WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE

Temat: Prawidłowości życia społecznego

Plan lekcji

1. Wartości społeczne2. Sprawiedliwość3. Normy społeczne4. Podział norm społecznych5. Procesy społeczne6. Instytucje społeczne7. Rodzaje konfliktów społecznych8. Sposoby rozwiązywania konfliktów społecznych

Wartości społeczneŁad społeczny to stan równowagi, który pozwala zaspokoić ludzkie potrzeby i stwarza warunki rozwoju społecznego. Elementami ładu społecznego są wartości, normy i instytucje społeczne, dzięki którym ludzkie zachowania są przewidywalne.

Wartości społeczne to idee uważane przez większą część społeczeństwa za cenne, pożądane oraz zasługujące na szacunek i szczególną ochronę. Spójny i hierarchicznie uporządkowany układ tych wartości jest nazywany systemem wartości.

System wartości reguluje stosunki w grupie i określa jej cele, a także jest źródłem norm społecznych.

Podział wartości społecznych wg Miltona Rokeacha:• instrumentalne - zachowania i cechy, które służą do osiągania i realizacji wartości ostatecznych, np. : pracowitość, zdolność.• ostateczne – cele i stany rzeczy, do których ludzie dążą, np. :sprawiedliwość, równość.

Milton Rokeach

Sprawiedliwość należy do głównych wartości w etyce życia społecznego. Rozumienie pojęcia sprawiedliwości jest bardzo zróżnicowane.

Sprawiedliwość

Sprawiedliwość jako cnota-w starożytności sprawiedliwość pojmowana jest jako cnota. Dla Platona była ona harmonią między władzami człowieka: rozumem, pędem do walki i pragnieniem przyjemności. W tym sensie człowiek sprawiedliwy to człowiek doskonały moralnie, postępujący etycznie.

- W podobny sposób sprawiedliwość pojmowali autorzy biblijni, dla których życie sprawiedliwe to życie zgodne z przykazaniami Bożymi.

Platon

Sprawiedliwość wyrównawcza i rozdzielcza• Arystoteles uznał, że pojęcie sprawiedliwości odnosi się przede wszystkim do relacji między jednostkami w społeczeństwie. Wyróżnił dwa rodzaje sprawiedliwości:-wyrównawczą, dotyczącą właściwej zapłaty za wyrządzone zło,- rozdzielczą, dotyczącą słusznego podziału dóbr w społeczeństwie.

Sprawiedliwość

Arystoteles

Katolicka nauka społeczna• społeczeństwo zapewnia sprawiedliwość społeczną, gdy urzeczywistnia warunki pozwalające zrzeszeniom oraz każdemu z osobna na osiągnięcie tego, co im się należy, odpowiednio do ich natury i powołania.

Sprawiedliwość

Absyda Bazyliki Laterańskiej z tronem biskupim

Sprawiedliwość jako równość szans• twórcą koncepcji sprawiedliwości jako równości szans jest John Rawls. Twierdził on, że nie można zlikwidować nierówności społecznych. W tej sytuacji każdemu należy zapewnić równe szanse na starcie, tak by mógł się swobodnie rozwijać i kształcić.

• sprawiedliwość ma polegać na takim zorganizowaniu społeczeństwa, by każdy miał wolność wyboru drogi życiowej.

Sprawiedliwość

John Rawls

Sprawiedliwość jako uprawnienie• twórcą teorii sprawiedliwości jako uprawnienia jest Robert Nozick. Jej podstawą jest posiadanie dóbr. Są trzy zasady sprawiedliwego społeczeństwa: - sprawiedliwe pozyskanie dóbr, - sprawiedliwe przekazanie dóbr, - sprawiedliwe dochodzenie swoich praw.

Prawa i jego przestrzeganie są warunkiem sprawiedliwości społecznej.

Sprawiedliwość

Robert Nozick

Normy społeczne

Normy społeczne to nakazy i zakazy określające, jak należy postępować, co należy robić, a czego nie wolno. Normy społeczne są wyrazem zaakceptowanego i uznawanego za obowiązujący system wartości w danym społeczeństwie.

Na straży przestrzegania norm społecznych stoi kontrola społeczna, czyli system sankcji społecznych. Są to środki – nagrody i kary, które wzmacniają konformizm.

CHARAKTER NAGRÓD I KAR

• formalny – są wymierzane w określonym trybie przez upoważnione organy (np. kara więzienia),• nieformalny – spontaniczne formy nacisku stosowane przez otoczenie (izolacja, życzliwość),• pozytywny – gdy nagradzają zachowania zgodne z przyjętymi normami (pochwała, uznanie),• negatywny – gdy karzą zachowania niezgodne z zasadami (drwina, donos).

Podział norm społecznych

Normy prawne

Normy prawne są ustanawiane przez upoważniony do tego organ ustawodawczy, władzę państwową lub samorządową. Normy prawne mają charakter powszechny i stanowiony. W równym stopniu obowiązują obywateli.Sankcje za ich nieprzestrzeganie mają charakter formalny, np. mandat, pozbawienie wolności.

Mandat

Podział norm społecznych

Normy religijne

Normy religijne obowiązują tylko przedstawicieli danego wyznania. Wyróżniamy dwa rodzaje norm religijnych:- pochodzące od Boga, - pochodzące od organizacji religijnych.

Część norm religijnych, zwłaszcza te dotyczące stosunków międzyludzkich, ma charakter norm moralnych. Sankcje mają charakter religijny, np. ekskomunika.

Kościół

Ekskomunika za uśmiercenie Eluany

Podział norm społecznych

Normy moralne

Normy moralne wskazują, co jest dobre, a co złe. Niektóre z nich, zwłaszcza te, które występują w większości doktryn religijnych, są niezmienne, np. zakaz zabijania. Mają też charakter absolutny, co oznacza bezwzględny zakaz lub nakaz określonego zachowania. Dotyczą nie tylko jednostek, ale także grup społecznych. Nieprzestrzeganie ich pociąga za sobą sankcje nieformalne.

Nakaz Zakaz

Podział norm społecznych

Normy obyczajowe

Normy obyczajowe to sposoby zachowania, postępowania oraz rytuały, które zostały ukształtowane w wyniku nawyków i uznane w danej społeczności za obowiązujące. Ich przestrzeganie wynika z przekonania, że tak należy postępować, bo tak każe tradycja. Nieprzestrzeganie norm obyczajowych pociąga za sobą sankcje nieformalne.

Rytuał . Autor: Jarek Kotas

Procesy społeczne

Procesami społecznymi określa się zjawiska połączone związkami przyczynowo – skutkowymi, które zachodzą w osobowości jednostki, między jednostkami, jednostką a grupą lub między grupami.

NAJWAŻNIEJSZE PROCESY SPOŁECZNE

Socjalizacja - (zob. lekcja 4)

Przystosowanie- to proces polegający na zmianie dotychczasowych wzorów działań i kryteriów ocen w sytuacji, gdy uniemożliwiają one uczestnictwo w życiu zbiorowości. Proces ten dokonuje się w sytuacji, kiedy jednostka lub grupa styka się z nowym otoczeniem, np. uczeń zmienia szkołę.

Współpraca - jest to uzgodnione działanie zmierzające do osiągnięcia wspólnych celów. Współpraca rodzi poczucie identyfikacji z zespołem, identyfikacja zaś jest niezbędnym warunkiem współpracy, ponieważ gwarantuje jej trwanie nawet w wypadku pojawienia się konfliktu.

Procesy społeczneNAJWAŻNIEJSZE PROCESY SPOŁECZNE

Współzawodnictwo- to rywalizacja o osiąganie celów lub dóbr, które występują w ograniczonych ilościach. Może mieć charakter antagonistyczny lub nieantagonistyczny.

Ruchliwość społeczna - to przemieszczanie się ludzi między poszczególnymi szczeblami hierarchii społecznej lub w przestrzeni.

Dezintegracja społeczna- polega na osłabieniu kontroli społecznej, zaniku jasnych kryteriów oceny moralnej i dużym przyzwoleniu na zachowania uważane powszechnie za niewłaściwe. Dezintegracja przejawia się wzrostem takich zjawisk, jak alkoholizm, narkomania, przestępczość, dewiacja seksualne.

Konflikt społeczny- to proces, który zachodzi wtedy, gdy między grupami lub częściami grup społecznych istnieje sprzeczność interesów, a realizacja aspiracji jednej grupy odbywa się kosztem drugiej.

Instytucje społeczne

Instytucjami społecznymi określa się trwałe elementy ładu społecznego (rodzina, własność, prawo), uregulowane formy działalności (szkolnictwo, sądownictwo) oraz pewnego typu organizacje pełniące określone funkcje (np. szpitale, więzienia).

Gdy organizacje regulują stosunki w grupach, skłaniają członków do wypełnienia powierzonych im zadań, mówimy wówczas o ich roli regulacyjnej. Jeśli zaspokajają podstawowe potrzeby jednostek, mamy do czynienia z funkcją zaspokajania potrzeb. O roli integracyjnej mówimy zaś, gdy scalają zbiorowości wokół określonych celów społecznych.

Rodzaje konfliktów społecznychKonflikty kulturowe- rodzą się wtedy, gdy stykają się ze sobą grupy o odmiennych sposobach życia i systemach wartości. Uświadomienie sobie tych różnic rodzi poczucie zagrożenia i konflikt narasta, np. konflikt między Muzułmanami a Europejczykami w państwach zachodnich. Odmianą konfliktu kulturowego jest konflikt wartości, który wynika z różnic wyznawanych wartości.

Studentki z Pakistanu - czy w przyszłości odmienią oblicze Londynu? (Fot. ONS)

Rodzaje konfliktów społecznychKonflikty ekonomiczne- są jedynymi z najczęściej występujących konfliktów. Ich przyczynami są różnice społeczne wynikające z istnienia struktury społecznej (podział na warstwy i klasy), różnice w rozwoju oraz kryzysy gospodarcze. Przykładami mogą być konflikty między lepiej i słabiej rozwiniętymi regionami lub konflikty między warstwami i grupami społecznymi.

Rodzaje konfliktów społecznych

Konflikty organizacyjne- rodzą się między grupami lub warstwami wzajemnie od siebie uzależnionymi. Najpowszechniej występującym konfliktem organizacyjnym jest konflikt pracodawcy z pracownikiem.

Konflikty pokoleniowe- często występują w rodzinach i wynikają z różnic między generacjami. Nasilają się w okresach szybkich zmian społecznych, gdy kultura młodego pokolenia bardzo się różni od kultury osób starszych.

Stare i nowe pokolenie

Sposoby rozwiązywania konfliktów

Przemoc - aby rozstrzygnąć konflikt, strony uciekają się do użycia siły. Konflikt kończy się zwycięstwem jednej ze stron i narzuceniem jej woli pokonanemu.

Unikanie - polega na rezygnacji którejś ze stron z realizacji swoich aspiracji, aby uniknąć konfliktów.

Negocjacje - rozmowy podjęte po to, aby znaleźć rozwiązanie satysfakcjonujące obie strony.

Mediacje - rozmowy między stronami konfliktu z udziałem osoby trzeciej – mediatora, który zachowuje neutralność i pomaga znaleźć rozwiązanie satysfakcjonujące obie strony.

Arbitraż - rozstrzygnięcie konfliktu przez wyznaczonego przez obie strony niezależnego arbitra. Jego decyzja jest dla obu stron wiążąca.

Sąd – sposób rozstrzygnięcia sporów. Orzeczenia sądu są wiążące, a strony nie mają wpływu na jego skład.

Głosowanie/ wybory – sposób stosowany w państwach demokratycznych

Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl

Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą być wykorzystywane przez jego Użytkowników wyłącznie w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyłanie, publiczne odtwarzanie i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby własne oraz do wykorzystania w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.