WARSZAWSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY

WYDZIAŁ LEKARSKI

PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY

DLA STUDENTÓW II ROKU

Rok akademicki 2019/2020

2

SPIS TREŚCI

1. WŁADZE WARSZAWSKIEGO UNIWERSYTETU MEDYCZNEGO 3

2. SKŁAD SAMORZĄDU STUDENTÓW II WYDZIAŁU LEKARSKIEGO 4

3. PODZIAŁ ROKU AKADEMICKIEGO 2019/2020 5

4. PLAN STUDIÓW NA ROK AKADEMICKI 2019/2020 6

5. BIOCHEMIA Z ELEMENTAMI CHEMII 7

6. CYTOFIZJOLOGIA 14

7. FIZJOLOGIA Z PATOFIZJOLOGIĄ 21

8. IMMUNOLOGIA 33

9. JĘZYK OBCY 38

10. PARAZYTOLOGIA 44

11. GENETYKA 49

12. HIGIENA I EPIDEMIOLOGIA 54

13. KOMUNIKACJA MEDYCZNA 60, 64

14. PSYCHOLOGIA MEDYCZNA (dla studentów dawnego II WL) 67

15. METODOLOGIA BADAŃ NAUKOWYCH 71

16. PRAKTYKI ZAWODOWE 76

3

WŁADZE WARSZAWSKIEGO UNIWERSYTETU MEDYCZNEGO Rektor Warszawskiego Uniwersytetu Medzcynego - prof. dr hab. n. med. Mirosław Wielgoś

Prorektor ds. Studenckich i Kształcenia - prof. dr hab. n. med. Barbara Górnicka

Prorektor ds. Nauki i Transferu Technologii - dr hab. n. farm.. Jadwiga Turło

Prorektor ds. Klinicznych i Inwestycji - prof. dr hab. n. med. Wojciech Braksator

Prorektor ds. Personalnych i Organizacyjnych - prof. dr hab. n. med. Piotr Małkowski

Prorektor ds. Umiędzynarodowienia, Promocji i Rozwoju - prof. dr hab. n. med. Lidia Rudnicka

WŁADZE WYDZIAŁU LEKARSKIEGO

Dziekan Wydziału Lekarskiego - prof. dr hab. n. med. Marcin Wojnar

Prodziekan ds. studenckich I-II roku - dr hab. n. med. Daniel Młocicki

Prodziekan ds. studenckich III-IV roku - prof. dr hab. n. med. Małgorzata Olszewska

Prodziekan ds. studenckich V-VI roku - prof. dr hab. n. med. Włodzimierz Sawicki

Prodziekan ds. Integracji i Rozwoju - prof. dr hab. n. med. Marcin Grabowski

Prodziekan ds. studenckich English Division - dr hab. n. med. Marek Postuła

4

Warszawski Uniwersytet Medyczny SAMORZĄD STUDENTÓW ul. Oczki 5, pok. 307 02-007 Warszawa

SKŁAD SAMORZĄDU STUDENTÓW WYDZIAŁU LEKARSKIEGO

5

PODZIAŁ ROKU AKADEMICKIEGO 2019/2020

SEMESTR ZIMOWY

01.10.2019 22.12.2019 zajęcia dydaktyczne 12 tygodni

23.12.2019 06.01.2020 wakacje zimowe

07.01.2020 26.01.2020 zajęcia dydaktyczne 3 tygodnie

27.01.2020 02.02.2020 sesja egzaminacyjna zimowa

03.02.2020 09.02.2020 przerwa semestralna

10.02.2020 16.02.2020 sesja poprawkowa

SEMESTR LETNI

17.02.2020 11.04.2020 zajęcia dydaktyczne 8 tygodni

12.04.2020 18.04.2020 wakacje wiosenne

19.04.2020 26.04.2020 zajęcia dydaktyczne 1 tydzień

27.04.2020 03.05.2020 przerwa wiosenna

04.05.2020 14.06.2020 zajęcia dydaktyczne 6 tygodni

15.06.2020 05.07.2020 sesja egzaminacyjna letnia

06.07.2020 30.08.2020 wakacje letnie

31.08.2020 06.09.2020 sesja poprawkowa

07.09.2020 30.09.2020 wakacje letnie

6

Plan studiów na rok akademicki 2019/2020

Wydział Lekarski, Kierunek lekarski, studia 6 letnie stacjonarne i niestacjonarne - II rok

Nazwa przedmiotu

(1 - semestr zimowy, 2 - semestr letni)

Forma

zaliczenia

Punkty

ECTS

Wymiar

godzin

w tym: Kod

Jednostki Jednostka dydaktyczna prowadząca zajęcia

wyk. sem. ćw. prak.

Biochemia z elementami chemii /1, 2/ egzamin 17 180 30 65 85 1WK Katedra i Zakład Biochemii

Cytofizjologia /1/ egzamin 2 45 10 10 25 1M15 Katedra i Zakład Histologii i Embriologii

Fizjologia z patofizjologią /1, 2/ egzamin 19 220 40 30 150 1MA Katedra i Zakład Fizjologii Doświadczalnej i Klinicznej

2M2 Katedra i Zakład Patologii Ogólnej i Doświadczalnej

Immunologia /2/ egzamin 3 40 15 25 1M19 Zakład Immunologii

Język obcy w medycynie /1, 2/ egzamin 4 60 60 S1 Studium Języków Obcych

Parazytologia /1/ egzamin 2 35 10 25 1M14A Zakład Biologii Ogólnej i Parazytologii

Genetyka /2/ zaliczenie 2 25 8 17 1WY Zakład Genetyki Medycznej

Higiena i epidemiologia /1, 2/ zaliczenie 1 30 10 20 1M33 Zakład Medycyny Społecznej i Zdrowia Publicznego

Komunikacja medyczna /1, 2/ zaliczenie 1 32 20 12 S4 Studium Komunikacji Medycznej

2MB Zakład Psychologii i Komunikacji Medycznej

Metodologia badań naukowych /1, 2/ zaliczenie 2 35 5 15 15

1MN Zakład Metodologii Badań Naukowych

1MF Zakład Informatyki Medycznej i Telemedycyny

1W44 Klinika Pediatrii

2W10 Zakład Medycyny Regeneracyjnej

Psychologia medyczna /1/

(dla studentów dawnego II WL) zaliczenie 1 20 10 10 2MB Zakład Psychologii i Komunikacji Medycznej

Zajęcia fakultatywne /1,2/ zaliczenie 4 60 60

Praktyki zawodowe /2/ zaliczenie 4 120 120

7

BIOCHEMIA Z ELEMENTAMI CHEMII

1. Metryczka

Nazwa Wydziału: Wydział Lekarski

Program kształcenia lekarski, studia 6 letnie jednolite, profil ogólnoakademicki, stacjonarne

i niestacjonarne

Rok akademicki: 2019/2020

Nazwa modułu/przedmiotu: Biochemia z elementami chemii

Kod przedmiotu 45134

46602

Jednostka/i prowadząca/e kształcenie: Katedra i Zakład Biochemii

ul. Banacha 1a, 02-097 Warszawa, tel. 225720693

Kierownik jednostki/jednostek: dr hab. Marta Struga

Rok studiów II

Semestr studiów III i IV

Typ modułu/przedmiotu podstawowy

Osoby prowadzące

dr hab. Marta Struga; prof. dr hab. Hanna Czeczot; dr Anna Bielenica;

dr Alicja Chrzanowska; dr Beata Gajewska; dr Emilia Grosicka-

Maciąg; dr Beata Kaźmierczak; dr Magdalena Mielczarek-Puta; dr

Mariola Napiórkowska; dr Dagmara Otto-Ślusarczyk; dr Ewa Usarek;

dr Maria Szumiło; dr hab.Michał Skrzycki; lek. Wojciech Graboń ;

mgr Alicja Głuszko; mgr Katarzyna Piszczatowska; mgr Paulina

Strzyga-Łach

Erasmus TAK/NIE): tak

Osoba odpowiedzialna za sylabus: dr Beata Gajewska, 225720692

e-mail:bgajewska@wum.edu.pl

Liczba punktów ECTS: 17

2. Cele kształcenia

Celem zajęć z biochemii jest poznanie budowy chemicznej organizmów żywych, procesów chemicznych i

energetycznych zachodzących w tych organizmach, ich współdziałania i regulacji na poziomie molekularnym. Zdobyta

wiedza powinna ułatwić zrozumienie mechanizmów funkcjonowania organizmu człowieka w warunkach fizjologicznych i

patologicznych

3. Wymagania wstępne

Student powinien znać podstawy chemii i biologii na poziomie licealnym rozszerzonym

4. Przedmiotowe efekty kształcenia

Lista efektów kształcenia

Symbol

przedmiotowego Treść przedmiotowego efektu kształcenia

Odniesienie do efektu

kierunkowego (numer)

8

efektu kształcenia

W1 opisuje gospodarkę wodno-elektrolitową w układach

biologicznych B.W1

W2 opisuje równowagę kwasowo-zasadową oraz mechanizm działania

buforów i ich znaczenie w homeostazie ustrojowej B.W2

W3 zna i rozumie pojęcia: rozpuszczalność, ciśnienie osmotyczne,

izotonia, roztwory koloidalne i równowaga Gibbsa-Donnana B.W3

W4 zna podstawowe reakcje związków nieorganicznych i

organicznych w roztworach wodnych B.W4

W5

zna budowę prostych związków organicznych wchodzących w

skład makrocząsteczek obecnych w komórkach, macierzy

zewnątrzkomórkowej i płynów ustrojowych

B.W10

W6 opisuje budowę lipidów i polisacharydów oraz ich funkcje w

strukturach komórkowych i pozakomórkowych B.W11

W7

charakteryzuje struktury I-, II-, III- oraz IV-rzędowe białek; zna

modyfikacje potranslacyjne i funkcjonalne białka oraz ich

znaczenie

B.W12

W8 opisuje podstawowe szlaki kataboliczne i anaboliczne, sposoby ich

regulacji oraz wpływ czynników genetycznych i środowiskowych B.W15

W9 zna profile metaboliczne podstawowych narządów i układów B.W16

W10 zna pojęcia: potencjał oksydacyjny organizmu i stres oksydacyjny B.W17

W11

zna enzymy biorące udział w trawieniu, mechanizm wytwarzania

kwasu solnego w żołądku, rolę żółci, przebieg wchłaniania

produktów trawienia oraz zaburzenia z nimi związane

B.W18

W12

zna konsekwencje niewłaściwego odżywiania, w tym

długotrwałego głodowania, przyjmowania zbyt obfitych posiłków

oraz stosowania niezbilansowanej diety

B.W19

W13 zna konsekwencje niedoboru witamin lub minerałów oraz ich

nadmiaru w organizmie

B.W20

W14 zna mechanizm działania hormonów oraz konsekwencje zaburzeń

regulacji hormonalnej

B.W26

U1

oblicza stężenia molowe i procentowe związków oraz stężenia

substancji w roztworach izoosmotycznych, jedno- i

wieloskładnikowych

B.U3

U2

oblicza rozpuszczalność związków nieorganicznych, określa

chemiczne podłoże rozpuszczalności związków organicznych lub

jej braku oraz praktyczne znaczenie dla dietetyki i terapii

B.U4

U3 określa pH roztworu i wpływ zmian pH na związki nieorganiczne i

organiczne

B.U5

U4 przewiduje kierunek procesów biochemicznych w zależności od

stanu energetycznego komórek

B.U6

U5

posługuje się podstawowymi technikami laboratoryjnymi, takimi

jak: analiza jakościowa, miareczkowanie, kolorymetria,

pehametria, chromatografia, elektroforeza białek i kwasów

nukleinowych

B.U9

U6 obsługuje proste przyrządy pomiarowe oraz ocenia dokładność

wykonywanych pomiarów B.U10

9

K1 posiada świadomość własnych ograniczeń i umiejętność stałego

dokształcania się K.S4

5. Formy prowadzonych zajęć

Forma Liczba godzin Liczba grup Minimalna liczba osób

w grupie

Wykład 30 1 cały kurs

Seminarium 65 22 20

Ćwiczenia 85 38-40 10

6. Tematy zajęć i treści kształcenia

Zajęcia odbywają się w III i IV semestrze studiów medycznych i obejmują łącznie 180 godz. wykładów, seminariów i

ćwiczeń laboratoryjnych.

Wykłady: 2 x w tygodniu po 2 godz. (razem 30 godz.)

Seminaria: 1 x w tygodniu po 3 godz. (razem 65 godz.)

Ćwiczenia laboratoryjne: 1 x w tygodniu po 4 godz. (razem 85 godz.)

Zagadnienia omawiane na wykładach:

1. Roztwory wodne, reakcje w roztworach wodnych

2. Równowaga kwasowo-zasadowa

3. Związki organiczne o znaczeniu biologicznym (właściwości grup funkcyjnych, podstawowe

układy heterocykliczne)

4. Białka

5. Enzymy

6. Kwasy nukleinowe

7. Metabolizm węglowodanów

8. Metabolizm lipidów

9. Utlenianie tkankowe

10. Metabolizm białek

11. Przemiany aminokwasów

12. Krew – składniki osocza, transport gazów

13. Odrębność metaboliczna wybranych narządów

14. Witaminy

Tematy seminariów i ćwiczeń laboratoryjnych:

1. Podstawy chemii. Obliczenia. Podstawowe reakcje związków nieorganicznych w roztworach wodnych - zobojętniania,

strącania, kompleksowania, utleniania, redukcji. Izomeria związków organicznych: - konstytucyjna: łańcuchowa,

położenia, metameria, tautomeria; - przestrzenna: izomeria geometryczna, optyczna; - względna i bezwzględna,

konformacje. Sposoby wyrażania i przeliczania stężeń. Przykłady obliczeń

2. Klasyfikacja związków organicznych i ich właściwości chemiczne.

Węglowodory nasycone, nienasycone, aromatyczne – budowa i właściwości chemiczne. Alkohole jedno- i

wielowodorotlenowe, fenole - budowa, charakterystyczne reakcje. Aldehydy, ketony - budowa, charakterystyczne reakcje.

Kwasy i ich pochodne - budowa, właściwości chemiczne. Związki lipidowe – kwasy tłuszczowe, triacyloglicerole, fosfo-i

glikolipidy, steroidy, izoprenoidy – budowa, właściwości chemiczne.

Węglowodany – mono-, di-, polisacharydy (homo-, heteroglikany) - budowa, właściwości chemiczne. Aminokwasy -

budowa, podział, właściwości chemiczne. Związki heterocykliczne pięcio- i sześcioczłonowe z jednym i dwoma

heteroatomami. Związki o pierścieniach skondensowanych (pirol, imidazol, pirydyna, pirymidyna, puryna, cholesterol).

3. Białka. Podział białek i ich właściwości. Struktura I, II, III i IV- rzędowa białek. Typy struktury II-rzędowej (-helisa,

struktura pofałdowanej kartki) na przykładzie wybranych białek: kolagenu, elastyny, keratyny, mioglobiny, lizozymu.

Struktura IV-rzędowa białek (pojęcie podjednostek, rola jonów metali). Hemoglobina - budowa, rola, hemoglobiny

patologiczne. Kolageny. Insulina. Metody izolowania białek z materiału biologicznego. Denaturacja białek.

4. Enzymy. Budowa - apoenzym, koenzym, grupa prostetyczna, centrum aktywne, miejsce allosteryczne, kofaktory.

Klasyfikacja enzymów, koenzymy współdziałające z poszczególnymi klasami enzymów. Mechanizm działania enzymów -

10

obniżenie energii aktywacji, tworzenie kompleksu ES, odwracalność reakcji enzymatycznej. Specyficzność działania

enzymów. Czynniki wpływające na szybkość reakcji enzymatycznej. Kinetyka reakcji enzymatycznej - wpływ stężenia

enzymu i substratu na szybkość reakcji enzymatycznej, powinowactwo enzymu do substratu - stała Michaelisa (Km).

Hamowanie reakcji enzymatycznej – typy hamowania. Regulacja aktywności enzymatycznej - ograniczona proteoliza,

modyfikacja kowalencyjna, regulacja allosteryczna. Regulacja szlaków metabolicznych. Regulacja metabolizmu na

poziomie enzymu (kompleksy enzymatyczne, regulacja aktywności enzymów).

Regulacja na poziomie komórki i organizmu (tkankowa specyficznośc, kompartmentacja komórkowa i narządowa,

kluczowe enzymy ważnych szlaków metabolicznych).

Oznaczanie aktywności enzymatycznej – jednostki.

Enzymy diagnostyczne. Izoenzymy i ich znaczenie w diagnostyce chorób.

5. Nukleotydy purynowe i pirymidynowe. Nukleozydy. Struktura kwasów nukleinowych. Nukleotydy purynowe i

pirymidynowe – budowa i znaczenie w metabolizmie. Znaczenie 5-fosforybozylo-1-pirofosforanu (PRPP) w biosyntezie

nukleotydów purynowych i pirymidynowych. Substraty biosyntezy pierścienia purynowego.

Powstawanie AMP i GMP z IMP. Regulacja biosyntezy nukleotydów purynowych. Katabolizm nukleotydów purynowych

– powstawanie kwasu moczowego. Substraty biosyntezy pierścienia pirymidynowego. Powstawanie UMP, UTP, CMP,

dTMP. Regulacja biosyntezy nukleotydów pirymidynowych. Katabolizm nukleotydów pirymidynowych. Rezerwowe

(„salvage”) reakcje biosyntezy nukleotydów purynowych i pirymidynowych.

Zaburzenia przemian nukleotydów purynowych (dna moczanowa, zespół Lesch-Nyhana). Leki- analogi nukleotydów.

Budowa DNA. Budowa i rodzaje RNA

6. Procesy replikacji i transkrypcji. Biosynteza białka. Regulacja ekspresji genetycznej. Substraty i enzymy procesu

replikacji (polimerazy DNA, primaza, ligazy, endonukleazy, topoizomerazy, telomeraza). Substraty i enzymy procesu

transkrypcji. Modyfikacje potranskrypyjne. Aktywacja aminokwasów. Budowa rybosomów. Etapy syntezy białka.

Synteza białek sekrecyjnych i błonowych. Modyfikacje potranslacyjne. Sortowanie białek w komórce. Regulacja ekspresji

genetycznej w organizmach pro- i eukariotycznych.

7. Związki wysokoenergetyczne. Wytwarzanie ATP z glukozy. Cykl Krebsa, łańcuch oddechowy. Pojęcie wiązania

bogatego w energię. Związki wysokoenergetyczne i ich rola w metabolizmie komórki (np. ATP, ADP,

fosfoenolopirogronian, fosfokreatyna, 1,3-bisfosfoglicerynian).Glikoliza jako źródło ATP. Oksydacyjna dekarboksylacja

-ketokwasów. Cykl Krebsa - reakcje, enzymy, koenzymy, znaczenie. Łańcuch oddechowy, fosforylacja oksydacyjna i

fosforylacja substratowa. Inhibitory łańcucha oddechowego: inhibitory transportu elektronów, inhibitory fosforylacji

oksydacyjnej, związki rozprzęgające łańcuch oddechowy. Bilans energetyczny głównych szlaków metabolicznych

węglowodanów, lipidów i aminokwasów.

8. Węglowodany - trawienie, przemiany. Trawienie i wchłanianie węglowodanów w przewodzie pokarmowym.

Glikoliza, glukoneogeneza, szlak pentozofosforanowy, fermentacja alkoholowa. Centralna rola glukozo-6-fosforanu w

przemianach węglowodanów. Biosynteza i rola "aktywnej glukozy" (UDPG). Synteza i degradacja glikogenu

(zaburzenia). Regulacja przemian glikogenu w wątrobie i mięśniach, Przemiany galaktozy i fruktozy (zaburzenia).

Regulacja poziomu glukozy we krwi - działanie insuliny i glukagonu. Przemiany metaboliczne pirogronianu, acetylo-CoA

i glukozo-6-fosforanu. Proteoglikany. Glikozaminoglikany (kwas hialuronowy, heparyna, siarczany chondroityny,

siarczan heparanu). Glikoproteiny - funkcje.

9. Lipidy - trawienie, przemiany. Trawienie i wchłanianie lipidów w przewodzie pokarmowym. Utlenianie kwasów

tłuszczowych (proces β-oksydacji). Biosynteza kwasów tłuszczowych (lipogeneza). Przemiany wielonienasyconych

kwasów tłuszczowych. Biosynteza i rola prostaglandyn, prostacyklin, tromboksanów i leukotrienów (procesy lipo- i

cyklooksygenacji). Przemiany triacylogliceroli w wątrobie i tkance tłuszczowej – regulacja hormonalna lipolizy.

Biosynteza i rozpad fosfolipidów glicerolowych i sfingolipidów. Centralna rola acetylo-CoA w metabolizmie komórki.

Powstawanie ciał ketonowych (ketogeneza) w wątrobie i tkankach pozawątrobowych. Metabolizm cholesterolu. Kwasy

żółciowe. Hormony steroidowe. Wpływ hormonów na metabolizm: mechanizm i efekty biologiczne działania hormonów

steroidowych (receptory, hormony steroidowe jako regulatory transkrypcji genów. Witamina D3. Metabolizm lipoprotein

osocza (chylomikrony, VLDL, LDL, HDL). Zaburzenia metabolizmu lipoprotein osocza i ich skutki (miażdżyca).

Połączenia przemian lipidów i węglowodanów.

10. Białka - trawienie i wchłanianie. Ureogeneza. Trawienie i wchłanianie białek w przewodzie pokarmowym.

Aminokwasy egzo- i endogenne, białka pełnowartościowe i niepełnowartościowe. Bilans azotowy. Reakcje ogólne

aminokwasów (oksydacyjna deaminacja, transaminacja, dekarboksylacja) - mechanizm, znaczenie. Usuwanie azotu z

organizmu - ureogeneza (lokalizacja wewnątrzkomórkowa, reakcje, enzymy, regulacja), synteza glutaminy i jej rola w

mózgu, wątrobie, nerkach.

11. Aminokwasy - przemiany. Aminokwasy gluko- i ketogenne. Przemiany glicyny, cysteiny, seryny i alaniny.

Powstawanie i wykorzystywanie argininy. Metabolizm metioniny i cysteiny. Metabolizm fenyloalaniny i tyrozyny.

Synteza glutaminy i asparaginy. Metabolizm asparaginianu i glutaminianu.

Biologicznie czynne pochodne histydyny i tryptofanu. Powstawanie i wykorzystanie fragmentów jednowęglowych.

Synteza kreatyny i kreatyniny.

Synteza choliny i acetylocholiny. Wrodzone wady metaboliczne w przemianach aminokwasów.

Mechanizm działania hormonów białkowych, peptydowych i pochodnych aminokwasów.

11

12. Krew. Funkcje krwi. Składniki osocza. Białka osocza w fizjologii i patologii. Hemoglobina – rodzaje, budowa, udział

w transporcie gazów. Transport CO2 we krwi. Bufory krwi. Metabolizm erytrocytów - glukoza jako substrat energetyczny,

rola glutationu. Hem – synteza i rozpad, regulacja, zaburzenia (porfirie). Powstawanie i krążenie bilirubiny, zaburzenia

(żółtaczki).

13. Metabolizm nerki, składniki moczu. Powstawanie moczu: substancje progowe i bezprogowe, transport maksymalny,

selektywna reabsorpcja glukozy, aminokwasów (cykl γ-glutamylowy), jonów (HCO3-, Na+, K+, HPO4

-2).

Klirens nerkowy. Aktywność hormonalna nerki (układ renina-angiotensyna-aldosteron, synteza kalcitriolu, EPO). Różnice

metaboliczne kory i rdzenia nerki (źródła energii, synteza Arg, Gln, Ser, Tyr, udział w syntezie kreatyny).

Udział nerek w utrzymaniu stałego pH krwi (jony wodorowęglanowe i fosforanowe, amoniogeneza). Zaburzenia

równowagi kwasowo-zasadowej – kwasice i zasadowice (oddechowe, metaboliczne). Składniki patologiczne moczu.

14. Odrębność metaboliczna wątroby, mięśni i mózgu

Odrębność metaboliczna wątroby, mięśni i mózgu. Przemiany węglowodanów, lipidów, aminokwasów w fazie

resorpcyjnej i poresorpcyjnej i głodu. Ogólny schemat przemian biochemicznych: wątroby, mięśni szkieletowych, mięśnia

sercowego i mózgu.

Metabolizm związków lipidowych – wykorzystywanie kwasów tłuszczowych, powstawanie ciał ketonowych, synteza,

metabolizm i krążenie cholesterolu i kwasów żółciowych. Detoksykacja związków egzo- i endogennych (enzymy I i II

fazy).Szczególna rola wątroby w przemianach energetycznych i azotowych organizmu. Metabolizm energetyczny mięśnia

szkieletowego i sercowego. Powiązanie przemian biochemicznych wątroby i tkanek pozawątrobowych. Regulacja na

poziomie komórki i organizmu (tkankowa specyficzność, kompartmentacja komórkowa i narządowa, kluczowe enzymy

ważnych szlaków metabolicznych).

15. Witaminy i składniki mineralne.

Witaminy rozpuszczalne w wodzie (grupy B, C) - udział w przemianach, objawy niedoboru. Witaminy rozpuszczalne w

tłuszczach (A, D3, K, E) - funkcje, objawy niedoboru.

Składnik mineralne i pierwiastki śladowe - funkcje, objawy niedoboru.

16. Omówienie wybranych procesów biochemicznych na przykładzie przypadków klinicznych.

Zmiany biochemiczne towarzyszące wybranym chorobom.

Rola insuliny, glukagonu i adrenaliny w regulacji przemiany metabolicznych w różnych narządach.

Ogólny schemat metabolizmu węglowodanów, lipidów i białek (produkty końcowe, współzależność przemian,

międzyrządowy transport głównych substratów i metabolitów w organizmie człowieka) w stanach fizjologicznych i

patologicznych.

7. Sposoby weryfikacji efektów kształcenia

Symbol

przedmiotowego

efektu kształcenia

Symbole form

prowadzonych zajęć

Sposoby weryfikacji efektu

kształcenia Kryterium zaliczenia

W1-W14 Wykłady (W1-W14) Zagadnienia z wykładów obecne

na sprawdzianach i egzaminie

Uzyskanie w końcowym

egzaminie testowym ponad 54%

prawidłowych odpowiedzi

U1-U6 Seminaria (S1-S16)

Ćwiczenia (C1-C9)

Testy, sprawdziany pisemne i

ustne, kartkówki, odpowiedź

ustna

Aktywny udział w seminariach i

ćwiczeniach. Końcowa średnia

ocena z seminariów, ćwiczeń i

sprawdzianów cząstkowych

powyżej 3.

K1

Wykłady (W1-W14)

Seminaria (S1-S16)

Ćwiczenia (C1-C9)

Test oceniający wiedzę,

obserwacja pracy studenta,

dyskusja w czasie zajęć

Ocena pracy całorocznej na

podstawie ocen cząstkowych

powyżej 3.

8. Kryteria oceniania

Forma zaliczenia przedmiotu: egzamin testowy

ocena kryteria

2,0 (ndst) Suma 0-54% prawidłowych odpowiedzi w egzaminie

końcowym

12

3,0 (dost) Suma 55-63% prawidłowych odpowiedzi w egzaminie

końcowym

3,5 (ddb) Suma 64-73% prawidłowych odpowiedzi w egzaminie

końcowym

4,0 (db) Suma 74-83% prawidłowych odpowiedzi w egzaminie

końcowym

4,5 (pdb) Suma 84-92% prawidłowych odpowiedzi w egzaminie

końcowym

5,0 (bdb) Suma 93-100% prawidłowych odpowiedzi w egzaminie

końcowym

9. Literatura

Literatura obowiązkowa:

1. V.W Rodwell, D.A. Bender, K.M. Botham, P.J. Kennelly, P.A. Weil Biochemia Harpera

PZWL, 2018 pod redakcją: R. Smoleński

2. D.R. Ferrier Biochemia, Wydawnictwo Edra Urban & Partner wyd.7 2018 pod redakcją D. Chlubek

Alternatywnie:

1. E. Bańkowski. Biochemia. Podręcznik dla studentów uczelni medycznych.

Wydawnictwo Medyczne, Urban & Partner, Wrocław, 2016

2. Berg Jeremy M., Tymoczko John, Stryer Lubert. Biochemia. PWN, 2009

3. J. Koolman, K-H. Rohm. Biochemia. Ilustrowany przewodnik. PZWL, 2005

4. W.Gałasiński. Chemia Medyczna. PZWL, 2005

Literatura uzupełniająca:

Skrypty opracowane przez zespół dydaktyczny Katedry i Zakładu Biochemii WUM:

2. Biochemia. Pytania testowe dla studentów medycyny. Cz. I (red.

Barańczyk-Kuźma A.), Oficyna Wydawnicza WUM w Warszawie,

Wyd.I, 2015.

3. Biochemia. Pytania testowe dla studentów medycyny. Cz . II (red.

Barańczyk-Kuźma A.) Oficyna Wydawnicza WUM w Warszawie,

Wyd.I, 2015.

10. Kalkulacja punktów ECTS

Forma aktywności Liczba godzin Liczba punktów ECTS

Godziny kontaktowe z nauczycielem akademickim:

Wykład 3o 1

Seminarium 65 2.5

Ćwiczenia 85 3

Samodzielna praca studenta (przykładowe formy pracy):

Przygotowanie studenta do zajęć 120 4,5

Przygotowanie studenta do zaliczeń 120 4,5

Przygotowanie studenta do egzaminu 42 1,5

Razem 462 17

11. Informacje dodatkowe

13

Koło Naukowe Studentów I Wydziału Lekarskiego - opiekun lek. Wojciech Graboń. Członkowie koła naukowego

pogłębiają swoją wiedzę teoretyczną i praktyczną z biochemii w formie spotkań referatowo – dyskusyjnych, prac

badawczych w laboratorium oraz uczestniczą w prowadzeniu zajęć dydaktycznych.

Informacje dotyczące organizacji zajęć umieszczone są na Platformie e.WUM.

Adres platformy: e-learning.wum.edu.pl

Logowanie do systemu jest analogiczne jak do SSL-VPN WUM.

14

CYTOFIZJOLOGIA

1. Metryczka

Nazwa Wydziału: WYDZIAŁ LEKARSKI

Program kształcenia (Kierunek studiów,

poziom i profil kształcenia, forma

studiów np.: Zdrowie publiczne I

stopnia profil praktyczny, studia

stacjonarne):

LEKARSKI – jednolite magisterskie

Rok akademicki: 2019/2020

Nazwa modułu/ przedmiotu: Cytofizjologia

Kod przedmiotu (z systemu Pensum): 45135

46603

Jednostka/i prowadzące kształcenie:

Katedra i Zakład Histologii i Embriologii

Zakład Transplantologii i Centralny Bank Tkanek

CENTRUM BIOSTRUKTURY

ul. Chałubińskiego 5

02-004 WARSZAWA

STRONA INTERNETOWA: http://histologia.wum.edu.pl

tel/fax 22-629-52-82

Kierownik jednostki/jednostek: prof. dr hab. Jacek Malejczyk

Rok studiów (rok, na którym

realizowany jest przedmiot): 2

Semestr studiów (semestr, na którym

realizowany jest przedmiot): 3

Typ modułu/przedmiotu (podstawowy,

kierunkowy, fakultatywny): Podstawowy

Osoby prowadzące (imiona, nazwiska

oraz stopnie naukowe wszystkich

wykładowców prowadzących

przedmiot):

1. dr Olga Aniołek

2. lek. Barbara Bikowska-Opalach

3. dr Łukasz Biały

4. mgr Agnieszka Czajkowska

5. dr hab. Ryszard Galus

6. dr hab. Tomasz Grzela

7. dr Grzegorz Gut

8. lek. Agata Hevelke

9. lek. Łukasz Hutnik

10. dr hab. Anna Hyc

11. dr hab. Anna Iwan

12. dr hab. Izabela Janiuk

13. dr Ewa Jankowska Steifer

14. dr hab. Jarosław Jóźwiak

15. dr hab. Artur Kamiński

16. dr Marek Kujawa

17. dr Małgorzata Litwiniuk

18. prof. dr. hab. Jacek Malejczyk

19. prof. dr. hab. Gayane Martirosian

20. prof. Stanisław Moskalewski

21. dr hab. Izabela Młynarczuk-Biały

22. dr Justyna Niderla-Bielińska

15

23. mgr Joanna Olkowska-Truchanowicz

24. dr hab. Dorota Radomska-Leśniewska

25. lek. Monika Siedlecka

26. dr hab. Piotr Skopiński

27. lek. Martyna Smolińska

28. lek. Alicja Sztokfisz-Ignasiak

29. dr Aneta Ścieżyńska

30. lek. Anna Śladowska

31. dr hab. Dariusz Śladowski

32. dr Izabela Uhrynowska-Tyszkiewicz

33. prof. dr hab. Paweł Włodarski

Erasmus TAK/NIE (czy przedmiot

dostępny jest dla studentów w ramach

programu Erasmus):

Tak

Osoba odpowiedzialna za sylabus

(osoba, do której należy zgłaszać uwagi

dotyczące sylabusa):

dr Łukasz Biały lbialy@esculap.pl

Liczba punktów ECTS: 2

2. Cele kształcenia

1. Przedstawienie procesów dotyczących regulacji różnicowania i funkcji poszczególnych komórek i ich populacji;

2. Przedstawienie molekularnych mechanizmów procesu apoptozy i odbierania przez komórki sygnałów ze

środowiska, przekazywania ich do wnętrza komórki i regulacji procesów wewnątrzkomórkowych;

3. Przedstawienie mechanizmów cyklu komórkowego, mechanizmu kontrolującego proliferację komórek oraz

skutki ich zaburzeń, często prowadzące do rozwoju nowotworów;

4. Omówienie współczesnych poglądów na starzenie się komórek oraz wskazanie, dlaczego komórki nowotworowe

uważane są za nieśmiertelne;

5. Przedstawienie podstawowych metod histochemicznych i immunocytochemicznych stosowanych we współczesnej

diagnostyce mikroskopowej;

6. Przedstawienie metod konserwacji tkanek przeznaczonych do przeszczepiania w celach leczniczych i omówienie

zachowania się takich przeszczepów w organizmie.

7. Przedstawianie podstaw biologii molekularnej oraz podstawowych molekularnych metod badawczych

wykorzystywanych we współczesnej diagnostyce medycznej.

3. Wymagania wstępne

Zdany egzamin z histologii i embriologii.

Znajomość zagadnień biologii komórki, molekularnej i biochemii z innych przedmiotów w trakcie studiów.

A.W1; A.W4; A.W5; A.W6; A.U1; A.U2; A.U5.; B.W18; B.W27.

4. Przedmiotowe efekty kształcenia

Lista efektów kształcenia

Symbol

przedmiotoweg

o efektu

kształcenia

Treść przedmiotowego efektu kształcenia

Odniesienie

do efektu

kierunkowego

Symbol tworzony

przez osobę

wypełniającą

sylabus

(Kategoria: W-

wiedza,

U-umiejętności,

K-kompetencje)

Efekty kształcenia określają co student powinien wiedzieć, rozumieć i być zdolny

wykonać po zakończeniu zajęć. Efekty kształcenia wynikają z celów danego

przedmiotu. Osiągnięcie każdego z efektów powinno być zweryfikowane, aby

student uzyskał zaliczenie.

Numer

kierunkowego

efektu

kształcenia

zawarty w

Rozporządzeni

u Ministra

Nauki bądź

Uchwały

Senatu WUM

właściwego

kierunku

16

studiów

W1 zna fizykochemiczne i molekularne podstawy działania narządów zmysłów B.W7

W2 opisuje budowę lipidów i polisacharydów oraz ich funkcje w strukturach

komórkowych i pozakomórkowych B.W11

W3 zna funkcje nukleotydów w komórce, struktury I- i II-rzędową DNA i RNA oraz

strukturę chromatyny B.W13

W4

zna funkcje genomu, transkryptomu i proteomu człowieka oraz podstawowe

metody stosowane w ich badaniu; opisuje procesy replikacji, naprawy i

rekombinacji DNA, transkrypcji i translacji oraz degradacji DNA, RNA i białek;

zna koncepcje regulacji ekspresji genów

B.W14

W5

zna sposoby komunikacji między komórkami, a także między komórką a macierzą

zewnątrzkomórkową oraz szlaki przekazywania sygnałów w komórce i przykłady

zaburzeń w tych procesach prowadzące do rozwoju nowotworów i innych chorób

B.W21

W6 zna procesy takie jak: cykl komórkowy, proliferacja, różnicowanie i starzenie się

komórek, apoptoza i nekroza oraz ich znaczenie dla funkcjonowania organizmu B.W22

W7 zna w podstawowym zakresie problematykę komórek macierzystych i ich

zastosowania w medycynie B.W23

W8 zna mechanizm działania hormonów oraz konsekwencje zaburzeń regulacji

hormonalnej B.W26

W9 zna mechanizmy starzenia się organizmu B.W28

W10 opisuje budowę chromosomów oraz molekularne podłoże mutagenezy C.W4

U1 krytycznie analizuje piśmiennictwo medyczne, w tym w języku angielskim, oraz

wyciąga wnioski w oparciu o dostępną literaturę D.U17

K1 posiada świadomość własnych ograniczeń i umiejętność stałego dokształcania się K.S4

5. Formy prowadzonych zajęć

Forma Liczba godzin Liczba grup Minimalna liczba osób

w grupie

Wykład 10 wszystkie grupy dziekańskie liczba osób na roku

Seminarium 10 grupa dziekańska 25

Ćwiczenia 25 36 10

6. Tematy zajęć i treści kształcenia

Wykłady (W)

W1. Cholesterol.(B.W.11; D.U17; K.S4)

W2. Naprawa DNA.(C.W.4; D.U17; K.S4)

W3. Od Cricka do Crichtona- metody badania DNA. (B.W.13; D.U17; K.S4)

W4. Interferencja RNA. (B.W.14; D.U17; K.S4)

W5. Proteasomy i ubikwityna w medycynie (B.W.14; D.U17; K.S4)

W6. Rola cytokin w zdrowiu i chorobie. (B.W.26; D.U17; K.S4)

W7. Mitochondria- nie tylko maszyna do wytwarzania energii. (B.W.14; D.U17; K.S4)

W8. Zjawisko transformacji nabłonkowo- mezenchymalnej. (B.W.22; D.U17; K.S4)

W9. Mechanizmy reakcji zapalnych (B.W.26; D.U17; K.S4)

W10. Przeciwciała monoklonalne - diagnostyka i klinika (B.W.26; D.U17; K.S4)

Seminaria(S – po 1. godzinie) i ćwiczenia (C od 1 - 10 – po 2. godziny, C11 – 3 godz.):

S1. Budowa i fizjologia cytoplazmy i błon komórkowych. (B.W11; B.W.17; D.U17; K.S4)

Cytofizjologia błon komórkowych. Budowa lipidów oraz ich funkcje w strukturach komórkowych i pozakomórkowych.

17

Tratwy lipidowe. Kaweole. Asymetria błony komórkowej. Transport substancji przez błony, ze szczególnym

uwzględnieniem glukozy. Transportery ABC i zjawisko MDR. Fizykochemiczne i molekularne podstawy błonowej

percepcji zmysłu słuchu.

C1. Fizjologia wybranych procesów cytoplazmatycznych. (B.W11; B.W.17; D.U17; K.S4)

Fizjologia kompartymentu obłonionego w komórkach. Fizjologia wybranych procesów cytoplazmatycznych. Rybosomy,

polisomy. Szlaki ezgocytozy i endocytozy. Interakcje między komórkami a macierzą zewnątrzkomórkową. Cytoszkielet.

S2. Cytofizjologia jądra komórkowego. (B.W.14; D.U17; K.S4)

Struktura chromatyny i jej modyfikacje-znaczenie w fizjologii komórki. Aktywność transkrypcyjna chromatyny.

Tkankowo-specyficzne modyfikacje struktury chromatyny. Struktura chromosomów. Telomery. Struktury jądrowe

związane z obróbka RNA. Zjawisko iRNA.

C2. Budowa jądra komórkowego. (B.W.14; C.W.4; D.U17; K.S4)

Jąderko-struktura i funkcja. Otoczka jądrowa i transport jądrowo-cytozplazmatyczny. Procesy zachodzące w jądrze

poprzedzające podział komórki.

S3. Komunikacja między komórkami. (B.W.21; B.W.17; D.U17; K.S4)

Typy komunikacji pomiędzy komórkami w organizmie i jej znaczenie. Odpowiedz komórek na bodźce z otoczenia.

Molekularne podstawy percepcji zmysłów i przekazywania sygnałów w komórkach receptorowych.

C3. Przekazywanie sygnałów w komórce. (B.W.21; D.U17; K.S4)

Receptory (wewnątrzkomórkowe, jonotropowe, metabotropowe, katalityczne), wtórne przekaźniki (cAMP, cGMP,

Ca2+. IP3, DG i inne), czynniki transkrypcyjne (ogólne i specyficzne np. CREB, AP-1, NFkB). Budowa i funkcja

białek G. Receptorowe i niereceptorowe kinazy tyrozynowe Scr, Jak. Szlak kinaz MAP, Akt, PI3K.

S4. Komórkowe mechanizmy przekazywanie sygnałów (B.W.21; B.W.26; D.U17; K.S4)

Szlaki przekazywanie sygnałów przez hormony, cytokiny, czynniki wzrostu oraz składniki macierzy

międzykomórkowej. Szlaki aktywowane przez insulinę, hormony strydowe, tlenek azotu.

C4. Praktyczne aspekty przekazywania sygnałów w komórkach. (B.W.21; B.W.26; D.U17; K.S4)

Zaburzenia w transdukcji sygnałów w wybranych chorobach. Receptory i szlaki przekazywania sygnału, jako punkty

uchwytu w terapii chorób.

S5. Proliferacja komórek (B.W.21; B.W.22; D.U17; K.S4)

Typy podziałów komórkowych: mitoza, mejoza. Cykl komórkowy. Budowa i funkcjonowanie wrzeciona podziałowego.

Kario i cytokineza.

C5. Regulacja cyklu komórkowego. (B.W.22; D.U17; K.S4)

Cykliny i kinazy zależne od cyklin. Rola białek p 53, p21. pRb, Cdc25, Cdc6, kompleksu APC. Mechanizmy działania

leków hamujących podziały komórkowe.

S6. Starzenie się komórek. (B.W.22; B.W 28; D.U17; K.S4)

Starzenie replikacyjne komórek. Przedwczesne starzenie się komórek. Apoptoza, Nekroza, inne rodzaje śmierci

komórek.

C6. Śmierć komórki. (B.W.22; D.U17; K.S4)

Mechanizmy indukcji apoptozy. Szlaki egzekutorowe apopotozy. Kaspazy. Apoptoza bez indukcji kaspaz. Apoptoza

fizjologiczna. Metody detekcji komórek w apoptozie. Indukcja apoptozy, jako strategia terapeutyczna.

S7. Różnicowanie komórek (B.W.22; D.U17; K.S4)

Mechanizmy różnicowania komórek. Geny uczestniczące w różnicowaniu komórek. Modyfikacje epigenetyczne.

Różnicowanie komórkowe w przebiegu embriogenezy oraz zjawiska regeneracji tkanek w organizmie.

C7. Komórki macierzyste. (B.W.23; D.U17; K.S4)

Stopnie zróżnicowania komórek w organizmie. Komórki macierzyste. Komórki progenitorowe. Różnicowanie komórek

macierzystych w organizmie.

S8. Komórki nowotworowe - Mechanizmy onkogenezy. (C.W.4; D.U17; K.S4)

Mechanizmy ochronne przed transformacja nowotworowa. Zaburzenia ekspresji genów w rozwoju nowotworów. Rola

p53, p21, Rb, onco mi-RNA. ATM/ATR, BRCA1/2. Interferencja RNA.

C8. Transformacja nowotworowa. (C.W.4; D.U17; K.S4)

Przykłady transformacji nowotworowej na przykładzie siatkówczaka, raka jelita grubego, raka piesi, raka niedrobno

komórkowego płuc, przewlekłej białaczki szpikowej.

S9. Komórki nowotworowe - Właściwości komórek nowotworowych. (B.W.21, B.W.22; D.U17; K.S4)

Zaburzenia w funkcjonowaniu poszczególnych procesów w komórkach nowotworowych. Teorie rozwoju nowotworu.

Teoria komórek macierzystych nowotworów. Progresja guza. Angiogeneza nowotworowa. Specyfika oddziaływania

komórek nowotworowych z macierzą międzykomórkową w kontekście tworzenia przerzutów.

C9. Wybrane zagadnienia biologii nowotworów. (B.W.21, B.W.22; D.U17; K.S4)

Komórkowe punkty działania leków przeciwnowotworowych w tym nowoczesna biologiczna terapia celowana, jako

przykład wykorzystania wiedzy z zakresu cytofizjologii w praktyce klinicznej.

S10. Medycyna regeneracyjna i bio-inżynieria tkankowa. (B.W.28; D.U17; K.S4)

Typy komórek stosowanych w medycynie regeneracyjnej. Komórki macierzyste zarodkowe, somatyczne. Komórki

zróżnicowane: autologiczne, izogeniczne (syngeniczne), allogeniczne, ksenogeniczne, pierwotne, wtórne. Metody

18

pozyskiwania komórek macierzystych. Zarodkowe komórki macierzyste. Indukowane komórki macierzyste.

Klonowanie terapeutyczne.

C10. Zastosowanie komórek macierzystych w medycynie. (B.W.28; D.U17; K.S4)

Terapia komórkowa i jej możliwości w leczeniu chorób.

C11.Metody hodowli komórek. Techniki badawcze stosowane w cytofizjologii. (D.U17; K.S4)

Podstawy hodowli komórek na potrzeby badań medycznych i medycyny regeneracyjnej. Typy hodowli komórkowych.

Zasady przeprowadzenia doświadczeń na komórkach in vitro.

Postawy określania cytotoksycznego działania leków i związków chemicznych. Podstawowe metody badań komórek w

badaniach medycznych.

C12. Bankowanie komórek i tkanek na potrzeby medycyny. Kliniczne zastosowanie przeszczepów tkanek i

komórek. (B.W.14; B.W.28: D.U17; K.S4). Zaliczenie zajęć oraz dopuszczenie do egzaminu końcowego zgodnie z

regulaminem zajęć.

Zasady bankowania komórek i tkanek. Uregulowania prawne w Polsce, Europie i na świecie. Kwalifikacja dawców.

Organizacja banków komórek i tkanek. Rodzaje przeszczepów.

Zasady współpracy pomiędzy jednostki klinicznymi a bankami komórek i tkanek. Produkty lecznicze terapii

zawansowanej (ATMP) w bankach tkanek i komórek. Rodzaje rusztowań i zasiedlanie rusztowań komórkami.

Przeszczep komórek i tkanek, jako punkt wyjścia w inżynierii tkankowej. Przeszczepy w medycynie regeneracyjnej.

7. Sposoby weryfikacji efektów kształcenia

Symbol

przedmiotow

ego efektu

kształcenia

Symbole form

prowadzonych

zajęć

Sposoby weryfikacji efektu

kształcenia

Kryterium

zaliczenia

W1-W10,

U1

Wykłady /

Seminaria /

Ćwiczenia

Sprawdziany na zajęciach u

prowadzącego oraz Egzamin

końcowy

Minimum 60% prawidłowych odpowiedzi

K1

Wykłady /

Seminaria /

Ćwiczenia

Obserwacja zachowania

studenta podczas zajęć,

rozmowa, pozytywna opinia

prowadzącego

Posługiwanie się opisanymi kompetencjami,

ocena pracy całorocznej przez asystenta.

8. Kryteria oceniania

Forma zaliczenia przedmiotu: Egzamin testowy

ocena kryteria

2,0 (ndst) Do 60% - ocena niedostateczna (nie zalicza przedmiotu)

3,0 (dost.) 60 – 68%

3,5 (ddb) 69 – 76%

4,0 (db) 77 – 84%

4,5 (pdb) 85 – 92%

5,0 (bdb) 93 – 100%

9. Literatura

1. Pod redakcją Kawiak J., Zabel M. „Seminaria z Cytofizjologii dla studentów medycyny, weterynarii i biologii”,

Urban & Partner, 2009.

2. Alberts B. at all - tłumaczenie pod redakcją Kmita H., Wojtaszek P. „Podstawy biologii komórki”, Wydawnictwo

naukowe PWN, Warszawa 2005.

3. Regulska, Stanisz, Regulski – Indywidualizacja terapii przeciwnowotworowej; Molekularne uwarunkowania

mechanizmów działania nowoczesnych leków onkologicznych: Postępy Hig Med Dośw (online) 2012; 66; 855-867

4. Podstawy biologii molekularnej - rozdział 12 -Allison L.A.

5. Medical Cell Biology by Goodman (ed.)

6. Molecular Cell Biology by Albers et all (ed.)

19

7. Cell Biology by Karp

8. 8The cell – a molecular approach by Cooper, Hausman

10.Kalkulacja punktów ECTS

Forma aktywności Liczba godzin Liczba punktów ECTS

Godziny kontaktowe z nauczycielem akademickim:

Wykład 10

2 Seminarium 10

Ćwiczenia 25

Samodzielna praca studenta:

Przygotowanie studenta do zajęć 15 0,5

Przygotowanie do zaliczeń 15 0,5

Inne, (jakie?)

Razem 75 2

11.Informacje dodatkowe

Regulamin zajęć z Cytofizjologii dla studentów kierunku lekarskiego – 2019/2020

Organizacja zajęć

1. Ćwiczenia rozpoczynają się częścią seminaryjną, na której obecność jest obowiązkowa.

2. Obecność na ćwiczeniach i seminariach jest obowiązkowa. Spóźnienia przekraczające 15 minut będą traktowane jak

nieobecność.

3. Studenci przystępują do zajęć przygotowani merytorycznie. Zakres materiału objętego ćwiczeniem jest podany w

„Programie zajęć”.

4. Przygotowanie studentów do zajęć jest oceniane przez prowadzącego ćwiczenia.

5. W trakcie ćwiczeń studenci odpowiadają na pytania, omawiają z prowadzącym zagadnienia objęte tematem zajęć

oraz oglądają preparaty mikroskopowe, schematy i elektronogramy.

Obecność i zaliczenie zajęć

1. Warunkiem zaliczenia jest udział w ćwiczeniach i seminariach oraz zaliczenie wszystkich zajęć.

2. Warunkiem zaliczenia zajęcia (ćwiczenia i seminarium) jest obecność na obu częściach zajęcia i uzyskanie

pozytywnej oceny ze znajomości materiału przewidzianego na dane zajęcie u osoby prowadzącej ćwiczenia.

3. Dni, w których wyznaczono terminy ćwiczeń są dniami zajęć obowiązkowych.

4. Ze względu na charakter ćwiczeń oraz organizację zajęć nie ma możliwości odrabiania nieobecności.

Nieobecność na 3 zajęciach, powoduje niezaliczenie przedmiotu i niedopuszczenie do egzaminu bez względu na

powód nieobecności.

Zaliczenie i egzamin

1. Warunkiem zaliczenia przedmiotu oraz dopuszczenia do egzaminu jest zaliczenie wszystkich zajęć.

2. Egzamin końcowy ma formę testu.

3. Kryteria zaliczenia egzaminu ustalane są przez Kierownika Katedry po przeprowadzeniu testu, przy czym zakłada

się, że wymagane jest co najmniej 60% prawidłowych odpowiedzi w teście.

4. Wszelkie zastrzeżenia lub nieprawidłowości dotyczące przebiegu egzaminu pisemnego student powinien

zgłosić w formie pisemnej członkom Zespołu Egzaminacyjnego bezpośrednio po zakończeniu egzaminu

(„Regulamin Egzaminów Pisemnych Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego”, pkt 16).

5. W przypadku nieobecności na egzaminie spowodowanej przyczynami zdrowotnymi, student zobowiązany jest

dostarczyć zwolnienie lekarskie w ciągu trzech dni roboczych od dnia wyznaczonego egzaminu, pod rygorem

wpisania oceny niedostatecznej.

20

6. W razie niezaliczenia egzaminu poprawkowego, na wniosek studenta dziekan może wyznaczyć egzamin

komisyjny.

Stanowisko Katedry w sprawie ściągania na egzaminach

Ściąganie na egzaminach jest naruszeniem zasad etyki oraz Regulaminu Studiów WUM. Osoby aktywnie i biernie

uczestniczące w tym procederze będą karane usunięciem z egzaminu z oceną niedostateczną. Dodatkowo Zakład wdroży

postępowanie dyscyplinarne wobec osób ściągających.

Osoby aktywnie ściągające to osoby, które odpisują wyniki od innych Studentów, bądź korzystające w czasie

egzaminu z niedozwolonych notatek lub urządzeń elektronicznych służących do komunikowania się lub do

przechowywania danych. Wnoszenie takich urządzeń na egzaminy jest zabronione.

Poprzez bierny udział w ściąganiu rozumie się ułatwianie odpisywania własnych odpowiedzi innym uczestnikom

egzaminu. Student jest zatem zobowiązany dochować należytej staranności, aby uniemożliwić innym odpisywanie

swoich odpowiedzi.

Kierownik Katedry obliguje Studentów i Egzaminatorów do ścisłego przestrzegania tych zasad.

Stanowisko Katedry w sprawie formy zaliczenia przedmiotu

Studenci, dla których język polski jest językiem obcym podlegają takim samym kryteriom oceny co Studenci

polskojęzyczni i zdają kolokwia i egzamin w formie testu.

Przy Katedrze i Zakładzie Histologii i Embriologii działają trzy koła studenckie:

1. SKN - Opiekunami Koła są dr hab. Izabela Młynarczuk-Biały i dr hab. Ryszard Galus

http://histologia.wum.edu.pl - Studenckie Koło Naukowe

2. SKN Inżynierii Tkankowej - Opiekunem Koła jest prof. dr hab. Małgorzata Lewandowska-Szumieł

mszumiel@wum.edu.pl

3. Studenckie Koło Naukowe NEMO - Opiekunem Koła jest dr hab. Jarosław Jóźwiak.

21

FIZJOLOGIA Z PATOFIZJOLOGIĄ

1. Metryczka

Nazwa Wydziału: Wydział Lekarski

Program kształcenia (Kierunek studiów,

poziom i profil kształcenia, forma studiów

np.: Zdrowie publiczne I stopnia profil

praktyczny, studia stacjonarne):

Lekarski, jednolite magisterskie, profil ogólnoakademicki,

Stacjonarne/niestacjonarne

Rok akademicki: 2019/2020

Nazwa modułu/ przedmiotu: Fizjologia z patofizjologią

Kod przedmiotu: 45136

46604

Jednostki prowadzące kształcenie:

a) Katedra i Zakład Fizjologii Doświadczalnej i Klinicznej

ul. Pawińskiego 3c, 02-106 Warszawa

tel.: 22 572 07 08

http://fizjologia.wum.edu.pl/

fizjologia@wum.edu.pl

b) Katedra i Zakład Patologii Ogólnej i Doświadczalnej

ul. Pawińskiego 3 C,

02-106 Warszawa

tel.: 22 57 20 710

http://pathology.wum.edu.pl/

pathophysiology@wum.edu.pl

Kierownik jednostki/jednostek: a) Prof. dr hab. n. med. Agnieszka Cudnoch – Jędrzejewska

b) Prof. dr hab. n. med. Dariusz Szukiewicz

Rok studiów (rok, na którym realizowany

jest przedmiot): II

Semestr studiów (semestr, na którym

realizowany jest przedmiot): Zimowy (semestr III)/letni (semestr IV)

Typ modułu/przedmiotu (podstawowy,

kierunkowy, fakultatywny): Podstawowy

Osoby prowadzące (imiona, nazwiska oraz

stopnie naukowe wszystkich wykładowców

prowadzących przedmiot):

Wykaz osób prowadzących przedmiot dostępne są na stronach

internetowych poszczególnych jednostek:

http://fizjologia.wum.edu.pl/p.html

http://pathology.wum.edu.pl/content/pracownicy

Erasmus TAK/NIE (czy przedmiot

dostępny jest dla studentów w ramach

programu Erasmus):

_NIE

Osoba odpowiedzialna za sylabus (osoba,

do której należy zgłaszać uwagi dotyczące

sylabusa):

dr n. med. Liana Puchalska

liana.puchalska@wum.edu.pl

dr n. med. Katarzyna Romanowska-Próchnicka

katarzynaprochnicka@gmail.com

Liczba punktów ECTS: 19

2. Cele kształcenia

1. Celem nauczania fizjologii jest poznanie mechanizmów umożliwiających prawidłowe funkcjonowanie

organizmu człowieka, wytworzenie umiejętności kojarzenia procesów i myślenia o poszczególnych narządach

i układach, jako o elementach całego organizmu oraz poznanie mechanizmów umożliwiających integrację

22

czynności poszczególnych narządów. Nauczanie fizjologii ma również na celu poznanie możliwości

adaptacyjnych organizmu człowieka zdrowego i chorego do naturalnych obciążeń życia codziennego oraz do

warunków ekstremalnych.

2. Celem nauczania patofizjologii jest poznanie zmian zachodzących w organizmie pod wpływem czynników

patogennych i zrozumienie wywołujących je przyczyn. Program nauczania fizjologii i patofizjologii jest

dostosowany do programu medycyny translacyjnej. Daje podstawy dla wszechstronnej krytycznej analizy i

zrozumienia objawów oraz mechanizmów chorób oraz dla prawidłowego postępowania profilaktycznego,

terapeutycznego i rehabilitacyjnego w dalszej pracy klinicznej.

3. Wymagania wstępne

znajomość anatomii człowieka, histologii, cytofizjologii, biofizyki, chemii oraz biochemii

4. Przedmiotowe efekty kształcenia

Lista efektów kształcenia

Symbol

przedmiotowego

efektu kształcenia

Treść przedmiotowego efektu kształcenia Odniesienie do efektu

kierunkowego (numer)

W1 opisuje gospodarkę wodno-elektrolitową w układach

biologicznych B.W1

W2 opisuje równowagę kwasowo-zasadową oraz mechanizm

działania buforów i ich znaczenie w homeostazie ustrojowej B.W2

W3

zna enzymy biorące udział w trawieniu, mechanizm

wytwarzania kwasu solnego w żołądku, rolę żółci, przebieg

wchłaniania produktów trawienia oraz zaburzenia z nimi

związane

B.W18

W4

zna konsekwencje niewłaściwego odżywiania, w tym

długotrwałego głodowania, przyjmowania zbyt obfitych

posiłków oraz stosowania niezbilansowanej diety

B.W19

W5 zna konsekwencje niedoboru witamin lub minerałów oraz ich

nadmiaru w organizmie B.W20

W6

zna podstawy pobudzenia i przewodzenia w układzie

nerwowym oraz wyższe czynności nerwowe, a także

fizjologię mięśni prążkowanych i gładkich oraz funkcje krwi

B.W24

W7

zna czynność i mechanizmy regulacji wszystkich narządów i

układów organizmu człowieka, w tym układu: krążenia,

oddechowego, pokarmowego, moczowego, i powłok

skórnych oraz rozumie zależności istniejące między nimi

B.W25

W8 zna mechanizm działania hormonów oraz konsekwencje

zaburzeń regulacji hormonalnej B.W26

W9 zna przebieg i regulację funkcji rozrodczych u kobiet i

mężczyzn B. W27

W10

zna podstawowe ilościowe parametry opisujące wydolność

poszczególnych układów i narządów, w tym: zakres normy

i czynniki demograficzne wpływające na wartość tych

parametrów

B.W29

W11

zna związek między czynnikami zaburzającymi stan

równowagi procesów biologicznych a zmianami

fizjologicznymi i patofizjologicznymi

B.W30

W12 wymienia czynniki chorobotwórcze zewnętrzne i

wewnętrzne, modyfikowalne i niemodyfikowalne C.W32

W13

wymienia postacie kliniczne najczęstszych chorób

poszczególnych układów i narządów, chorób metabolicznych

oraz zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej i kwasowo-

zasadowej

C.W33

U1 wykorzystuje znajomość praw fizyki do wyjaśnienia wpływu

czynników zewnętrznych, takich jak temperatura, B.U1

23

przyspieszenie, ciśnienie, pole elektromagnetyczne oraz

promieniowanie jonizujące, na organizm i jego elementy

U2

opisuje zmiany w funkcjonowaniu organizmu w sytuacji

zaburzenia homeostazy, w szczególności określa jego

zintegrowaną odpowiedź na wysiłek fizyczny, ekspozycję na

wysoką i niską temperaturę, utratę krwi lub wody, nagłą

pionizację, przejście od stanu snu do stanu czuwania

B.U7

U3

wykonuje proste testy czynnościowe oceniające organizm

człowieka jako układ regulacji stabilnej (testy obciążeniowe,

wysiłkowe); interpretuje dane liczbowe dotyczące

podstawowych zmiennych fizjologicznych

B.U8

U4 obsługuje proste przyrządy pomiarowe oraz ocenia

dokładność wykonywanych pomiarów B.U10

K1 posiada świadomość własnych ograniczeń i umiejętność

stałego dokształcania się K.S4

5. Formy prowadzonych zajęć

Forma Liczba godzin Liczba grup Minimalna liczba osób

w grupie

Wykład 40 Wszystkie grupy Stacjonarne/niestacjonarne

Seminarium (w tym e-

learning) 30 Wszystkie grupy 20

Ćwiczenia 150 Wszystkie grupy 10

6. Tematy zajęć i treści kształcenia

Program ćwiczeń i seminariów

C1.Tydzień 1. Fizjologia i patofizjologii komórki. Komórka nerwowa.

Skład płynu wewnątrz- i zewnątrzkomórkowego. Właściwości i funkcje błony komórkowej, rodzaje transportu

przezbłonowego. Funkcja i klasyfikacja kanałów jonowych. Pompa sodowo-potasowa. Równowaga Donnana. Geneza

potencjału spoczynkowego. Potencjał równowagi dla jonów potasu. Charakterystyka kanałów potasowych

odpowiedzialnych za potencjał spoczynkowy. Potencjał progowy. Geneza potencjału czynnościowego. Potencjał

równowagi dla jonów sodu. Charakterystyka kanałów uczestniczących w różnych fazach potencjału czynnościowego.

Różnice pomiędzy potencjałem spoczynkowym i czynnościowym w komórkach pobudliwych.

Kanałopatie (zespół Barttera, choroba Brugadów, mukowiscydoza, zespół długiego i krótkiego QT, hipertermia

złośliwa, migrena, miastenia).

Neuron i jego właściwości. Czynnościowa i strukturalna klasyfikacja neuronów. Definicje pojęć: bodziec, pobudliwość,

pobudzenie, impuls nerwowy. Budowa nerwów obwodowych, rodzaje włókien nerwowych i ich charakterystyka.

Klasyfikacja włókien nerwowych. Mechanizm przekazywania pobudzenia wzdłuż włókien nerwowych. Przewodnictwo

ciągłe i skokowe. Czynniki wpływające na szybkość przewodzenia impulsu wzdłuż włókna nerwowego.

Charakterystyka sieci dendrytycznych i ich funkcja. Klasyfikacja synaps. Budowa i charakterystyka synaps

elektrycznych. Budowa i charakterystyka synaps chemicznych. Mechanizm uwalniania neurotransmitera - cykl

pęcherzykowy. Plastyczność synaptyczna, obrót synaptyczny, czynniki regulujące proces synaptogenezy. Regeneracja

nerwów.

B.W24, B.U.1, C.W32

C2. Tydzień 2. Układy neurotransmisyjne mózgu. Autonomiczny układ nerwowy.

Układy neurotransmisyjne mózgu. Acetylocholina, aminy katecholowe, serotonina, aminokwasy pobudzające i

hamujące. Tenek azotu - synteza i unieczynnianie. Lokalizacja neuronów wytwarzających dany typ neurotransmitera.

Projekcje powyższych neurotransmiterów w ośrodkowym układzie nerwowym. Kotransmitery. Receptory pre- i

postsynaptyczne. Udział neurotransmiterów w regulacji procesów fizjologicznych i stanów emocjonalnych. Wpływ

subsancji psychoaktywnych na szlaki neurotransmisyjne.

Autonomiczny układ nerwowy. Podział układu autonomicznego. Neuroprzekaźniki. Zwoje układu autonomicznego.

Przekazywanie pobudzenia i hamowania w zwojach autonomicznych. Plastyczność zwojów autonomicznych. Część

współczulna - ośrodki układu współczulnego, przedzwojowe neurony współczulne, zakończenia synaptyczne

współczulne. Część przywspółczulna - ośrodki układu przywspółczulnego, ośrodki części krzyżowej rdzenia

24

kręgowego, przedzwojowe neurony przywspółczulne, zakończenia synaptyczne przywspółczulne. Wpływ układu

autonomicznego na poszczególne tkanki i narządy.

Zatrucie atropiną, muskaryną oraz związkami fosforoorganicznymi. Zespół Hornera. Zespół nadmiernej potliwości.

B.W24, B.W29, B.U.1, C.W32

C3. Tydzień 3. Fizjologia i patofizjologia układów sensorycznych. Czucie. Ból fizjologiczny i patologiczny.

Czucie. Klasyfikacja bodźców czuciowych. Kodowanie sygnału czuciowego, transdukcja bodźca czuciowego do

sygnału elektrycznego. Pole recepcyjne neuronu czuciowego. Klasyfikacja włókien czuciowych. Czucie somatyczne.

Klasyfikacje receptorów, struktura i mechanizm działania receptorów czucia powierzchniowego i głębokiego oraz

temperatury. Drogi czucia ekstero- i proprioceptywnego. Ośrodki sensoryczne kory mózgowej. Kora somatosensorycza.

Integracja sensoryczna.

Ból. Definicja bólu i klasyfikacja. Ból receptorowy i niereceptorowy. Receptory bólowe (nocyceptory). Włókna

czuciowe przewodzące bodźce bólowe (ból szybko przewodzony i wolno przewodzony). Drogi bólowe.

Neurotransmitery i neuromodulatory biorące udział w przewodzeniu bólu na poziomie I, II i III neuronu. Zstępujący

układ antynocyceptywny - ośrodki mózgowe oraz główne układy neurotransmisyjne, biorące udział w modulacji

informacji bólowej. Receptory opioidowe. Hamowanie bólu na poziomie nocyceptorów. Hamowanie bólu na poziome

rdzenia kręgowego (bramka rdzeniowa).

Uszkodzenie obwodowych nerwów czuciowych oraz korzeni tylnych rdzenia kręgowego. Uszkodzenie dróg

czuciowych na poziomie rdzenia kręgowego, pnia mózgu oraz wzgórza. Uszkodzenie kory somatosensorycznej.

Zaburzenia integracji sensorycznej, autyzm, zespół Aspergera. Ból patologiczny, sensytyzacja ośrodkowa i obwodowa.

Analgezja wrodzona. Podstawy leczenia bólu: drabina analgetyczna. Miejsce opioidów w leczeniu bólu ostrego i

przewlekłego.

B.W24, B.W30, C.W32, B.U1, B.U7, B.U8

C4. Tydzień 4. Narządy zmysłu. Fizjologia i patofizjologia.

Wzrok. Budowa oka. Ciśnienie śródgałkowe i mechanizmy za nie odpowiedzialne w warunkach fizjologicznych i

patologicznych (jaskra). Właściwości optyczne oka. Pobudzenie fotoreceptorów (fotorecepcja i fototransdukcja). Pola

recepcyjne komórek zwojowych siatkówki (zdolność rozdzielcza oka). Zjawisko haamowania obocznego. Adaptacja

oka do świata i ciemności. Widzenie barw. Pole widzenia (widzenie stereoskopowe). Unerwienie wegetatywne oka

(akomodacja oka, regulacja szerokości źrenicy). Reakcja konsensualna na światło, zbieżność i akomodację. Unerwienie

mięśni i ruchy gałek ocznych. Organizacja dróg i ośrodków wzroku. Znaczenie układu wzrokowego w integracji

układów: sensorycznych, ruchowych oraz równowagi.

Wady refrakcji oka (krótkowzroczność, nadwzroczność, astygmatyzm). Zaburzenia ostrości wzroku oraz widzenia

barw. Ubytki w polu widzenia i inne objawy uszkodzenia drogi wzrokowej. Zaburzenia widzenia stereoskopowego.

Słuch. Budowa ucha zewnętrznego, środkowego i wewnętrznego. Odbiór fal dźwiękowych a częstotliwość dźwięków.

Mechanizmy kodowania dźwięków w uchu wewnętrznym. Drogi słuchowe. Kora słuchowa. Metody badania słuchu

(audiometria). Próby stroikowe. Niedosłuch przewodzeniowy i odbiorczy. Przyczyny i skutki ubytków słuchu.

Węch. Budowa i czynności komórek węchowych. Białka receptorowe. Droga węchowa i ośrodki węchowe. Utrata

węchu w zespołach patologicznych.

Smak. Budowa i czynność komórek smakowych. Drogi czucia smaku. Utrata smaku.

B.W24, B.W25, B.W30, C.W32, B.U1, B.U7, B.U8

C5. Tydzień 5. Fizjologia układu ruchowego I. Fizjologia i patofizjologii mięśni gładkich i poprzecznie

prążkowanych (mięśnie szkieletowe, mięsień sercowy).

Klasyfikacja włókien mięśniowych. Struktura włókna mięśniowego. Strukturalne różnice mięśni szkieletowych,

gładkich i kardiomiocytów. Rodzaje kanalików wapniowych. Rola jonów wapnia w skurczu mięśni różnych typów.

Mięśnie szkieletowe - jednostka motoryczna, budowa i funkcja synapsy nerwowo-mięśniowej, budowa sarkomeru, cykl

mostka, sprężenie elektro-mechaniczne. Skurcz pojedynczy i tężcowy, skurcz izotoniczny, izometryczny i

auksotoniczn., Siła skurczu mięśnia. Prawo Hilla. Regulacja siły skurczu mięśnia szkieletowego. Metabolizm

energetyczny mięśnia szkieletowego. Podział metaboliczny mięśni szkieletowych. Mięśnie gładkie - budowa mięśni

gładkich, cykl mostka mięśnia gładkiego, mechanizm skurczu mięśni gładkich. Podział czynnościowy mięśni gładkich.

Elektromiografia. Kliniczne skutki upośledzenia czynności kurczliwej mięśni (porażenia, zaniki); wpływ na układ

oddechowy, krążenia oraz kostno-stawowy.

B.W24, B.W25, B.W30, C.W32, B.U1, B.U7, B.U8

C6. Tydzień 6. Fizjologia układu ruchowego II. Regulacja napięcia mięśniowego. Odruchy rdzeniowe.

Ponadrdzeniowa kontrola czynności ruchowych. Układ przedsionkowy. Opuszkowe, mostowe i śródmózgowiowe

obszary kontrolujące ruch. Kora ruchowa. Zwoje podstawy. Móżdżek

Receptory mięśni szkieletowych. Czuciowe i ruchowe unerwienie włókien mięśni szkieletowych. Motoneurony rdzenia

kręgowego. Komórki Renshawa - hamowanie zwrotne motoneuronu. Odruchy rdzeniowe - odruch na rozciąganie,

25

odruch z narządów ścięgnistych Golgiego (odwrócony odruch na rozciąganie), odruch obronny (cofania). Kontrola

napięcia mięśniowego przez odruchy proprioceptywne. Znaczenie motoneuronów gamma w regulacji napięcia mięśni

szkieletowych. Wywoływanie odruchów rdzeniowych. Zaburzenia odruchów w kontekście badania neurologicznego.

Budowa i funkcje aparatu przedsionkowego. Mechanizm przetwarzania sygnału w komórkach włosowych.

Przekazywanie pobudzenia do nerwu przedsionkowego. Funkcja kanałów półkolistych. Funkcja woreczka i łagiewki.

Połączenia nerwowe aparatu przedsionkowego. Jądra przedsionkowe. Układ przedsionkowo-rdzeniowy. Regulacja

napięcia mięśniowego i równowagi ciała przez układ przedsionkowy. Interakcja układu przedsionkowego z układem

wzrokowym - odruch przedsionkowo-oczny, oczopląs porotacyjny i lokomocyjny.

Ojawy kliniczne uszkodzenia układu przedsionka.

Rola opuszki, mostu i śródmózgowia w regulacji czynności ruchowych.

Kora ruchowo-czuciowa. Organizacja neuronów kory motorycznej i połączenia z innymi obszarami kory mózgowej.

Etapy tworzenia ruchu. Zstępujące drogi ruchowe: drogi korowo-rdzeniowe, drogi ruchowe pochodzące z pnia mózgu.

Regulacja czynności motorycznej przez jądra podstawy (pętla skorupy, pętla jądra ogoniastego). Mechanizm

planowania i wykonywania ruchów dowolnych.

Organizacja i czynność móżdżku. Podział czynnościowy móżdżku. Organizacja neuronalna kory móżdżku. Połączenia

móżdżku. Rola móżdżku w utrzymaniu postawy ciała, regulacji napięcia mięśniowego, koordynacji ruchów dowolnych.

B.W24, B.W25, B.W30, C.W32, C.W33, B.U7, B.U8

C7. Tydzień 7. Patofizjologia układu ruchowego.

Zaburzenia pre- i postsynaptyczne płytki nerwowo-mięśniowej (miasthenia gravis, zespół Lamberta-Eatona, zatrucia

toksyną tężcowa i botulinową). Miopatie. Kanałopatie mięśni poprzecznie prążkowanych.

Stwardnienie rozsiane. Uszkodzenie dróg piramidowych. Patofizjologia wybranych chorób układu pozapiramidowego:

choroba Parkinsona, choroba Huntingtona, hemibalizm, drżenie samoistne, ataksja móżdżkowa. Sztywność

odmóżdżeniowa. Oczopląs patologiczny. Choroba lokomocyjna.

B.W24, BW29, B.W30, C.W32, C.W33, B.U.8

C8. Tydzień 8. Rytmy biologiczne. Fizjologia i patofizjologia snu i czuwania. Czynność bioelektryczna mózgu

(EEG). Organizacja układu limbicznego. Fizjologia zachowania. Uczenie się i pamięć.

Definicja i rodzaje rytmów biologicznych, synchronizator biologiczny, zegar biologiczny. Neurofizjologiczny

mechanizm sterowania rytmem okołodobowym czynności fizjologicznych i psychicznych. Definicja snu. Dobowa

rytmika snu i czuwania. Rola tworu siatkowanego w regulacji snu i czuwania. Badanie czynności bioelektrycznej

mózgu metodą elektroencefalografii (EEG). Fazy i okresy snu u człowieka. Charakterystyka i znaczenie fizjologiczne

snu REM i NREM. Patofizjologia zaburzeń rytmów biologicznych - choroba transatlantycka. Deprywacja snu,

narkolepsja, somnambulizm. Zaburzenia zapisu EEG. Epilepsja i jej typy.

Charakterystyka struktur układu limbicznego. Funkcja kory przedczołowej. Zachowanie wrodzone: odruch

bezwarunkowy, instynkt, imprinting, popęd. Układ nagrody i kary. Regulacja nastroju.

Pojęcie uczenia się i pamięci. Podział i rodzaje pamięci. Poglądy na istotę śladu pamięciowego. Anatomia pamięci.

Długotrwałe wzmocnienie i długotrwała depresja synaptyczna. Metody oceny koncentracji uwagi i zapamiętywania.

Amnezja wsteczna i następcza. Efekty uszkodzenia kory przedczołowej, hipokampa i otaczających płatów

skroniowych. Efekty uszkodzenia ciała migdałowatych. Patofizjologia zaburzeń nastroju oraz psychoz (zespoły

depresyjne, choroba afektywna dwubiegunowa, schizofrenia). Zespoły otępienne (choroba Alzheimera, otępienie

naczyniopochodne).

B.W24, B.W25, B.W29, B.W30, C.W32, C.W33, B.U7, B.U8

C9. Tydzień 9. Podsumowanie zagadnień z I bloku zajęć

K.S4

Umiejętności praktyczne nabyte po I bloku zajęć

Student potrafi:

• wywołać podstawowe odruchy rdzeniowe

• wykonać próby oceniające sprawność układu równowagi (różnicowanie uszkodzenia móżdżku od uszkodzenia

sznurów tylnych)

• zbadać czucie dotyku, temperatury i wibracji

• zbadać odruch źrenic na światło, zbieżność i konwergencję

• zbadać ostrość wzroku, pole widzenia oraz ocenić zakres widzenia barw

• zbadać przewodzenie kostne i powietrzne

• wykonać proste testy, oceniające funkcje poznawcze

• w oparciu o występujące objawy neurologiczne ocenić topografię uszkodzeń układu nerwowego w tym: (1)

zaburzenia ruchowe, uszkodzenia dolnego i górnego neuronu, uszkodzenia jąder podstawy, uszkodzenia układu

przedsionka, móżdżku, (2) zaburzenia odbioru wrażeń zmysłowych, (3) zaburzenia funkcji poznawczych w udarze

26

lub innych uszkodzeniach mózgu.

S1.Tydzień 10. Kolokwium I – zagadnienia z I bloku.

C10. Tydzień 11. Fizjologia i patofizjologia krwi.

Skład krwi. Białka krwi i ich funkcje. Rola erytropoetyny w regulacji erytropoezy. Budowa erytrocytów. Funkcje

erytrocytów. Klasyfikacja leukocytów. Funkcje leukocytów. Funkcje płytek krwi. Obrót żelaza. Hemoglobina - rodzaje

i właściwości, krzywa dysocjacji hemoglobiny. Zawartość gazów w powietrzu atmosferycznym, powietrzu

pęcherzykowym oraz we krwi tętniczej i żylnej. Całkowita zawartość tlenu we krwi, różnica tętniczo-żylna. Transport

tlenu i dwutlenku węgla we krwi. Podstawowe grupy krwi. Hemostaza - rola śródbłonka, płytek i czynników

krzepnięcia. Układy zapobiegające spontanicznemu krzepnięciu. Proces fibrynolizy. Kliniczne wskaźniki hemostazy -

czas krwawienia, krzepnięcia, oraz protrombinowy. Podstawowe testy diagnostyczne – odczyn Biernackiego,

hematokryt, oporność hemolityczna krwinek czerwonych – zastosowanie. Układy grupowe krwi.

Zmiany w układzie czerwonokrwinkowym - niedokrwistości, policytemie. Hemoglobinotapie. Hemochromatoza.

Zmiany w układzie białokrwinkowym – leukocytoza, leukopenia. Zaburzenia hemostazy. Główne konflikty

serologiczne.

B.W19, B.W20, B.W29, B.W30, C.W32, C.W33, B.U1, B.U7, B.U8, B.U10

C11. Tydzień 12. Fizjologia układu sercowo-naczyniowego I. Hemodynamika serca. Regulacja siły skurczu

mięśnia sercowego. Zasady krążenia krwi.

Rodzaje komórek mięśnia sercowego. Specyfika budowy komórek roboczych mięśnia sercowego. Fazy cyklu

sercowego. Rozkład ciśnień w jamach serca w poszczególnych fazach cyklu. Tony i szmery serca. Podstawowe

parametry hemodynamiczne serca - objętość późnorozkurczowa i późnoskurczowa, objętość wyrzutowa, pojemność

minutowa, frakcja wyrzutowa, częstość skurczów. Pojęcie obciążenia wstępnego oraz następczego serca. Regulacja siły

skurczu mięśnia sercowego - kurczliwość mięśnia sercowego (regulacja homeometryczna), prawo Franka-Starlinga

(regulacja heterometryczna). Wpływ obciążenia następczego na szybkość skracania mięśnia sercowego (prawo Hilla).

Czynnościowy podział układu krążenia. Budowa ściany naczyń tętniczych i żylnych. Czynniki warunkujące wielkość

średnicy naczyń tętniczych i żylnych. Zasady przepływu krwi w naczyniach - zasada ciągłości przepływu, prawo

Poiseuilla. Podstawowe pojęcia hemodynamiczne - pojemność minutowa serca, ciśnienie tętnicze - skurczowe,

rozkurczowe, pulsacyjne, średnie, całkowity opór obwodowy. Tętno tętnicze i żylne.

Powrót żylny. Zależność pomiędzy ciśnieniem w przedsionku, pojemnością minutową oraz powrotem żylnym.

B.W24, B.W25, B.W29, B.W30, C.W32, B,U1, B.U7, B.U8, B.U10

C12. Tydzień 13. Fizjologia układu sercowo-naczyniowego II. Nerwowa i humoralna regulacja czynności układu

sercowo- naczyniowego.

Unerwienie współczulne i przywspółczulne serca. Unerwienie naczyń tętniczych i żylnych. Receptory pre- i

postsynaptyczne, neurotransmitery.

Wpływ układu autonomicznego na pracę serca (efekty: ino-, chrono-, i dromotropowy). Wpływ układu autonomicznego

na wielkość średnicy naczyń tętniczych i żylnych.

Pojęcie „set-point” ciśnienia tętniczego. Struktury ośrodkowego układu nerwowego warunkujące poziom „set-point”.

Regulacja ciśnienia tętniczego krwi: regulacja krótkoterminowa - odruch z baroreceptorów, regulacja długoterminowa –

osoczowy układ renina-angiotensyna-aldosteron, układ wazopresynergiczny, układ peptydów natriuretycznych.

Działanie ośrodkowe angiotensyn i wazopresyny. Reakcja ortostatyczna. Odruchy krążeniowe – odruch z

mechanoreceptorów obszaru sercowo- płucnego, odruch z chemoreceptorów tętniczych, odruch Bezolda-Jarischa,

odruch Bainbridge'a, odruch na nurkowanie. Próba Valsalvy (etapy i znaczenie).

Zmiany „set-point” ciśnienia tętniczego w przebiegu bólu trzewnego i skórnego, zespołu zatoki tętnicy szyjnej,

niedotlenienia mózgu, wzrostu ciśnienia śródczaszkowego (objaw Cushinga), zmian zawartości tlenu i dwutlenku węgla

we krwi tętniczej. Hipotonia ortostatyczna.

B.W24, B.W25, B,W26, B.W29, B.W30, C.W32, B,U1, B.U7, B.U8, B.U10

C.13. Tydzień 14. Fizjologia układu sercowo-naczyniowego III. Podstawy elektrokardiografii.

Czynnościowa charakterystyka komórek szybko- i wolnodepolaryzujących się. Geneza potencjału czynnościowego w

komórkach szybko – i wolnodepolaryzujących się. Budowa i właściwości układu bodźco-przewodzącego serca. Rytm

zatokowy.

Fizyczne i elektrofizjologiczne podstawy elektrokardiografii. Odprowadzenia elektrokardiograficzne. Mechanizm

powstawania poszczególnych załamków, odcinków oraz odstępów w EKG. Cechy rytmu zatokowego w zapisie

elektrokardiograficznym. Defibrylacja a kardiowersja elektryczna.

Patologiczne zapisy EKG:

- zaburzenia rytmu i przewodzenia: niemiarowość zatokowa, bradykardia, tachykardia, zaburzenia rytmu pochodzenia

nadkomorowego (skurcze dodatkowe nadkomorowe, migotanie i trzepotanie przedsionków), zaburzenia rytmu

pochodzenia komorowego (dodatkowe skurcze komorowe, częstoskurcz, trzepotanie i migotanie komór), bloki

27

przedsionkowo-komorowe (I, II i III stopnia), asystolia, zespoły preescytacji (Wolffa-Parkinsona-White’a),

- choroba wieńcowa: niedokrwienie, zawał serca

- wpływ zaburzeń elektrolitowych (hipo-,hiperkaliemia, hipo-,hiperkalcemia) na zapis elektrokardiograficzny

B.W24, B.W25, B,W26, B.W29, B.W30, C.W32, C.W33, B,U1, B.U7, B.U8, B.U10

C.14. Tydzień 15. Fizjologia układu sercowo-naczyniowego IV. Rola śródbłonka w regulacji światła naczyń.

Regulacja krążenia w poszczególnych narządach. Mikrokrążenie.

Funkcja parakrynna śródbłonka, czynniki śródbłonkowe. Synteza, mechanizm i regulacja uwalniania oraz działanie

tlenku azotu. Wpływ wybranych czynników śródbłonkowych (prostaglandyn, prostacykliny, tromboksanu, endoteliny,

adenozyny).

Dystrybucja krwi między poszczególnymi obszarami krążeniowymi. Autoregulacja przepływu krwi przez poszczególne

narządy.

Metabolizm mięśnia sercowego, substraty energetyczne mięśnia sercowego. Czynniki warunkujące wydatek

energetyczny mięśnia sercowego.

Przepływ wieńcowy. Anatomia krążenia wieńcowego. Czynniki warunkujące opór naczyń wieńcowych. Wpływ cyklu

pracy serca na średnicę naczyń wieńcowych. Rezerwa wieńcowa. Regulacja światła naczyń wieńcowych przez lokalnie

wydzielane metabolity oraz autonomiczny układ nerwowy.

Przepływ mózgowy. Autoregulacja przepływu mózgowego. Wpływ grawitacji na krążenie mózgowe. Rola tlenu i

dwutlenku węgla w regulacji światła naczyń mózgowych. Wpływ zmian ciśnienia śródczaszkowego na przepływ

mózgowy.

Charakterystyka naczyń mikrokrążenia. Właściwości przepływu przez naczynia włosowate. Procesy wymiany przez

ścianę naczyń włosowatych: dyfuzja, filtracja, reabsorpcja. Mechanizmy regulacji mikrokrążenia - autoregulacja

przepływu, przekrwienie czynnościowe i reaktywne. Rola komórek śródbłonka w regulacji mikrokrążenia

Patomechanizm i przyczyny wstrząsu. Powikłania wstrząsu. Wstrząs oligowolemiczny, septyczny, anafilaktyczny i

kardiogenny - główne różnice w patomechanizmie. Mechanizm powstawania obrzęków: hydrostatycznego,

onkotycznego, limfatycznego i zapalnego.

B.W24, B.W25, B,W26, B.W29, B.W30, B.W32, C.W33, B,U1, B.U7, B.U8, B.U10

C15. Tydzień 16. Patofizjologia układu krążenia.

Najczęstsze nabyte wady zastawek serca (niedomykalność i stenoza aortalna oraz mitralna, niedomykalność

trójdzielna): epidemiologia, hemodynamika, objawy kliniczne.

Miażdżyca: Metabolizm lipoprotein i ich biologiczna zmienność. Zmiany czynnościowe i morfologiczne tętnic.

Przyczyny powstawania zmian miażdżycowych. Mechanizm powstawania pierwotnych zmian miażdżycowych, rozwój

blaszki miażdżycowej, rola prostacykliny i tromboksanów w powstawaniu miażdżycy.

Choroba wieńcowa. Definicja i przyczyny. Epidemiologia. Objawy kliniczne choroby niedokrwiennej serca. Zawał

serca. Hibernacja, ogłuszenie i remodeling mięśnia sercowego.

Niewydolność serca ostra i przewlekła, skurczowa, rozkurczowa, lewo- i prawo komorowa. Kardiomiopatie.

Nadciśnienie tętnicze. Definicja. Przyczyny (nadciśnienie pierwotne i wtórne).

Udar niedokrwienny i krwotoczny mózgu (definicja i przyczyny).

B.W24, B.W25, B,W26, B.W29, B.W30, C.W32, C.W33, B,U1, B.U7, B.U8, B.U10

C16. Tydzień 17. Postawy anatomiczne i biofizyczne procesu oddychania.

Anatomia układu oddechowego. Budowa i funkcja drzewa oskrzelowego. Unerwienie dróg oddechowych. Struktura i

funkcja pęcherzyka płucnego. Jama opłucna, ciśnienie w jamie opłucnej, zależność od cyklu oddechowego. Mechanika

cyklu oddechowego. Objętość i pojemność płuc. Przestrzeń martwa. Wentylacja minutowa płuc, wentylacja przestrzeni

martwej, wentylacja pęcherzykowa. Opory układu oddechowego. Napięcie powierzchniowe. Funkcja surfaktantu. Praca

mięśni oddechowych. Przeciek płucny. Krążenie płucne. Budowa ściany naczyń krążenia płucnego. Ciśnienie i opór

przepływu w krążeniu płucnym. Regulacja światła naczyń płucnych, wpływ prężności tlenu na mięśnie gładkie naczyń

płucnych.

Nerwowa i humoralna regulacja czynności układu oddechowego.

Regulacja oddychania, powstawanie wzorca oddechowego. Regulacja ośrodka oddechowego; receptory ośrodkowe i

obwodowe. Receptory dróg oddechowych i płuc oraz związane z nimi odruchy (kaszel, ziewanie, reakcja na wdychanie

substancji toksycznych).

B.W24, B.W25, B,W26, B.W29, B.W30, C.W32, C.W33, B,U1, B.U7, B.U8, B.U10

C17. Tydzień 18. Fizjologia kliniczna układu oddechowego. Patofizjologia układu oddechowego.

Podstawowe testy diagnostyczne układu oddechowego (spirometria). Róznicowanie obturacji i restrykcji.

Spirometryczne próby oddechowe (odwracalność obturacji, próby prowokacyjne w spirometrii). Pletyzmografia w

diagnostyce chorób restrykcyjnych.

Mechanizm sztucznej wentylacji płuc.

28

Ostra i przewlekła niewydolność oddechowa.

Patofizjologia chorób zapalnych układu oddechowego (zapalenie krtani, oskrzeli i płuc). Patofizjologia chorób

obturacyjnych i restrykcyjnych (astma oskrzelowa, POCHP, rozedma, pylice). Mukowiscydoza. Zatorowość płucna.

Patologiczne typy oddychania. Zespół bezdechu śródsennego. Nikotynizm. Choroba wysokogórska.

B.W24, B.W25, B,W26, B.W29, B.W30, C.W32, C.W33, B,U1, B.U7, B.U8, B.U10

C18. Tydzień 19. Podsumowanie zagadnień z II bloku zajęć

K.S4

Umiejętności praktyczne nabyte po II bloku zajęć

Student potrafi:

• ocenić wyniki morfologii oraz wyniki badań układu hemostazy

• wysłuchać tony serca

• zbadać tętno na tętnicach obwodowych

• zmierzyć ciśnienie tętnicze i częstość skurczów serca oraz zinterpretować otrzymany wynik

• wykonać badanie elektrokardiograficzne i zinterpretować prawidłowy zapis EKG

• wykonać próbę ortostatyczną oraz zinterpretować jej wynik

• wykazać zależności przyczynowo-skutkowe regulacji czynności układu krążenia w normie i patologii

• zinterpretować podstawowe badanie spirometryczne i umieć zróżnicować obturację od restrykcji, obturację w

astmie od obturację w POCHP

S2. Tydzień 20. Kolokwium II – zagadnienia z II bloku zajęć.

C19. Tydzień 21. Fizjologia i patofizjologia układu moczowego.

Budowa i unaczynienie nerek. Nefron jako podstawowa jednostka czynnościowa. Mechanizm powstawania moczu

pierwotnego (filtracja kłębuszkowa: błona filtracyjna, efektywne ciśnienie filtracyjne). Klirens kreatyniny – metody

wyliczania, wzór Cockrofta - Gaulta i reguła MDRD). Powstawanie moczu ostatecznego (transport kanalikowy).

Równowaga kłębuszkowo- kanalikowa. Regulacja przepływu krwi w nerce oraz jego autoregulacja. Diureza presyjna.

Inne przyczyny zmian diurezy. Neurogenna regulacja przepływu nerkowego i transportu kanalikowego (unerwienie

nerek, odruchowa regulacja). Hormonalna i humoralna regulacja przepływu nerkowego i transportu kanalikowego

(układ renina – angiotensyna - aldosteron, wazopresyna, endoteliny, tlenek azotu, peptydy natriuretyczne, dopamina,

adrenomedulina, cytokiny). Zagęszczanie i rozcieńczanie moczu (wzmacniacz i wymiennik przeciwprądowy, pułapka

mocznikowa). Regulacja gospodarki wapniowo-fosforanowej przez nerki. Hormonalne funkcje nerek (erytropoetyna,

witamina D). Rola nerek w regulacji ciśnienia tętniczego.

Krążenie nerkowe - odrębności czynnościowe i anatomiczne. Poliuria, oliguria, anuria. Moczówka prosta (postać

ośrodkowa i odwodowa). Ostra i przewlekła niewydolność nerek. Białkomocz. Zespół nefrytyczny i nerczycowy.

Kamica nerkowa. Wpływ mocznicy na zmiany ogólnoustrojowe. Zapalenie pęcherza moczowego i dróg moczowych.

B.W24, B.W25, B,W26, B.W29, B.W30, C.W32, C.W33, B,U1, B.U7, B.U8, B.U10

C20. Tydzień 22. Fizjologia i patofizjologia gospodarki wodno-elektrolitowej i równowagi kwasowo-zasadowej.

Gospodarka wodno-elektrolitowa. Objętość i skład przestrzeni wodnych. Skład jonowy oraz osmolarność płynów

ustrojowych. Regulacja transportu substancji osmotycznie czynnych i wody przez błony biologiczne. Mechanizmy

regulujące wewnątrzustrojowe przemieszczanie wody i elektrolitów. Mechanizmy regulujące objętość komórek. Bilans

wodny, sodowy, potasowy, wapniowo-fosforanowy. Mechanizmy regulujące bilans wodny i elektrolitowy.

Rodzaje odwodnienia i przewodnienia - mechanizmy oraz skutki. Zaburzenia gospodarki elektrolitowej (hiper-

hiponatremia, hiper- hipokalemia, hiper- hipokalcemia, hiper- hipormagnezemia).

Równowaga kwasowo-zasadowa. Kwasy lotne i nielotne. Układy buforowe zewnątrz-wewnątrzkomórkowe. Rola

nerek i układu oddechowego w utrzymaniu stałego pH. Metody oceny równowagi kwasowo-zasadowej. Regulacja pH

płynu mózgowo-rdzeniowego.

Pierwotne i wtórne zaburzenia równowagi kwasowo–zasadowej: kwasica (oddechowa, metaboliczna – przyczyny),

zasadowica (oddechowa, metaboliczna – przyczyny). Mechanizmy kompensacyjne w pierwotnych zaburzeniach

równowagi kwasowo–zasadowej (zasady kompensacji oddechowej i nerkowej). Wpływ zaburzeń gospodarki kwasowo-

zasadowej na gospodarkę elektrolitową.

B.W1, B.W2, B.W25, B,W26, B.W29, B.W30, C.W32, C.W33, B,U1, B.U7, B.U8, B.U10

C21. Tydzień 23. Fizjologia i patofizjologia układu pokarmowego.

Neurohormonalna regulacja przyjmowania pokarmu. Autonomiczny układ jelitowy. Motoryka przewodu pokarmowego

i dróg żółciowych. Czynności wydzielnicze gruczołów trawiennych (wydzielanie śliny, żołądkowe, trzustkowe,

jelitowe). Interakcja wewnątrz- i zewnątrzwydzielnicza trzustki. Budowa i funkcje wątroby. Trawienie i wchłanianie

(wody, elektrolitów, witamin, minerałów, węglowodanów, białek, tłuszczów). Krążenie wątrobowe - odrębności

29

anatomiczne i czynnościowe.

Zaburzenia funkcji motorycznej przewodu pokarmowego (wymioty, biegunka, zaparcia, achalazja, choroba refluksowa

przełyku). Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy. Patofizjologia wątroby, pęcherzyka żółciowego i dróg

żółciowych (żółtaczki, wirusowe zapalenia wątroby, marskości wątroby, zapalenie pęcherzyka żółciowego, kamica

żółciowa). Patofizjologia trzustki (ostre i przewlekłe zapalenie trzustki). Autoimmunologiczne choroby jelit -

zaburzenia trawienia i wchłaniania (nieswoiste zapalenia jelit, niedokrwistość Addisona-Biermera, choroba glutenowa).

Nowotwory układu pokarmowego.

B.W18,B.W20, B.W25, B,W26, B.W29, B.W30, C.W32, C.W33, B,U1, B.U7, B.U8

C22. Tydzień 24. Układ dokrewny I. Oś podwzgórze-przysadka-tarczyca. Oś podwzgórze-przysadka-nadnercza;

fizjologia i patofizjologia.

Hormony podwzgórza i przysadki.

Oś podwzgórze-przysadka-tarczyca. Regulacja wydzielania i mechanizm działania TRH i TSH. Regulacyjne funkcje

hormonów tarczycy. Interakcja z innymi hormonami.

Oś podwzgórze-przysadka-nadnercza. Regulacja wydzielania CRH i ACTH. Regulacyjne funkcje glikokrtykoidów i

mineralokortykoidów. Interakcja z innymi hormonami.

Hiperprolaktynemia. Choroba i zespół Cushinga. Zespół Conna. Nadczynność i niedoczynność tarczycy. Zaburzenia

funkcji kory i rdzenia nadnerczy.

B.W25, B,W26, B.W29, B.W30, C.W32, C.W33, B,U1, B.U7, B.U8

C23. Tydzień 25. Układ dokrewny II. Czynność endokrynna trzustki. Hormonalna regulacja wzrostu i

metabolizmu. Hormonalna regulacja gospodarki wapniowej – podstawy fizjologiczne i patofizjologiczne.

Zjawisko stresu.

Hormonalna regulacja wzrostu i metabolizmu. Regulacja i mechanizm działania hormonu wzrostu. Specyfika i

selektywność działania poszczególnych czynników wzrostu w narządach i tkankach.

Trzustka jako narząd endokrynny (glukagon i insulina).

Hormonalna regulacja gospodarki wapniowej. Parahormon, kalcytonina, witamina D3.

Cukrzyca. Gigantyzm. Akromegalia. Zaburzenia gospodarki wapniowej (tężyczka, krzywica, osteoporoza).

Koncepcje stresu. Adaptacyjne znaczenie stresu.

Hormony stresowe (oś przysadkowo-podwzgórzowo-nadnerczowa, wazopresyna).

Zmiany aktywności układów neurotransmisyjnych mózgu. Pobudzenie układu współczulnego. Reakcja organizmu na

stres ostry i przewlekły. Wpływ stresu na rozwój chorób psychicznych oraz układu sercowo-naczyniowego. Pourazowe

zaburzenia stresowe.

B.W25, B,W26, B.W29, B.W30, C.W32, C.W33, B,U1, B.U7, B.U8

C24. Tydzień 26. Fizjologia i patofizjologia układu rozrodczego, ciąży, porodu. Laktacja.

Hormonalna regulacja funkcji rozrodczych. Regulacja wydzielania i mechanizm działania hormonów płciowych u

kobiet i mężczyzn. Cykl miesiączkowy (zmiany poziomu hormonów, zmiany błony śluzowej macicy i narządów

płciowych). Okres dojrzewania i pokwitania. Menopauza. Andropauza.

Zapłodnienie i zagnieżdżenie komórki jajowej. Jednostka matczyno-płodowo-łożyskowa (wymiana matka-płód,

hormony jednostki matczyno-płodowej). Rozwój płodu.). Zmiany w organizmie kobiety ciężarnej (hormonalne,

metaboliczne, dotyczące następujących układów: krążenia, oddechowego, moczowo-płciowego, pokarmowego i

nerwowego). Poród. Laktacja.

Bezpłodność męska i żeńska. Czynniki ryzyka poronienia. Cukrzyca i nadciśnienie tętnicze u kobiet ciężarnych.

Gestoza. Zespół HELLP. Ciąża przenoszona oraz pozamaciczna. Procesy rozrostowe i nowotworowe trofoblastu

(zaśniad groniasty). Wybrane wady rozwojowe płodu: wrodzone wady serca (przetrwały przewód tętniczy Botalla,

ubytek przegrody międzyprzedsionkowej; ASD, ubytek przegrody międzykomorowej; VSD, koarktacja aorty, zwężenie

tętnicy płucnej, tetralogia Fallota), zespół Downa, zespół Turnera, alkoholowy zespół płodowy – FAS, hipotrofizm.

Wcześniactwo-przyczyny i skutki odległe.

B.W25, B,W26, B.W27, B.W29, B.W30, C.W32, C.W33, B,U1, B.U7, B.U8

C25. Tydzień 27. Energetyka spoczynkowa i wysiłkowa. Termoregulacja. Otyłość. Zaburzenia metaboliczne.

Ośrodkowa regulacja głodu i sytości. Tkanka tłuszczowa jako źródło i miejsce docelowe działania hormonów.

Rzeczywista i należna masa ciała. Podstawowa i spoczynkowa przemiana materii. Bilans energetyczny organizmu.

Zasady prawidłowego żywienia. Metody pomiaru wydatku energetycznego u człowieka (kalorymetria bezpośrednia i

pośrednia). Zaburzenia metaboliczne. Otyłość i niedożywienie.

Drogi produkcji i wymiany ciepła między organizmem a otoczeniem. Bilans cieplny. Temperatura wewnętrzna ciała i

temperatura skóry. Granice tolerancji zmian temperatury wewnętrznej. Mechanizm działania układu termoregulacji -

termoreceptory ośrodkowe i obwodowe, mózgowy ośrodek termoregulacji. Rola krążenia skórnego w termoregulacji.

Regulacja wydzielania potu. Reakcja organizmu człowieka na gorąco i zimno. Aklimatyzacja do wysokich i niskich

30

temperatur otoczenia.

Hipotermia. Hipertermia (udar cieplny – mechanizm, rozpoznanie). Hipertermia złośliwa. Gorączka.

B.W19, B.W20, B.W25, B,W26, B.W29, B.W30, C.W32, C.W33, BW33, B,U1, B.U7, B.U8

C26. Tydzień 28. Fizjologia wysiłku fizycznego.

Źródła energii do pracy mięśni szkieletowych. Wykorzystanie źródeł energii w zależności od rodzaju, czasu trwania i

intensywności wysiłku. Spoczynkowe i wysiłkowe pochłanianie tlenu. Deficyt i dług tlenowy. Równowaga

czynnościowa podczas pracy fizycznej. Współczynnik oddechowy. Współczynnik pracy użytecznej. Metody pomiaru

wydolności i ich uzasadnienie fizjologiczne.

Klasyfikacja wysiłków fizycznych. Czynniki decydujące o ilości tlenu dostarczanego do tkanek przez układ krążenia

(reguła Ficka). Reakcja układu krążenia na wysiłki dynamiczne: zmiany objętości wyrzutowej, częstości skurczów

serca, pojemności minutowej serca i ciśnienia tętniczego (skurczowego, rozkurczowego i średniego), powrotu żylnego

podczas submaksymalnego wysiłku dynamicznego o stałej intensywności oraz o stopniowo narastającej intensywności.

Stan równowagi czynnościowej. Wpływ pozycji ciała na objętość wyrzutową podczas dynamicznych wysiłków

fizycznych. Regulacja przepływu krwi przez różne obszary naczyniowe podczas dynamicznych wysiłków fizycznych.

Reakcja układu krążenia na wysiłki statyczne lokalne: zmiany częstości skurczów serca i ciśnienia tętniczego, warunki

przepływu krwi przez pracujący mięsień. Przeciwwskazania do wykonywania wysiłków statycznych lokalnych i

ogólnych.

Wpływ wieku, płci i wydolności fizycznej na adaptację układu krążenia do wysiłku fizycznego.

Elektrokardiografia wysiłkowa. Wartość diagnostyczna elektrokardiografii wysiłkowej w chorobie niedokrwiennej

serca, nadciśnieniu tętniczym i zaburzeniach rytmu serca. Wskazania i przeciwwskazania do wykonania testu

wysiłkowego. Tolerancja wysiłkowa osób po transplantacji serca.

Korzystne efekty treningu fizycznego w wybranych patologiach (choroby układu krążenia, cukrzyca, POCHP, astma

okrzelowa).

Ujemne skutki przetrenowania (zespół przetrenowania).

B.W24, B.W25, B,W26, B.W29, B.W30, C.W32, C.W33, B,U1, B.U7, B.U8, B.U10

Umiejętności nabyte po III bloku zajęć

Student potrafi:

• zinterpretować wyniki gazometrii

• zinterpretować wyniki badania ogólnego moczu

• obliczyć klirens kreatyniny

• zinterpretować podstawowe testy biochemiczne dla wybranych płynów fizjologicznych

• zróżnicować żółtaczki (hemolityczna, miąższowa, mechaniczna)

• zinterpretować wyniki podstawowych prób wątrobowych

• rozpoznawać cukrzycę w oparciu o badania biochemiczne

• dokonać analizy zaburzeń hormonalnych

S3.. Tydzień 29. Kolokwium III – zagadnienia z III bloku zajęć.

C27. Tydzień 30. Interpretacja najczęściej używanych w klinice testów diagnostycznych – zaliczenie umiejętności

praktycznych dopuszczające do egzaminu.

Tematy wykładów

1. W1. Wykład inauguracyjny.

2. W2. Podstawy neuroplastyczności mózgu. Rozwojowe zaburzenia plastyczności.

3. W3. Choroby neurodegeneracyjne. Zjawisko stresu.

4. W4. Zachowanie. Układ limbiczny. Kora przedczołowa. Podłoże mowy. Afazje.

5. W5. Świadomość. Zaburzenia świadomości. Depresja. Schizofrenia.

6. W6. Zaburzenia hemostazy - punkt widzenia lekarza praktyka.

7. W7. Choroba zakrzepowo-zatorowa.

8. W8. Krótko i długoterminowa regulacja ciśnienia tętniczego. Nadciśnienie tętnicze.

9. W9. Mechanizm powstawania arytmii. Podstawowe zaburzenia rytmu i przewodzenia.

10. W10. Zaburzenia krążenia mózgowego. Udar krwotoczny i niedokrwienny mózgu.

11. W11. Patofizjologia choroby wieńcowej. Zawał serca.

12. W12. Patofizjologia niewydolności serca.

13. W13. Patofizjologia najczęstszych wad serca.

14. W14. Patofizjologia najczęstszych chorób układu oddechowego. Podstawowe testy diagnostyczne układu

oddechowego - granica między fizjologią i patofizjologią.

15. W15. Patofizjologia układu moczowego. Najczęstsze jednostki chorobowe. Podstawowe testy diagnostyczne.

31

16. W16. Patofizjologiczne podstawy najczęściej występujących u chorych z patologią układu pokarmowego.

Zaburzenia odżywiania.

17. W17.: Hormonalna regulacja metabolizmu ogólnoustrojowego, regulacja hormonalna homeostazy ustrojowej

wapnia, hormonalna regulacja wzrostu. Patofizjologia układu dokrewnego: wybrane zagadnienia.

18. W18. Fizjologia i patofizjologia ciąży.

19. W19. Mechanizmy adaptacji człowieka do warunków ekstremalnych.

20. W20. Fizjologia procesu starzenia.

7. Sposoby weryfikacji efektów kształcenia

Symbol

przedmiotowego

efektu

kształcenia

Symbole form

prowadzonych

zajęć

Sposoby weryfikacji efektu kształcenia Kryterium zaliczenia

U1-U4 C,W,S Zaliczenie umiejętności praktycznych

dopuszczające do egzaminu

Uzyskanie ponad 60% maksymalnej

liczby punktów

W1-W13 C,W,S Egzamin końcowy Uzyskanie ponad 60% maksymalnej

liczby punktów

K1 C,W,S Obserwacja studenta podczas zajęć Posługiwanie się opisanymi

kompetencjami

8. Kryteria oceniania

Forma zaliczenia przedmiotu: egzamin końcowy

ocena Kryteria

2,0 (ndst) 60% i mniej

3,0 (dost)

Kryteria (liczba punktów) dla danej oceny są ustalane na

podstawie rozkładu liczby punktów uzyskanych na egzaminie

końcowym przez studentów w danym roku akademickim

3,5 (ddb)

4,0 (db)

4,5 (pdb)

5,0 (bdb)

9. Literatura

Literatura obowiązkowa:

1. Konturek S J.: Podstawy fizjologii. Elsevier, Urban i Partner 2012

2. Ganong W.F.: Fizjologia. PZWL 2017

3. Zahorska-Markiewicz B, Małecka-Tendera E.: Patofizjologia kliniczna. Podręcznik dla studentów

medycyny. Edra Urban & Partner 2014

Literatura uzupełniająca:

1. Traczyk W., Trzebski A.: Fizjologia człowieka z elementami fizjologii klinicznej. PZWL 2001

2. Damjanow I.: Patofizjologia. Urban i Partner 2010

3. Maśliński S., Ryżewski J.: Patofizjologia. Tom 1-2. PZWL 2012

4. Romanowska-Próchnicka K., Szukiewicz D.: Fizjologia. Skrypt 978-83-7637-431-4, WUM 2017

10. Kalkulacja punktów ECTS

Forma aktywności Liczba godzin Liczba punktów ECTS

Godziny kontaktowe z nauczycielem akademickim:

Wykład 40 2

32

Seminarium 30 1

Ćwiczenia 150 5

Samodzielna praca studenta (przykładowe formy pracy):

Przygotowanie studenta do seminarium

Przygotowanie studenta do zajęć 220 6

Przygotowanie do zaliczeń 50 2

Inne (jakie?) Przygotowanie do egzaminu 80 3

Razem 570 19

11. Informacje dodatkowe

Studenci biorą aktywny udział w badaniach naukowych oraz przygotowują wystąpienia i prace naukowe.

Koła Naukowe Katedry i Zakładu Fizjologii Doświadczalnej i Klinicznej

1. SKN Zespół QRS

http://fizjologia.wum.edu.pl/kn.html

opiekun: dr n. med. Małgorzata Wojciechowska

2. SKN przy Zakładzie Fizjologii Doświadczalnej i Klinicznej

http://www.fizjologia.wum.edu.pl/kn.html

opiekun: dr n. med. Kaja Kasarełło

Informacje dydaktyczne:

Zajęcia dla grup dziekańskiech 1-20 odbywają się w:

Katedrze i Zakładzie Fizjologii Doświadczalnej i Klinicznej, ul. Pawińskiego 3c

Informacje dla studentów znajdują się pod adresem:

http://www.fizjologia.amwaw.edu.pl/1wl.html

Zajęcia dla grup dziekańskich 21-28 odbywają się w

Katedrze i Zakładzie Patologii Ogólnej i Doświadczalnej, ul. Pawińskiego 3c

Informacje dla studentów znajdują się pod adresem:

http://pathology.wum.edu.pl/content/informacje

Zajęcia odbywają się zgodnie z regulaminem obowiązującym studentów Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego ze

Statutem WUM oraz z wewnętrznym regulaminem Katedry.

33

IMMUNOLOGIA

1. Metryczka

Nazwa Wydziału: Wydział Lekarski

Program kształcenia: kierunek lekarski; studia jednolite magisterskie stacjonarne i

niestacjonarne

Rok akademicki: 2019-2020

Nazwa modułu/ przedmiotu: IMMUNOLOGIA

Kod przedmiotu: 45139

46607

Jednostki prowadzące kształcenie:

Zakład Immunologii

ul. Nielubowicza 5

02-097 Warszawa,

Tel.: 0-22-599-21-99

Fax: 0-22-599-21-94

e-mail: immunologia@wum.edu.pl

Kierownik jednostki/jednostek: Prof. dr hab. med. Jakub Gołąb

Rok studiów: II

Semestr studiów: 4

Typ modułu/przedmiotu: podstawowy

Osoby prowadzące:

Prof. dr hab. med. Jakub Gołąb

Prof. dr hab. med. Witold Lasek

Prof. dr hab. med. Dominika Nowis

Dr n. med. Tomasz Stokłosa

Dr hab. med. Magdalena Winiarska

Erasmus TAK/NIE TAK, w języku polskim

Osoba odpowiedzialna za sylabus :

Prof. dr hab. med. Dominika Nowis

dominika.nowis@wum.edu.pl

tel. 22 599-21-99

Liczba punktów ECTS: 3

2. Cele kształcenia

1. Zapoznanie studentów z budową i funkcjonowaniem układu odpornościowego człowieka;

2. Zapoznanie studenta z podstawowymi mechanizmami indukcji i rozwoju odpowiedzi immunologicznej oraz

procesami leżącymi u podłoża powstawania chorób alergicznych, autoimmunizacyjnych, nowotworowych,

odrzucania przeszczepów oraz pierwotnych i wtórnych niedoborów odporności;

3. Zapoznanie studenta z zastosowaniem przeciwciał, cytokin i komórek należących do układu

odpornościowego w celach diagnostycznych i terapeutycznych.

3. Wymagania wstępne

1. Znajomość histologii

2. Znajomość anatomii prawidłowej

3. Znajomość podstaw biologii komórki

4. Znajomość podstaw biologii molekularnej i genetyki

34

4. Przedmiotowe efekty kształcenia

Lista efektów kształcenia

Symbol przedmiotowego

efektu kształcenia

Treść przedmiotowego efektu kształcenia Odniesienie do efektu kierunkowego

(numer)

W1

zna podstawy rozwoju oraz mechanizmy

działania układu odpornościowego, w tym

swoiste i nieswoiste mechanizmy odporności

humoralnej i komórkowej

C.W20.

W2 opisuje główny układ zgodności tkankowej C.W21.

W3

zna typy reakcji nadwrażliwości, rodzaje

niedoborów odporności oraz podstawy

immunomodulacji

C.W22.

W4 zna zagadnienia z zakresu immunologii

nowotworów C.W23.

W5

określa genetyczne podstawy doboru dawcy i

biorcy oraz podstawy immunologii

transplantacyjnej

C.W24.

K1 posiada świadomość własnych ograniczeń i

umiejętność stałego dokształcania się K.S4.

5. Formy prowadzonych zajęć

Forma Liczba godzin Liczba grup Minimalna liczba osób

w grupie

Wykład 15 Cały rok Cały rok

Seminarium 25

Ćwiczenia - - -

6. Tematy zajęć i treści kształcenia

W1 – Wykład 1 – Temat wykładu: Wstęp do immunologii. Najważniejsze elementy układu odpornościowego. Treści

kształcenia: główne funkcje układu odpornościowego; podział mechanizmów odpornościowych na swoiste i

nieswoiste oraz na należące do odpowiedzi humoralnej i komórkowej; najważniejsze cząsteczki układu

odpornościowego. Wykładowca: prof. dr hab. Jakub Gołąb

W2 – Wykład 2 – Temat wykładu: Główny układ zgodności tkankowej. Prezentacja antygenów. Treści kształcenia:

różnice w budowie i funkcji pomiędzy receptorem limfocytów B (BCR) i receptorem limfocytów T (TCR); budowa,

funkcja, występowanie cząsteczek MHC klasy I i MHC klasy II; prezentacja antygenów w kontekście MHC klasy I -

pochodzenie prezentowanych peptydów, przykłady strategii prowadzących do zmniejszenia ilości MHC klasy I na

powierzchni komórek; prezentacja antygenów w kontekście MHC klasy II - pochodzenie prezentowanych peptydów,

znaczenie prezentacji, synapsa immunologiczna; polimorfizm genów kodujących cząsteczki MHC – przyczyny,

znaczenie biologiczne. Wykładowca: dr hab. med. Magdalena Winiarska

W3 – Wykład 3 – Temat wykładu: Nieswoista odpowiedź immunologiczna. Treści kształcenia: definicja nieswoistej

odpowiedzi immunologicznej, funkcja komórek żernych, układu dopełniacza, komórek tucznych i dendrytycznych,

receptory odpowiedzi nieswoistej oraz rozpoznawane przez nie cząstki, kliniczna modulacja nieswoistej odpowiedzi

immunologicznej. Wykładowca: prof. dr hab. med. Dominika Nowis

W4 – Wykład 4 – Temat wykładu: Dojrzewanie limfocytów. Treści kształcenia: Rearanżacja genów kodujących

receptor limfocytów T, selekcja pozytywna i negatywna limfocytów, mechanizmy centralnej tolerancji

immunologicznej. Wykładowca: prof. dr hab. Jakub Gołąb

W5 – Wykład 5 – Temat wykładu: Terapeutyczne i diagnostyczne zastosowania przeciwciał monoklonalnych. Treści

35

kształcenia: funkcje biologiczne przeciwciał; metody otrzymywania przeciwciał monoklonalnych; modyfikacje

przeciwciał monoklonalnych na potrzeby diagnostyki i terapii; przykłady zastosowań terapeutycznych przeciwciał

monoklonalnych w leczeniu schorzeń człowieka. Wykładowca: prof. dr hab. med. Dominika Nowis

W6 – Wykład 6 – Temat wykładu: Krążenie limfocytów. Treści kształcenia: krążenie limfocytów, etapy

wychodzenia limfocytów poza ścianę naczyń, cząsteczki adhezyjne i cytokiny uczestniczące w krążeniu limfocytów.

Wykładowca: prof. dr hab. Jakub Gołąb

W7 – Wykład 7 – Temat wykładu: Zjawiska immunologiczne w błonach śluzowych. Treści kształcenia: budowa i

funkcja układu odpornościowego związanego z błonami śluzowymi, rola przeciwciał IgA, komórek M i defensyn.

Wykładowca: prof. dr hab. Witold Lasek

W8 – Wykład 8 – Temat wykładu: Odporność przeciwzakaźna. Treści kształcenia: podstawy odpowiedzi

przeciwwirusowej, przeciwbakteryjnej i przeciwpasożytniczej, mechanizmy unikania odpowiedzi immunologicznej

przez drobnoustroje. Wykładowca: dr n. med. Tomasz Stokłosa

W9 – Wykład 9 – Temat wykładu: Nadwrażliwość i choroby alergiczne. Treści kształcenia: patogeneza

nadwrażliwości typu I; rola limfocytów Th2 i przeciwciał IgE w alergiach; mechanizmy aktywacji i funkcje

efektorowe komórek tucznych; immunoterapia alergenem; rodzaje przeciwciał i immunoterapeutyków stosowanych

w leczeniu i próbach klinicznych leczenia alergii. Wykładowca: prof. dr hab. Witold Lasek

W10 – Wykład 10 – Temat wykładu: Relacje immunologiczne między matką a płodem. Treści kształcenia -

wynikające z płci różnice między układem odpornościowym, tolerancja immunologiczna płodu, lokalna i systemowa

tolerancja immunologiczna, zabezpieczenia immunologiczne płodu, mikrochimeryzm, wpływ różnorodności

genetycznej na żywotność płodu, aktywacja odpowiedzi odpornościowej podczas implantacji, równowaga pomiędzy

hamowaniem i aktywacją odpowiedzi odpornościowej i jej wpływ na powodzenie ciąży, patologie ciąży związane z

układem opornościowym, ciąża i nowotwór. Wykładowca: dr n. med. Tomasz Rygiel

W11 – Wykład 11 – Temat wykładu: Immunologia i immunoterapia nowotworów. Treści kształcenia: mechanizmy

obrony przeciwnowotworowej; w jaki sposób komórki nowotworowe próbują umknąć spod nadzoru

immunologicznego; na czym polegają różne formy immunoterapii nowotworów; pierwsze jej sukcesy; co to jest

terapia genowa; nadzieje i zagrożenia z nią związane; w jaki sposób próbujemy wykorzystać terapię genową do

leczenia nowotworów. Wykładowca: prof. dr hab. Witold Lasek

W12 – Wykład 12 – Temat wykładu: Immunologia transplantacyjna. Treści kształcenia: Rys historyczny

immunologii transplantacyjnej. Rodzaje przeszczepów; definicja, rodzaje i mechanizmy odrzucania przeszczepu;

metody zmniejszenia ryzyka odrzucania - dobór dawcy i biorcy, typowanie tkankowe; metody farmakologiczne

zapobiegania i leczenia odrzucania, immunosupresja; definicja, mechanizmy oraz sposoby indukcji tolerancji

immunologicznej; przeszczep komórek hematopoetycznych; choroba przeszczep przeciwko gospodarzowi; zjawisko

odpowiedzi przeszczepu przeciw nowotworowi. Wykładowca: dr hab. med. Radosław Zagożdżon

W13 – Wykład 13 – Temat wykładu: Immunologia w nowoczesnej diagnostyce i badaniach naukowych. Treści

kształcenia: techniki diagnostyczne wykorzystujące przeciwciała (ELISA, Western blotting, immunoprecypitacja,

mikroskopia immunofluorescencyjna, mikroskopia immuno-elektronowa, techniki immunohistochemiczne),

przykłady zastosowania tych technik w badaniach naukowych prowadzonych w Zakładzie Immunologii WUM; -

Wykładowca – prof. dr hab. med. Dominika Nowis

W14 – Wykład 14 – Temat wykładu: Zespół nabytego niedoboru odporności AIDS. Treści kształcenia:

epidemiologia zakażenia HIV, budowa i cykl życiowy wirusa, wpływ HIV na funkcjonowanie układu

odpornościowego, objawy kliniczne zakażenia, wysoce aktywna terapia antyretrowirusowa, stan badań nad

szczepionką przeciwko HIV. Wykładowca: dr n. med. Tomasz Stokłosa

W15 - Wykład 15 – Temat wykładu: Psychoneuroimmunologia. Treści kształcenia: Powiązania pomiędzy układem

odpornościowym a układem nerwowym i układem wydzielania wewnętrznego. Wpływ stresu na odpowiedź

immunologiczną, różnicowe oddziaływanie stresu ostrego i stresu przewlekłego. Wpływ osi podwzgórze-przysadka-

nadnercza na odpowiedź immunologiczną. Działanie cytokin na poziomie ośrodkowego układu nerwowego. Rola

komórek mikrogleju w prezentacji antygenu w fizjologii i patologii. Wykładowca: dr n. med. Tomasz Stokłosa

S1 – Seminarium 1 – Temat seminarium: Definicje podstawowe. Rola układu odpornościowego. Budowa narządów

limfatycznych. Odporność nieswoista i swoista -podstawowe różnice, elementy i rola. Treści kształcenia – jak wyżej.

36

Prowadzący: prof. dr hab. Jakub Gołąb, prof. dr hab. Witold Lasek, prof. dr hab. med. Dominika Nowis, dr n. med.

Tomasz Stokłosa, dr hab. med. Magdalena Winiarska

S2 – Seminarium 2 – Temat seminarium: Budowa przeciwciał i receptorów limfocytów T rozpoznających antygen.

Źródła różnorodności przeciwciał i receptorów limfocytów T rozpoznających antygen. Zastosowanie przeciwciał

monoklonalnych i ich pochodnych. Treści kształcenia – jak wyżej. Prowadzący: prof. dr hab. Jakub Gołąb, prof. dr

hab. Witold Lasek, prof. dr hab. med. Dominika Nowis, dr n. med. Tomasz Stokłosa, dr hab. med. Magdalena

Winiarska

S3 – Seminarium 3 – Temat seminarium: Główny układ zgodności tkankowej. Prezentacja antygenów limfocytom T.

Typy odpowiedzi immunologicznej. Treści kształcenia – jak wyżej. Prowadzący: prof. dr hab. Jakub Gołąb, prof. dr

hab. Witold Lasek, prof. dr hab. med. Dominika Nowis, dr n. med. Tomasz Stokłosa, dr hab. med. Magdalena

Winiarska

S4 – Seminarium 4 – Temat seminarium: Populacje i subpopulacje limfocytów. Cytokiny i ich receptory. Rola

cytokin i cząsteczek powierzchniowych w aktywacji, proliferacji i różnicowaniu limfocytów. Regulacja odpowiedzi

immunologicznej humoralnej i komórkowej. Zastosowanie cytokin w medycynie. Treści kształcenia – jak wyżej.

Prowadzący: prof. dr hab. Jakub Gołąb, prof. dr hab. Witold Lasek, prof. dr hab. med. Dominika Nowis, dr n. med.

Tomasz Stokłosa, dr hab. med. Magdalena Winiarska

S5 – Seminarium 5 – Temat seminarium: Odpowiedź nieswoista. Funkcja układu dopełniacza. Interferony. Funkcje

makrofagów i granulocytów. Cytotoksyczność naturalna i zależna od przeciwciał. Mechanizmy cytotoksyczności

limfocytów. Treści kształcenia – jak wyżej. Prowadzący: prof. dr hab. Jakub Gołąb, prof. dr hab. Witold Lasek, prof.

dr hab. med. Dominika Nowis, dr n. med. Tomasz Stokłosa, dr hab. med. Magdalena Winiarska

S6 – Seminarium 6 – Temat seminarium: Mechanizmy obronne w chorobach zakaźnych. Odporność

przeciwwirusowa, przeciwbakteryjna, przeciwpasożytnicza i w zakażeniach grzybiczych. Szczepionki. Treści

kształcenia – jak wyżej. Prowadzący: prof. dr hab. Jakub Gołąb, prof. dr hab. Witold Lasek, prof. dr hab. med.

Dominika Nowis, dr n. med. Tomasz Stokłosa, dr hab. med. Magdalena Winiarska

S7 – Seminarium 7 – Temat seminarium: Immunologia transplantacyjna. Mechanizmy odrzucania przeszczepów

alogenicznych. Charakterystyka przeszczepów różnych narządów. Treści kształcenia – jak wyżej. Prowadzący: prof.

dr hab. Jakub Gołąb, prof. dr hab. Witold Lasek, prof. dr hab. med. Dominika Nowis, dr n. med. Tomasz Stokłosa, dr

hab. med. Magdalena Winiarska

S8 – Seminarium 8 – Temat seminarium: Nadwrażliwość. Typy nadwrażliwości ze szczególnym uwzględnieniem

nadwrażliwości typu I. Immunoterapia alergenem. Treści kształcenia – jak wyżej. Prowadzący: prof. dr hab. Jakub

Gołąb, prof. dr hab. Witold Lasek, prof. dr hab. med. Dominika Nowis, dr n. med. Tomasz Stokłosa, dr hab. med.

Magdalena Winiarska

S9 – Seminarium 9 – Temat seminarium: Tolerancja immunologiczna i autotolerancja. Naturalne mechanizmy

zabezpieczające przed autoagresją. Niektóre mechanizmy indukujące autoagresję. Choroby autoimmunizacyjne i

autozapalne. Treści kształcenia – jak wyżej. Prowadzący: prof. dr hab. Jakub Gołąb, prof. dr hab. Witold Lasek, prof.

dr hab. med. Dominika Nowis, dr n. med. Tomasz Stokłosa, dr hab. med. Magdalena Winiarska

S10 – Seminarium 10 – Temat seminarium: Immunologia nowotworów. Ułatwienie immunologiczne. Odpowiedź

przeciwnowotworowa układu odpornościowego. Immunoterapia nowotworów. Treści kształcenia – jak wyżej.

Prowadzący: prof. dr hab. Jakub Gołąb, prof. dr hab. Witold Lasek, prof. dr hab. med. Dominika Nowis, dr n. med.

Tomasz Stokłosa, dr hab. med. Magdalena Winiarska

S11 –Seminarium 11 - Temat seminarium: Pierwotne i wtórne niedobory odporności. Diagnostyka niedoborów

odporności. Terapia genowa. Treści kształcenia – jak wyżej. Prowadzący: prof. dr hab. Jakub Gołąb, prof. dr hab.

Witold Lasek, prof. dr hab. med. Dominika Nowis, dr n. med. Tomasz Stokłosa, dr hab. med. Magdalena Winiarska

7. Sposoby weryfikacji efektów kształcenia

Symbol przedmiotowego

efektu kształcenia

Symbole form prowadzonych zajęć Sposoby weryfikacji

efektu kształcenia

Kryterium

zaliczenia

W1 W1-15, S1-11 Egzamin końcowy Uzyskanie co

najmniej 50%

37

W2 W1-2, W12, S3, S7

maksymalnej

liczby punktów

W3 W5, W9, W12, W14, S7, S8, S9

W4 W11, S10

W5 W3, W12, W13, S7

K1 K

Samoocena i

obserwacja studenta

podczas zajęć

Posługiwanie się

opisanymi

kompetencjami

8. Kryteria oceniania

Forma zaliczenia przedmiotu: egzamin testowy w sesji egzaminacyjnej letniej składający się z 60 pytań

wielokrotnego wyboru, za każdą poprawną odpowiedź przyznawany jest 1 punkt

ocena kryteria

2,0 (ndst) 30 i mniej punktów

3,0 (dst)

Kryteria (liczba punktów) dla danej oceny

są ustalane na podstawie rozkładu liczby

punktów uzyskanych na egzaminie

końcowym przez studentów w danym roku

akademickim

3,5 (ddb)

4,0 (db)

4,5 (pdb)

5,0 (bdb)

9. Literatura

Literatura obowiązkowa:

1. Gołąb J., Jakóbisiak M., Lasek W., Stokłosa T. (red.) “Immunologia”, 7 wyd. PWN, 2017.

Literatura uzupełniająca:

1. Lasek W. Immunologia - Podstawowe zagadnienia i aktualności, PWN, wyd. III, 2014.

10. Kalkulacja punktów ECTS

Forma aktywności Liczba godzin Liczba punktów

ECTS

Godziny kontaktowe z nauczycielem akademickim:

Wykład 15 0,56

Seminarium 25 0,67

Samodzielna praca studenta (przykładowe formy pracy):

Przygotowanie studenta do seminarium 40 1,11

Przygotowanie do zaliczeń 20 0,66

Razem 100 3,0

11. Informacje dodatkowe

Przy Zakładzie Immunologii WUM działa Studenckie Koło Naukowe.

38

JĘZYK OBCY W MEDYCYNIE

1. Metryczka

Nazwa Wydziału: Wydział Lekarski

Program kształcenia lekarski, studia 6 letnie jednolite, profil praktyczny, stacjonarne i

niestacjonarne

Rok akademicki: 2019/2020

Nazwa modułu/przedmiotu: Język obcy w medycynie (język angielski, francuski, niemiecki,

rosyjski)

Kod przedmiotu 45140

46608

Jednostka/i prowadząca/e kształcenie:

Studium Języków Obcych

Studium Języków Obcych, WUM

Centrum Dydaktyczne,

ul. Trojdena 2a, 02-109 Warszawa

tel. 22 5720863

sjosekretariat@wum.edu.pl,

www.sjo.wum.edu.pl

Kierownik jednostki/jednostek: dr Maciej Ganczar

Rok studiów II

Semestr studiów III, IV

Typ modułu/przedmiotu kierunkowy

Osoby prowadzące

mgr M. Czubak, mgr M. Godłoza, mgr K. Kurczak, dr K. Luto, mgr

A. Maczkowska, dr J. Moczyńska, mgr I. Okulicz, mgr Ewa

Ratajska, dr K. Sądej-Sobolewska, dr U. Swoboda-Rydz (jęz.

angielski), mgr B. Tryuk-Czapska (jęz. francuski), mgr M. Strzelak

(jęz. niemiecki), mgr K. Szkurłat (jęz. rosyjski)

Erasmus TAK/NIE nie

Osoba odpowiedzialna za sylabus dr Kinga Sądej-Sobolewska, ksadej@wum.edu.pl

Liczba punktów ECTS: 4

2. Cele kształcenia

Posługiwanie się językiem obcym na poziomie min. B2 wg ESOKJ w zakresie medycyny, z rozróżnieniem języka

tekstów specjalistycznych i komunikacji w środowisku zawodowym oraz języka w komunikacji z pacjentem.

Korzystanie z literatury specjalistycznej w języku obcym.

Robienie prezentacji i plakatów medycznych

3. Wymagania wstępne

39

Zaliczenie lektoratu języka obcego w medycynie (60 h) zgodnie z sylabusem zatwierdzonym dla I roku studiów na

kierunku lekarskim w WUM.

4. Przedmiotowe efekty kształcenia

Lista efektów kształcenia

Symbol przedmiotowego

efektu kształcenia Treść przedmiotowego efektu kształcenia

Odniesienie do efektu

kierunkowego (numer)

W1

W języku obcym potrafi posługiwać się nazwami

najczęściej występujących zaburzeń i jednostek

chorobowych

B.W16.

B.W18.

B.W19.

B.W20.

B.W25.

B.W26.

B.W27.

W2

W języku obcym potrafi przedstawiać mechanizmy

patologiczne

B.W16.

B.W18.

B.W19.

B.W20.

B.W25.

B.W26.

B.W27.

U1

W języku obcym potrafi posługiwać się nazwami

objawów przedmiotowych i podmiotowych z

rozróżnieniem terminów specjalistycznych i

stosowanych w komunikacji z pacjentami.

C.W34-39

U2

W języku obcym potrafi posługiwać się nazwami

podstawowych grup leków, ich postaci i dróg podawania

oraz zna zasady doboru leków.

E.W3

E.W7

E.W8

E.W14

E.W32

E.W36

U3

W języku obcym potrafi posługiwać się nazwami badań

diagnostycznych, przedstawiać i interpretować ich

wyniki.

D.U3

D.U6.

D.U7.

U4

W języku obcym potrafi posługiwać się nazwami

podstawowych zabiegów zakresu pierwszej pomocy,

terapeutycznych, chirurgicznych, dawać instrukcje

pacjentom, wyjaśniać naturę i cel zabiegu

D.U3

D.U6

D.U7

U5

W języku obcym potrafi przedstawiać prawa pacjenta

obowiązujące w Polsce porównując je do praw

obowiązujących w krajach danego obszaru językowego.

D.W1

D.W.2

D.W3

D.U13

D.U14

U6

Czyta ze zrozumieniem i krytycznie analizuje

piśmiennictwo medyczne w języku obcym oraz wyciąga

wnioski w oparciu o dostępna literaturę na poziomie

podstawowym.

D.U17

U6

Porozumiewa się z pacjentem i jego rodziną w języku

obcym

D.W4

D.W7-10

D.W12

U7

Potrafi opracować i przedstawić w języku obcym

plakat/prezentację multimedialną na tematy związana z

medycyną i edukacją zdrowotną

B.U11

B.U13

B.U14

D.U17

K.S1

Potrafi na wiązać i utrzymać pełen szacunku kontakt z

chorym.

D.U1-8

D.U10

D.U12-14

40

K.S2

Posiada świadomość własnych ograniczeń w dziedzinie

znajomości języka obcego, rozumie konieczność i

posiada umiejętność stałego dokształcania się.

D.U15-17

5. Formy prowadzonych zajęć

Forma Liczba grup Minimalna liczba osób

w grupie

Wykład - - -

Seminarium - - -

Ćwiczenia 30 + 30 28 20

6. Tematy zajęć i treści kształcenia

C1. Omówienie programu kursu, kryteriów zaliczenia oraz egzaminu końcowego. Wypadki, obrażenia.

C2. Wypadki obrażenia. Pierwsza pomoc.

C3/4 Opis jednostek chorobowych i dolegliwości oraz ich objawów. Tekst specjalistyczny.

C5/6/7. Język komunikacji z pacjentem, w tym język wywiadu medycznego.

C8/9. Badanie fizykalne – zasady, struktura, opis, język komunikacji z pacjentem.

C10/11. Badania diagnostyczne – zasady, sposób przeprowadzania, zastosowanie, opis.

C12. Powtórzenie do testu zaliczeniowego.

C13. TEST zaliczeniowy semestralny.

C14/15. Tekst specjalistyczny.

C16/17/18 Leki – grupy leków, ich zastosowanie, zasady przepisywania leków, postaci leków, działania uboczne.

C19. Ulotka dla pacjenta i lekarza. Podobieństwa i różnice.

C20/21. Chirurgia – podstawowa terminologia. Rozmowa z pacjentem przed zabiegiem chirurgicznym.

C22/23. Opis przypadku. Tekst specjalistyczny.

C24/25. Język artykułów medycznych.

C26. Powtórzenie do zaliczenia.

C27/28. Zaliczenie ustne po czterech semestrach.

C29/30. Powtórzenie do egzaminu.

7. Sposoby weryfikacji efektów kształcenia

Symbol

przedmiotowego

efektu

kształcenia

Symbole form

prowadzonych zajęć

Sposoby weryfikacji efektu

kształcenia Kryterium zaliczenia

W1-2

U1 – 10

K.S1-K.S2

C1 – C15

Podstawą zaliczenia semestru

jest: aktywny udział w

zajęciach

kolokwia pisemne

(sprawdzające znajomość

słownictwa specjalistycznego

i języka medycznego oraz

rozumienie tekstów

medycznych)

prezentacja/plakat

po 3. semestrze - obecność i

aktywny udział w zajęciach;

pozytywne oceny uzyskane z

pisemnych kolokwiów

cząstkowych; pozytywna ocena

uzyskana z pisemnego kolokwium

końcowego; pozytywna ocena

uzyskana z prezentacji / plakatu o

tematyce medycznej;

po 4. semestrze - obecność i

aktywny udział w zajęciach;

pozytywne oceny uzyskane z

pisemnych kolokwiów

41

cząstkowych; pozytywna ocena

uzyskana z zaliczenia ustnego

(prezentacja przypadku +

odpowiedź na losowo wybrane

zagadnienie obejmujące materiał z

semestrów 1-4)

W1 – 2

U1 -10

K.S1-K.S2

C1 -15

Podstawą zaliczenia

przedmiotu (obejmującego 4

semestry nauczania) jest ocena

uzyskana z egzaminu, na

który składają się:

- test z terminologii i

słownictwa medycznego

podsumowujący całość

programu nauczania; -

prezentacja/plakat o tematyce

medycznej;

- odpowiedzi na losowane

pytania obejmujące całość

przerobionego materiału

Ocena uzyskana z egzaminu, na

który składa się test z terminologii i

słownictwa medycznego

podsumowujący całość programu

nauczania

8. Kryteria oceniania

Zaliczenie poszczególnych semestrów:

Podstawą zaliczenia trzeciego semestru są: obecność i aktywny udział w zajęciach; pozytywne oceny uzyskane z

pisemnych kolokwiów cząstkowych; pozytywna ocena uzyskana z pisemnego kolokwium końcowego; pozytywna

ocena uzyskana z prezentacji /plakatu o tematyce medycznej.

Podstawą zaliczenia czwartego semestru są: obecność i aktywny udział w zajęciach; pozytywne oceny uzyskane z

pisemnych kolokwiów cząstkowych; pozytywna ocena uzyskana z zaliczenia ustnego, na który składają się:

prezentacja przypadku medycznego oraz odpowiedź na losowo wybrane zagadnienie obejmujące materiał z

semestrów 1-4.

Zaliczenie przedmiotu:

Podstawą zaliczenia przedmiotu (obejmującego 4 semestry nauczania) jest pozytywna ocena uzyskana z egzaminu

pisemnego, na który składa się test z terminologii i słownictwa medycznego podsumowujący całość programu

nauczania.

ocena kryteria

5 (bardzo dobry) 91%-100%

4.5 (ponad dobry) 86%-90,99%

4 (dobry) 80%-85,99%

3.5 (dość dobry) 70%-79,99%

3 (dostateczny) 60%-69,99%

2.0 (niedostateczny) poniżej 60%

9. Literatura

42

Język angielski

Literatura obowiązkowa:

Joanna Ciecierska, Barbara Jenike: English for Medicine. Warszawa: PZWL 2007.

Literatura uzupełniająca:

Mark H. Beers, Robert S. Potter, Thomas V. Jones, Justin L. Kaplan. Michael Berkwits [eds.]: The Merck Manual of

Diagnosis and Therapy, 19th ed.

Eric H. Glendinning, Anne S. Beverly Holmström: English in Medicine. Cambridge University Press 2010.

Eric H. Glendinning, Richard Howard: Professional English in Use. Cambridge University Press 2010.

Lynn S. Bickley: Pocket Guide to Physical Examination. Philadelphia: Lippincott, Williams and Wilkins 2007.

Czasopisma: The Lancet, BMJ, JAMA, Scientific American, Science

Język francuski:

Fassier Thomas, Talavera-Goy Solange: Le français des médecins. PUG 2009.

Literatura uzupełniająca:

Mourlhon-Dallies Florence, Tolas Jacqueline: santé-médecine.com, Paris: CLE International 2007.

www.doctissimo.fr

Język niemiecki:

Ganczar Maciej, Rogowska Barbara: Medycyna. Ćwiczenia i słownictwo specjalistyczne. Warszawa: Hueber 2007

Schrimpf Ulrike. Bahnemann Markus.: Deutsch für Ärztinnen und Ärzte. Heidelberg: Springer 2010

Literatura uzupełniająca:

Blanck Nathalie: Visite live, Hörbücher: Neurologie, Innere Medizin, Gynäkologie, Chirurgie, Orthopädie. München:

Urban & Fischer (Elselvier) 2003

Medical Tribune

Język rosyjski:

Hajczuk Roman: Ruskij jazyk w medycynie. Warszawa: PZWL 2008

Literatura uzupełniająca:

Medical Tribune D.A. Nelson-Anderson, I.B. Komers: Medicynskij sprawocznik, Sonters Publishing Inc. 1995 Tłum.

na język rosyjski, Wydawnictwo Sowa, Moskwa 2001.

10. Kalkulacja punktów ECTS

Forma aktywności Liczba godzin Liczba punktów ECTS

Godziny kontaktowe z nauczycielem akademickim:

Wykład - -

Seminarium - -

Ćwiczenia 30 + 30 2

Samodzielna praca studenta

Przygotowanie studenta do zajęć 30 1

Przygotowanie studenta do zaliczeń 15 0.5

Inne (jakie?) 15 0.5

Razem 120 4

11. Informacje dodatkowe

Regulamin zajęć w Studium Języków Obcych WUM:

1. Studium Języków Obcych (SJO) prowadzi zajęcia z języków nowożytnych i języka łacińskiego zgodnie z

43

programem studiów obowiązującym na danym kierunku.

2. Lektorat kończy się zaliczeniem lub zaliczeniem na ocenę i egzaminem w zależności od nauczanego języka oraz

kierunku studiów.

3. Przedmiotem nauczania jest język specjalistyczny, dostosowany do potrzeb zawodowych przyszłych absolwentów.

4. Podstawę zaliczenia przedmiotu stanowią: udział w zajęciach, pozytywne oceny uzyskane z kolokwiów

cząstkowych oraz pisemnego sprawdzianu końcowego i prezentacji w przypadku języków nowożytnych.

5. W przypadku nieobecności:

- dwie nieobecności w semestrze – obie należy zaliczyć w terminie do dwóch tygodni od daty nieobecności

- trzy nieobecności w semestrze – student zobowiązany jest napisać podanie do kierownika SJO z prośbą o

umożliwienie odrobienia i zaliczenia trzeciej nieobecności w trybie indywidualnym

- cztery i więcej nieobecności w semestrze – student zobowiązany jest do powtarzania semestru (w wypadku pobytu

w szpitalu lub długotrwałej choroby potwierdzonej zwolnieniem lekarskim student może ubiegać się o zgodę na

zaliczanie nieobecności w sesji poprawkowej).

6. Student ma obowiązek zgłosić się na pisemny sprawdzian zaliczający semestr w wyznaczonym terminie. W

przypadku niestawienia się, bądź niezaliczenia sprawdzianu, studentowi przysługuje jeden termin poprawkowy

ustalony przez prowadzącego. Sprawdzian poprawkowy należy zaliczyć nie później niż przed rozpoczęciem sesji

egzaminacyjnej. W przypadku niezaliczenia poprawy studentowi przysługuje drugi termin poprawkowy zgodnie z

regulaminem studiów. Student otrzymuje wpis do indeksu od wykładowcy i potwierdza go u kierownika lub

koordynatora zespołu wykładowców SJO. Potwierdzenia nie wymagają oceny wpisywane do e-indeksu.

7. Student ubiegający się o zwolnienie z lektoratu (przepisanie oceny) powinien złożyć stosowne podanie do

kierownika SJO w pierwszym tygodniu zajęć. Studentom pierwszego roku oceny nie będą przepisywane.

8. Forma egzaminu podana jest do wiadomości studentów w przewodniku dydaktycznym dla danego kierunku i roku

studiów.

9. Posiadanie certyfikatu z języka obcego, oceny z lektoratu na innym kierunku studiów w WUM lub innej uczelni

nie zwalnia z uczęszczania na zajęcia przewidziane programem studiów na aktualnym kierunku studiów.

10. Sprawy nieuregulowane niniejszym regulaminem będą rozstrzygane indywidualnie przez kierownictwo SJO.

44

PARAZYTOLOGIA

1. Metryczka

Nazwa Wydziału: Wydział Lekarski

Program kształcenia (kierunek studiów,

poziom i profil kształcenia, forma studiów,

np. Zdrowie publiczne I stopnia profil

praktyczny, studia stacjonarne):

Lekarski, obowiązkowy ogólny, studia stacjonarne i niestacjonarne

Rok akademicki: 2019/2020

Nazwa modułu/przedmiotu: Parazytologia

Kod przedmiotu (z systemu Pensum): 45142

46611

Jednostka/i prowadząca/e kształcenie: Katedra i Zakład Biologii Ogólnej i Parazytologii

Kierownik jednostki/jednostek: Prof. dr hab. Leszek Szablewski

Rok studiów (rok, na którym realizowany jest

przedmiot): II rok,

Semestr studiów (semestr, na którym

realizowany jest przedmiot): Semestr III

Typ modułu/przedmiotu (podstawowy,

kierunkowy, fakultatywny): podstawowy

Osoby prowadzące (imiona, nazwiska oraz

stopnie naukowe wszystkich wykładowców

prowadzących przedmiot):

Prof. dr hab. Leszek Szablewski, prof. dr hab. Barbara Grytner-

Zięcina, dr hab. Daniel Młocicki, dr Rusłan Sałamatin, dr

Aleksandra Sędzikowska, dr Anna Sulima-Celińska, dr Danuta

Szelenbaum-Cielecka, dr Monika Dybicz, dr Julia Dąbrowska, dr

Agnieszka Sobczyk-Kopcioł, mgr Joanna Twarowska-Małczyńska

Erasmus TAK/NIE (czy przedmiot dostępny

jest dla studentów w ramach programu

Erasmus):

nie

Osoba odpowiedzialna za sylabus (osoba, do

której należy zgłaszać uwagi dotyczące

sylabusa):

dr Anna Sulima-Celińska

Liczba punktów ECTS: 2

2. Cele kształcenia

45

- wyposażenie przyszłego lekarza w niezbędne wiadomości na temat biologii i morfofizjologii medycznie ważnych

gatunków pasożytów bytujących w tkankach, narządach oraz układach ludzkiego organizmu;

- przekazanie wiedzy o aktualnych problemach parazytologii lekarskiej, środowiskowych czynnikach inwazji i

dyspersji pasożytów, gatunkach oportunistycznych, o patogenezie i przebiegu chorób pasożytniczych w stanach

immunosupresji czy defektów immunologicznych oraz epidemiologii inwazji pasożytniczych;

- uświadomienie przyszłemu lekarzowi zagrożeń ze strony pasożytów, występujących w Polsce i na Świecie;

- poznanie zasad przeprowadzenia prawidłowego wywiadu parazytologicznego z pacjentem;

- zaznajomienie przyszłego lekarza z metodami nowoczesnej diagnostyki laboratoryjnej;

- zdobycie przez studenta umiejętności właściwej interpretacji wyników badań diagnostycznych.

3. Wymagania wstępne

- znajomość biologii pasożytów, omawianych na kolejnych ćwiczeniach, ze zwróceniem szczególnej uwagi na cykle

rozwojowe;

- zeszyt do ćwiczeń „Parazytologia” (dla WL);

- przybory do rysowania.

4. Przedmiotowe efekty kształcenia

Lista efektów kształcenia

Symbol przedmiotowego

efektu kształcenia Treść przedmiotowego efektu kształcenia

Odniesienie do efektu

kierunkowego (numer)

Symbol tworzony przez

osobę wypełniającą

sylabus (kategoria: W-

wiedza,

U-umiejętności,

K-kompetencje oraz numer

efektu)

Efekty kształcenia określają co student powinien

wiedzieć, rozumieć i być zdolny wykonać po zakończeniu

zajęć. Efekty kształcenia wynikają z celów danego

przedmiotu. Osiągniecie każdego z efektów powinno być

zweryfikowane, aby student uzyskał zaliczenie.

Numer kierunkowego

efektu kształcenia zawarty

w Rozporządzeniu

Ministra Nauki bądź

Uchwały Senatu WUM

właściwego kierunku

studiów.

C.W13. zna epidemiologię zarażeń pasożytami, z

uwzględnieniem geograficznego zasięgu ich

występowania;

zgodny

C.W15.

zna inwazyjne dla człowieka formy lub stadia rozwojowe

wybranych pasożytniczych grzybów, pierwotniaków,

helmintów i stawonogów, z uwzględnieniem

geograficznego zasięgu ich występowania;

zgodny

C.W16. omawia zasadę funkcjonowania układu pasożyt –

żywiciel oraz zna podstawowe objawy chorobowe

wywoływane przez pasożyty;

zgodny

C.W18. zna i rozumie podstawy diagnostyki parazytologicznej zgodny

C.U6.

ocenia zagrożenia środowiskowe oraz posługuje się

podstawowymi metodami pozwalającymi na wykrycie

obecności czynników szkodliwych (biologicznych i

chemicznych) w biosferze (w zakresie parazytologii);

zgodny

C.U7. rozpoznaje najczęściej spotykane pasożyty człowieka na

podstawie ich budowy, cykli życiowych oraz objawów

chorobowych;

zgodny

C.U9. przygotowuje preparat i rozpoznaje patogeny pod

mikroskopem (w zakresie parazytologii); zgodny

C.K. posiada świadomość konieczności indywidualnego

podejścia do pacjenta w celu postawienia prawidłowej

diagnozy;

zgodny

C.K.

umie przekazywać w społeczeństwie wiedzę na temat

zagrożeń parazytologicznych w kraju oraz w trakcie

podróży zagranicznych, szczególnie do rejonów

tropikalnych i endemicznych;

zgodny

46

C.K. posiada świadomość ciągłego dokształcania się; zgodny

C.K. posiada umiejętność współdziałania w grupie. zgodny

5. Formy prowadzonych zajęć

Forma Liczba godzin Liczba grup Minimalna liczba osób

w grupie

Wykład 0 nieobowiązkowe

Seminarium 10 28 nieobowiązkowe

Ćwiczenia 25 28 nieobowiązkowe

6. Tematy zajęć i treści kształcenia

Tematy ćwiczeń i seminariów:

Ćwiczenie 1. Nicienie (Ascaris lumbricoides, Enterobius vermicularis, Trichuris trichiura).

Ćwiczenie 2. Nicienie (Ancylostoma duodenale, Necator americanus, Strongyloides stercoralis, Toxocara canis,

Anisakis spp., Trichinella spp.).

Ćwiczenie 3. Przywry (Fasciola hepatica, Opisthorchis felineus, Dicrocoelium dendriticum, Fasciolopsis buski,

Schistosoma spp.).

Ćwiczenie 4. Tasiemce (Taenia solium, T. saginata, Rodentolepis nana, Hymenolepis diminuta, Dipylidium

caninum).

Ćwiczenie 5. Tasiemce (Diphyllobothrium latum, Spirometra erinaceieuropaei, Echinococcus granulosus, E.

multilocularis).

Ćwiczenie 6. Filarie (Brugia malayi, Loa loa, Onchocerca volvulus, Wuchereria bancrofti, Dirofilaria repens,

Dracunculus medinensis).

Ćwiczenie 7. Pierwotniaki (Giardia intestinalis, Trichomonas vaginalis, Trichomonas tenax, Entamoeba

histolytica/Entamoeba dispar, E. gingivalis, Balantidium coli).

Ćwiczenie 8. Pierwotniaki (Toxoplasma gondii, Acanthamoeba spp., Cryptosporidium parvum, Entamoeba coli,

Endolimax nana, Iodamoeba butchlii, Blastocystis hominis).

Ćwiczenie 9. Pierwotniaki (Plasmodium spp., Trypanosoma spp., Leishmania spp., Babesia spp.).

Ćwiczenie 10. Stawonogi pasożytnicze i przenosiciele patogenów – owady.

Ćwiczenie 11. Stawonogi pasożytnicze i przenosiciele patogenów – pajęczaki.

Ćwiczenie 12. Perspektywy wykorzystanie helmintów w terapii chorób autoimmunologicznych człowieka.

Zagrożenia inwazjami pasożytniczymi człowieka w dobie globalizacji.

Ćwiczenie 13. Diagnostyka laboratoryjna chorób pasożytniczych.

Ćwiczenie 14. Wybrane przypadki inwazji pasożytniczych. Rozpoznawanie preparatów. Zaliczenie.

7. Sposoby weryfikacji efektów kształcenia

Symbol

przedmiotowego

efektu

kształcenia

Symbole form

prowadzonych zajęć

Sposoby weryfikacji efektu

kształcenia Kryterium zaliczenia

C.W13; 16; 18 seminarium Zgodne z tab. 4 Kol.

C.W15; C.U7; 9; ćwiczenia j. w j. w

C.U6 seminarium, ćw. j. w. j. w.

CK seminarium j. w. j. w.

47

8. Kryteria oceniania

Forma zaliczenia przedmiotu: egzamin

ocena kryteria

2,0 (ndst) ≤ 50%

3,0 (dost)

3,5 (ddb)

4,0 (db)

4,5 (pdb)

5,0 (bdb)

9. Literatura

Literatura obowiązkowa:

1. Parazytologia i akaroentomologia medyczna / Red. A. Deryło. PWN, Warszawa 2002;

2. Zeszyt do ćwiczeń „Parazytologia” (dla I WL, 2 rok).

Literatura uzupełniająca:

1. Zarys parazytologii lekarskiej / Red. R. Kadłubowski & A. Kurnatowska. PZWl, Warszawa, 1999.

2. Choroby pasożytnicze /A. Buczek. Koliber, Lublin 2005.

3. Zarys parazytologii medycznej / J. Błaszkowska, T. Ferenc, P. Kurnatowski. Edra Urban & Partner, Wrocław

2017.

4. Atlas pasożytów człowieka /A. Buczek. Koliber, Lublin 2005.

5. Zarys Parazytologii Ogólnej / K. Niewiadomska, T. Pojmańska, B. Machnicka, A. Czubaj. PWN, Warszawa 2001.

6. Parazytologia w ochronie środowiska i zdrowia / Red. E. Lonc. Volumed, Wrocław 2001.

Czasopisma:

1. Przegląd Epidemiologiczny,

wersja on-line: http://www.przeglepidemiol.pzh.gov.pl

10. Kalkulacja punktów ECTS

Forma aktywności Liczba godzin Liczba punktów ECTS

Godziny kontaktowe z nauczycielem akademickim:

Wykład 0

Seminarium 10

Ćwiczenia 25

Samodzielna praca studenta:

Przygotowanie studenta do zajęć 10

Przygotowanie studenta do zaliczeń 30

48

Inne (jakie?)

Razem 75 3

11. Informacje dodatkowe

Każdego studenta obowiązuje wstępne przygotowanie się do zajęć. Studenci oglądają mikroskopowe i

makroskopowe preparaty różnych form rozwojowych pasożytów. W zeszytach ćwiczeniowych wykonują rysunki

dokumentujące oglądane preparaty. Rysunki zaliczane są pod koniec każdego ćwiczenia. Ze względu na kontakt z

materiałem inwazyjnym na zajęciach należy ściśle przestrzegać zaleceń higienicznych.

Obecność na wszystkich zajęciach jest obowiązkowa, na zajęcia należy przychodzić punktualnie. Opuszczone z

powodu choroby zajęcie (wymagane jest zwolnienie lekarskie) należy odrobić z inną grupą. Strona internetowa

Katedry: www.biologia.wum.edu.pl

49

GENETYKA

1. Metryczka

Nazwa Wydziału: Wydział Lekarski

Program kształcenia:

kierunek lekarski

sześcioletnie jednolite studia magisterskie

stacjonarne i niestacjonarne

Rok akademicki: 2019/2020

Nazwa modułu/przedmiotu: Genetyka

Kod przedmiotu: 45137

46605

Jednostka/i prowadząca/e kształcenie:

Zakład Genetyki Medycznej

Centrum Biostruktury, I Wydział Lekarski

ul. Pawińskiego 3c, 02-106 Warszawa

tel. 22 572 06 95, faks 22 572 06 96

http://www.genetyka.wum.edu.pl

Kierownik jednostki/jednostek: prof. dr hab. Rafał Płoski

Rok studiów: 2 (drugi)

Semestr studiów: 4 (czwarty)

Typ modułu/przedmiotu: podstawowy

Osoby prowadzące:

prof. dr hab. Rafał Płoski

dr hab. Krzysztof Szczałuba

dr hab. Agnieszka Pollak

dr n. med. Małgorzata Rydzanicz

dr. n biol. Joanna Kosińska

mgr Piotr Gasperowicz

mgr Victor Murcia-Pieńkowski

mgr Anna Walczak

mgr Maria Wypchło

mgr Karolina Rutkowska

Erasmus TAK/NIE nie

Osoba odpowiedzialna za sylabus

dr n. biol. Joanna Kosińska

jkosinska@wum.edu.pl

Zakład Genetyki Medycznej

Centrum Biostruktury, I Wydział Lekarski

ul. Pawińskiego 3c, 02-106 Warszawa

tel. 22 572 06 95, faks 22 572 06 96

Liczba punktów ECTS: 2

2. Cele kształcenia

Celem nauczania jest zapoznanie z teoretycznymi i laboratoryjnymi podstawami genetyki medycznej i klinicznej.

Podczas zajęć główny nacisk jest położony na naukę wykorzystania zdobytej wiedzy w praktyce. Studenci powinni

nauczyć się samodzielnego interpretowania podstawowych analiz genetycznych, zrozumieć zasady poradnictwa

50

genetycznego oraz poznać podstawowe techniki laboratoryjne i statystyczne wykorzystywane w badaniach

naukowych z zakresu genetyki człowieka.

3. Wymagania wstępne

Przed przystąpieniem do zajęć student:

1. zna funkcje nukleotydów w komórce; opisuje struktury I- i ll-rzędową DNA i RNA, wymienia oddziaływania

stabilizujące te struktury; opisuje strukturę chromatyny (B.W13.);

2. zna funkcje genomu, transkryptomu i proteomu człowieka oraz podstawowe metody stosowane w ich badaniu;

opisuje procesy replikacji, naprawy i rekombinacji DNA, transkrypcji i translacji, oraz degradacji DNA, RNA i

białek; zna podstawowe koncepcje regulacji ekspresji genów, w tym regulacji epigenetycznej (B.W14.);

3. zna procesy takie jak: cykl komórkowy, proliferacja, różnicowanie i starzenie się komórek, apoptoza i nekroza oraz

ich znaczenie dla funkcjonowania organizmu; wyjaśnia różnice pomiędzy mitozą i mejozą (B.W22.);

4. zna sposoby komunikacji między komórkami, a także między komórką a macierzą zewnątrzkomórkową oraz szlaki

przekazywania sygnałów w komórce i przykłady zaburzeń w tych procesach prowadzące do rozwoju nowotworów i

innych chorób (B.W21);

5. zaliczył przedmiot Biologia molekularna.

4. Przedmiotowe efekty kształcenia

Lista efektów kształcenia

Symbol przedmiotowego

efektu kształcenia Treść przedmiotowego efektu kształcenia

Odniesienie do efektu

kierunkowego (numer)

W1 zna podstawowe pojęcia z zakresu genetyki C.W1.

W2 opisuje zjawiska sprzężenia i współdziałania genów C.W2.

W3 zna czynniki wpływające na pierwotną i wtórną

równowagę genetyczną populacji C.W8.

W4

zna zasady dziedziczenia różnej liczby cech,

dziedziczenia cech ilościowych, niezależnego

dziedziczenia cech oraz dziedziczenia pozajądrowej

informacji genetycznej

C.W5.

W5

zna podstawy diagnostyki mutacji genowych i

chromosomowych odpowiedzialnych za choroby

dziedziczne oraz nabyte, w tym nowotworowe

C.W9.

U1

analizuje krzyżówki genetyczne oraz rodowody cech i

chorób człowieka oraz ocenia ryzyko urodzenia się

dziecka z aberracjami chromosomowymi

C.U1.

U2

szacuje ryzyko ujawnienia się danej choroby u

potomstwa w oparciu o predyspozycje rodzinne i wpływ

czynników środowiskowych

C.U5.

K1 posiada świadomość własnych ograniczeń i umiejętność

stałego dokształcania się. K.S4.

5. Formy prowadzonych zajęć

Forma Liczba godzin Liczba grup Minimalna liczba osób

w grupie

Wykład 0

Seminarium 8

Ćwiczenia 17

6. Tematy zajęć i treści kształcenia

1. Podstawy wywiadu genetycznego i analiza rodowodowa. Rodzaje dziedziczenia u człowieka. Piętnowanie

rodzicielskie. Tworzenie rodowodów na podstawie przypadków klinicznych. Analiza rodzajów dziedziczenia – W1,

51

W5

2. Wprowadzanie do badań cytogenetycznych. Chromosomowe podstawy chorób człowieka. Techniki cytogenetyki

molekularnej. Analiza wyników cytogenetycznych. Zastosowanie internetowych baz danych w analizie CGH – W1,

W3, W4, U1, U2

3. Szacowanie ryzyka genetycznego w chorobach wieloczynnikowych. Przydatność wyliczania RR i OR w genetyce

medycznej. Wyliczanie ryzyka nawrotu chorób jednogenowych. Szacowanie prawdopodobieństwa wystąpienia

choroby w rodzinie z wykorzystanie teorii Bayesa – W1, W3, U1, U2, K1

4. Przydatność wyliczania LR w genetyce medycznej. Obliczanie prawdopodobieństwa w rodowodach – U1

5. Mutacje de novo. Wyliczanie ryzyka genetycznego z uwzględnieniem mutagenezy – W1, W3, U1, U2

6. Medycyna spersonalizowana – sekwencjonowanie całogenomowe DNA. Analiza wyników sekwencjonowania

DNA – W1, U2, K1

7. Identyfikacja i mapowanie genów. Analiza sprzężeń – W1, W2, U1, U2

7. Sposoby weryfikacji efektów kształcenia

Symbol

przedmiotowego

efektu

kształcenia

Symbole form

prowadzonych zajęć

Sposoby weryfikacji efektu

kształcenia Kryterium zaliczenia

W1 – W5, U1-

U2 C, S raport z wykonanego zadania

poprawne wykonanie zadania

(sporządzenie rodowodu na

podstawie opisu klinicznego

rodziny, zinterpretowanie wyniku

badania genetycznego, wyliczenie

ryzyka genetycznego,

zdefiniowanie pojęcia,

wytłumaczenie procesu

biologicznego)

W1-W5, U1-U2 C, S kolokwium testowe (25 pytań) Uzyskanie co najmniej 13 punktów

K1 C, S raport z wykonanego zadania

poprawne wykonanie zadania

(analiza przypadku klinicznego na

podstawie analizy wariantów oraz

opisu klinicznego probanta,

zinterpretowanie wyniku badania

genetycznego zgodnie z aktualnym

stanem wiedzy)

8. Kryteria oceniania

Forma zaliczenia przedmiotu: zaliczenie bez oceny

ocena kryteria

2,0 (ndst) Uzyskanie poniżej 51% maksymalnej liczby punktów

3,0 (dost) Uzyskanie co najmniej 51% maksymalnej liczby

punktów

3,5 (ddb) Uzyskanie co najmniej 61% maksymalnej liczby

punktów

4,0 (db) Uzyskanie co najmniej 71% maksymalnej liczby

punktów

4,5 (pdb) Uzyskanie co najmniej 81% maksymalnej liczby

punktów

5,0 (bdb) Uzyskanie co najmniej 91% maksymalnej liczby

punktów

52

9. Literatura

Literatura obowiązkowa:

Genetyka medyczna

Jorde Lynn B., Carey John C., Bamshad Michael J.

Urban & Partner, 2014

10. Kalkulacja punktów ECTS

Forma aktywności Liczba godzin Liczba punktów ECTS

Godziny kontaktowe z nauczycielem akademickim:

Wykład 0 0

Seminarium 8 0,5

Ćwiczenia 17 0,5

Samodzielna praca studenta:

Przygotowanie studenta do zajęć 15 0,5

Przygotowanie studenta do zaliczeń 10 0,5

Inne (jakie?) 0 0

Razem 50 2

11. Informacje dodatkowe

Osoba odpowiedzialna za sprawy studenckie: dr n. biol. Joanna Kosińska

jkosinska@wum.edu.pl

Sekretariat Zakładu znajduje się przy ul. Pawińskiego 3c w pokoju nr 3 i jest czynny od poniedziałku do czwartku w

godz. 930-1500. Indeksy złożone w Zakładzie należy wypełnić zgodnie z Kartą okresowych osiągnięć studenta.

Studentów zainteresowanych genetyką medyczną, chętnych do podjęcia współpracy przy projektach naukowych

realizowanych w Zakładzie Genetyki Medycznym zapraszamy do kontaktu z kierownikiem ZGM – prof. Rafałem

Płoskim.

Regulamin zajęć:

Rozdział 1. Informacje ogólne

1. Zajęcia odbywają się w sali dydaktycznej podanej w planie zajęć przez Dziekanat właściwego Wydziału

Lekarskiego WUM.

2. Zajęcia odbywają się według harmonogramu ustalonego przez Dziekanat właściwego Wydziału Lekarskiego

WUM.

3. Uczestniczenie w zajęciach odbywa się w grupach dziekańskich. Zmiana grupy dziekańskiej na czas

trwania zajęć możliwa jest jedynie w szczególnych sytuacjach losowych i wymaga zgody Dziekana ds.

studenckich oraz osoby odpowiedzialnej za sprawy studenckie w Zakładzie Genetyki Medycznej

(ZGM). Odrabianie pojedynczych zajęć z inną grupą należy uzgodnić z osobą odpowiedzialną za

dydaktykę.

4. Zajęcia rozpoczynają się punktualnie o godzinie podanej w planie zajęć udostępnionym przez właściwy

Dziekanat.

5. Spóźnienie się studenta na zajęcia przekraczające 15 minut jest traktowane jak nieobecność i

powoduje niezaliczenie zajęć w danym dniu.

6. W przypadku odbywania zajęć w sali seminaryjnej Zakładu Genetyki Medycznej obowiązuje całkowity

zakaz spożywania posiłków oraz napojów w części komputerowej sali. Sala seminaryjna musi być

pozostawiona w ładzie i porządku.

7. Zaliczenie zajęć jest stwierdzeniem uczęszczania i aktywnego udziału w zajęciach.

Rozdział 2. Organizacja zajęć na czwartym semestrze

1. Podstawą zaliczenia przedmiotu na czwartym semestrze jest uzyskanie pozytywnej oceny z kolokwium oraz

53

zaliczenie wszystkich seminariów i ćwiczeń.

2. Kolokwium jest formie testowej.

3. Warunkiem dopuszczenia do kolokwium jest obecność na wszystkich seminariach i zaliczenie

wszystkich ćwiczeń. Każda nieobecność powoduje niezaliczenie przedmiotu.

4. W razie negatywnego wyniku kolokwium, kolokwium powtarza się jeden raz.

5. Nieobecność studenta na kolokwium, z innego powodu niż choroba potwierdzona zaświadczeniem

lekarskim, jest równoznaczna z nieprzystąpieniem do kolokwium. Nieprzystąpienie do kolokwium bez

usprawiedliwienia jest równoznaczne z utratą danego terminu kolokwium.

6. W przypadku niesamodzielnego udzielania odpowiedzi podczas kolokwium, zakłócenia przebiegu

kolokwium, złamania zakazu korzystania z materiałów dodatkowych oraz zakazu posiadania urządzeń

służących do przekazu i odbioru informacji student zostaje wykluczony z udziału w kolokwium, co jest

równoznaczne z otrzymaniem oceny niedostatecznej.

7. Zaliczenie zajęć na czwartym semestrze jest podstawą dopuszczenia do egzaminu.

Rozdział 3. Organizacja zajęć na piątym semestrze

1. Warunkiem uczestnictwa w zajęciach na piątym semestrze jest zaliczenie zajęć na czwartym semestrze.

2. Podstawą zaliczenia przedmiotu na piątym semestrze jest obecność na wszystkich seminariach i zaliczenie

wszystkich ćwiczeń. Każda nieobecność powoduje niezaliczenie przedmiotu.

3. Pojedyncze nieobecności można zaliczyć w trakcie zajęć z inną grupą po uzgodnieniu z osobą

odpowiedzialną za dydaktykę.

4. Zaliczenie zajęć na piątym semestrze jest podstawą dopuszczenia do egzaminu.

Rozdział 4. Egzamin

1. Egzamin odbywa się w sesji zimowej po piątym semestrze.

2. Zakres tematyczny egzaminu pokrywa program nauczania przedmiotu Genetyka na czwartym oraz

piątym semestrze studiów.

3. Egzamin ma formę testu składającego się z 50 pytań.

4. Warunkiem dopuszczenia do egzaminu jest zaliczenie przedmiotów Genetyka na czwartym oraz piątym

semestrze studiów.

5. W razie negatywnego wyniku egzaminu, studentowi przysługuje egzamin poprawkowy w sesji

poprawkowej.

6. Nieobecność studenta na egzaminie lub egzaminie poprawkowym, z innego powodu niż choroba

potwierdzona zaświadczeniem lekarskim, jest równoznaczna z nieprzystąpieniem do egzaminu lub egzaminu

poprawkowego. Nieprzystąpienie do egzaminu lub egzaminu poprawkowego bez usprawiedliwienia jest

równoznaczne z utratą danego terminu egzaminu lub egzaminu poprawkowego.

7. W przypadku niesamodzielnego udzielania odpowiedzi podczas egzaminu, zakłócenia przebiegu egzaminu,

złamania zakazu korzystania z materiałów dodatkowych oraz zakazu posiadania urządzeń służących do

przekazu i odbioru informacji lub otwierania książeczek testowych zanim komisja egzaminacyjna na to

zezwoli lub dokonywania zmian w karcie odpowiedzi po ogłoszeniu końca egzaminu student zostaje

wykluczony udziału w egzaminu lub egzaminu poprawkowego, co jest równoznaczne z otrzymaniem oceny

niedostatecznej.

8. W czasie 10 minut przed końcem egzaminu oraz w trakcie zbierania kart egzaminacyjnych oraz

książeczek testowych studenci zobowiązani są do zachowania ciszy oraz pozostania na miejscach. W

przypadku niezastosowania się do powyższego egzamin studenta zostanie unieważniony, co jest

równoznaczne z otrzymaniem oceny niedostatecznej.

9. Wszelkie zastrzeżenia lub nieprawidłowości dotyczące przebiegu egzaminu, w tym ewentualne błędy w

karcie pytań, student powinien zgłosić w formie pisemnej członkom Zespołu Egzaminującego przed

opuszczeniem sali egzaminacyjnej. Po tym czasie uwagi co do pytań nie będą rozpatrywane.

10. Zakład poda do wiadomości studentów wyniki egzaminu nie później niż w ciągu 3 dni roboczych od dnia

przeprowadzenia egzaminu. Wyniki zostaną opublikowane w witrynie internetowej Zakładu

(http://www.genetyka.wum.edu.pl) oraz w gablocie informacyjnej w Zakładzie (ul. Pawińskiego 3c).

11. Termin wglądu studenta we własną pracę egzaminacyjną zostaje podany łącznie z wynikami egzaminu.

12. Wgląd we własną pracę egzaminacyjną odbywa się wyłącznie w godzinach podanych przez Zakład.

13. Jakiekolwiek uwagi co do oceny mogą być zgłoszone na piśmie w godzinach wglądu w prace

egzaminacyjne.

14. Protokół z egzaminu sporządzany jest bezpośrednio po wygaśnięciu terminu wglądu w prace egzaminacyjne.

Po tym czasie jakiekolwiek uwagi co do egzaminu nie są przyjmowane, a wyniki są traktowane jako

ostateczne i niemodyfikowalne.

15. Indeks uzupełniony zgodnie z kartą okresowych osiągnięć studenta powinien zostać złożony w sekretariacie

Zakładu w wyznaczonym terminie.

54

HIGIENA I EPIDEMIOLOGIA

1. Metryczka

Nazwa Wydziału: Wydział Lekarski

Program kształcenia (kierunek studiów,

poziom i profil kształcenia, forma studiów,

np. Zdrowie publiczne I stopnia profil

praktyczny, studia stacjonarne):

lekarski, studia 6 letnie jednolite, profil ogólnoakademicki, stacjonarne

i niestacjonarne

Rok akademicki: 2019/2020

Nazwa modułu/przedmiotu: Higiena i epidemiologia

Kod przedmiotu (z systemu Pensum): 45138

46606

Jednostka/i prowadząca/e kształcenie: Zakład Medycyny Społecznej i Zdrowia Publicznego

Kierownik jednostki/jednostek: dr hab. n. med. Aneta Nitsch - Osuch

Rok studiów (rok, na którym realizowany jest

przedmiot): II

Semestr studiów (semestr, na którym

realizowany jest przedmiot): III (zimowy), IV (letni)

Typ modułu/przedmiotu (podstawowy,

kierunkowy, fakultatywny): zaawansowany

Osoby prowadzące (imiona, nazwiska oraz

stopnie naukowe wszystkich wykładowców

prowadzących przedmiot):

Dr hab. n. med. Aneta Nitsch - Osuch

Dr n. med. Krzysztof Kanecki

Dr inż. Katarzyna Okręglicka

Dr inż. Irena Kosińska

Dr inż. Jan Sobótka

Dr n. med. Patryk Tarka

Dr n. o zdr. Izabela Gołębiak

Lek. Anna Jagielska

Mgr Aleksandra Kozłowska

Erasmus TAK/NIE (czy przedmiot dostępny

jest dla studentów w ramach programu

Erasmus):

tak

Osoba odpowiedzialna za sylabus (osoba, do

której należy zgłaszać uwagi dotyczące

sylabusa):

Dr inż. Katarzyna Okręglicka

Liczba punktów ECTS: 1.0

2. Cele kształcenia

1. Przedstawienie historii, podstawowych definicji i zadań higieny, epidemiologii i promocji zdrowia.

2. Przekazanie wiedzy o zdrowym stylu życia: prawidłowe żywienie, prawidłowa aktywność fizyczna, unikanie

nałogów, zdrowe środowisko i inne.

3. Zasady motywowania pacjentów do zachowań prozdrowotnych.

4. Zasady profilaktyki chorób zakaźnych oraz przewlekłych chorób niezakaźnych.

55

5. Przekazanie wiedzy o epidemiologicznych metodach oceny zdrowia populacji oraz czynników ryzyka chorób.

6. Nabycie umiejętności interpretacji wyników pomiarów w celu oceny stanu zdrowia jednostki i populacji oraz

ich praktycznego zastosowania w promocji zdrowia i medycynie klinicznej.

3. Wymagania wstępne

Opanowanie wiedzy i umiejętności z zakresu chemii, biologii, patofizjologii i fizjologii człowieka oraz wiedzy o

środowisku.

4. Przedmiotowe efekty kształcenia

Lista efektów kształcenia

Symbol przedmiotowego

efektu kształcenia Treść przedmiotowego efektu kształcenia

Odniesienie do efektu

kierunkowego (numer)

W1

zna metody oceny stanu zdrowia jednostki i populacji,

różne systemy klasyfikacji chorób i procedur medycz-

nych

G.W.1.

W2

zna sposoby identyfikacji i badania czynników ryzyka,

wady i zalety różnego typu badań epidemiologicznych

oraz miary świadczące o obecności zależności

przyczynowo-skutkowej

G.W.2.

W3

zna epidemiologię chorób zakaźnych i przewlekłych,

sposoby zapobiegania ich występowaniu na różnych eta-

pach naturalnej historii choroby oraz rolę nadzoru

epidemiologicznego

G.W.3.

W4

zna zasady promocji zdrowia, jej zadania oraz główne

kierunki działania, ze szczególnym uwzględnieniem zna-

jomości roli elementów zdrowego stylu życia

G.W.5.

W5

interpretuje miary częstości występowania chorób i

niepełnosprawności, ocenia sytuację epidemiologiczną

chorób powszechnie występujących w kraju

G.W.13.

U1 opisuje strukturę demograficzną ludności i na tej

podstawie ocenia problemy zdrowotne populacji G.U.1.

U2

zbiera informacje na temat obecności czynników ryzyka

chorób zakaźnych i przewlekłych oraz planuje działania

profilaktyczne na różnym poziomie zapobiegania

G.U.2.

U3 stara się unikać popełnienia błędu medycznego we

własnych działaniach G.U.6.

U4 obsługuje proste przyrządy pomiarowe oraz ocenia

dokładność wykonywanych pomiarów B.U10.

K1 Posiada świadomość własnych ograniczeń i umiejętność

stałego dokształcania się K.S4

5. Formy prowadzonych zajęć

Forma Liczba godzin Liczba grup Minimalna liczba osób

w grupie

Wykład 0 0 -

Seminarium 10 Min.19 20 osób

Ćwiczenia 20 Min. 38 10 osób

6. Tematy zajęć i treści kształcenia

Seminaria

S1. Historia higieny i epidemiologii. Podstawowe pojęcia i definicje.

S2. Współczesne zadania promocji zdrowia, ze szczególnym uwzględnieniem znajomości roli elementów zdrowego

stylu życia.

56

S3. Nadzór sanitarno – epidemiologiczny.

S4. Aktualna sytuacja przewlekłych chorób niezakaźnych w Polsce i na świecie.

S5. Zdrowie a środowisko. Realizacja promocji zdrowia w miejscu pracy.

S6. Aktualna sytuacja chorób zakaźnych w Polsce i na świecie. Nowe i ponownie pojawiające się choroby zakaźne.

S7. Zasady profilaktyki przewlekłych chorób niezakaźnych.

S8. Rodzaje badań epidemiologicznych. Epidemiologia środowiskowa. Badania kliniczno – kontrolne i kohortowe.

Eksperyment kliniczny.

S9. Higiena rąk jako podstawowa procedura zapobiegania zakażeniom szpitalnym oraz zapewnienia bezpieczeństwa

pacjentom i personelowi medycznemu. Higiena szpitalna.

Ćwiczenia:

C1. Zdrowy styl życia w codziennej praktyce lekarskiej. Badania przesiewowe.

C2. Metody motywowania pacjentów do prozdrowotnego stylu życia.

C3. Identyfikacja osobniczych i środowiskowych czynników ryzyka.

C4. Postępowanie profilaktyczne w leczeniu wczesnych stadiów przewlekłych chorób niezakaźnych.

C5. Metody oceny stanu zdrowia jednostki i populacji. Karta zgonu

C6.Klasyfikacje chorób i procedur medycznych. Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych

C7. Epidemiologia w praktyce: planowanie badań, dobór testów, interpretacja wyników. Wykorzystanie metod

statystycznych.

C8. Metody zapobiegania chorobom zakaźnym na poziomie populacyjnym. Ruchy antyszczepionkowe. Zgłoszenie

niepożądanego odczynu poszczepiennego (NOP) w codziennej praktyce lekarskiej.

C9. Zgłoszenie choroby zakaźnej i patogenu alarmowego. Opracowanie ogniska choroby zakaźnej.

C10. Higiena rąk – ćwiczenia praktyczne

C11. Jakość powietrza a zdrowie.

7. Sposoby weryfikacji efektów kształcenia

Symbol

przedmiotowego

efektu

kształcenia

Symbole form

prowadzonych zajęć

Sposoby weryfikacji efektu

kształcenia Kryterium zaliczenia

W1-3 S1 Aktywne uczestnictwo w

seminarium oraz test.

Zaliczenie seminarium. Zaliczenie

testu.

W4 S2 Aktywne uczestnictwo w

seminarium oraz test.

Zaliczenie seminarium. Zaliczenie

testu.

W2, W3 S3 Aktywne uczestnictwo w

seminarium oraz test.

Zaliczenie seminarium. Zaliczenie

testu.

W2 S4 Aktywne uczestnictwo w

seminarium oraz test.

Zaliczenie seminarium. Zaliczenie

testu.

W4, U2 S5 Aktywne uczestnictwo w

seminarium oraz test.

Zaliczenie seminarium. Zaliczenie

testu.

W2, W3, U4, K1 S6 Aktywne uczestnictwo w

seminarium oraz test.

Zaliczenie seminarium. Zaliczenie

testu.

W1-4, U4, K1 S7 Aktywne uczestnictwo w

seminarium oraz test.

Zaliczenie seminarium. Zaliczenie

testu.

W3, W5 S8 Aktywne uczestnictwo w

seminarium oraz test.

Zaliczenie seminarium. Zaliczenie

testu.

W4, U2, U4, K1 S9 Aktywne uczestnictwo w

seminarium oraz test.

Zaliczenie zajęć praktycznych.

Zaliczenie testu

W2, U2 C1

Aktywne uczestnictwo w

ćwiczeniach, obserwacja

nabywania umiejętności i

kompetencji oraz test.

Zaliczenie zajęć praktycznych.

Pozytywna ocena nabytych

umiejętności i kompetencji uzyskana

u Prowadzącego zajęcia.

Zaliczenie testu

W4, U2-4 C2

Aktywne uczestnictwo w

ćwiczeniach, obserwacja

nabywania umiejętności i

kompetencji oraz test.

Zaliczenie zajęć praktycznych.

Pozytywna ocena nabytych

umiejętności i kompetencji uzyskana

u Prowadzącego zajęcia.

Zaliczenie testu

57

W4, U2-3 C3

Aktywne uczestnictwo w

ćwiczeniach, obserwacja

nabywania umiejętności i

kompetencji oraz test.

Zaliczenie zajęć praktycznych.

Pozytywna ocena nabytych

umiejętności i kompetencji uzyskana

u Prowadzącego zajęcia.

Zaliczenie testu

W4, U2-3 C4

Aktywne uczestnictwo w

ćwiczeniach, obserwacja

nabywania umiejętności i

kompetencji oraz test.

Zaliczenie zajęć praktycznych.

Pozytywna ocena nabytych

umiejętności i kompetencji uzyskana

u Prowadzącego zajęcia.

Zaliczenie testu

W2-3, W5, U1,

U3 C5

Aktywne uczestnictwo w

ćwiczeniach, obserwacja

nabywania umiejętności i

kompetencji oraz test.

Zaliczenie zajęć praktycznych.

Pozytywna ocena nabytych

umiejętności i kompetencji uzyskana

u Prowadzącego zajęcia.

Zaliczenie testu

W2-3, W5, U1,

U3 C6

Aktywne uczestnictwo w

ćwiczeniach, obserwacja

nabywania umiejętności i

kompetencji oraz test.

Zaliczenie zajęć praktycznych.

Pozytywna ocena nabytych

umiejętności i kompetencji uzyskana

u Prowadzącego zajęcia.

Zaliczenie testu

W2-3, W5, U1,

U3 C7

Aktywne uczestnictwo w

ćwiczeniach, obserwacja

nabywania umiejętności i

kompetencji oraz test.

Zaliczenie zajęć praktycznych.

Pozytywna ocena nabytych

umiejętności i kompetencji uzyskana

u Prowadzącego zajęcia.

Zaliczenie testu

W2-5, U1-3 C8

Aktywne uczestnictwo w

ćwiczeniach, obserwacja

nabywania umiejętności i

kompetencji oraz test.

Zaliczenie zajęć praktycznych.

Pozytywna ocena nabytych

umiejętności i kompetencji uzyskana

u Prowadzącego zajęcia.

Zaliczenie testu

W2-3, W5, U1,

U3 C9

Aktywne uczestnictwo w

ćwiczeniach, obserwacja

nabywania umiejętności i

kompetencji oraz test.

Zaliczenie zajęć praktycznych.

Pozytywna ocena nabytych

umiejętności i kompetencji uzyskana

u Prowadzącego zajęcia.

Zaliczenie testu

W2-5, U1-4 C10

Aktywne uczestnictwo w

ćwiczeniach, obserwacja

nabywania umiejętności i

kompetencji oraz test.

Zaliczenie zajęć praktycznych.

Pozytywna ocena nabytych

umiejętności i kompetencji uzyskana

u Prowadzącego zajęcia.

Zaliczenie testu

W2, U2 C11

Aktywne uczestnictwo w

ćwiczeniach, obserwacja

nabywania umiejętności i

kompetencji oraz test.

Zaliczenie zajęć praktycznych.

Pozytywna ocena nabytych

umiejętności i kompetencji uzyskana

u Prowadzącego zajęcia.

Zaliczenie testu

8. Kryteria oceniania

Forma zaliczenia przedmiotu:

1. Uzyskanie pozytywnej opinii Prowadzącego zajęcia w zakresie nabytych umiejętności i kompetencji

poświadczonej w Protokole zaliczenia przedmiotu.

3. Test jednokrotnego wyboru

ocena kryteria

2,0 (ndst) Poniżej 61% prawidłowych odpowiedzi

3,0 (dost) 61-75% prawidłowych odpowiedzi

3,5 (ddb) 76-80% prawidłowych odpowiedzi

58

4,0 (db) 81-86% prawidłowych odpowiedzi

4,5 (pdb) 87-90% prawidłowych odpowiedzi

5,0 (bdb) Powyżej 90% prawidłowych odpowiedzi

9. Literatura

Literatura obowiązkowa:

1. „Środowiskowe czynniki zdrowia w zarysie” – skrypt dla studentów pod red. L. Kłosiewicz – Latoszek i H.

Kirschnera, WUM Warszawa 2008

2. „Higiena, profilaktyka i organizacja w zawodach medycznych” pod. red. J.T.Marcinkowskiego, PZWL,

Warszawa 2003 (wybrane rozdziały)

3. „Żywienie człowieka zdrowego i chorego” pod. red. J. Hasika i J. Gawęckiego, PWN, Warszawa 2005

(wybrane rozdziały)

4. „Epidemiologia w zdrowiu publicznym” J.Bzdęga, A.Gębska-Kuczerowska (red): Wydawnictwo Lekarskie

PZWL, Rok wydania 2010

5. „Medycyna zapobiegawcza i środowiskowa” pod. red. Z. Jethona i A. Grzybowskiego, PZWL, Warszawa

2000 (wybrane rozdziały)

6. „Nowy model promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej” pod. red. L. Barić i H. Osińskiej, Polskie

Towarzystwo Oświaty Zdrowotnej, Warszawa 2010 (wybrane rozdziały)

7. Jędrychowski W.: Podstawy epidemiologii: Metody badań oraz materiały ćwiczeniowe. Wyd. Uniwersytetu

Jagielońskiego, Kraków 2002.

8. Jędrychowski W.: Zasady planowania i prowadzenia badań naukowych w medycynie. Wydawnictwo

Uniwersytetu Jagielońskiego, Kraków 2004.

9. Jędrychowski W. .Epidemiologia w medycynie klinicznej i zdrowiu publicznym. Wydawnictwo Uniwersytetu

Jagielońskiego, Kraków 2010.

10. Epidemiologia w klinice (red. Józej P. Knap) Wydawnictwo Warszawski Uniwersytet Medyczny, Warszawa,

2013.

11. www.who.org

Literatura uzupełniająca:

Książki:

1. „Żywność z zdrowie i prawo” pod. red. H. Gertig i G. Dudy, PZWL, Warszawa 2004

2. „Kompendium wiedzy o żywności, żywieniu i zdrowiu” pod. red. J. Gawęckiego i T. Mossor –

Pietraszewskiej, PWN, Warszawa 2004

3. „Modern nutrition in health and disease” pod. red. ME Skills i wsp., LWW, 10th edition

4.

Czasopisma:

1. Problemy Higieny i Epidemiologii

2. Polish Journal of Nutrition

3. American Journal of Preventive Medicine

10. Kalkulacja punktów ECTS

Forma aktywności Liczba godzin Liczba punktów ECTS

Godziny kontaktowe z nauczycielem akademickim:

Wykład 0

Seminarium 10

Ćwiczenia 20 1,0

Samodzielna praca studenta (przykładowe formy pracy): przygotowanie do zajęć praktycznych 15h,

przygotowanie do zaliczenia 15h

Przygotowanie studenta do zajęć 15h

59

Przygotowanie studenta do zaliczeń 15h

Razem 60h 1,0

11. Informacje dodatkowe

• Rozkład zajęć podany jest na tablicy informacyjnej Zakładu.

• Zajęcia prowadzone są w formie seminariów i ćwiczeń.

• Przed przestąpieniem do seminariów studenci powinni zapoznać się z zalecaną literaturą.

• Obecność na zajęciach jest obowiązkowa. Nieobecność należy odrobić z dowolną grupą Wydziału

Lekarskiego po uprzednim ustaleniu w sekretariacie Zakładu

• W szczególnie uzasadnionych przypadkach dopuszczalne jest odrobienie nieobecności na indywidualnie

określonych zasadach.

• Studenci są zobowiązani do zaliczenia przedmiotu w semestrze, w którym przystąpili do zajęć.

• Zmiana grupy jest możliwa po uzyskaniu zgody Kierownika Zakładu.

• Warunkiem przystąpienia do zaliczenia zajęć (seminariów i ćwiczeń) jest obecność na wszystkich zajęciach

oraz uzyskanie pozytywnej opinii Prowadzącego zajęcia w zakresie nabytych umiejętności i kompetencji

poświadczonej w Protokole zaliczenia przedmiotu

• Termin kolokwium pisemnego uzgadniany jest z opiekunem grupy po zakończeniu zajęć (na ostatnich

zajęciach z przedmiotu)

60

KOMUNIKACJA MEDYCZNA

1. Metryczka

Nazwa Wydziału: Wydział Lekarski

Program kształcenia (kierunek studiów,

poziom i profil kształcenia, forma studiów,

np. Zdrowie publiczne I stopnia profil

praktyczny, studia stacjonarne):

kierunek lekarski sześcioletnie jednolite studia magisterskie, profil

ogólnoakademicki

Rok akademicki: 2019/2020

Nazwa modułu/przedmiotu: Komunikacja medyczna

Kod przedmiotu (z systemu Pensum): 45146

46609

Jednostka/i prowadząca/e kształcenie: Studium Komunikacji Medycznej

Kierownik jednostki/jednostek: dr n. społ. Antonina Doroszewska

Rok studiów (rok, na którym realizowany jest

przedmiot): II

Semestr studiów (semestr, na którym

realizowany jest przedmiot): letni

Typ modułu/przedmiotu (podstawowy,

kierunkowy, fakultatywny): podstawowy

Osoby prowadzące (imiona, nazwiska oraz

stopnie naukowe wszystkich wykładowców

prowadzących przedmiot):

dr Antonina Doroszewska, dr Elżbieta Sideris,

lek. Agnieszka Oronowicz-Jaśkowiak, lek.Michał Nowosielski, mgr

Wojciech Oronowicz-Jaśkowiak

Erasmus TAK/NIE (czy przedmiot dostępny

jest dla studentów w ramach programu

Erasmus):

Nie

Osoba odpowiedzialna za sylabus (osoba, do

której należy zgłaszać uwagi dotyczące

sylabusa):

Dr Antonina Doroszewska antonina.doroszewska@wum.edu.pl

Liczba punktów ECTS: 1

2. Cele kształcenia

1. Przekazanie wiedzy na temat celów komunikacji interpersonalnej oraz komunikacji w praktyce medycznej.

2. Przekazanie wiedzy o metodach usprawniających komunikację w praktyce medycznej oraz pogłębienie

umiejętności w tym zakresie.

3. Przekazanie wiedzy w zakresie komunikacji w trudnych sytuacjach, takich jak przekazywanie niepomyślnych

informacji, radzenie sobie z oczekiwaniami pacjenta i jego bliskich.

4. Zdobycie i rozwinięcie podstawowych umiejętności komunikacyjnych w rozmowie z pacjentem.

5. Rozpoznanie ograniczeń, przyzwyczajeń, które utrudniają komunikację z pacjentem.

6. Rozwinięcie i pogłębienie umiejętności komunikacyjnych w rozmowie z pacjentem, poznanie zasad

wspólnego podejmowania decyzji.

7. Pogłębienie umiejętności przekazywania informacji w sposób dostosowany do możliwości pacjenta oraz

61

uwzględnienia perspektywy pacjenta w komunikacji.

8. Kształtowanie postawy lekarza w stosunku do pacjenta opartej na szacunku, prawie do autonomii, zaufaniu i

empatii

9. Zdobycie umiejętności ustrukturyzowanego zbierania informacji w formie wywiadu lekarskiego.

10. Rozpoznanie czynników wpływających na postrzeganie lekarzy przez pacjentów.

11. Kształtowanie kompetencji udzielania informacji zwrotnej na temat powierzonemu komuś i zrealizowanego

zadania.

3. Wymagania wstępne

1. Wiedza na temat relacji międzyludzkich i komunikacji interpersonalnej na poziomie liceum

ogólnokształcącego

2. Zaliczenie przedmiotu Etyka lekarska z elementami filozofii.

4. Przedmiotowe efekty kształcenia

Lista efektów kształcenia

Symbol przedmiotowego

efektu kształcenia Treść przedmiotowego efektu kształcenia

Odniesienie do efektu

kierunkowego (numer)

W1

rozumie znaczenie komunikacji werbalnej i niewerbalnej

w procesie komunikowania się z pacjentami oraz pojęcie

zaufania w interakcji z pacjentem

D.W4

W2 zna zasady motywowania pacjentów do prozdrowotnych

zachowań i informowania o niepomyślnym rokowaniu D.W12

W3 ma świadomość wpływu zachowań lekarza na opinię

pacjenta

U1

uwzględnia w procesie postępowania terapeutycznego

subiektywne potrzeby i oczekiwania pacjenta wynikające

z uwarunkowań społeczno-kulturowych

D.U1

U2

przeprowadza rozmowę z pacjentem dorosłym,

dzieckiem i rodziną z zastosowaniem techniki

aktywnego słuchania i wyrażania empatii, a także

rozmawia z pacjentem o jego sytuacji życiowej

D.U5

U3

informuje pacjenta o celu, przebiegu i ewentualnym

ryzyku proponowanych działań diagnostycznych lub

terapeutycznych i uzyskuje jego świadomą zgodę

D.U6

U4 przekazuje pacjentowi i jego rodzinie informacje o

niekorzystnym rokowaniu D.U7

U5 przeprowadza wywiad lekarski z pacjentem dorosłym E.U1

K1 potrafi nawiązać i utrzymać głęboki i pełen szacunku

kontakt z chorym

K2 kieruje się dobrem chorego, stawiając je na pierwszym

miejscu

K3 przestrzega tajemnicy lekarskiej i praw pacjenta

K4 posiada świadomość własnych ograniczeń i umiejętność

stałego dokształcania się

K5 potrafi przekazywać informację zwrotną na temat

62

powierzonego i zrealizowanego przez kogoś zadania.

5. Formy prowadzonych zajęć

Forma Liczba godzin Liczba grup Minimalna liczba osób

w grupie

Wykład (e-learning) 20 1 cały kurs

Seminarium

Ćwiczenia 12 40 10

6. Tematy zajęć i treści kształcenia

Zajęcia koncentrują się na kształtowaniu i pogłębianiu kompetencji komunikacyjnych w odniesieniu do określonych

relacji interpersonalnych, problemów klinicznych oraz sytuacji psychospołecznej pacjenta.

W1. Funkcje komunikacji oraz znaczenie komunikacji w praktyce medycznej.

W2. Rodzaje komunikacji.

W3. Sposoby nawiązywania kontaktu i budowania relacji z pacjentem.

W4. Metody usprawniające komunikację oraz błędy w komunikacji.

W5. Znaczenie inteligencji emocjonalnej w komunikacji. Przykłady komunikacji.

W6. Znaczenie empatii w komunikacji medycznej.

W7. Zbieranie wywiadu.

W8. Przekazywanie informacji.

W9. Budowanie relacji i komunikacja uwzględniająca perspektywę pacjenta.

W10. Narracja w komunikacji z pacjentem.

W11. Radzenie sobie z oczekiwaniami pacjenta.

W12. Motywowanie pacjenta do przestrzegania zaleceń.

W13. Przekazywanie niepomyślnych informacji. Protokół SPIKES.

W14. Komunikacja w zespole medycznym.

Należy zapoznać się z wszystkimi modułami obowiązkowymi oraz odpowiednią liczba modułów dodatkowych

(szczegółowa informacja zostanie podane w kursie na platformie e-learningowej).

C1. Język komunikacji dostosowany do możliwości poznawczych pacjenta. Sposób zachowania lekarza a jego obraz w

oczach pacjenta. Umiejętność udzielania informacji zwrotnej.

C2. Umiejętność zadawania odpowiednich pytań. Zbieranie wywiadu. Perspektywa pacjenta.

C3 Zbieranie wywiadu i przekazywanie informacji.

C4: Przekazywanie informacji i motywowanie pacjenta do przestrzegania zaleceń.

7. Sposoby weryfikacji efektów kształcenia

Symbol

przedmiotowego

efektu

kształcenia

Symbole form

prowadzonych zajęć

Sposoby weryfikacji efektu

kształcenia Kryterium zaliczenia

W1 – W3 W1-W14

Zaliczenie aktywności

elearningowych zgodnie z

harmonogramem podanym w

e-zajęciach

Uzyskanie co najmniej 51% punktów

z zadania zaliczającego treści e-zajęć

U1 – U5, K1-K5 C1-C4

Aktywność na ćwiczeniach.

Realizacja ćwiczeń podanych

przez prowadzącego

Uzyskanie co najmniej 51% punktów

z „wejściówek” na zajęciach

8. Kryteria oceniania

Forma zaliczenia przedmiotu: zaliczenie. Uzyskanie co najmniej 51% punktów z wykładów w formie e-learningu i z

ćwiczeń.

9. Literatura

63

Literatura obowiązkowa:

1. Materiały obowiązkowe na platformie e-learningowej – kurs Komunikacja medyczna, www.e-

learning.wum.edu.pl

Literatura uzupełniająca:

1. Materiały przygotowane na platformie e-learningowej – kurs Komunikacja medyczna, pozostałe tematy w

kursie.

2. Barge J. K., Morreale S. P, Spitzberg B. H., Komunikacja między ludźmi, PWN, Warszawa 2015.

3. Doroszewski J., Kulus M., Markowski A. (red.), Porozumienie z pacjentem. Relacje i komunikacja, Wolters

Kluwer, Warszawa 2014.

4. Eichelberger, E. Stanisławska, I., Być lekarzem, być pacjentem, Czarna Owca 2013.

5. Gordon T., Sterling Edwards W., Rozmawiać z pacjentem. Podręcznik doskonalenia umiejętności

komunikacyjnych i budowania partnerskich relacji, ACADEMICA, Wyd. SWPS, Warszawa, 2009.

1. Nowina-Konopka M., Feleszko W., Małecki Ł., Komunikacja medyczna dla studentów i lekarzy, Medycyna

Praktyczna, Kraków 2018.

2. Ostrowska A., Jak rozmawiać z pacjentem? Anatomia komunikacji w praktyce lekarskiej, Fundacja Polska

Liga Walki z Rakiem, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa 2017.

3. Steciwko, A., Barański, J., Relacja lekarz-pacjent. Zrozumienie i współpraca, Elsevier Urban&Partner,

Wrocław 2013.

4. Stewart, J. Mosty zamiast murów. Podręcznik komunikacji interpersonalnej, PWN, Warszawa 2003.

10. Kalkulacja punktów ECTS

Forma aktywności Liczba godzin Liczba punktów ECTS

Godziny kontaktowe z nauczycielem akademickim:

Wykład (w formie e-learningu) 20 0,5

Seminarium

Ćwiczenia 12 0,3

Samodzielna praca studenta (przykładowe formy pracy):

Przygotowanie studenta do zajęć 4 0,1

Przygotowanie studenta do zaliczeń 4 0,1

Inne (jakie?)

Razem 40 1

11. Informacje dodatkowe

Wykłady z „Komunikacji medycznej” są prowadzone w całości w formie e-learningu. Zapraszamy Państwa na

platformę e-learning.wum.edu.pl.

Przy Studium Komunikacji Medycznej działa SKN „Logos”. Celem działania koła jest m.in. podnoszenie kompetencji

komunikacyjnych studentów WUM. Opiekunem koła jest dr Antonina Doroszewska.

64

KOMUNIKACJA MEDYCZNA

1. Metryczka

Nazwa Wydziału: Wydział Lekarski

Program kształcenia : Wydział lekarski, profil praktyczny, studia stacjonarne

Rok akademicki: 2019/20

Nazwa modułu/ przedmiotu: Komunikacja medyczna

Kod przedmiotu: 45146

Jednostki prowadzące kształcenie: Zakład Psychologii i Komunikacji Medycznej (2MB)

Kierownik jednostki/jednostek: Prof. Krzysztof Owczarek

Rok studiów: II rok

Semestr studiów: Letni

Typ modułu/przedmiotu: podstawowy

Osoby prowadzące:

dr Joanna Chylińska, dr Tomasz Krasuski, dr Marta Kulpa, dr

Magdalena Łazarewicz, dr Marta Radkiewicz, dr hab. Dorota

Włodarczyk, mgr Urszula Ziętalewicz oraz opcjonalnie osoby spoza

WUM

Erasmus TAK/NIE: tak

Osoba odpowiedzialna za sylabus: dr hab. Dorota Włodarczyk

Liczba punktów ECTS: 1

2. Cele kształcenia

1. Rozwój kompetencji miękkich ze szczególnym uwzględnieniem umiejętności komunikacyjnych w

sytuacjach klinicznych.

2. Poznanie i doskonalenie technik komunikacji werbalnej i niewerbalnej.

3. Poznanie zasad i nabycie umiejętności prawidłowej komunikacji w relacji lekarz-pacjent.

4. Rozwój wiedzy i umiejętności w zakresie zbierania i przekazywania informacji oraz budowania motywacji

do leczenia i przestrzegania zaleceń lekarskich.

3. Wymagania wstępne - brak

4. Przedmiotowe efekty kształcenia

Lista efektów kształcenia

Symbol Opis

Odniesienie do

efektu

kierunkowego

W1 Rozumie znaczenie komunikacji werbalnej i niewerbalnej w procesie

komunikowania się z pacjentami oraz pojęcie zaufania w interakcji

z pacjentem.

D.W4

65

W2 Posiada wiedzę na temat barier i błędów w komunikacji i potrafi im

przeciwdziałać.

D.W4

W3 zna zasady motywowania pacjentów do prozdrowotnych zachowań

i informowania o niepomyślnym rokowaniu.

D.W12

U1 Buduje atmosferę zaufania podczas całego procesu leczenia.

D.U4

U2 Przeprowadza rozmowę z pacjentem dorosłym, dzieckiem i rodziną

z zastosowaniem techniki aktywnego słuchania i wyrażania empatii,

a także rozmawia z pacjentem o jego sytuacji życiowej.

D.U5

U3 Informuje pacjenta o celu, przebiegu i ewentualnym ryzyku

proponowanych działań diagnostycznych lub terapeutycznych i uzyskuje

jego świadoma zgodę.

D.U6

U4 Udziela porady w kwestii przestrzegania zaleceń terapeutycznych i

prozdrowotnego stylu życia.

D.U8

K1

Potrafi nawiązać i utrzymać głęboki i pełen szacunku kontakt z chorym.

K.S1

K2

Kieruje się dobrem chorego, stawiając je na pierwszym miejscu.

K.S2

5. Formy prowadzonych zajęć

Forma Liczba godzin Liczba grup Minimalna liczba osób

w grupie

Wykład e-learning* 20 Cały rok -

Ćwiczenia 12 16 -

*Dostęp do platformy e-learningowej wymaga zalogowania się na stronie https://e-learning.wum.edu.pl/ przy użyciu

znanego Studentowi loginu i hasła do konta WUM (patrz Regulamin przedmiotu). Umieszczone w każdym kursie tzw.

forum aktualności umożliwia bezpośredni kontakt ze studentami. Informacja z forum zostanie rozesłana do wszystkich

studentów zapisanych do właściwego kursu (na konta studenckie WUM) na początku semestru.

6. Tematy zajęć i treści kształcenia

Wykład e-learning (W1, W2, W3): Wprowadzenie do komunikacji interpersonalnej, prezentacja podstawowych

technik komunikacji, bariery i błędy w komunikacji, omówienie roli komunikacji interpersonalnej w praktyce

medycznej.

Ćwiczenia 1 C1 Komunikacja werbalna (W1, W2, U1, U4, K1, K2)

Podstawowe zasady komunikacji. Komunikacja werbalna: aktywne słuchanie, techniki skutecznej komunikacji (np.

parafraza, klaryfikacja, komunikat ja), techniki zadawania pytań.

Ćwiczenia 2 C2 Komunikacja niewerbalna (W1, W2, U1, U4, K1, K2)

Kluczowe elementy komunikacji niewerbalnej znaczenie elementów otoczenia. Interpretacja znaczenia komunikatów

niewerbalnych. Umiejętność dopasowania komunikatu do odbiorcy. Techniki budowania i utrzymywania kontaktu.

Rola empatii i aktywnego słuchania w komunikacji. Bariery komunikacyjne

Ćwiczenia 3 C3 Zasady budowania poprawnej komunikacji lekarz-pacjent (W3, U2, U3, K1, K2)

Zapoznanie z protokołem Calgary Cambridge. Komunikacja z pacjentem i rodziną pacjenta. Przygotowanie do

przekazywania informacji i zaleceń lekarskich oraz przekazywania niepomyślnych informacji (schematy SPIKES,

EMPATIA).

7. Sposoby weryfikacji efektów kształcenia

Przedmiotowy

efekt kształcenia

Formy

prowadzonych

zajęć

Sposoby weryfikacji efektu

kształcenia Kryterium zaliczenia

66

W1-W3,

Wykład e-learning

Pytania zamknięte i otwarte w

ramach kursu e-learningowego

Poprawne wykonanie wszystkich

zadań w ramach kursu

U1-U4

K1, K2 Ćwiczenia C1-C3

Ocena umiejętności w oparciu o

obserwację studenta w czasie

wykonywania zadania na

ćwiczeniach

Minimalnie akceptowalne

wykonanie zadania pozwalające na

osiągnięcie wyznaczonych celów i

rozwiązanie problemu

Opracowanie pisemnego

raportu z wykonanego zadania

Poprawne opracowanie raportu z

zadania wykonywanych w trakcie

ćwiczeń - wymagane prawidłowe

odniesienie do wszystkich

elementów raportu wg wskazanych

zasad

8. Kryteria oceniania

Forma zaliczenia przedmiotu:

ocena kryteria

zaliczenie

Osiągnięcie kryterium zaliczenia w każdym sposobie weryfikacji efektu

kształcenia + obecność na wszystkich ćwiczeniach z możliwością

wyrównania zaległości z 10% ćwiczeń wg wskazanych zasad (patrz

Regulamin przedmiotu na stronie zpkm@wum.edu.pl)

9. Literatura

Literatura obowiązkowa:

• Doroszewski J., Kulus M., Markowski A., „Porozumienie z pacjentem. Relacje i komunikacja” Warszawa

Wolters Kluwer Business S.A. 2014 (całość)

• Sobierajski T. „33 Czytanki o komunikacji czyli jak być dobrym lekarzem i nie zwariować”, Warszawa

Medycyna Praktyczna 2015 (całość)

• Morreale S.P., Spitzberg B.H., Barge J.K. „Komunikacja między ludźmi” Warszawa PWN 2015 (rozdział 2-

8, 11, 13)

Literatura uzupełniająca:

• Stewart J. „Mosty zamiast murów. O komunikowaniu się między ludźmi”. Warszawa: PWN 2018 (całość)

10. Kalkulacja punktów ECTS

Forma aktywności Liczba godzin

Liczba

punktów

ECTS

Godziny kontaktowe z nauczycielem akademickim:

Wykład e-learning 20

Ćwiczenia 12

Samodzielna praca studenta (przykładowe formy pracy):

Przygotowanie studenta do

ćwiczeń 5

Inne: zapoznanie z treściami kursu e-

learningowego 5

Razem 42 1

11. Informacje dodatkowe

Informacje dotyczące logowania do platformy, nieobecności na ćwiczeniach, wyrównania zaległości, zmiany grup

itp. znajdują się w Regulaminie przedmiotu na stronie zpkm@wum.edu.pl

67

PSYCHOLOGIA MEDYCZNA

1. Metryczka

Nazwa Wydziału: Wydział Lekarski

Program kształcenia (Kierunek studiów,

poziom i profil kształcenia, forma studiów

np.: Zdrowie publiczne I stopnia profil

praktyczny, studia stacjonarne):

lekarski, studia 6 letnie jednolite, profil ogólnoakademicki, studia

stacjonarne i niestacjonarne

Rok akademicki: 2019/20

Nazwa modułu/ przedmiotu: Psychologia medyczna

Kod przedmiotu: 46538

Jednostki prowadzące kształcenie: Zakład Psychologii i Komunikacji Medycznej (2MB)

Kierownik jednostki/jednostek: Prof. Krzysztof Owczarek

Rok studiów (rok, na którym realizowany jest

przedmiot): II rok

Semestr studiów (semestr, na którym

realizowany jest przedmiot): zimowy

Typ modułu/przedmiotu (podstawowy,

kierunkowy, fakultatywny): podstawowy

Osoby prowadzące (imiona, nazwiska oraz

stopnie naukowe wszystkich wykładowców

prowadzących przedmiot):

dr Joanna Chylińska, dr Tomasz Krasuski, dr Marta Kulpa, dr

Magdalena Łazarewicz, dr Marta Radkiewicz, dr hab. Dorota

Włodarczyk, mgr Urszula Ziętalewicz oraz opcjonalnie - osoby spoza

WUM

Erasmus TAK/NIE (czy przedmiot dostępny

jest dla studentów w ramach programu

Erasmus):

tak

Osoba odpowiedzialna za sylabus (osoba, do

której należy zgłaszać uwagi dotyczące

sylabusa):

dr hab. Dorota Włodarczyk

ZPiKM ul. Litewska 14/16, pokój 004 (parter)

dorota.wlodarczyk@wum.edu.pl

Liczba punktów ECTS: 1

2. Cele kształcenia

1. Zrozumienie psychospołecznego kontekstu wykonywania zawodu lekarza.

2. Przyswojenie i zrozumienie wybranych psychospołecznych mechanizmów funkcjonowania człowieka w

zdrowiu i chorobie, niezbędnych w praktyce lekarskiej.

3. Poznanie i zrozumienie specyficznych problemów psychospołecznych wybranych grup pacjentów.

4. Nabycie umiejętności wykorzystywania przyswojonej wiedzy i umiejętności psychospołecznych do

rozwiązywania problemów z praktyki medycznej (obserwacja, identyfikacja, planowanie, działanie).

5. Kształtowanie biopsychospołecznego podejścia do pacjenta i kierowania się jego dobrem.

3. Wymagania wstępne

brak

4. Przedmiotowe efekty kształcenia

68

Lista efektów kształcenia

Symbol

przedmiotowego

efektu kształcenia

Treść przedmiotowego efektu kształcenia

Odniesienie do

efektu

kierunkowego

(kod przedmiotu)_

(numer efektu oraz

jego kategoria W-

wiedza,

U-umiejętności,

K-kompetencje)

W1

zna formy przemocy, modele wyjaśniające przemoc w rodzinie i w

instytucjach, społeczne uwarunkowania różnych form przemocy oraz

rolę lekarza w jej rozpoznawaniu

D.W2.

W2

rozumie znaczenie zdrowia, choroby, niepełnosprawności i starości w

relacji do postaw społecznych, konsekwencje społeczne choroby i

niepełnosprawności oraz bariery społeczno-kulturowe oraz zna aktualną

koncepcję jakości życia uwarunkowaną stanem zdrowia

D.W3.

W3 rozumie psychospołeczne konsekwencje hospitalizacji i choroby

przewlekłej D.W5.

W4 zna podstawowe psychologiczne mechanizmy funkcjonowania

człowieka w zdrowiu i w chorobie D.W7.

W5 rozumie rolę rodziny w procesie leczenia D.W8.

W6

zna problematykę adaptacji do choroby jako sytuacji trudnej, etapów

przystosowania do zagrażających wydarzeń i potrzeb pacjentów,

umierania i procesu żałoby rodziny

D.W9.

W7 zna rolę stresu w etiopatogenezie i przebiegu chorób oraz rozpoznaje

mechanizmy radzenia sobie ze stresem D.W10.

U1

uwzględnia w procesie postępowania terapeutycznego subiektywne

potrzeby i oczekiwania pacjenta wynikające z uwarunkowań społeczno-

kulturowych

D.U1.

U2 dostrzega oznaki zachowań antyzdrowotnych i autodestrukcyjnych i

właściwie na nie reaguje D.U2.

U3 wybiera takie leczenie, które minimalizuje konsekwencje społeczne dla

chorego D.U3.

U4 identyfikuje czynniki ryzyka wystąpienia przemocy, rozpoznaje przemoc

i odpowiednio reaguje D.U9.

K1 Kieruje się dobrem chorego, stawiając je na pierwszym miejscu K.S2

5. Formy prowadzonych zajęć

Forma Liczba godzin Liczba grup

Minimalna liczba

osób

w grupie

Wykład - - -

69

Seminarium 10 30 -

Ćwiczenia 10 60 -

6. Tematy zajęć i treści kształcenia

S1 – Psychospołeczne aspekty zawodu lekarza – zapobieganie wypaleniu zawodowemu (W7)

S2 – Problematyka stresu i radzenia sobie. Problematyka przemocy (W1, W7, U4, K1)

S3 - Psychospołeczne czynniki warunkujące zdrowie/czynniki ryzyka chorób (W7, U2)

C1 – Jakość życia w chorobie – adaptacja i konsekwencje choroby (W3, W4, W6, U1, U3, K1)

C1 – Psychospołeczne aspekty niepełnosprawności. Psychospołeczne aspekty starości (W2, W5, U1, U3, K1)

C2 – Psychospołeczne aspekty śmierci, umierania, opieki nad pacjentem chorym terminalnie oraz żałoby (W6, U1, U3,

K1)

S4 – Kolokwium

7. Sposoby weryfikacji efektów kształcenia

Symbol

przedmiotowego

efektu kształcenia

Symbole form

prowadzonych

zajęć

Sposoby weryfikacji efektu

kształcenia Kryterium zaliczenia

W1-W7 S Kolokwium pisemne – pytania

otwarte

Minimalne akceptowalne przyswojenie

wiedzy

U1-U4

K1

C

Kolokwium pisemne – studium

przypadku

Minimalne akceptowalne opracowanie

zadania wskazujące na opanowanie

wskazanych umiejętności

Ocena umiejętności w oparciu o

obserwację studenta w czasie

wykonywania zadania na

ćwiczeniach

Minimalne akceptowalne wykonanie

zadania pozwalające na osiągnięcie

wyznaczonych celów i rozwiązanie

problemu

8. Kryteria oceniania

Forma zaliczenia przedmiotu:

ocena kryteria

Zaliczenie bez oceny

Osiągnięcie kryterium zaliczenia w każdym sposobie

weryfikacji efektu kształcenia + 100% obecności na

zajęciach z możliwością wyrównania zaległości z jednej

nieobecności wg wskazanych zasad (patrz Regulamin

przedmiotu na stronie zpkm@wum.edu.pl)

9. Literatura

Literatura obowiązkowa:

1. Jakubowska-Winecka A., Włodarczyk D. Psychologia w praktyce medycznej. PZWL, Warszawa 2007

2. Herzberger Sh. D. Przemoc domowa. PARPA, Warszawa, 2002, r. 1 i 10

3. Kowalik S. Psychologia rehabilitacji, Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, 2007, r.2

Literatura uzupełniająca:

1. Kübler-Ross E. Rozmowy o śmierci i umieraniu, Media Rodzina of Poznań, Poznań 2001

2. Sapolsky R. M. Dlaczego zebry nie mają wrzodów? Psychofizjologia stresu. PWN, Warszawa 2010

70

10. Kalkulacja punktów ECTS

Forma aktywności Liczba godzin

Liczba

punktów

ECTS

Godziny kontaktowe z nauczycielem akademickim:

Seminarium 10 0,34

Ćwiczenia 10 0,34

Samodzielna praca studenta (przykładowe formy pracy):

Przygotowanie studenta do zajęć 5 0,16

Przygotowanie do zaliczenia 5 0,16

Razem 30 1

11. Informacje dodatkowe

Informacje dotyczące nieobecności, wyrównania zaległości, zmiany grup itp. znajdują się w Regulaminie przedmiotu

na stronie zpkm@wum.edu.pl

71

METODOLOGIA BADAŃ NAUKOWYCH

1. Metryczka

Nazwa Wydziału: Wydział Lekarski

Program kształcenia (Kierunek studiów,

poziom i profil kształcenia, forma studiów

np.: Zdrowie publiczne I stopnia profil

praktyczny, studia stacjonarne):

Kierunek Lekarski, jednolite studia magisterskie,

Profil ogólnoakademicki, profil praktyczny

Studia 6 letnie stacjonarne i niestacjonarne

Rok akademicki: 2019/2020

Nazwa modułu/ przedmiotu: Metodologia Badań Naukowych

Kod przedmiotu: 45141

46610

Jednostki prowadzące kształcenie:

Zakład Metodologii Badań Naukowych

Katedra i Zakład Fizjologii Doświadczalnej i Klinicznej

II Klinika Pediatrii

Zakład Informatyki Medycznej i Telemedycyny

Kancelaria DFL Legal

Kierownik jednostki/jednostek: prof. dr hab. n. med. Paweł Włodarski

Rok studiów (rok, na którym realizowany jest

przedmiot): II

Semestr studiów (semestr, na którym

realizowany jest przedmiot): Zimowy (semestr III)/letni (semestr IV)

Typ modułu/przedmiotu (podstawowy,

kierunkowy, fakultatywny): podstawowy

Osoby prowadzące (imiona, nazwiska oraz

stopnie naukowe wszystkich wykładowców

prowadzących przedmiot):

prof. dr hab. n. med. Paweł Włodarski

prof. dr hab. n. med. Hanna Szajewska

dr hab. n. med. Andrea Horvath

dr hab. n. med. Andrzej Cacko

dr n. med. Wiktor Paskal

lek. Dawid Mehlich

lek. Kacper Pełka

lek. Paweł Sobczuk

mgr adw. Oskar Luty

Erasmus TAK/NIE (czy przedmiot dostępny

jest dla studentów w ramach programu

Erasmus):

Tak

Osoba odpowiedzialna za sylabus (osoba, do

której należy zgłaszać uwagi dotyczące

sylabusa):

Lek. Kacper Pełka

Kontakt: metodologia@wum.edu.pl

Liczba punktów ECTS: 2

2. Cele kształcenia 1. Zdobycie wiedzy i umiejętności niezbędnych do prowadzenia badań naukowych zgodnie z standardami dobrej

praktyki laboratoryjnej (Good Laboratory Practice, GLP) oraz dobrej praktyki klinicznej (Good Clinical

Practice, GCP).

2. Usystematyzowanie wiedzy opartej na dowodach naukowych (Evidence Based Medicine, EBM) niezbędnej w

codziennej praktyce lekarskiej.

3. Zapoznanie ze źródłami danych naukowych, sposobami ich uzyskiwania oraz krytycznej analizy. Zjawisko

pseudonauki.

4. Zdobycie umiejętności zaplanowania i wykonania prostego projektu naukowego oraz przygotowania wyników

do publikacji w czasopismach naukowych i prezentacji na konferencjach.

72

5. Ukształtowanie prawidłowych postaw etycznych w badaniach naukowych.

3. Wymagania wstępne

Ukończony kurs Statystyki i Informatyki Medycznej

4. Przedmiotowe efekty kształcenia

Lista efektów kształcenia

Symbol Opis Odniesienie do efektu kierunkowego

(kod przedmiotu)_ (numer

efektu oraz jego kategoria

W- wiedza,

U-umiejętności,

K-kompetencje)

W1 zna regulacje dotyczące eksperymentu

medycznego oraz prowadzenia innych badań

medycznych

G.W9

W2 zna zasady prowadzenia badań naukowych,

obserwacyjnych i doświadczalnych oraz badań

in vitro służących rozwojowi medycyny

B.W34

U1 dobiera odpowiedni test statystyczny,

przeprowadza podstawowe analizy statystyczne

oraz posługuje się odpowiednimi metodami

przedstawiania wyników; interpretuje wyniki

metaanalizy, a także przeprowadza analizę

prawdopodobieństwa przeżycia

B.U12

U2 wyjaśnia różnice między badaniami

prospektywnymi i retrospektywnymi,

randomizowanymi i kliniczno-kontrolnymi,

opisami przypadków i badaniami

eksperymentalnymi oraz szereguje je według

wiarygodności i jakości dowodów naukowych

B.U13

U3 planuje i wykonuje proste badanie naukowe

oraz interpretuje jego wyniki i wyciąga wnioski

B.U14

U4 krytycznie analizuje piśmiennictwo medyczne,

w tym w języku angielskim, oraz wyciąga

wnioski w oparciu o dostępną literaturę

D.U17

U5 wykazuje odpowiedzialność za podnoszenie

swoich kwalifikacji i przekazywania wiedzy

innym

D.U15

U6 rozpoznaje własne ograniczenia, dokonuje

samooceny deficytów i potrzeb edukacyjnych,

planuje własną aktywność edukacyjną

D.U16

K1

kieruje się dobrem chorego, stawiając je na

pierwszym miejscu

K.S2

K2

przestrzega tajemnicy lekarskiej i praw pacjenta

K.S3

K3 posiada świadomość własnych ograniczeń i

umiejętności stałego dokształcania się

K.S4

5. Formy prowadzonych zajęć

Forma Liczba godzin Liczba grup Minimalna liczba osób

w grupie

73

Wykład 5 1 150

Seminarium

(w tym e-seminarium) 15 1 20

Ćwiczenia

(w tym e-zajęcia) 15 2 5

6. Tematy zajęć i treści kształcenia

ES – seminarium E-learningowe, EC – ćwiczenie e-learningowe, S – seminarium, C– ćwiczenie, W –

wykład

1. W1 - Twórcza działalność naukowa i badawcza – warunki, wymagania i ochrona prawna. W1, U5,

K1, K2

Prowadzenie legalnych badań w medycynie i naukach biologicznych. Prawnie dopuszczalne badania na

zwierzętach, kliniczne, biomedyczne. Ochrona danych osobowych pacjentów. Granice i warunki prawne

twórczości w naukach medycznych i biologicznych. Prawa autorskie i prawa własności przemysłowej.

2. W2 – Science, not fiction. Czyli kilka słów o manipulacjach w nauce. W1, W2, U5, K1, K2, K3

Nierzetelność i fałszerstwa w nauce. Manipulacje w projektowaniu i interpretowaniu badań. Problematyka

“drapieżnych czasopism”. Wykorzystanie badań naukowych w marketingu i reklamie. Zagadnienia

pseudonauki.

3. ES1 - Etyka w badaniach naukowych. W1, U5, U6, K1, K2, K3

Wiedza na temat regulacji dotyczących etyki prowadzenia badań naukowych na zwierzętach i ludziach.

Ochrona danych wrażliwych. Wytyczne deklaracji helsińskiej w zakresie prowadzenia badań na ludziach.

Świadoma zgoda na badanie. Przygotowanie wniosku do komisji bioetycznej. Badania na zwierzętach -

wytyczne UE i IACUC, zasady konstrukcji badań na zwierzętach, legislacja i przygotowywanie wniosków

do Komisji Etycznej ds. Zwierząt.

4. S1 - Podstawy EBM. W2, U1, U2, U5, K1

Poznanie zasad EBM, projektowanie badań klinicznych. Typy badań naukowych. Projektowanie badania –

formułowanie pytania badawczego.

5. ES2 + EC1 - Typy danych, podstawowe algorytmy wyboru testu statystycznego, medyczne bazy

danych. U1, U2, U3, U5

Określenie typu danych uzyskanych w wyniku badań naukowych. Algorytmy wyboru właściwego testu

statystycznego w zależności od hipotezy i typu danych. Wykorzystanie i istotność PPV, NPV. Określenie

minimalnej liczebności grup w planowanym badaniu.

6. ES3 - Medyczne bazy danych. U4, U6

Efektywne wykorzystywanie medycznych baz danych w celu odpowiedzi na pytanie naukowe lub kliniczne.

Podstawy użytkowania i funkcji wybranych serwisów dla naukowców i lekarzy.

7. C1 - Analiza statystyczna danych naukowych. U1, U2, U3

Analiza statystyczna danych z badań naukowych, interpretacja wyników, dobór optymalnych testów

istotności. Statystyka opisowa, analiza różnic między grupami. Praktyczne wykorzystywanie i interpretacja

wyników testów: Test T-Studenta, Mann-U-Whitney, Chi-kwadrat.

8. ES4 - Badania kliniczne. W2, U3, U4, U5, U6, K1, K2, K3

Projektowanie, organizacja, metodologia, fazy badań klinicznych. Interpretowanie wyników z

uwzględnieniem najczęściej popełnianych błędów. Wykorzystanie wyników badań w praktyce i ocenie

technologii medycznych.

9. ES5 + C2 - Metodologia badań przedklinicznych. W2, U3, U5, K1, K2

Planowanie badań o charakterze przedklinicznym. Wykorzystanie wyników badań podstawowych w

badaniach klinicznych. Istotność i ograniczenia badań eksperymentalnych.

10. ES6 + C3 - Krytyczna analiza publikacji. W1, W2, U1, U2, U3, U4, U5, U6, K1, K3

Analiza artykułów naukowych z wykorzystaniem wytycznych CONSORT i PRISMA. Przeglądy

74

systematyczne i metaanalizy. Istotność statystyczna a kliniczna. Interpretacja przeżywalności metodą

Kaplana-Meiera

11. ES7 + C4 – Zasady przygotowania streszczenia artykułu naukowego i doniesienia konferencyjnego.

W1, W2, U3, U4, U5, U6, K1, K2, K3

Zasady przygotowania czytelnych i poprawnych streszczeń. Omówienie najczęściej popełnianych błędów w

doniesieniach naukowych.

12. EC2 + C5 - Formy prezentacji danych naukowych. U3, U4, U5, U6, K1, K2, K3

Zasady graficznej prezentacji wyników. Tworzenie przejrzystych wykresów, tabel i schematów. Narzędzia

pomocne w przygotowywaniu prezentacji. Ćwiczenie prezentacji wyników.

7. Sposoby weryfikacji efektów kształcenia

Symbol przedmiotowego

efektu kształcenia

Symbole form

prowadzonych zajęć

Sposoby weryfikacji efektu

kształcenia

Kryterium zaliczenia

W1-W2, S, ES, C, W

Zaliczenie e-zajęć (ES,

EC): pytania testowe i

zadania praktyczne w

formie e-learningu.

Zaliczenie zajęć w formie e-

learningu. Kontrola wykonania

zadania przez prowadzącego.

U1-U7 S, ES, C, EC, W

Ćwiczenia i seminaria (C,

S) z asystentem: obecność,

aktywność i realizacja

tematu oraz zadanych

projektów.

Przygotowanie prezentacji.

K1-K3 S, C, W Obserwacja zachowania

studenta

Posługiwanie się nabytymi

kompetencjami

8. Kryteria oceniania

Forma zaliczenia przedmiotu: Kolokwium w formie elektronicznej – zaliczenie z oceną

ocena kryteria

Zaliczenie bez oceny jw

9. Literatura

Literatura obowiązkowa:

• Materiały na platformie e-learningowej przygotowane przez Zakład Metodologii Badań Naukowych

Literatura zalecana:

• Podstawy EBM czyli Medycyny opartej na danych naukowych dla lekarzy i studentów medycyny. Pod

red. Piotra Gajewskiego, Romana Jaeschke, Jana Brożka. Wyd. Medycyna praktyczna, Kraków 2008,

wyd. 1.

• Naukowe bazy danych – Pubmed, Embase, Scopus, Cochrane, Web of Science.

Literatura dodatkowa:

Wybrane rozdziały dotyczące tematyki zajęć:

• Prawo medyczne. Mirosław Nesterowicz. Wyd. Dom organizatora. Toruń 2013.

• Prawo wobec medycyny i biotechnologii. Zbiór orzeczeń z komentarzem. Pod. Red. Marka Safijana.

Wydawnictwo Wolters Kluwer Polska sp. z o o., Warszawa 2011

• Kodeks Etyki Lekarskiej, tekst jednolity z dnia 2 stycznia 2004r., zawierający zmiany uchwalone w dniu

20 września przez Nadzwyczajny VII Krajowy Zjazd Lekarzy, Warszawa 2004

• https://poradnik-naukowy.gumed.edu.pl/

75

10. Kalkulacja punktów ECTS

Forma aktywności Liczba godzin Liczba punktów ECTS

Godziny kontaktowe z nauczycielem akademickim:

Wykład 5 0

Ćwiczenia 15 0,9

Seminarium 15 0,9

Samodzielna praca studenta (przykładowe formy pracy):

Przygotowanie studenta do ćwiczeń 10 0,2

Razem 35 + 10 2

11. Informacje dodatkowe

Uwaga:

Wykłady odbywają się w semestrze letnim. Termin zostanie przekazany do wiadomości studentów na początku

semestru letniego.

Pierwsze zajęcia odbywają się z asystentem w terminie zgodnym z planem zajęć dostępnym na stronie dziekanatu.

Na stronie internetowej Zakładu Metodologii Badań dostępne są materiały dodatkowe, plan zajęć oraz terminy zajęć dla

poszczególnych grup. Adres strony internetowej to https://metodologia.wum.edu.pl.

Regulamin i organizacja zajęć:

1. Obecność na ćwiczeniach i seminariach jest obowiązkowa.

2. Każda nieobecność na zajęciach musi zostać odrobiona. Odrobienie zajęć w innym terminie możliwe jest

jedynie po uzgodnieniu z Zakładem, w miarę dostępności miejsc. Zapytania w sprawie odrabiania zajęć (e-

learningowych i ćwiczeń z asystentem) należy kierować na adres: metodologia@wum.edu.pl

3. Część seminariów odbywa się w formie e-learningu. Student ma obowiązek wykonać kolejne moduły zgodnie z

harmonogramem dostępnym na platformie e-learningowej.

4. Studenci mają obowiązek przystąpić do zajęć przygotowani merytorycznie. Nieprzygotowanie do zajęć

traktowane jest jako nieobecność.

5. Warunkiem zaliczenia przedmiotu jest udział we wszystkich ćwiczeniach i seminariach oraz uzyskanie

pozytywnej oceny asystenta ze znajomości materiału przewidzianego na dane ćwiczenie.

Osoba odpowiedzialna za dydaktykę – lek. Kacper Pełka

Uzyskanie zaliczenia w indeksie możliwe jest po odbyciu wszystkich seminariów, ćwiczeń oraz wykładów w semestrze

letnim.

76

Program praktyk dla studentów II roku studiów kierunku lekarskiego

Praktyka jest prowadzona na podstawie skierowania/zaświadczenia wydawanego przez Warszawski Uniwersytet

Medyczny.

Po II roku studiów studenta obowiązuje 3 - tygodniowa (90 godzin) praktyka w zakresie lecznictwa otwartego w

gabinecie lekarza rodzinnego oraz 1- tygodniowa (30 godzin) praktyka w zakresie pomocy doraźnej w izbie

przyjęć lub pogotowiu ratunkowym.

Kierownicy/dyrektorzy przychodni i stacji pogotowia ratunkowego ustalają szczegółowy zakres i harmonogram

praktyki oraz sprawują kontrolę nad pracą studenta.

Opiekunem praktyki studenckiej winien być lekarz o odpowiednim przygotowaniu zawodowym i ogólnym.

Nieobecność studenta w pracy może być usprawiedliwiona formalnym zwolnieniem lekarskim. Choroba dłuższa

niż 1 tydzień powoduje konieczność przedłużenia praktyki o odpowiedni okres czasu.

W miarę możliwości student pod nadzorem lekarza winien wykonywać wszystkie czynności pielęgnacyjne w

gabinecie lekarskim.

Odbycie praktyki potwierdza opiekun praktyki a praktykę zalicza Kierownik/Dyrektor przychodni i stacji

pogotowia ratunkowego.

Celem praktyki w lecznictwie otwartym w gabinecie lekarza rodzinnego jest:

1. Zapoznanie się z zakresem prac lekarza rodzinnego w tym zapoznanie się z tokiem rejestrowania

chorych, rodzajami dokumentacji i systemem prowadzenia kartotek w przychodni.

2. Zaznajomienie się z zasadami wypisywania i wydawania recept, zwolnień lekarskich, zaświadczeń,

skierowań na badania specjalistyczne.

3. Opanowanie sposobu przygotowywania materiałów opatrunkowych i narzędzi do sterylizacji.

4. Zapoznanie się z pracą w gabinetach zabiegowych, w tym samodzielne wykonywanie wstrzyknięć

podskórnych, śródskórnych i domięśniowych.

5. Zapoznanie się z techniką desmurgii i gipsowania.

6. Zapoznanie się teoretyczne i w miarę możliwości praktyczne z zasadami udzielania pierwszej pomocy

w nagłych wypadkach.

7. Asystowanie lekarzowi przyjmującemu pacjentów w przychodni.

8. Badanie chorego przy udziale lekarza, ustalenie rozpoznania, zalecenie badań diagnostycznych,

ustalenie sposobu leczenia, ewentualnie kierowanie do poradni specjalistycznych.

9. Jeśli to możliwe udział w domowych wizytach lekarskich.

Celem praktyki z zakresu pomocy doraźnej jest :

1. Zapoznanie się z zakresem czynności działu pomocy doraźnej /prowadzenie dokumentacji, orzekanie o

czasowej niezdolności do pracy, kierowanie chorych do szpitala, świadczenie usług transportowych,

organizowanie akcji ratunkowej w masowych zatruciach, zachorowaniach, wypadkach, klęskach

żywiołowych itp./

2. Asystowanie przy udzielaniu pierwszej pomocy chorym oraz przy badaniu chorych

w czasie wizyt domowych.

3. Udział w wyjazdach karetki ogólnej, reanimacyjnej, wypadkowej, pediatrycznej i ginekologiczno-

położniczej w charakterze sanitariusza – jeśli to możliwe.

4. Zdobycie umiejętności postępowania w stanach zagrożenia życia.