wampiry, strzygi, wiedźmy, magowie, apokryfy, mity, legendy, światowid, wilkołaki, baśnie, wiedźmini, klątwy, wierzenia, rytuały, obrzędy, święta, kapłani, feniks, magia, mitologia, smoki, gryfy, elfy, diabły, anioły, demony, średniowiecze, niewiasty, mędrcy, wiedza, potęga, świat, życie, władza, zielarstwo, trucizny, spisek, pieczęcie, dobro, zło, labirynt, krew, ofiara, wosk, nemezis, czarownice, czarodzieje, miłość, zdrda, nienawiść, śmierć, szkielet, kości, katakumby, zwłoki, dusze, zmarli, znaki, symbole, sny, świętość, ciemność, światłość, Bóg, czy rości piekielne, niebo, zbawienie, piekło, upadek, klęska, wojna, plagi, szarańcza, przebaczenia, troska, nieczystość, morderstwo, rzeź, mordobicie, gwałt, kazirodztwo, opętania, stos, płomień, ogień, męczarnie, męczennicy, medium, szaman, wampiry, strzygi, wiedźmy, magowie, apokryfy, mity, legendy, światowid, wilkołaki, baśnie, wiedźmini, klątwy, wierzenia, rytuały, obrzędy, święta, kapłani, feniks, magia, mitologia, smoki, gryfy, elfy, diabły, anioły, demony, średniowiecze, niewiasty, mędrcy, wiedza, potęga, świat, życie, władza, zielarstwo, trucizny, spisek, pieczęcie, dobro, zło, labirynt, krew, ofiara, wosk, nemezis, czarownice, czarodzieje, miłość, zdrada, nienawiść, śmierć, szkielet, kości, katakumby, zwłoki, dusze, zmarli, znaki, symbole, sny, świętość, ciemność, światłość, Bóg, czy rości piekielne, niebo, zbawienie, piekło, upadek, klęska, wojna, plagi, szarańcza, przebaczenia, troska, nieczystość, morderstwo, rzeź, mordobicie, gwałt, kazirodztwo, opętania, stos, płomień, ogień, męczarnie, męczennicy, medium, szaman, szatan, wampiry, strzygi, wampiry, strzygi, wiedźmy, magowie, apokryfy, mity, legendy, światowid, wilkołaki, baśnie, wiedźmini, klątwy, wierzenia, rytuały, obrzędy, święta, kapłani, feniks, magia, mitologia, smoki, gryfy, elfy, diabły, anioły, demony, średniowiecze, niewiasty, mędrcy, wiedza, potęga, świat, życie, władza, zielarstwo, trucizny, spisek, pieczęcie, dobro, zło, labirynt, krew, ofiara, wosk, nemezis, czarownice, czarodzieje, miłość, zdrada, nienawiść, śmierć, szkielet, kości, katakumby, zwłoki, dusze, zmarli, znaki, symbole, sny, świętość, ciemność, światłość, Bóg, czy rości piekielne, niebo, zbawienie, piekło, upadek, klęska, wojna, plagi, szarańcza, przebaczenia, troska, nieczystość, morderstwo, rzeź, mordobicie, gwałt, kazirodztwo, opętania, stos, płomień, ogień, męczarnie, męczennicy, medium, szaman, wiedźmy, magowie, apokryfy, mity, legendy, światowid, wilkołaki, baśnie, wiedźmini, klątwy, wierzenia, rytuały, obrzędy, święta,

Religie świata

Wierzenia Słowian

2012-05-16

Stanowisko 12Roksana Małysiak i Aleksandra Dworecka

Religie świata

Spis treściReligia Słowian...................................................................................................................................3

Mit kosmogoniczny............................................................................................................................3

Bogowie Słowian................................................................................................................................3

Demony Słowian.................................................................................................................................4

Postacie mitologiczne.........................................................................................................................6

Miejsca kultu......................................................................................................................................6

Posągi.................................................................................................................................................7

Wierzenia Słowian Strona | 2

Religie świata

Religia Słowian – zespół wierzeń, mitów i kultowych praktyk Słowian w okresie przed chrystianizacją, zaliczany do systemów religii politeistycznych z akcentami panteistycznymi i być może dualistycznymi.

Mit kosmogonicznyJedną z podstaw każdej religii jest mit o stworzeniu świata, czyli tzw. mit kosmogoniczny, tłumaczący kto, w jakich okolicznościach, w jaki sposób i dlaczego stworzył świat. Nie zachował się żaden tego typu mit przedchrześcijańskich Słowian, jednak nadużyciem byłoby twierdzić, że nigdy on nie istniał.

Bogowie SłowianChors - ma korzenie irańskie (awestyjskie xvar – "aureola", nowoperskie uršét –χ "błyszczące słońce", sanskryckie hára – "ogień") bóg Słońca,

Czarnobóg – w wierzeniach Słowian diabeł,

Dażbóg - bóstwo dostatku i bogactwa,

Jaryło - jest bogiem płodności, zwiastującym wiosnę,

Jarowit – (jaru, czyli "silny, mocny, szybki" oraz wit – "pan") ,

Marzanna - słowiańska bogini symbolizująca zimę i śmierć, przez część badaczy uważana za demona,

Mokosz - bogini deszczu, mokrej pogody i burzy,

Perepłut - funkcja bóstwa jest niejasna, niektórzy badacze uważają je za demona, a nie bóstwo.,

Perperuna - żeńska hipostaza Peruna,

Perun - jedno z naczelnych bóstw słowiańskich, uosobienie gromowładcy, boga grzmotów i piorunów,

Podaga – bogini ognia,

Wierzenia Słowian Strona | 3

Religie świata

Porenut - kult związany był z zawarciem związku małżeńskiego i poczęciem dziecka,

Porewit - kult z powodzeniem w wyprawach łupieżczych,

Radogost - rad – miły, oraz gost – gość, co może wskazywać na jego domniemaną funkcjęь opiekuna gości,

Rod - Imię Roda wywodzi się od czasownika rodzić identyfikując go ze sferą płodności, a także od słowa ród, co czyni z niego opiekuna społeczności plemiennej,

Siwa - imię bóstwa próbuje tłumaczyć się jako Żywa, Żywia,

Strzybóg – bóg wiatru,

Swaróg - słowiańskie bóstwo nieba, słońca, ognia i kowalstwa,

Swarożyc - słowiański bóg ognia ofiarnego i domowego,

Świętowit - główne bóstwo,

Trojan - jedno z najbardziej zagadkowych a zarazem ważnych bóstw słowiańskich,

Weles - podziemny bóg magii, przysiąg, sztuki, rzemiosła, kupców, a przede wszystkim bogactwa, Zorza - żeńskie bóstwo słowiańskie związane z kultem jutrzenki i planety Wenus.

Demony SłowianByty nadprzyrodzone, które w mitologii słowiańskiej zajmują pozycję pośrednią między bogami, a ludźmi (między sferą ziemsko-ludzką, materialną, a sferą boską, czysto duchową, czyli zajmują miejsce w sferze astralnej), o cechach na wpół ludzkich i na wpół boskich. Wraz z rosnącym wpływem chrześcijaństwa demony zaczęto utożsamiać przede wszystkim ze złem, bowiem wszelkie uwikłanie w materię uważano za złe (a więc i istoty powiązane z materią choćby częściowo).

Bobo – nadprzyrodzona istota z polskiego folkloru, prawdopodobnie demon z wierzeń słowiańskich, w polskich wierzeniach ludowych bobo był małą, brzydką i złośliwą istotą, którą straszono dzieci w celu ich zdyscyplinowania.

Baba Jaga - stara, odrażająca wiedźma (obwisłe piersi, jedna kościana noga, ślepa lub niedowidząca), mieszkająca w chatce na kurzej stopce w głębi lasu, często towarzyszył jej czarny kot, kruk, sowa lub wąż.

Wierzenia Słowian Strona | 4

Religie świata

Boginka – w przedchrześcijańskich wierzeniach Słowian dem on żeński będący personifikacją sił przyrody, wrogi wobec ludzi; boginki zamieszkiwały bagna, jeziora, rzeki, lasy i góry; boginkami miały stawać się kobiety zmarłe przy porodzie, samobójczynie i morderczynie dzieci.

Czart – w przedchrześcijańskich wierzeniach Słowian demon symbolizujący zazwyczaj bliżej nieokreślone złe moce. Czart stało się synonimem słowa diabeł, zaś pierwotne znaczenie i funkcje czarta uległy zatarciu i są obecnie rekonstruowane na podstawie folkloru.Dziwożona – demon z wierzeń dawnych Słowian. Dziwożony wyobrażane były jako szkaradne, garbate kobiety, o długich splątanych włosach i z długimi piersiami, którymi prały bieliznę. Mieszkały w osypiskach skalnych, pieczarach górskich lub w jeziorach.

Wierzono, że porywają dzieci z kołysek, podmieniając je na własne, brzydkie. Sposobem na odzyskanie dziecka było porzucenie podmieńca. Dziwożona, tknięta płaczem własnego dziecka wracała po nie, oddając porwane.

Kikimora, sziszimora – w wierzeniach słowiańskich szkodliwy duch domowy.

Latawiec (w wersji żeńskiej: latawica) – demon z wierzeń słowiańskich, utożsamiany z duszami dzieci poronionych (później nieochrzczonych). Latawce wyobrażano sobie w postaci czarnych ptaków, identyfikowano je z wiatrem i wirami powietrznymi. Latawce ginęły podczas burzy, zabijane przez pioruny.

Licho – postać z wierzeń dawnych Słowian, zły demon personifikujący nieszczęście, zły los i choroby.

Licho rzadko ukazywało się ludziom. Gdy już to czyniło, przybierało postać przeraźliwie wychudzonej kobiety z jednym okiem.

Licho wędrowało po świecie w poszukiwaniu miejsc w których ludzie żyją szczęśliwie. Zazwyczaj podpalało budynki, zsyłało głód, biedę i choroby, po czym odchodziło. Czasem zatrzymywało się jednak wśród ludzi na dłużej. Męczyło wówczas gospodarzy, m.in. nastając na ich życie wyrywając szczeble z drabiny bądź obluzowując ostrza siekier. Szeptało też ludziom do ucha złe myśli, zsyłało zarazę na owoce i warzywa, nękało zwierzęta hodowlane, niszczyło dobytek. Przed lichem nie

Wierzenia Słowian Strona | 5

Religie świata

można było się uchronić, jedynym sposobem było cierpliwe znoszenie go i oczekiwanie aż odejdzie.

Zmora zwana też marą (stąd powiedzenie sen mara, Bóg wiara) – w wierzeniach słowiańskich istota półdemoniczna, dusza człowieka żyjącego lub zmarłego, która nocą męczyła śpiących, wysysając z nich krew.

Ogniki (zwane także świecnikami, świczkami, błędnymi ognikami bądź świetlikami bagiennymi) – w mitologii słowiańskiej małe demony, które rozpalały migoczące światełka koloru żółtego bądź niebieskiego, najczęściej pojawiające się nocą ponad bagnami i moczarami, rzadziej na polach. Migotaniem swoich światełek mamiły one ludzi przechodzących przez takie tereny, tak, że gubili oni drogę i mogli błąkać się w jej poszukiwaniu przez całą noc - mogły go nawet uśmiercić. Według podań zdarzało się również, że ogniki wskazywały człowiekowi właściwy kierunek.

Postacie mitologiczne

Lel i Polel – rzekome postacie z mitologii słowiańskiej, być może bóstwa. Wzmiankowani przez Macieja Miechowitę i uważani przez niego za synów bogini Łady oraz słowiańskich odpowiedników Kastora i Polluksa[1]. Ich istnienie w systemie wierzeń słowiańskich nie jest potwierdzone, a funkcja i powiązania rodzinne wątpliwe.

Miejsca kultu

Miejsca kultowe Słowian można lokalizować w oparciu o przekazy źródłowe, jednak w większości przypadków naukowcy dysponują jedynie późnymi legendami, rzadko nawiązującymi do realnej przeszłości. Znacznie większe znaczenie mają badania archeologiczne, pozwalające odnajdywać ślady świątyń bądź innych konstrukcji kultowych. Słowianie za święte uznawali miejsca spełniające odpowiednie warunki przyrodnicze – najczęściej była to góra ze starym drzewem na szczycie. Znaczenie miała też bliskość wody w postaci źródła, studni bądź strumienia. Czcią otaczano także uznane za święte głazy, często pełniące role ołtarzy ofiarnych. Przykłady miejsc:

Lubomia – wieś w Polsce położona w województwie śląskim, w powiecie wodzisławskim, w gminie Lubomia. Odnalezione, najwcześniejsze ślady osadnictwa pochodzą z neolitu (epoki kamienia). W wiekach VIII do IX istnieje osada, gród obronny i ślady intensywnej gospodarki plemienia Gołęszyców. W latach 874-885 upadek grodu i wraz z nim osłabienie osadnictwa.Łysa Góra (Święty Krzyż, Łysiec, 594 m n.p.m.) – szczyt w Górach Świętokrzyskich, położony we wschodniej części pasma Łysogór, objęty

Wierzenia Słowian Strona | 6

Religie świata

ochroną w ramach Świętokrzyskiego Parku Narodowego. Łysa Góra stanowiła w okresie wczesnego średniowiecza prawdopodobnie ośrodek kultu religii Słowian.

Ślęża (łac. Monte Silentii XIII w., w latach 1945-1948 Sobótka, niem. Zobtenberg – dokładne tł. Góra Sobótka) – najwyższy szczyt Masywu Ślęży i całego Przedgórza Sudeckiego, wznoszący się na wysokość 718 m n.p.m. Ze względu na imponujący wygląd, znaczną wysokość względną (ok. 500 m) oraz specyficzny mikroklimat zwana także Śląskim Olimpem. Od niej też, jak uważa większość naukowców[potrzebne źródło], wywodzi się nazwa plemienia Ślężan, którzy zamieszkiwali okolice tej góry. Góra stanowiła ośrodek pogańskiego kultu solarnego miejscowych plemion – jego początki sięgają epoki brązu, a upadek przypada na początki chrystianizacji tych obszarów w X i XI w.

Radogoszcz (Retra) wymieniana również jako Radegost, Riedigost (niem. Redigast, Radigast, Rethra) – główny ośrodek polityczny Redarów oraz centrum kultu Radogosta-Swarożyca. Zrównana z ziemią po podbiciu Wieletów przez cesarstwo niemieckie.

Radunia, niem. Geiersberg (po wojnie nazywana Sępią Górą) - drugi wyodrębniający się szczyt w Masywie Ślęży i wznoszący się na wysokość 573 m n.p.m. Na zboczach góry na wysokości ok. 325 m n.p.m. ma swoje źródło rzeka Czarna Woda. Na początku epoki żelaza (400 - 300 lat p.n.e.) powstał na Raduni kamienny krąg kultowy, otaczający sanktuarium księżyca.

Posągi

Przynajmniej część świątyń i miejsc kultowych wyposażona była w posągi przedstawiające pogańskie bóstwa. Języki słowiańskie posiadają wspólne słowo na ich określenie – bałwan. Prawdopodobnie najwcześniej posągi pojawiły się na Rusi, później także na Połabiu, co potwierdzają liczne przekazy źródłowe. Brakuje natomiast przedstawień figuralnych wśród Słowian południowych, a znaleziska z terenów Polski są nieliczne i dyskusyjne. Podobnie dyskusję rodzi to, skąd u Słowian pojawił się zwyczaj tworzenia idoli. Większość badaczy wskazuje na wpływy obce, różnią się oni natomiast w określaniu tego jak wczesne i silne były te wpływy.

Najbardziej znanym posągiem jest idol wyłowiony w 1848 roku ze Zbrucza i umownie nazwany Światowidem ze Zbrucza. Zdaniem Borysa Rybakowa jest to przedstawienie o charakterze kosmogonicznym, obrazujące trzy sfery rzeczywistości – boską, ludzką i podziemną. Na jego górze znajdują się twarze czterech bóstw, niżej postacie ludzi, na samym dole natomiast domniemana sylwetka bóstwa chtonicznego.

Wierzenia Słowian Strona | 7

Religie świata

Bibliografia http://pl.wikipedia.org/wiki/Religia_S%C5%82owian http://pl.wikipedia.org/wiki/Bogowie_s%C5%82owia%C5%84scy http://pl.wikipedia.org/wiki/Demony_s%C5%82owia%C5%84skie http://pl.wikipedia.org/wiki/%C5%81ysa_G%C3%B3ra_(G%C3%B3ry_ %C5%9Awi%C4%99tokrzyskie)

http://pl.wikipedia.org/wiki/Lubomia http://pl.wikipedia.org/wiki/%C5%9Al%C4%99%C5%BCa http://pl.wikipedia.org/wiki/Radogoszcz_(gr%C3%B3d) http://pl.wikipedia.org/wiki/Radunia_(szczyt)

Wierzenia Słowian Strona | 8