WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE

Temat: Źródła, dziedziny i hierarchia norm prawnych

Źródła prawaŹródła prawa jest pojęciem wieloznacznym, można wyróżnić trzy podstawowe znaczenia:

Pojęcie i podział gałęzi prawa

Gałąź prawa to ukształtowany w toku historycznego rozwoju zbiór norm prawnych, które regulują daną dziedzinę stosunków społecznych

Podział gałęzi prawa

Prawo prywatne• chroni interesy jednostek, reguluje stosunki majątkowe i osobiste.• Stronami stosunku prawnego są jednostki.• Opiera się na zasadzie równorzędności podmiotów.

Prawo publiczne• służy ochronie interesów państwa , zbiorowości , dobra wspólnego.• Reguluje stosunki między organami państwa oraz między państwem a jednostką.• Opiera się na zasadzie podporządkowania jednych podmiotów drugim.

Pojęcie i podział gałęzi prawa

Prawo administracyjne

Gałęzie prawa

Prawo konstytucyjne

Prawo międzynarodowe publiczne

Prawo karne

Prawo cywilne

Prawo pracy

„ Im bardziej chore państwo, tym więcej jest w nim ustaw „

Tacyt

System prawaSystem prawa to ogół norm prawnych obowiązujących w państwie w danym państwie w danym czasie.

– nie powinny w nim występować żadne luki, tzn. brak norm regulujących pewne zachowania czy sytuacje, które powinny być uregulowane.

– normy nie powinny zawierać różnych wzorów postępowania w określonej sytuacji oraz nakazywać dwóch różnych sposobów postępowania.

Podział aktów prawnych

Akty prawne

Akty powszechnie obowiązujące

Wiążą nieograniczony podmiotowo krąg adresatów. Należą do nich takie akty, jak konstytucja, ratyfikowane umowy międzynarodowe, ustawy, rozporządzenia oraz akty prawa miejscowego. Akty prawa miejscowego wiążą się ze ściśle określonym terytorium, jednak nie ma to wpływu na ich charakter.

Akty prawa wewnętrznie

obowiązującegoDotyczą ograniczonego podmiotowo kręgu adresatów. Obowiązek ich przestrzegania wiąże się ze stosunkiem zależności organizacyjnej (służbowej) adresata i normodawcy, (np. stosunek pracodawca – pracownik).

Zależności między aktami prawnymi

Hierarchia aktów prawnych w Konstytucji RP

Konstytucja

Konstytucja to najważniejszy akt prawny w państwie. Określa jego ustrój, kompetencje organów państwowych i relacje między nimi, a także prawa, wolności i obowiązki obywateli. Zgodne z konstytucją muszą być wszystkie umowy międzynarodowe zawierane przez Radę Ministrów.

Ratyfikowane umowy międzynarodowe

Ratyfikacja to wyrażenie zgody na związanie sięprzez państwo treścią umowy przez głowę państwa (w nielicznych państwach przez parlament).

Umowy ratyfikowane można podzielić na dwie grupy:Pierwsza obejmuje te umowy, które nie wymagają zgody sejmu. Druga grupa dotyczy zaś umów, którychratyfikacja wymaga zgody sejmu wyrażonej w formie ustaw.

Rozporządzenie

Rozporządzenie to akt normatywny, któryjest wydawany na podstawie ustawy, aby mogła ona być wykonana przez odpowiednią instytucję wykonawczą. W Polsce prawo do wydawania rozporządzeń ma:• prezydent,• Rada Ministrów,• prezes Rady Ministrów,• minister kierujący działem administracji rządowej,• Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji.

Rozporządzenie z mocą ustawy

Ustawa

Ustawa to akt prawny o charakterze ogólnym, uchwalany przez parlament w określonym trybie.

Ustawa może regulować każdą sprawę z wyjątkiem sytuacji wprost zakazanych w konstytucji. Formę ustawy muszą mieć takie zagadnienia, jak określenie uprawnień i składu organów państwa, prawa i obowiązki obywateli, budżet państwa i podatki.

Akty prawa miejscowego

Akty prawa miejscowego obowiązują na obszarze działania organu, który go wydał. Pochodzą one od organów państwa (wojewodów) lub organów samorządów.

Akty prawa miejscowego to uchwały wydawane przezsejmik wojewódzki, radę powiatu i gminy oraz zarządzenia wydawane przez wojewodę, zarząd województwa, powiatu i wójta (burmistrza, prezydenta), a także organy administracji niezespolonej.

Regulacje prawne dotyczące publikacji

Artykuł 88 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej zawiera zasadę jawności i powszechności dostępu do prawa. Warunkiem wejścia w życie ustaw, rozporządzeń czy aktów prawa miejscowego jest ich ogłoszenie.

O publikacji aktów prawnych mówi ustawa z 20 lipca 2000 roku o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych.Ustawa mówi, że ogłaszanie aktów normatywnych jest obowiązkowe.

Akty ogłasza się w dziennikach urzędowych. Są nimi:• Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej,• Dziennik Urzędowy Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”,• Dziennik Urzędowy Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski B”,• dzienniki urzędowe ministrów kierujących działami administracji rządowej,• dzienniki urzędowe urzędów centralnych,• wojewódzkie dzienniki urzędowe.

Dziennik Ustaw RP

Dziennik Ustaw jest wydawany przez Prezesa Rady Ministrów. Ogłasza się w nim m.in.:• konstytucję,• ustawy,• rozporządzenia z mocą ustawy wydane przez Prezydenta RP,• rozporządzenia wydane przez Prezydenta RP, Radę Ministrów, premiera, ministrów kierujących działami administracji rządowej, członków Rady Ministrów, którzy są przedstawicielami komitetów określonych w ustawach, krajową Radę Radiofonii i Telewizji,• orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego dotyczące aktów normatywnych publikowanych w Dzienniku Ustaw,• akty dotyczące stanu wojny i zwarcia pokoju,• akty dotyczące referendum zatwierdzającego zmianę konstytucji, referendum ogólnokrajowego, wyborów do sejmu i senatu oraz prezydenta,• akty dotyczące stanu wojennego, wyjątkowego oraz stanu klęski żywiołowej.

Dziennik Urzędowy Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”

„Monitor Polski” jest publikowany przez Prezesa Rady Ministrów. Ogłasza się w nim m.in.:• zarządzenia Prezydenta RP wydawane na podstawie ustawy,• uchwały Rady Ministrów i zarządzenia premiera wydawane na podstawie ustawy,• orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego w sprawie aktów normatywnych z „Monitora Polskiego”,• uchwały Zgromadzenia Narodowego,• niektóre uchwały Sejmu i Senatu (dotyczące między innymi wotum zaufania lub wotum nieufności dla rządu),• akty prezydenta dotyczące między innymi powołania premiera, dymisji rządu, powołania na wyższe stanowiska państwowe.

Dzienniki urzędowe ministrów

Wojewódzki dziennik urzędowy

Są publikowane przez poszczególnych ministrów. Ogłasza się w nich m.in.:• akty wydawane przez danego ministra,• uchwały rządu uchylające zarządzenia ministra wydającego dziennik,• orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego w sprawach wyżej wymienionych aktów prawnych.

Jest publikowany przez wojewodę. Ogłasza się w nim m.in.:• akty prawa miejscowego stanowione przez wojewodę, organy administracji niezespolonej, sejmik województwa, radę powiatu i gminy,• akty premiera uchylające akty prawa miejscowego.

ZAPAMIĘTAJ !

Vacatio legis

Vacatio legis to okres pomiędzy ogłoszeniem aktu normatywnego a jego wejściem w życie.

W Polsce akt wchodzi w życie 14 dni po jego ogłoszeniu (chyba, że sam akt stanowi inaczej).

Jest to czas na zaznajomienie się obywateli z tekstem aktu i przygotowaniem odpowiednich organów do jego realizacji.

Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl

Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą być wykorzystywane przez jego Użytkowników wyłącznie w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyłanie, publiczne odtwarzanie i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby własne oraz do wykorzystania w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.