Dominik Zadrożny

CHRONOLOGIA WALK SŁOWIAN POŁABSKICH

1

Słowianie połabscy zamieszkiwali obszary pomiędzy Łabą a Odrą. Jedyną pozostałością po nich są żyjący obecnie na południowo-wschodnich rubieżach współczesnych Niemiec Łużyczanie.

Połabianie zaginęli w pomrokach dziejów, niewielka jest wśród Polaków świadomość o nich. Większości wydaje się, że na zachód od ziem polskich, mimo zmian granic od zawsze żyli tylko Niemcy.

Jak to się stało, że tak ważna część europejskiej historii nie znalazła odpowiedniego miejsca w pamięci współczesnego społeczeństwa? Badacze nie szczędzili wysiłków zmierzających do odkrycia dziejów Połabia. Największe zasługi poczynili na tym polu siłą rzeczy naukowcy polscy i niemieccy. Trzeba przyznać, że dochodziło do niesnasek pomiędzy tymi dwoma obozami głównie ze względów ideologicznych, politycznych w dużej mierze wynikających z niemieckiego nacjonalizmu.

Słowianie połabscy swoją walkę o przetrwanie, życie we własnych obyczajach i tradycjach toczyli przez 5 – 6 stuleci. Historia wojen toczonych przez Połabian jest o wiele dłuższa niż dzieje niejednego dzisiejszego państwa europejskiego.

Poniżej w formie tabeli przedstawiłem dzieje walk, wojen, bitew, kampanii i potyczek Słowian połabskich.

Rok Wydarzenia historyczne632 Bitwa pod Wogatisburgiem pomiędzy Samsonem a Dagobertem , w której

bierze udział Derwan, książę serbskiego plemienia na Połabiu.748 Oddziały plemion serbskich wspierają Sasów przeciwko najazdowi Pepina

Młodszego.Bitwa pod twierdzą Ohrum.

782 Wyprawa Karola Wielkiego na sersbkie plemiona Dalemińców i Łużyczan.789 Wyprawa Franków i Obodrytów na Wieletów zakończone zajęciem Brenny.792 Wieleci walczą po stronie Sasów i Fryzów przeciwko Frankom.795 Książę Wiczan ginie z rąk Sasów w zasadzce.798 Bitwa pod Schwentinefeld (okolice dzisiejszego Bornhoeved), zwycięstwo

obodryckiej jazdy pancernej nad Sasami.805 Klęska księcia Siemiła w czasie najazdu Franków i Obodrytów na Serbów.806 Najazd Franków na Serbów. W bitwie ginie książę Miliduch.807 Kampania Franków na Serbów i Czechów.808 Agresja normańskich wikingów (król Godfred) na Obodrytów. Dużo bitew

i oblężeń. Zniszczenie Reriku; egzekucja słowiańskiego księcia Godelaib; w trakcie oblężenia Mechlina ginie brat Godfreda, Reginold. Walki Obodrytów z Wieletami.

810 Wieleci zdobywają i burzą twierdze Hohbuoki, zabijają grafa Odo. Walki

2

Obodrytów z Wieletami.811 Potyczki Obodrytów i Franków z Linianami.812 Koalicja Franków, Sasów i Obodrytów, najeżdżają Wieletów.815 Obodryci wraz z Sasami najeżdżają Jutlandię.817 Obodryci i Duńczycy wypowiadają wojnę Frankom. Po potyczkach w

Holsztynie jazda obodrzycka i piechota wikingów bezskutecznie oblegają twierdzę Esefeldburg.

823 Bitwa pomiędzy Obodrytami a Wieletami, w której ginie wielki książę wielecki Lub.

838 Powstanie Wieletów i Obodrytów przeciwko Frankom.839 Powstanie Obodrytów, Wieletów i Serbów przeciwko Frankom. Bitwa Sasów

z Koledzicami pod Kesigseburgiem, śmierć księcia Ciemysła. Koledzice tracą 11 grodów.

844 Kampania Ludwika Niemieckiego przeciwko Obodrytom, śmierć w bitwie wielkiego księcia Gostomysła.

845 Najazd Obodrytów i Duńczyków na Hamburg, zdobycie, zniszczenie i splądrowanie miasta.

856 Atak Ludwika Niemieckiego i części Serbów na Dalemińców i Czechów.858 Wyprawa Franków na Obodrytów i Linian z nieznanym wynikiem. Wyprawa

Franków na Serbów. Zdradziecki książę Cześcibór ginie z rąk współplemieńców.

862 Kampania Ludwika Niemieckiego przeciwko Obodrytom zakończona ciężkimi stratami i wycofaniem się poza Łabę.

867 Wyprawa Turyngów i Sasów na Obodrytów.869 Najazd połączonych sił serbskich (w tym Susłowie) i czeskich na Turyngię.

Wyprawa odwetowa Ludwika III Młodszego przeciwko Serbom.874 Ekspedycja karna Franków wschodnich przeciwko Susłom i innym plemionom

serbskim. Walki nad Soławą.877 Ekspedycja karna kierowana przez Ludwika Młodszego przeciwko Susłom,

Bytyńcom i Linianom, bez większych rezultatów.880 Powstanie plemion serbskich oraz Dalemińców. Słowianie wkraczają zbrojnie

do Turyngii.906 Najazd Sasów pod wodzą przyszłego króla Niemiec Henryka I na Dalemińców.928 Początek kampanii Henryka I na Połabiu, przekroczenie Łaby na początku

zimy, marsz na Brennę, po drodze potyczki ze Stodoranami.929 Brenna poddaje się Henrykowi I po parotygodniowym oblężeniu. Na wiosnę

Henryk I zdobywa Ganę, główną twierdzę Dalemińców po trzytygodniowym szturmie. Rzeź słowiańskich obrońców.Lipiec; Redarowie zdobywają i niszczą saską twierdzę Walsleben na zachodnim brzegu Łaby. Rzeź obrońców i ludności cywilnej.4 września; bitwa pod Łączynem zakończona klęską Redarów. Sasi ścinają pojmanych rycerzy słowiańskich. Kapitulacja oblężonego Łączyna.

930 Walki Henryka I z Milczanami.931 Najazd Niemców na Obodrytów i Danię. Przegrana Obodrytów, przymusowy

chrzest obodryckiego księcia.932 Walki Henryka I na Łużycach Dolnych, ponowne zhołdowanie Milczan, zajęcie

i zniszczenie grodu Lubusza.934 Najazd Henryka I na Wkrzan.936 Atak Redarów na Saksonię.

3

Atak Ottona I i Hermana Billunga na Redarów, klęska 25 września w potyczce pod nieznanym grodem.Atak Ottona I i Hermana Billunga na początku października na Wkrzan i ponowne zhołdowanie ich.Jedno z plemion serbskich zostaje ukarane przez księcia czeskiego Bolesława I Okrutnego za współpracę z Niemcami.

939 Walki margrabiego Gerona ze Słowianami zakończone jego porażką.Margrabia Gero morduje na wydanym przez siebie przyjęciu 30 słowiańskich przywódcówWielkie zwycięstwo Obodrytów nad saską armia dowodzoną przez grafa Haiko.Potyczki Ottona I z Obodrytami i Stodoranami.Niemcy zajmują podstępnie Brennę.

940 Walki Obodrytów z Sasami.954 Najazd armii niemieckiej na Wkrzan.955 Wybuch powstania na Połabiu przeciwko niemieckiemu jarzmu.

Luty; bitwa pod grodem Suitheliscranne, ginie 40 obodryckich rycerzy.Połowa kwietnia; masakra pod saską twierdzą, Obodryci wybijają cały garnizon oraz ludność cywilną.Bitwa Niemców z Redarami; graf Thiedrich po spaleniu jakiejś słowiańskiej warowni wpada w zasadzkę i traci 50 rycerzy z jazdy pancernej.10 sierpnia; udział rycerstwa z plemienia Chudziców z księciem Kuchawicem na czele w bitwie na Lechowym Polu po stronie niemieckiej.16 października; bitwa Niemców z koalicją słowiańską (Wieleci, Obodryci i inni) nad rzeką Reknicą zakończona katastrofalną klęską Słowian; ginie książę Stoigniew.

957 Walki Niemców z Redarami i Obodrytami.958 Walki Niemców na Połabiu, przegrana przez Słowian bitwa.960 Najazd Ottona na Połabie.

Najazd Mieszka I na plemię Lubuszan, zajęcie ziemi lubuskiej na zachodnim brzegu Odry.

963 Gero najeżdża i pokonuje Łużyczan oraz Słupian.964 Redarowie pokonują wojska piastowskie.966 Redarowie pokonują wojska piastowskie, ginie brat Mieszka I.967 22 sierpnia; Mieszko I pokonuje Redarów i Wolinian w bitwie; ginie Wichman

Młodszy.Książę Mściwoj obodrzycki wraz z saskim księciem Bernardem Billungiem oblegają w Starigardzie i zmuszają do kapitulacji księcia Żelibora wagryjskiego.

974 Jazda pancerna Obodytów wspólnie z rycerstwem saskim pokonują wikingów z Danii i z Norwegi w bitwie na Danewerku.

982 15 lipca; bitwa pod Crotone w Kalabrii przeciwko muzułmanom. Ginie cały korpus obryckiej jazdy pancernej walczącej po stronie cesarza Ottona II.

983 29 czerwca; wybuch powszechnego powstania na Połabiu przeciwko Niemcom. Wieleci i Stodoranie zdobywają Hobolin, wybijając niemiecką załogę.2 lipca; Wieleci i Stodoranie zdobywają Brennę, wybijając niemiecką załogę.Walki Wieletów i Stodoran o Spędowo i Kopanicę zakończone ich zdobyciem.Obodryci najeżdżają i niszczą kompletnie Hamburg.Połowa lipca; nierozstrzygnięta bitwa nad rzeką Tangerą, niedaleko Magdeburga, stoczona pomiędzy siłami saskimi a zjednoczonymi siłami Słowian (Wieleci, Stodoranie, Obodryci).

984 Milczanie pomagają zbrojnie księciu czeskiemu Bolesławowi II Pobożnemu

4

w pokonaniu Niemców i zajęciu Miśni.985 Polsko – niemiecka wyprawa na Wieletów.986 Polsko – niemiecka wyprawa na Wieletów.987 Polsko – niemiecka wyprawa na południe Połabia, odbicie z rąk czeskich Miśni,

powrót księcia Dobromira.990 Wieleci pomagają Czechom w zajęciu i zniszczeniu jakiegoś grodu na

Łużycach, po czym składają polskiego naczelnika w ofierze bogom.Sasi najeżdżają dwukrotnie ziemie Obodrytów.Wagrowie niszczą siedzibę biskupa w Starigardzie.Obodryci walczą z Duńczykami i biorą w bitwie do niewoli ich króla Swena Widłobrodego.

991 Sierpień; polsko – niemiecka wyprawa na Połabie, atak na Brennę, książę Przybysław oficjalnie poddaje gród cesarzowi.Saski graf Kizo przejmuje zbrojnie wraz z Wieletami Brennę.

992 Maj; nierozstrzygnięta bitwa o Brennę pomiędzy Niemcami posiłkowanymi przez Czechów i Polaków a Wieletami i Stodoranami. Kizo pozostaje naczelnikiem grodu w imieniu Wiletów.

993 Trzy wyprawy Sasów na Wieletów.Wyprawy koalicji wielecko – stodorańskiej na Sasów.Połowa lipca; pod Brenną, przekazanej zdradziecko Niemcom przez Kizona, armia wielecka rozbija niemiecką odsiecz podczas szturmu grodu.Koniec sierpnia; następna odsiecz niemiecka wypiera zmęczonych walką Wieletów spod Brenny, likwidując oblężenia.

994 Ponowna bitwa Obodrytów z Duńczykami; powtórne wzięcie do niewoli Swena Widłobrodego.Kizo organizuje zamach w wyniku którego ginie Przybysław.Walki Ludolfa, brata Przybysława, przeciwko Sasom zakończone jego ujęciem i ponownym umieszczeniu w klasztorze.Władzę nad Brenną obejmuje po wygnaniu Kizonan książę Bolilut, protegowany Bolesława Chrobrego.

995 Kizo ginie w potyczce z Wieletami.Wielka wyprawa niemiecko – polsko – czeska na Wieletów.

996 Wieleci atakują Saksonię i podchodzą pod Hildesheim.997 11 lipca; Wieleci i Stodoranie przekraczają Łabę i niszczą doszczętnie wielką

saską warownię Arenburg.Nieudana wyprawa Niemców na Stodoran.Wieleci najeżdżają północną Saksonię, bitwa pod Bardengau wygrana przez Niemców.

998 Wieleci niszczą żeński klasztor w Hillersleben, uprowadzają mniszki i rozbijają saską armię.

1003 Początek wojen Henryka II z Bolesławem Chrobrym, w której Związek Lutycki stanął po stronie Niemiec. Oddziały polskie najeżdżają Łużyce i uprowadzają wielu Dalemińców.

1005 7 – 14 września; Związek Lutycki bierze udział w siedmiodniowej bitwie o przeprawę na Odrze w okolicach Krosna. Polacy uciekają z pola walki.

1009 Wieleci tworzący oddziały posiłkowe Henryka II demolują kościół w okolicach Metzu oraz zabijają mnichów.

1015 Wieleci walczą w ramach korpusu księcia Bernarda o brody na Odrze osłaniane przez polskich łuczników.

1017 Sierpień; oblężenie Niemczy przez armię cesarską złożoną z Niemców,

5

Czechów i oddziałów Związku Lutyckiego. Wieleci wielokrotnie szturmowali bezskutecznie wały Niemczy.15 sierpnia; Wieleci pustoszą ziemię lubuską, tracąc stu wojowników podczas nieudanego ataku na jeden z polskich grodów.

1018 Luty; atak Związku Lutyckiego na Obodrytów, oblężenie księcia Mścisława w Skwierzynie.Reakcja pogańska u Obodrytów wzniecona przez Wieletów. Walki w Hamburgu i Starigardzie.

1019 Kanut II Wielki najeżdża z duńską – angielską armią Księstwo Obodryckie, pokonuje w bitwie Związek Lutycki i odbija z ich rąk Skwierzyn.

1020 Najazd księcia Bernarda na Obodrytów, wybicie ostatnich pogańskich ośrodków oporu.

1028 – 1043

Morskie bitwy pomiędzy Danią a Obodytami.

1033 Wieleci pokonują Sasów pod Wierzbnem.1034 Wierzbno; pojedynek na zasadach sądu bożego pomiędzy wojownikiem

słowiańskim a niemieckim. Wygrana Słowianina.1035 Atak Wieletów na Saksonię, zdobycie i zniszczenie Wierzbna.

Wyprawa odwetowa Konrada II na Wieletów prowadzona z wielkim okrucieństwem.

1036 Ponowna wyprawa Konrada II na Wieletów zakończona ich klęską.1043 Bitwa pomiędzy duńskim królem Magnusem I Wielkim a księciem

obodrzyckim Raciborem zakończona klęską Słowian i śmiercią ich władcy.Obodryci atakują Jutlandię; 28 września bitwa na Lyrskov Hede niedaleko Isted w Szlezwiku – wielka klęska Słowian.

1045 Wieleci najeżdżają Saksonię i odpierają przeciwnatarcie cesarza Henryka III.1056 W bitwie nad Łabą Wieleci pokonują Sasów.

10 września; wyprawa odwetowa Sasów na Połabie, bitwa pod Przecławą u ujścia Haweli do Łaby, zakończona klęską Niemców.

1057 Wybuch wojny domowej w Związku Lutyckim; trzy kolejne bitwy między Redarami i Tolężanami z jednej a Czerezapianami i chyżanami z drugiej strony, zakończone klęską Redarów.

1066 Reakcja pogańska u Obodrytów.7 czerwca; śmierć księcia Obodrytów Gotszalka w wyniku zamachu.15 lipca; walki w Raciborzu i ukamienowanie wszystkich chrześcijan.Wojska słowiańskie niszczą Hamburg, Szlezwik i okręg Stormarn.

1067 Nieudane wyprawy wojenne księcia saskiego Ordulfa na objęte reakcją pogańską tereny obodrzyckie.

1068 Zima; armia saska pod dowództwem biskupa halbersztadzkiego Burcharda pokonuje Redarów, zdobywa świętego białego rumaka i prawie na pewno niszczy świątynie Swarożyca w Radogoszczy.Panujący w Księstwie Obodryckim Krut przepędza do Saksonii księcia Budiwoja, zdobywając i niszcząc wiele zajętych przez niego grodów.

1069 Bliżej nieokreślone plemię Wieleckie bierze udział w wyprawie wojennej duńskiego króla Swena II Estrydsena i na Anglię.Wielka wyprawa wojenna króla niemieckiego Henryka IV na Wieletów, wiele bitew i potyczek, zniszczenie licznych słowiańskich grodów i świątyń.

1073 Tysiące członków Związku Lutyckiego wyrzynają się nawzajem na wiecu w trwającej kilka dni masakrze.

1075 Obodryci oblegają wagryjską warownię Płonie zajętą przez saski korpus

6

dowodzony przez księcia Budiwoja; 2 sierpnia rzeź Sasów i śmierć księcia.Rozbicie przez wojska Kruta saskiej odsieczy Płoni

1089 – 1090

Częste ataki floty i wojowników duńskich dowodzonych przez księcia Henryka Gotszalkowica na wybrzeże wagryjskie.

1090 Henryk podczas uczty morduje Kruta i przejmuje władzę w Księstwie Obodryckim.

1093 Bitwa pod Śmiłowem, wielka klęska wojsk obodrzyckich w boju przeciw Sasom dowodzonym przez księcia Magnusa i księcia Henryka Gotszalkowica.

1100 – 1101

Zima; Niemcy pod dowództwem margrabiego Lothara Udo III zdobywają po czteromiesięcznym oblężeniu Brennę.

1101 1 sierpnia; bitwa pomiędzy Obodrytami i Ranami pod oblężoną Lubeką. Przegrana Ranów.Sasi i Obodryci oblegają Hobolin.Najazd Mściwoja syna Henryka Gotszalkowica na plemię Linian.

1110 Bitwa na granicy sasko – połabskiej, Wieleci pokonują grafa Gottfrieda, odrąbując mu głowę.Odwetowa wyprawa Lothara z Supplinburga skierowana niesłusznie na Obodrytów.

1113 Oddziały wieleckie na wezwanie margrabiego Rudolfa przekraczają Łabę i pustoszą ziemie grafa Milo von Ammensleben.

1114 Lothar z Supplinburga toczy walki przeciwko Wieleckiemu (lub pomorskiemu) plemieniu, zhołdowanie księcia Dumara i jego synów. Oddział 300 Czrezepienian walczy po stronie Niemców.Walki Lothara z Ranami wygrane przez Niemców.

1115 9 lutego; bitwa pod Köthen między Słowianami a Niemcami, porażka i odwrót Słowian.

1121 Lothar z Supplinburga najeżdża na plemię Chyżan, zdobycie głównego grodu przez Niemców.Bolesław III Krzywousty zajmuje zbrojnie ziemie wieleckie aż Jeziora Morzyckiego.

1123 Walki Bolesława III Krzywoustego na Rugii z Ranami.Wielka batalia Henryka Gotszalkowica na Rugii.

1125 Wspólna zimowa wyprawa Henryka Gotszalkowica i świeżo koronowanego cesarza Lothara III na Ranów.

1127 Walki wewnętrzne u Obodrytów o tron książęcy.Morzyczanie walczą z Warcisławem, księciem zachodniopomorskim.

1134 Pierwsze krwawe ataki margrabiego Albrechta I Niedźwiedzia na Połabie.1135 Wrzesień; porażka floty duńskiej w bitwie morskiej przeciwko koalicji

pomorsko – rugijskiej.Wrzesień – październik; koalicja pomorsko – rugijska najeżdża ówczesną stolicę Danii Roskilde; zdobycie twierdzy i zgarnięcie duńskiej floty.

1136 Wyprawa odwetowa króla Danii Eryka II Bogatego na Rugię.Ranowie wspomagają pomorskiego księcia Racibora I na miasto Konungehala (dzisiejsza Szwecja). Zniszczenie miasta i twierdzy w dniach 9 – 10 sierpnia po bardzo zaciętych walkach.Albrecht I Niedźwiedź najeżdża i zajmuje Hobolin.

1137 Książę Obodrytów Przybysław najeżdża i niszczy Segeberg.1137 - 1138

Niemcy pod dowództwem Henryka von Badewide najeżdżają na Wagrów.

7

1139 Niemcy zdobywają obodrzycki gród Płoń1147 Obodryci pustoszą ziemię Wagrów i wypędzają niemieckich kolonistów.

26 czerwca; Obodryci zdobywają Lubekę.Ranowie i Obodryci zatapiają w bitwie morskie w Zatoce Wismarskiej większą część floty duńskiej.Chrześcijańska krucjata Niemców na Słowian Połabskich.Albrecht I Niedźwiedź zdobywa Hobolin.Krzyżowcy zdobywają Malechowo.Krzyżowcy bezskutecznie oblegają Dymin.Krzyżowcy bezskutecznie oblegają Szczecin, śmierć wielu niemieckich rycerzy.Krzyżowcy Henryka Lwa i Duńczycy bezskutecznie oblegają Dubin.

1150 Albrecht I Niedźwiedź zajmuje Brennę.Walki o Brennę; książę Jaksa z Kopanicy odbija Brennę z rąk Albrechta przy pomocy polskich hufców, Niemcy ponoszą wielkie straty.

1151 Niklot najeżdża Czerezepian i Chyżan, zmuszając ich do uległości.1152 - 1157

Bitwy morskie Obodrytów z Duńczykami.

1156 Obodrzycka flota wspomaga Henryka Lwa w wojnie Niemców z Danią.1157 Walka o Brennę; Albrecht I Niedźwiedź zdobywa po ciężkich walkach z rąk

Jaksy Brennę. Upadek Księstwa Stodorańskiego.1158 Synowie Niklota, Przybysław i Warcisław, najeżdżają ziemie Henryka Lwa,

niszczą kilka grodów i kościołów.Obodrycka jazda pancerna rozbija niemiecką kawalerię, Niemcy tracą ponad stu rycerzy.

1160 Przybysław i Warcisław bezskutecznie atakują Lubekę.W bitwie pod Orlem ginie Niklot.

1164 16 lutego; Przybysław zdobywa Mechlin wybijając doszczętnie flandryjskie i saskie rycerstwo.Przybysław odzyskuje większość grodów w Księstwie Obodryckim, oprócz Skwierzyna i Iłowa.6 lipca; nierozstrzygnięta bitwa pod Wierzchnem między Słowianami a Niemcami, wielkie straty po obu stronach.

1166 Duńczycy najeżdżają dwukotnie Rugię1168 15 i 16 czerwca; upadek Arkony, Duńczycy przy pomocy Obodrytów i

Pomorzan zajmują warownię i niszczą świątynię.Po 16 czerwca; po zajęciu Charenzy i całkowitym pokonaniu Ranów i zajęciu Rugii przez Duńczyków dochodzi do krwawej walki w obozie sprzymierzeńców. Obodryci i Pomorzanie rozbijają duńską armię zgarniają rugijski skarb.

Jak widać były to dziesiątki wojen, setki walk i bitew…

8

9

Bibliografia:

Barkowski Robert F., Słowianie połabscy. Dzieje zagłady, Warszawa 2015.

Barkowski Robert F., Połabie 983, Warszawa 2015.

Labuda Gerard, Fragmenty dziejów Słowiańszczyzny Zachodniej, t. 1, Poznań 1960.

Labuda Gerard, Fragmenty dziejów Słowiańszczyzny Zachodniej, t. 2, Poznań 1964.

Labuda Gerard, Fragmenty dziejów Słowiańszczyzny Zachodniej, t. 3, Poznań 1975.

Labuda Gerard, Słowiańszczyzna starożytna i wczesnośredniowieczna. Antologia tekstów źródłowych, Poznań 1999.

Leciejewicz Lech, Słowianie Zachodni. Z dziejów tworzenia się średniowiecznej Europy, Wodzisław Śląski 2010.

Strzelczyk Jerzy, Słowianie i Germanie w Niemczech Środkowych we wczesnym średniowieczu, Poznań 1976.

Strzelczyk Jerzy, Słowianie Połabscy, Poznań 2013.

10

11