-3)

Do każdego z wymienionych rodzajów komórek przyporządkuj charakterystyczne cechy jej budowy.

Niektóre cechy należy wykorzystać więcej niż jeden raz.

A) komórka dwoinki zapalenia płuc

B) komórka tkanki nerwowej

C) komórka tkanki miękiszowej

ODPOWIEDZI: A …..………., B …..………., C .……..……..

ZADANIE 8 (0-1)

Wstaw znak X pod rysunkiem organizmu, który nie rozmnaża się przez zarodniki.

1. Otoczona jest ścianą komórkową zbudowaną z celulozy.

2. Posiada materiał genetyczny w postaci nieosłoniętych błoną kolistych nici, leżących w centralnej części

komórki.

3. Posiada strukturę komórkową, która magazynuje substancje odżywcze, szkodliwe i wodę.

4. Osłonięta jest tylko błoną komórkową.

5. Nie posiada chloroplastów.

4

ZADANIE 9 (0-2)

Poniższy rysunek przedstawia jedną z roślinnych tkanek okrywających.

1. Podaj pełną nazwę przedstawionej na rysunku tkanki ………………………………..

2. Zaznacz zdanie zawierające prawdziwą informację dotyczącą tej tkanki: A) Żywa tkanka zwiększająca powierzchnię wchłaniania pary wodnej.

B) Wszystkie jej komórki zawierają liczne chloroplasty, jest głównie odpowiedzialna za przeprowadzanie fotosyntezy.

C) Martwe komórki wypełnione powietrzem, chronią roślinę przed działaniem niskich i wysokich temperatur.

D) Pokryta jest kutykulą, chroni to roślinę przed nadmierną utratą wody.

ZADANIE 10 (0-2)

Poniższy rysunek przedstawia przekrój przez skórę człowieka. Przeanalizuj rysunek i uzupełnij poniższe

zdania.

A) Warstwę, której komórki zachowały zdolność do podziałów na drodze mitozy zaznaczono cyfrą …..

B) Gruczoł wydzielający substancję zawierającą wodę, sole mineralne i mocznik zaznaczono cyfrą …..

C) Warstwę odpowiadającą za przechowywanie substratów energetycznych zaznaczono cyfrą …..

D) Warstwę, której wytworem są między innymi gruczoły potowe zaznaczono cyfrą .….

ZADANIE 11 (0-1)

Zaznacz punkt, w którym prawidłowo opisano działanie współczulnego układu nerwowego na organizm

człowieka.

A) rozszerzenie źrenic, przyspieszenie akcji serca, zwężenie oskrzeli B) zwężenie źrenic, zwolnienie akcji serca, rozszerzenie oskrzeli C) wydzielanie adrenaliny, rozszerzenie oskrzeli, hamowanie aktywności żołądka D) wydzielanie adrenaliny, zwężenie oskrzeli, pobudzenie aktywności żołądka

5

ZADANIE 12 (0-2)

Na poniższych rysunkach zaznaczono miejsca trawienia różnych grup związków organicznych w przewodzie

pokarmowym człowieka.

Adam na śniadanie zjadł: bułkę z szynką, posmarowaną masłem oraz wypił herbatę słodzoną konfiturami.

Przyporządkuj produkty spożywcze, które Adam zjadł na śniadanie do odpowiednich rysunków,

przedstawiających miejsce ich trawienia.

ODPOWIEDZI:

RYSUNEK A) …………………….., B) …………………….., C) ……………………..

ZADANIE 13 (0-1)

Wybierz szereg, w którym prawidłowo przyporządkowano nazwę płata kory mózgowej do występującego

w nim ośrodka nerwowego.

I. płat potyliczny II. płat skroniowy

III. płat ciemieniowy IV. płat czołowy

ODPOWIEDZI:

A) I – d, II – b, III – e, IV – a, B) I – b, II – c, III – a, IV – e, C) I – b, II – c, III – e, IV – a, D) I – f, II – b, III – a, IV – c.

ZADANIE 14 (0-1)

Daltonizm jest chorobą narządu wzroku, która polega na nierozróżnianiu kolorów.

Przyczyną daltonizmu jest:

A) zmętnienie soczewki oka. B) nieprawidłowe działanie czopków. C) uszkodzenie nerwu wzrokowego. D) nieprawidłowe działanie pręcików.

a) ośrodki kojarzeniowe

b) ośrodki wzroku

c) ośrodki słuchu

d) ośrodki odruchów wrodzonych

e) ośrodki czuciowe, np. bólu, dotyku, temperatury

f) ośrodki kontrolujące napięcie mięśni szkieletowych

6

ZADANIE 15 (0-1)

Przeanalizuj schemat układu krwionośnego człowieka, a następnie oceń prawdziwość poniższych zdań.

Wstaw literę – P, jeśli zdanie zawiera prawdziwą informację lub literę – F, jeśli informacja jest fałszywa.

ZADANIE 16 (0-1)

Wskaż zdanie zawierające nieprawdziwą informację na temat struktury przedstawionej na poniższym rysunku.

A) Tłuszcze wchłaniane są do limfy w przewodzie pokarmowym. B) Rolą struktury przedstawionej na rysunku jest zwiększanie powierzchni chłonnej jelita. C) Na rysunku przedstawiono fragment jelita grubego. D) Produkty trawienia wchłaniane są w jelicie do naczyń włosowatych i limfatycznych.

ZADANIE 17 (0-1)

Kłącze występujące np. u kosaćca, konwalii to:

A) zgrubiały i silnie skrócony korzeń służący do rozmnażania wegetatywnego. B) gruby i mięsisty korzeń gromadzący materiały zapasowe. C) płożąca się po ziemi łodyga służąca do rozmnażania wegetatywnego. D) podziemna łodyga o funkcjach spichrzowych, służąca do rozmnażania wegetatywnego.

P / F

Żyłę płucną oznaczono na schemacie cyfrą 2,

płynie nią krew bogata w tlen.

Tętnicą płucną płynie z płuc krew bogata w tlen.

Komorę serca tłoczącą krew do płuc oznaczono cyfrą 4.

Pobieranie tlenu przez komórki ciała zachodzi w miejscu

oznaczonym cyfrą 6.

7

ZADANIE 18 (0-2)

Do podanych poniżej nazw zwierząt dopasuj odpowiedni opis.

A) chełbia modra B) tasiemiec nieuzbrojony C) pająk krzyżak D) omułek jadalny

ODPOWIEDZI: A)…………, B)…………, C)…………, D)…………

ZADANIE 19 (0-1)

Wybierz szereg, w którym zawarto cechy charakterystyczne dla żaby trawnej:

A) kończyny kroczne, stałocieplność, błony płodowe, płuca gąbczaste

B) kończyny kroczne, zmiennocieplność, błony płodowe, płuca workowate

C) kręgosłup, zmiennocieplność, gruczoły śluzowe w skórze, płuca workowate

D) kręgosłup, stałocieplność, gruczoły śluzowe w skórze, płuca gąbczaste

ZADANIE 20 (0-1)

Wskaż zdanie zawierające nieprawdziwą informację na temat wątroby.

A) Magazynuje żelazo i niektóre witaminy. B) Bierze udział w termoregulacji. C) Wydziela żółć trawiącą tłuszcze. D) Pełni funkcję detoksykacyjną.

ZADANIE 21 (0-1)

Wybierz szereg zawierający tylko choroby bakteryjne.

A) angina, borelioza, rzeżączka, kiła B) AIDS, angina, różyczka, borelioza C) angina, rzeżączka, malaria, kiła D) AIDS, angina, borelioza, kiła

ZADANIE 22 (0-1)

Poniżej na rysunku przedstawiono jedną z tkanek nabłonkowych. Tkanka ta w organizmie człowieka

występuje w:

A) przełyku B) drogach oddechowych C) jelicie cienkim D) naczyniach krwionośnych

1. Cztery pary kończyn krocznych połączonych stawowo.

2. Miękkie ciało okryte dwuklapową muszlą.

3. Promienista symetria ciała.

4. Ciało wydłużone i spłaszczone grzbieto-brzusznie.

5. Trzy pary kończyn krocznych połączonych stawowo.

6. Ciało wydłużone i obłe w przekroju.

8

ZADANIE 23 (0-1)

Nieprawdą jest, że:

A) Plemniki żyją w drogach rodnych dłużej niż komórki jajowe. B) Najądrza są miejscem dojrzewania plemników. C) Gamety żeńskie w przeciwieństwie do męskich pozbawione są zdolności ruchu. D) Komórki jajowe powstają w jajnikach, a dojrzewają w jajowodach.

ZADANIE 24 (0-1)

Na wykresie przedstawiono zakres tolerancji trzech gatunków organizmów na zanieczyszczenia środowiska.

Na podstawie wykresu podaj oznaczenie literowe:

Gatunku najbardziej zagrożonego wyginięciem przy wzroście zanieczyszczeń środowiska ……………….…

ZADANIE 25 (0-2)

W tabeli przedstawiono 5 gatunków kręgowców i porównywane cechy.

Uzupełnij tabelę, wpisując znak X w odpowiednich miejscach.

Cecha ropucha szara bocian biały bóbr

europejski

pstrąg

potokowy żółw błotny

OWODNIOWCE

ŁOŻYSKOWCE

ZMIENNOCIEPLNE

PŁUCODYSZNE

ZADANIE 26 (0-1)

Z poniższej tabeli wybierz prawidłowy przykład populacji i odpowiednie uzasadnienie wyboru:

A) Sosny w Tatrzańskim Parku Narodowym

ponieważ

populacja

to:

1. zespół osobników zamieszkujących określony teren.

B) Gołębie w Gdyni 2. zespół osobników tego samego gatunku

zamieszkujących określony teren.

C) Zawilce gajowe rosnące w lesie 3. zespół osobników różnych gatunków

zamieszkujących określony teren. D) Turzyce rosnące na łące

9

ZADANIE 27 (0-1)

Przeczytaj uważnie tekst i zaznacz, jakiej rośliny dotyczy:

„Jest drzewem dorastającym do dużych rozmiarów. W pierwotnych lasach obszaru obecnej Polski to drzewo

tworzyło drzewostan. Znajduje zastosowanie w leczeniu nieżytów górnych dróg oddechowych, grypie,

anginie. Poprawia także wydzielanie żółci.”

A) głóg B) lipa C) kalina D) orzech włoski

ZADANIE 28 (0-1)

Wskaż zestaw zawierający tylko zioła krajowe.

A) aloes drzewiasty, bylica estragon, krwawnik pospolity B) lebiodka pospolita, hyzop lekarski, mniszek pospolity C) pokrzywa zwyczajna, mniszek pospolity, krwawnik pospolity D) arcydzięgiel litwor, czarnuszka siewna, lawenda prawdziwa

ZADANIE 29 (0-1)

Wskaż, jakiej rośliny dotyczy ten opis.

Istnieje wiele ludowych nazw tej rośliny: knotnica, kędzierzawica, dziwizna, gorzyknot. Jest rośliną

dwuletnią, wytwarzającą w pierwszym roku rozetę liści, w drugim wysoki do 2,5 metra pęd kwiatostanowy.

Posiada silny, długi korzeń palowy. Liście pokryte są gęstymi włoskami (kutnerem) chroniącymi przed

utratą wody.

A) arcydzięgiel litwor

B) bylica piołun C) dziewanna D) mięta pieprzowa

ZADANIE 30 (0-3)

Zaznacz, jaka część rośliny jest surowcem leczniczym. W tym celu wstaw znak X w odpowiednie miejsce

tabeli.

Nazwa rośliny Kwiatostan Pędy (ziele) Korzeń Kora Owoce/nasiona

Czarnuszka siewna

Lipa drobnolistna

Lubczyk ogrodowy

Malina

Mniszek lekarski

Rosiczka

Wierzba biała

10

ZADANIE 31 (0-1)

Określ prawdziwość informacji o glistniku jaskółczym zielu. Wstaw literę – P, jeśli zdanie zawiera

prawdziwą informację lub literę – F, jeśli informacja jest fałszywa.

L.p. Informacja P / F

1. Jest rośliną trującą, o bardzo silnym działaniu.

2. Wydzielający się z łodygi sok służy do leczenia kurzajek.

3. Glistnik charakteryzuje się białymi, drobnymi kwiatami.

4. Palone suszone ziele glistnika odstrasza komary i muchy.

5. Nasiona glistnika są rozsiewane przez mrówki.

ZADANIE 32 (0-1)

Roślina ta ma wyraźne działanie na układ pokarmowy. Pobudza trawienie i apetyt. Zalecana przy

niestrawnościach, mdłościach, bólach brzucha. Dla świeżości oddechu zaleca się płukanie jamy ustnej

i gardła naparem. Uznawana jest za pomocnika wędrowców i pielgrzymów.

Zaznacz, jakiej rośliny dotyczy ten opis.

A) bylica piołun B) glistnik jaskółcze ziele C) rosiczka okrągłolistna D) rozchodnik pstry

ZADANIE 33 (0-1)

Zaznacz zestaw zawierający czynniki powodujące wzrost częstotliwości mutacji nazywane czynnikami

mutagennymi:

A) promieniowanie jonizujące, obniżona temperatura, kolchicyna B) promieniowanie ultrafioletowe, pokarmy pochodzenia roślinnego C) promieniowanie jonizujące, kolchicyna, podwyższona temperatura D) promienie ultrafioletowe, pokarmy pochodzenia roślinnego, kolchicyna

ZADANIE 34 (0-1)

Zaznacz prawidłowe dokończenie poniższego zdania.

Alloploidy to organizmy, których genomy zbudowane są z zestawów chromosomów pochodzących:

A) z różnych gatunków B) z tego samego gatunku C) z tego samego diploidalnego zestawu chromosomów jednego gatunku D) z tego samego haploidalnego zestawu chromosomów jednego gatunku

ZADANIE 35 (0-1)

Zaznacz prawidłowe dokończenie poniższego zdania.

Hemofilia jest chorobą sprzężoną z płcią wywołaną przez recesywny allel leżący na chromosomie X, dlatego:

A) ojciec nigdy nie przekazuje wadliwego genu córkom. B) choroba występuje znacznie częściej u kobiet niż u mężczyzn. C) synowie chorego mężczyzny nie odziedziczą wadliwego genu od ojca. D) matka nosicielka wadliwego genu nie może mieć chorych synów.

11

ZADANIE 36 (0-3)

Główne grupy krwi układu AB0 warunkowane są przez 3 allele jednego genu: IA, IB , i0.

Monika, która ma grupę krwi A wyszła za mąż za Tomka, który ma grupę krwi B i jest heterozygotą pod

względem tej cechy. Matka Moniki ma grupę krwi A, a jej ojciec grupę krwi 0.

A) Określ genotypy: Moniki ……………., Tomka ……………….

B) Czy Monika i Tomek mogą mieć dziecko z grupą krwi 0? ……………….

C) Udowodnij swoją odpowiedź zapisując odpowiednią krzyżówkę genetyczną (wypełnij poniższą tabelę).

ZADANIE 37 (0-1)

Oceń prawdziwość informacji zawartej w zdaniach dotyczących skutków mutacji. Wstaw literę – P, jeśli

zdanie zawiera prawdziwą informację lub literę – F, jeśli informacja jest fałszywa.

Lp. Informacje P / F

1. Mutacje mają tylko letalny charakter przyczyniając się do śmierci organizmów.

2. Większość pojawiających się w genomie mutacji ma charakter neutralny i ich pojawienie nie powoduje żadnych zmian fenotypowych.

3. Skutki mutacji mogą być korzystne, zwiększając zdolności adaptacyjne organizmu.

4. Mutacje, które zaszły w komórkach płciowych lub w komórkach, z których gamety powstają, są dziedziczne.

5. Dziedziczone są tylko mutacje zachodzące w komórkach somatycznych, np. w komórkach wątroby, mięśni lub skóry.

ZADANIE 38 (0-1)

Spośród podanych poniżej chorób genetycznych wybierz tą, której przyczyną jest blok metaboliczny w szlaku

przemian aminokwasu tyrozyny:

A) fenyloketonuria B) galaktozemia C) albinizm D) mukowiscydoza

12

ZADANIE 39 (0-1)

Uczniowie badali wpływ różnych czynników na proces kiełkowania nasion pewnej rośliny. W tym celu

przygotowali 6 szalek, umieścili na nich po 30 nasion, a następnie przechowywali je przez okres tygodnia

w dwóch różnych temperaturach (5° C i 30° C), utrzymując różne warunki: dostęp światła (+) lub jego brak

(-), dostęp wody (+) lub jej brak (-). Wszystkim nasionom zapewniono dostęp tlenu.

Temperatura 5°C 5°C 5°C 30°C 30°C 30°C

Dostęp światła + - + + - +

Obecność wody - + + - + +

Dostęp tlenu + + + + + +

Wynik

doświadczenia

Brak

kiełkujących

nasion

Nieliczne

kiełkujące

nasiona

Nieliczne

kiełkujące

nasiona

Brak

kiełkujących

nasion

Większość

nasion

wykiełkowało

Większość

nasion

wykiełkowało

Zaznacz w tabeli TAK, jeśli wynik doświadczenia pozwala rozwiązać podane w tabeli problemy

badawcze, lub NIE, jeśli na podstawie tego doświadczenia nie można ich rozwiązać.

Lp. Problem badawczy Tak / Nie

1. Czy światło jest niezbędne do kiełkowania nasion badanej rośliny? Tak Nie

2. Czy tlen jest niezbędnym czynnikiem do procesu kiełkowania nasion? Tak Nie

3. Czy temperatura ma wpływ na kiełkowanie nasion badanej rośliny? Tak Nie

Zadanie z http://bnd.ibe.edu.pl/