TEATR ROZMAITOŚCI UL. MARSZAŁKOWSKA 8

/' WILLIAM SHAKESPEARE

~· SO N ETY Przełożył Jerzy S. Sito

,, "

"';..

.• #„

Aktorzy:

ALEKSANDRA KARZYNSKA

IRENA SZCZUROWSKA

WŁADYSŁAW GŁĄBIK

JERZY KALISZEWSKI

WACŁAW SZKLARSKI

Reżyseria:

JAN KULCZYŃSKI

Scenografia:

FRANCISZEK STAROWIEYSKI

Muzyka:

„SONETY SHAKESPEARE'A"

DUKE ELINGTON

Pia~ .tyka gestu:

w ANDA 'SZCZUKA

Kierownik mu z.y cz ny:

ZOFIA ŁOSAKIEWICZ.

Prapremiera

Warszawa, kwiecień 1964

t'!J

' /

,{ _'i ~ .'•

CZTERECHSETLECIE URODZIN WILLIAMA

S H A-K E S P E A~R E' A • (1564 - 1964)

XV

K iedy rozważam, iż chwilę jedynie

W doskonałości trwa rzecz każda żywa,

Iż się na scenie pojawia i ginie,

Iż u.kład gwiezdny na obrót jej wpływa,

Kiedy rozważam, iż człeka i ziele

To samo niebo nagli i hamuje,

Iż młode soki w wybujałym ciele

Wstrzymawszy, pamięć soków odejmuje,

Wówczas niepewność przed oczy sprowadza

Urodę twoją i Czasowi każe

Wieść spór z rozkładem o to, czy się zgadza

Przejąć dni twoje, gdy noc je rozmaże.

Dla ciebie, walcząc, wytoczyłem słowa,

To, co czas urwie, zaszczepiam od nowa.

' I

LX

J ak fale morskie do piaszczystych brzegów,

Tak na.sze chwile dążą ku. końcowi,

Zmieniają miejsce w gasnącym szeregu.,

Gdzie jedna urwie, tam druga dopowie.

Chwila narodzin, ni~gdyś najważniejsza,

Pełznie w dojrzałość, zapali się, po czym

Wstaje zaćmienie i blask jej pomniejsza,

Czas dary swoje zabiera z powrotem.

On kwiatów świeżość z urody odziera,

On bruzdy ryje na pogodnym czole,

Wymyślne kąski natury pożera

I dla swej kosy on obsiewa pole.

A przecie wiersz mój chciałbym przeciw­{stawić

Dłoni okrutnej, by mógł ciebie sławić.

XXIX

Kiedy w niełasce u ludzi i losu

Placzę, od wszytkich nagle odtrącony,

I dźwigam głos mój do głuchych niebiosóu·

I patrzę w siebie, i klnę zrozpaczony,

Chciałbym jak ów być w nadzieję bogaty,

Jak ów, gdy wpośród przyjaciół króluje,

Owe talenta, ów kunszt, owe szaty,

To, co najmilsze, najmniej mnie taduje;

Lecz kiedy w myśli własnym gardzę życiem,

Wspominam ciebie i z ziemi podnoszę,

Jako ptakowie zbudzeni o świcie,

Głos mój i hymnem radość niebios głoszę.

Twoja bo miłość przywodzi wspomnienia ,

Iżbym z królami losu nie zamieniał.

REPERTUAR

TEATR ROZMAITOSCI

- Warszawa, -ul. Manzałkowska~

Z. Bystrzycka: Krzywe lustra

M. Szabó: Od~ryte karty

A. Czechow: Iwanow

V. Raiba<lan: Zona Niema

Z. Slwwr-0ńsiki: Dyplomaci

(na motywach „Polityki" W. Perzyńskiego)

ESTRADA POETYCKA: „Sonety" Shakespeare'a

T E A T R K L A S Y C Z N Y w Pałacu Kultury i Nauki

S. Ze romski: Róża

W. Majakowski: Łaźnia

Lope de Vega: Jaśnie Pan Nikt

J. Giraudoux: Wojny Tro;~~~!_ej nie będzie

SCEN A MŁODZIEŻOWA

L. M. Montgomery: Ania z Zielonego Wzgórza

Przedsprzedaż biletów prowadzą wszyst):<!e pla­cówki Orbisu oraz Kasy Teatralne Spatifu (Al. Jerozolimskie 25) i ·kasy teaitrów: Teat't' Kla­syczny, kasa czynna w godz. 10-14 i 15-19 w poniedziałki 10-14 i 15-17, tel. 2001 w. 2g41 Teatr Rozmaitości, kasa czynna 10-19, tell:!f'.

284377, 282864.

Okładkę projektował Henryk Chyliński

Nowe przekłady sonetów Williama Shakespaere' a

.Jerzy S. Sito

1

Sonet 5

Te same chwile, które w uniesieniu kształtują widok dla oka pieściwy, wkrotce jak tyran zamkną ~o w więzieniu i zmienia piękno w zewłok na wpół ŻYW)'. Czas n ic~ trudzony wiedzie bowiem lato w katownię zimy i tam je m ordu.ie; sok mrozem :cina, zaś zieleń bog-atą zdziera do na"a i szronem spryskuje. Gdyby s ię ekstrakt nie ostał majowy w szklanej retorcie, która g-o zawarła, treść razem z ph;knem znikłaby jalow~·m

na\\ct pamięć o nich b~ umarła.

Dest~· lat lata, choć zima ~o p sowa. kształt jeno l:'Ubi, ~ubstancję zachowa.

Sonet 22

'.'iie dbam czy lustro starość mi ukaże, ~d~· ty z młodością jednym nurtem płyniesz; lecz kiedy bruzdy w tobie zauważę, wówc·zas uwierzę, że śmierć dni me zwinie. Twoja uroda, którą się okrywasz, ledwie zewnętrznym serca meg-o strojem; bo ono w tobie, ty we mnie przebywasz -jam tobl\ młody, a mój wiek jest twoim. Strzl'Ż się mój miły jak ja -

nie dla siebie, hoi- 1\\ oj(! serce w moich piersiach noszę, Jako piastunka, chroniąc je w potrzebie; o to j:-d~ nie zabieg-am i proszę.

:\'ie oddam serca, choć moje zabijesz -1 az darowane, tylko we mnie żyje.

Sonet 27

Znużony pracą, gdy do snu się kładę, by dać wytchnienie członkom obolałym, głową w podróże niespokojne jadę i myśli trudzę, spoczywając ciałem. W marzeniu drogę przemierzam daleka do ciebie - pielgrzym wędrujący nocą.; i wypatruję znużoną powieką grząskiej ciemności, w której ślepcy brodzą. I tylko obraz twój przed ociemniałym jawi się nagle w mej duszy marzeniach i pośród nocy, jak klejnot zuchwały, zmurszałą ciemność blaskiem opromienia.

Myśli w podróży, a znów ciało w znoju, nie mogą dla nas dostąpić pokoju.

Sonet 28

Pierś wzbogaciłeś o te wszystkie serca. KtónC'h nie widząc, mniemałem zmarłemi· :\filość \V niej rządzi, serdeczny blużnierca'. Ci, któr~ch myślą złożyłem już w ziemi. Ileż łez gorzkich wyjęła spod powiek Pobożna miłość, moim zmarłym w dani; A teraz widzę, iż cieszą się zdrowiem, W tobie przed światem bezpiecznie schowani. Tyś grobem w którym ich miłość się pali, \V trofea moich kochanków przybranym; l{a:i;dy cząsteczkę moją ci oddali, Należność wielu - tyżeś sam jej panem.

W tobie ich widzę, których ukochałem; Cały się tobie, wam tedy, oddałem.

Sonet 33

Wicie porankÓ\\ widziałem '"'·spaniałych. i.:dy władczym okiem toczyły nad ziemią i złotą t\\:uzą łąki całowały, Hcbrząc strumienie niebieską alchemią. A potem czarnym dozwalały chmurom oko błękitu złym cieniem przesłonić i niewidoczne, nad ziemią ponurą, ch~·lkiem, jak zwierzę, na zachód pogonić. Tak i mnie kiedyś zarannym wawrzynem przybrało słońce, radość mego oka; lecz było ze mną tylko przez godzinę, a potem chmury spadły na11 z wysoka„.

Czyż mam je za to nigdy nie miłować? Toć i świat gaśn!e, gdy słońce się chowa.

Sonet 44

.ksliby c:ało z wody oraz ziemi, mogło być myśla - aż po świata kraniec biei.:łbym do ciebie końmi skrzydlatemi; żałosną rirzestrzeń miałbym zi:-oła za nic !\'ie martwiłbym się tym, że moja stopa depce odległe od ciebie krainy; myśl, chociaż krucha, zdolna w mgnieniu oka przem:erzyć lądy i morskie głębiny. Myśl, że nie jestem myślą, mnie zabija; że nie pokonam mil, które nas dzielą, że tylko płaczę, kiedy czas przemija, że dwa żywioły ciała nie ośmielą,

lecz ociężałe, ciężar łez jedynie mogą odważyć i rozpuścić w glinie.

Sonet 45

Dwa po7ostałe, powietrze i ogień, stale przy tobie; nie liczę już na nie. Zwinne, ruchliwe .iak wąż, bystronogie -p ierwszy jest myślą, drugi pożądaniem. A gdy opuszczą mnie lotne ŻyWioły, posłane w misji miłosnej do ciebie, żywot niepełny bez nich, niewesoły, gaśnie - i śmierć go w ciemności pogrzebie, nim równowaga znowu si«; ustali za ich powrotem; nim znów się popsowa ... Gdy chcę, by sprawę o tobie mi zdali, mogę ich wezwać, mogę się radować -

lecz już za chwilę smutek mnie pożera, znów je wysyłam i znowu umieram.

Sonet 54

I

Sonet 48 t

Ruszając w drogę, jakżem sit; utrudził, By lada głupstwo kłódką zabe:i:pieczyć Przed nieuczciwym pożądaniem ludzi; W niemałej trosce o najlichszą z rzeczy. Lecz ciebie, klejnot wśród cennych bezcenny, ~iegdyś pociechę, niegdyś błysk nadziei, Jedyną troskę i żal mój niezmienny -Na łup wydałem przewrotnych złodziei. W żadnej cię skrzyni kutej nie schowałem, Jedynie w sercu; choćbyś je porzucił, Jesteś w nim - tobie je bowiem oddałem; Tędy swobodnie możesz wyjść i wrócić.

Lecz i tam 7łodziej nierad ci«; zostawi, Gdyż skarb tak wielki i prawdę znieprawi.

O ileż piękno piękniejszym się zdaje jeśli je prawda blaskiem opromienia; piękna jest róża, lecz woń jej przydaje wdzięku i piękno w nową jakość zmieni:-.. Głóg równie mocną ba ·ą nasycony jak wonna róża, w pu urę bogata; takież ma cierne, tak s mo złakniony pieszczoty oczu i odde<' u lata. Lecz jego piękność, która jest pozorem, żyje dla siebie; zakwita i mdleje. Cykl wonnej róży innym biegnie torem: z niej śmierć wyciska najsłodsze oleje.

I ty, gdy miniesz i złąc-zysz się z tłumem -mój wiersz przechowa prawdę, jak perfumę.

Sonet 73

Oto już jesień i pora umierać; pożółkłe liście wiatr strąca i miecie, drżące i.:-ałęzie do naga obdziera -chi1r, i:-dzie sto ptaków modliło się w lecie. Ja jestem zmierzchem dn1a, który się skłania ku zachodowi i w ciemności brodzi; noe, siostra śmierci, oczy mi przysłania i wkrótce z całym światem mnie pogodzi. żar we mnie drzemie, lecz żar jaki bywa gdy młodość już się oblecze popiołem; jako na łożu śmierci dogor~·wam, stra\\iony przez to, co sam od niej wziąłem.

A skoro kochasz, choć prawdę dostrzegniesz, kochasz h·m mocniej, im rychlej odbiegniesz.

Sonet 74

Lecz bądź ~pokojny: gdy mn:e do więzienia ~trąc<i i dłużej z toba nie zaban·ię -w t~·m wierszu znajdziesz ślad mego istnienia, pamiątkę, którą po sobie zostawię. Widząc ją ujrzysz pamilici oczyma na,jlepszą cząstkę - dar ducha mojego; bo ziemia ziemię jedynie otrzyma, zaś tob'e oddam, co mam najlepszego. t:tracisz tedy ledwie męty życia, ledwie robaków karmę, smugę cienia; dla śmierci - pretekst tchórzliwy do bicia, zb~·t nędzny przytem, nie warty wspomnienia.

To co istotne, w tych wierszach się mieści; odrzuć naczynie i sięgnij do treści.

Sonet 89

Gdy mnie odtrącisz, choćby dla zabawy, będę się kajał i łzy będę ronił; mów, że kuleję - stanę się kulawym, przed twoim ciosem nie będę się bronił. Xie zdołasz nazwać win moich połowy, by uzasadnić nagłą serca zmianę, jakie wytoczyć sam jestem gotowy, ~dy taki rozkaz od c'ebie dostanę. Zdławię znajomość. ostudzę spojrzenie i wydrę imię, które język drażni, iżby nie nazwał cię przez roztargnienie i naszej dawnej nie wydał przyjaźni.

Dla ciebie walkę \\:ydam przeciw sobie, jakże bo kochać to, co obce tobie?

Sonet 92

Zrób rzecz najgorszą; zabierz swoją miłość; Po kres dni moich nie zdołasz mnie rzucić. Życie z miłością tak bo się złączyło, Że pójdzie za nią i więcej nie wróci. Za nic mam tedy najgorsze cierpienia, Skoro najmniejsze z nich zabić mnie zdoła; Większa bo radość mój los 01Jromieni -Niż który kaprys przelotny wywoła. Twoja niestałość serca mi nie wzburzy, Odkąd mój żywot w twoim posiadaniu; Pogody mojej żaden cień nie chmurzy: Szczęśliwy w śmierci, szczęśliwy w kochaniu.

Lecz w jakimż robak nie kryje się dr.tewie? Kłamiesz, być może, a ja o tym nic wiem.

Sonet 93

Tak więc żyć będę, jak mąż oszukany, \\'ierząc, żeś wierny; i z twarzy wyczytam Miłość, choć inny w nią adres wpisany; .Jej pozór ze mną, o resztę nie spytam. Bo w twoich oczach nie może być zdrady; Jakże mi tedy rozpoznać odmianę? ::\'a innych twarzach fałsz zostawia ślady \\' grymasach, zmarszczkach- kłamstwem

przeorane. Snadź ręka niebios w twoją twarz wpisuje Słody·cz m.łości, co dzień i godzinę; Cokolwiek myślisz i cokolwiek czujesz, \\'yraz twój słodki, twe oczy niewinne.

Lecz w jabłko Ewy piękno się rozwinie .Jc~li się z cnot~! wierności rozminie.

Sonet 98

Nic b~·iem z tobą tej uroczej w:osny, Gd;\ pyszny kwiecień, bo:::-ato odziany, Tchnał w ociężałych wigor swój radosny I Sah;rno vi iść kazał w padwany . Lecz ani pieśni ptasze, ani zapach Kwiatów przedziwnych kolorem i wonią Nil' mo!.\IY wymóc na mnie hymnu lata, Czy choćby sprawić, bym chciał sięgnąć dłonią. Anim się dziwił lilii śnieżnobiałej, Anim purpurę opiewać chciał ró:i:y; Jakkolwiek piękne, jakkolwiek wspaniałe, Ty im za model, ty za wzór im służysz.

Dla mnie wciąż zima, dla mnie utęsknienie, Bawiąc się nimi, bawię się z twym cieniem.

Nowe przekłady sonetów Williama Shakespeare'a

Jerzy S. Sito

E-

O ET

TLO O By q. Eld rT. CZ: and re

be fu1dc y w. J} 110,.