Weterani z Afganistanu

WETERANI Z AFGANISTANU

www.wojsko-polskie.pl

Podstawowe informacje o Afganistanie

Afganistan to kraj leżący w Azji Środkowej o powierzchni dwukrotnie większej od Polski. Liczy ok. 29 milionów miesz-kańców. Afganistan graniczy z Pakistanem (długość granicy 2430 km), Iranem (963 km), Tadżykistanem (1206 km), Turkmenistanem (744 km), Uzbekistanem (137 km) oraz Chinami (76 km). .

Ludność Afganistanu jest bardzo zróżnicowana etnicznie. Do największych grup należą: Pasztunowie (42%), Tadży-kowie (27%), Hazarowie (9%) i Uzbecy (8%). Blisko 100% mieszkańców to muzułmanie, z czego sunnici stanowią 80%, a szyici około 19%.

Gospodarka Afganistanu oparta jest w głównej mierze na rolnictwie, którego wydajność, z uwagi na niezbyt sprzyjający klimat, przewagę terenów górskich oraz zapóźnienie agrarne i technologiczne, nie jest wysoka. Do głównych upraw należą pszenica, ryż, jęczmień, kukurydza, bób, bawełna i buraki cukrowe. Duży procent stanowią także uprawy melonów, winorośli i sady. Mieszkańcy żyją głównie z hodowli, a także drobnego handlu i rzemiosła. Główne miasta to Kabul (stolica kraju), Herat, Kandahar oraz Mazar-e Sharif. Ludność w zdecydowanej większości prowadzi koczowniczy tryb życia. Afganistan jest obecnie jednym z najbiedniejszych państw świata, o bardzo wysokim procencie analfabetów.

Utworzenie koalicji po 11 września 2001 r.

Ataki na World Trade Centre i Pentagon, które 11 września 2001 r. wstrząsnęły nie tylko Ameryką, ale także całym światem nie pozostały bez wpływu na losy Afganistanu. To właśnie tam ukrywał się lider terrorystycznej organizacji Al-Kaidy stojącej za tymi zamachami.

W nocy z 12 na 13 września 2001 r. Rada Ambasadorów NATO wydała oświadczenie określające atak na USA jako atak na wszystkie kraje Sojuszu. Decyzja o skorzystaniu po raz pierwszy z zapisu art. V Traktatu Waszyngtońskiego nie oznaczała jednak bezwarunkowego poparcia dla wszystkich form amerykańskiego działania. Tym niemniej zdecydowana większość państw akceptowała ten kierunek odwetu za ofiary „11 września”.

7 października 2001 r. rozpoczęła się operacja zbrojna wymierzona przeciwko terrorystom przebywającym na tere-nie Afganistanu. Nadano jej kryptonim „Enduring Freedom” (Trwała Wolność). Opanowanie stolicy w grudniu 2001 r. nie oznaczało zakończenia działań zbrojnych. Od tego mo-mentu zmienił się jedynie ich charakter. Rozpoczęto poje-dyncze operacje wymierzone przeciw konkretnym grupom talibów, ukrywających się w górskich kryjówkach.

0 100

0 100 200 km

200 mil

UZBEKISTAN

TURKMENISTAN

IRAN

PAKI

STAN

strefa sporna

TADŻYKISTAN

CHINYKRIGISTAN

INDI

EKABUL

KondozNowshak

HINDU KUSH

Jalãlãbãd

GhazniHerat

Zaranj

Towraghondï

Bagrãm

Kandahãr

Mazãr-eSharif

Shir Khãn

3

20 grudnia 2001 r. Rada Bezpieczeństwa przyjęła rezolucję ONZ nr 1386 o utworzeniu kontyngentu Międzynarodowych Sił Wsparcia Bezpieczeństwa (ISAF, z ang. International Security Assistance Force). Zgodnie z zapisami rezolucji, dowodzenie nad kontyngentem zmieniało się co pół roku, a udział poszczególnych państw miał charakter samodzielnych decyzji władz danego kraju.

W pierwszych trzech kontyngentach sił ISAF liczebność sił międzynarodowych nie przekraczała 5000 żołnierzy, a obszar na którym działały, nie wykraczał praktycznie poza Kabul i jego najbliższe okolice. Problemy ze skompletowaniem kolejnej zmiany sił ISAF oraz brakiem „chętnych” do objęcia dowództwa nad całością sił sprawiły, że 11 sierpnia 2003 r. dowodzenie siłami ISAF przejęło NATO. Nie oznaczało to wówczas większych zmian w organizacji struktur ISAF, a jedynie zacieśnienie współpracy pomiędzy ISAF i wojskami biorącymi udział w operacji „Enduring Freedom”.

Polska w operacji „Enduring Freedom” (2002-2006)Polska zdecydowała się udzielić Amerykanom rzeczywi-stego wsparcia w walce z terroryzmem. Dlatego jeszcze w 2001 r. podjęto działania, któ-re doprowadziły do sformowania kontyngentu wojskowego zdol-nego do działania w Afganista-nie. Pierwszy polski kontyngent składał się z żołnierzy: GROM (Grupa Reagowania Operacyjno--Mobilnego), 1. Brygady Sape-rów, 10. Brygady Logistycznej, 4. pułku chemicznego, zespołu rozpoznania biologicznego Wojskowego Instytutu Higieny i Epidemiologii. Ponadto w operacji „Enduring Freedom” uczestniczyła załoga okrętu zabezpieczenia logistycznego „Kontradmirał Xawery Czer-

nicki”. W kolejnych zmianach nie uwzględniano już ele-mentu chemicznego i morskiego, a liczebność kontyngentu zmalała do mniej więcej 120 osób. Wśród jednostek, które wydzielały swoich żołnierzy, znalazły się m.in. 2. Mazowiecka Brygada Saperów z Kazunia, 5. Pułk Inżynieryjny ze Szczeci-na oraz 2. Pułk Rozpoznawczy z Hrubieszowa.

Polski Kontyngent Wojskowy (PKW) stacjonował w bazie Bagram. Do szczególnie odpowiedzialnych zadań należało wykonanie stanowisk dla samolotów stacjonujących na lotnisku w Bagram oraz osłon ogniowych wykonanych z blachy i wypełnionych piachem.

Z kolei zadaniem zespołu szturmowego było przede wszystkim zapewnienie obrony i ochrony personelowi i sprzętowi kontyngentu, konwojowanie zaopatrzenia dla kontyngentu oraz przesyłek z pomocą humanitarną, zabezpieczanie działania patroli saperskich w rejonie bazy oraz ochrona żołnierzy wykonujących zadania poza bazą.

Polska w operacji ISAF (2007 – 2012)

Decyzja o zmianie polskiego zaangażowania na terenie Afganistanu zapadła w drugiej połowie 2006 r. Wówczas to władze państwowe zdecydowały o zakończeniu działal-ności Polskiego Kontyngentu Wojskowego (PKW) w ramach

operacji „Enduring Freedom” na rzecz przyłączenia się do operacji NATO prowadzonej w ramach międzynarodowych sił ISAF. Decyzja ta zyskała poparcie wszystkich ugrupowań politycz-nych w naszym kraju.

Początkowo polski kon-tyngent był rozlokowany m.in.

w Bagram, Kabulu, Sharanie, Ghazni, Wazi-Khwa, Mazar-e Sharif oraz Kandaharze. Tak duże rozbicie, liczą-cego 1200 żołnierzy i pracowników wojska kontyngnetu, nie służyło efektywności działania. Tym bardziej, że Polacy

4

nie dysponowali wówczas własnymi śmigłowcami, które w tamtych warunkach terenowych stanowiły podstawo-wy środek transpor tu. Dlatego też podjęto trzy ważne decyzje. Pierwszą z nich było systematyczne zwiększanie liczebności kontyngentu (do 1600 żołnierzy w III zmianie; 2000 - w IV zmianie i 2600 - od VII do IX zmiany). Drugą istotną decyzją było skierowanie do Afganistanu polskich śmigłowców Mi-17 i Mi-24. Trzecią, bodaj najważniej-szą decyzją, było skonsolidowanie całości sił na terenie jednej prowincji. Od 30 października 2008 r. Polskie Siły Zadaniowe stacjonują w prowincji Ghazni oraz w bazie sił koalicyjnych w Bagram, gdzie wykonują swoje zadania.

Kolejne zmiany polskiego kontyngentu systematycznie wyposażano w nowoczesny sprzęt i uzbrojenie. Oprócz wspo-

mnianych już śmigłowców, do Afganistanu przerzucono m.in. bezzałogowe środki rozpoznawcze Orbiter, większe Scan Eagle i najnowszy bezzałogowy aparat latający Aerostar. Skutecznne okazały się również armatohaubice Dana. Używane w pierw-szej zmianie pojazdy typu HMMWV zastąpiono kołowymi transporterami opancerzonymi polskiej produkcji Rosomak (w kilku wersjach: bazowa, z armatą 30 mm typu HITFIST, wóz ewakuacji medycznej – WEM) oraz wypożyczonymi z armii amerykańskiej pojazdami minoodpornymi typu MRAP Cougar, MaxxPro i MaxxPro Dash. Zmieniło się także indywidualne wyposażenie żołnierzy, którzy otrzymali nowe kamizelki kuloodporne, noktowizory i buty trekkingowe. Znaczną część tego wyposażenia zakupiono w ramach tzw. pakietu afgańskie-go, który miał zaspokoić podstawowe potrzeby operacyjne.

Saper przy pracy

5

Zadania polskiego kontyngentu

Jednym z ważniejszych zadań polskiego kontyngentu pozo-staje neutralizowanie zagrożeń minowych poprzez likwidację składów materiałów wybuchowych, zatrzymywanie rebelian-tów oraz regularne patrolowanie głównych dróg w poszukiwa-niu improwizowanych ładunków wybuchowych (IED, z ang. Improvised Explosive Device), a także zabezpieczenie logi-styczne funkcjonowania kontyngentu.

W 2011 r. polski kontyngent zmniejszył liczbę żołnie-rzy i pracowników wojska z 2600 do ok. 2500 osób. Jego zredukowanie o 100 osób ma związek z decyzją o zakończe-niu misji ISAF do końca 2014 r. W dalszych latach nastąpią kolejne redukcje (XII zmiana wyniesie ok. 1800 żołnierzy),

które mają być powiązane z systematycznym przejmowaniem odpowiedzialności za bezpieczeństwo w prowincji przez samych Afgańczyków. Oznacza to również zmianę charakteru misji ze sta-bilizacyjno-szkoleniowej na szkoleniowo-stabilizacyjną.

Istotną kwestią w realizacji procesu przekazywania odpo-wiedzialności Afgańczykom jest współdziałanie z afgańskimi siłami bezpieczeństwa. Jednym ze sposobów podniesienia skuteczności szkolenia policjantów było uruchomienie aka-demii policyjnej w Ghazni. W trakcie trwania każdej zmiany jej mury opuszcza kilkuset wyszkolonych policjantów.

Polscy żołnierze wnoszą również duży wkład w odbudowę infrastruktury Afganistanu, dotkniętego skutkami trwających nie-przerwanie przez ponad 30 lat wojen i konfliktów wewnętrznych. Polska, mimo przejęcia 30 października 2008 r. odpowiedzialności

Orbiter i Rosomak

6

za prowincję Ghazni, nie zdecydowała się na wystawienie własnego Zespołu Odbudowy Prowincji, dołączając do ame-rykańsko-polskiego PRT Ghazni. Tym niemniej, Polacy co roku realizują kilkadziesiąt projektów ze środków Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Na przykład w 2009 r. wybudowano ponad sześć kilometrów dróg w centrum Ghazni, a także w innych dystryk-tach (Jaghori i Nawurze) oraz zakupiono wyposażenie do szkół. W roku 2010 w Ghazni wybudowano pierwsze w prowincji przed-szkole, a w 2011 r. oddano do użytku mechaniczną oczyszczal-nię ścieków i składowisko odpadów dla stolicy prowincji. Dużym echem odbiła się informacja o remoncie i zakupie wyposażenia specjalistycznego do prowincjonalnego szpitala w Ghazni.

Nie mniej istotne są tzw. projekty miękkie, których celem jest szeroko pojęta edukacja społeczeństwa. Cyklicznie realizowane są zajęcia z nauki tkania dywanów, w czasie któ-

rych uczestniczące w nich kobiety uczą się nowego zawodu, a przy okazji prowadzone są lekcje nauki pisania i czytania. Projekty takie rozwijają też zdolności handlowe i wzmacniają więzi sąsiedzkie, bowiem kursantki uczą się, jak zorganizować sprzedaż dla wyprodukowanych przez siebie wyrobów.

Weterani działań poza granicami

Podejmowane działania pomoco-we i stabilizacyjne należą do nie-bezpiecznych, o czym świadczy fakt, że do 31 sierpnia 2012 r na terenie Afganistanu zginęło 33 polskich żołnierzy, a 6 zmarło w wyniku odniesionych ran lub przebytych chorób. Kilkuset żołnierzy zostało poszkodowanych.

Afgańska akademia policyjna

7

Środowiska uczestników misji pokojowych od dawna domagały się uhonorowania żołnierzy, którzy wykonywali niebezpieczne zadania poza granicami państwa i doznali uszczerbku na zdrowiu. 19 sierpnia 2011 r. polski parlament przyjął ustawę o weteranach działań poza granicami państwa, która weszła w życie 30 marca 2012 r. Nowe przepisy umoż-liwiają żołnierzom, którzy brali udział w misjach poza granicami państwa nieprzerwanie przez okres nie krótszy niż 60 dni uzyska-nie statusu weterana. Natomiast osoby, które doznały uszczerbku na zdrowiu wskutek wypadku pozostającego w związku z tymi działaniami lub choroby nabytej podczas wykonywania zadań lub obowiązków służbowych poza granicami państwa, z tytułu których przyznano im świadczenia odszkodowawcze, mogą ubiegać się o status weterana poszkodowanego.

Na szczególną uwagę zasługują uprawnienia dla wete-ranów poszkodowanych. Żołnierze poszkodowani uzyskali prawo m.in. do:• korzystania ze świadczeń specjalistycznych bez wymaga-

nego skierowania lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, • rehabilitacji w celu przywrócenia zdolności do służby

lub pracy, • bezpłatnego otrzymania wózka inwalidzkiego,• skierowania na pobyt w sanatorium co najmniej raz na 3 lata,• pierwszeństwa w umieszczeniu w Domu Weterana, • dodatku weterana, • pomocy finansowej na naukę, • ulgi w komunikacji publicznej, • preferencji przy zatrudnieniu w resorcie obrony narodowej.

Szpital polowy w Ghazni

8

Żołnierze poszkodowani w Afganistanie mogą być uhono-rowani Wojskową Odznaką „Za Rany i Kontuzje”, która nadawa-na jest z tytułu uzyskania statusu weterana poszkodowanego. Ponadto każdemu uczestnikowi misji w Afganistanie - za niena-ganny pobyt – przysługuje odznaczenie pamiątkowe o nazwie Gwiazda Afganistanu. Jest to jedyne tego typu odznaczenie, którego nadanie wymaga podpisu Prezydenta RP.

Podsumowanie

W maju 2012 r. szczyt NATO w Chicago potwierdził, że do końca 2014 r. siły ISAF w Afganistanie pozostaną w gotowości bojowej, mimo planów przekazania w połowie 2013 r. wojskom afgańskim przywódczej roli w dalszych operacjach przeciw talibom. Zgodnie z zapowiedziami władz polskich, polscy żołnierze pozostaną w Afganistanie do końca 2014 r. na zasadzie „razem weszliśmy, razem wyjdziemy”. Od października 2012 r. zmienia się charakter misji - na szkoleniowo-stabilizacyjną. Polskie Siły Zadaniowe mają liczyć po 1800 żołnierzy i pracowników wojska oraz 400 dodatkowych w odwodzie. Ostatnie dwie zmiany polskiego kontyngentu zostaną zmniejszone do 1000 osób w regionie oraz 400 w odwodzie na terenie Polski. Żołnierze będą realizować zadania doradczo-szkoleniowe.

Koszty finansowe polskiej operacji w Afganistanie wg danych MON wyniosły:• 2002 – 32 mln zł • 2003 – 15 mln zł• 2004 – 10 mln zł• 2005 – 10 mln zł• 2006 – 40 mln zł• 2007 – 402 mln zł • 2008 – 347 mln zł• 2009 – 913 mln zł • 2010 – 1 537 mln zł • 2011 - 747,6 mln zł

Całkowity bilans polskiej misji w Afganistanie nie byłby pełny bez uwzględnienia cennych doświadczeń uzyskanych na polu walki, poprawy procedur szkoleniowych i wyposażenia polskich sił w nowoczesny sprzęt i uzbrojenie. Sprawdzono w praktyce zarówno sprzęt, jak i metody oraz procedury dowodzenia w Wojsku Polskim, a także wprowadzono niezbędne usprawnienia i modyfikacje, w tym również w wyposażeniu indywidualnym żołnierzy.

9

OPERAcjA EndURinG FREEdOm

I zmiana – płk Marek MecherzyńskiII zmiana – ppłk Henryk ŁukasiewiczIII zmiana – ppłk Henryk ŁukasiewiczIV zmiana – ppłk Krzysztof KlupaV zmiana – ppłk Krzysztof KlupaVI zmiana – ppłk Lesław KruczyńskiVII zmiana – ppłk Piotr BednarczykVIII zmiana – ppłk Dariusz TulinIX zmiana – ppłk Bogdan PapierskiX zmiana – ppłk Piotr Sołomonow

OPerAcjA InTernATIOnAL SecurITy ASSISTAnce FOrce

I zmiana – gen. bryg. Marek TomaszyckiII zmiana – gen. bryg. jerzy BiziewskiIII zmiana – gen. bryg. Grzegorz BuszkaIV zmiana – płk rajmund AndrzejczakV zmiana – płk rajmund AndrzejczakVI zmiana – gen. bryg. janusz BronowiczVII zmiana – gen. bryg. Andrzej PrzekwasVIII zmiana – gen. bryg. Andrzej reudowiczIX zmiana – gen. bryg. Sławomir WojciechowskiX zmiana – gen. bryg. Piotr BłazeuszXI zmiana – gen. bryg. Bogdan TworkowskiXII zmiana – gen. bryg. Andrzej Tuz

Wykaz dowódców polskich kontyngentów:

10

POLeGLI W AFGAnISTAnIe OrAz zMArLI W WynIKu ODnIeSIOnycH rAn

sierż. zbigniew BISKuP25. Brygada Kawalerii Powietrznej

w Tomaszowie Mazowieckimlat 35, † 2011-12-22

sierż. Marek TOMALA20. Bartoszycka Brygada Zmechanizowana

w Bartoszycachlat 25, † 2011-12-21

sierż. Marcin SzczurOWSKI20. Bartoszycka Brygada Zmechanizowana


sierż. Łukasz KrAWIec20. Bartoszycka Brygada Zmechanizowana


mł. chor. Piotr cIeSIeLSKI20. Bartoszycka Brygada Zmechanizowana


sierż. Krystian BAnAcH20. Bartoszycka Brygada Zmechanizowana


sierż. Mariusz DePTuŁA15. Giżycka Brygada Zmechanizowana

w Giżyckulat 28, † 2011-10-23

sierż. rafał nOWAKOWSKI17. Wielkopolska Brygada Zmechanizowana

w Międzyrzeczulat 30, † 2011-10-04

sierż. Szymon SITArczuK1. Brzeska Brygada Saperów

w Brzegulat 28, † 2011-08-18

sierż. Paweł POŚWIAT17. Wielkopolska Brygada Zmechanizowana


mł. chor. jarosław MAĆKOWIAK17. Wielkopolska Brygada Zmechanizowana


kpr. Paweł STAnIASzeK2. Mazowiecka Brygada Saperów

w Kazuniulat 29, † 2011-04-20

mł. chor. Bartosz SPycHAŁA1. Pułk Specjalny Komandosów

w Lublińculat 39, † 2011-04-03

Pan Marcin KnAPPogotowie Ratunkowe

w Lublinielat 34, † 2011-01-22

12

sierż. Marcin PASTuSIAKOddział Specjalny Żandarmerii Wojskowej

w Mińsku Mazowieckimlat 26, † 2011-01-22

sierż. Adam SzADA BOrzySzKOWSKI1. batalion 25. Brygady Kawalerii Powietrznej

w Leźnicy Wielkiejlat 28, † 2010-10-14

sierż. Kazimierz KASPrzAK15. Gołdapski Pułk Przeciwlotniczy

w Gołdapilat 32, † 2010-09-27

st. kpr. Dariusz TyLenDA15. Gołdapski Pułk Przeciwlotniczy

w Gołdapilat 31, † 2010-08-06

plut. Paweł STyPuŁA2. Mazowiecka Brygada Saperów

w Kazuniulat 26, † 2010-06-26

kpr. Grzegorz BuKOWSKIOddział Specjalny Żandarmerii Wojskowej

w Mińsku Mazowieckimlat 29, † 2010-06-15

plut. Miłosz Aleksander GÓrKA25. Brygada Kawalerii Powietrznej

w Tomaszowie Mazowieckimlat 25, † 2010-06-12

kpr. Michał KOŁeKPolsko-Ukraiński Batalion Sił Pokojowych

w Przemyślulat 22, † 2009-12-19

kpr. radosław SzySzKIeWIcz5. Pułk Inżynieryjny

w Szczecinielat 22; † 2009-10-09

kpr. Szymon GrAczyK5. Pułk Inżynieryjny

w Szczecinielat 23, † 2009-10-09

st. szer. Artur Pyc18. bielski batalion desantowo - szturmowy

w Bielsku-Białejlat 28, † 2009-09-08

kpr. Piotr MArcInIAK6. Brygada Desantowo-Szturmowa

w Krakowie lat 30, † 2009-09-10

sierż. Marcin POrĘBA5. Pułk Inżynieryjny


st. chor. szt. Andrzej rOzMIAreK 12. Brygada Zmechanizowana


13

kpt. Daniel AMBrOzIŃSKI1. batalion 25. Brygady Kawalerii Powietrznej

w Leźnicy Wielkiej lat 32, † 2009-08-10

kpr. Paweł SzWeD2. Mazowiecka Brygada Saperów

w Kazuniulat 27, † 2008-08-20

kpr. Paweł BrODzIKOWSKI2. Mazowiecka Brygada Saperów

w Kazuniulat 25, † 2008-08-20

plut. Waldemar SujDAK2. Mazowiecka Brygada Saperów

w Kazuniulat 28, † 2008-08-20

por. robert MArczeWSKI6. batalion desantowo-szturmowy

w Krakowielat 28, † 2008-06-20

kpr. Grzegorz POLITOWSKI5. Pułk Inżynieryjny


kpr. Hubert KOWALeWSKI10. Brygada Kawalerii Pancernej

w Świętoszowielat 27, † 2008-02-26

st. kpr. Szymon SŁOWIK16. batalion powietrzno-desantowy

w Krakowielat 34, † 2008-02-26

por. Łukasz KurOWSKI10. Brygada Kawalerii Pancernej

w Świętoszowielat 28, † 2007-08-14

14

Materiał promocyjny wydany przez Fundację „Promilitaria XXI” w ramach wsparcia zadania publicznego przez Ministerstwo Obrony Narodowej.

Nie przeznaczony do sprzedaży.

Tekst: jacek matuszak i Ryszard choroszyZdjęcia: mjr Szczepan Głuszczak, Dominika Karasek, jacek Matuszak

i zespół reporterski combat cameraProjekt graficzny: Grupa Wydawnicza GABI [gabi4net.pl]

Warszawa, wrzesień 2012

www.mon.gov.pl www.wojsko-polskie.pl

Weterani z Afganistanu

Documents

Transcript of Weterani z Afganistanu