W stronę zapoznanej praxis, Recenzja Filozofia jako sztuka...

KULTURA I WARTOCI ISSN 2299-7806

NR 2(10)/ 2014

RECENZJE, s. 121139

W STRON ZAPOZNANEJ PRAXIS

Recenzja:

Filozofia jako sztuka ycia. Teorie, modele i wzorce ycia dla doradztwa

filozoficznego, red. A. Woszczyk, D. Olesiski, Expol, Katowice 2013

Barbara Czardybon

W 2013 roku nakadem oficyny wydawniczej Expol ukazaa si praca

zbiorowa pod tytuem Filozofia jako sztuka ycia. Teorie, modele i wzorce dla

doradztwa filozoficznego. Przygotowana przez Agnieszk Woszczyk i Da-

riusza Olesiskiego publikacja podzielona zostaa na poprzedzone so-

wem wstpnym Redaktorw trzy gwne bloki tematyczne. Pierwszy

jest zatytuowany Filozoficzna sztuka ycia rda antyczne, drugi Etyczny

wymiar rozwoju osobowego czowieka, a trzeci Praktyczne zastosowania filozo-

fii w doradztwie i coachingu. W trzech rozdziaach pracy odnajdziemy

w sumie dziewi interesujcych artykuw, bardzo dobrze dopasowa-

nych do kadego z blokw. I tak, w pierwszej czci zebrano teksty: Te-

rapeutyczna moc Sokratejskiej dialektyki, Rola Platona i ruchu sokratycznego

w ksztatowaniu antycznego modelu filozoficznego ycia, Filozofia Platona

w trosce o dobro duszy; ich autorami s odpowiednio D. Olesiski,

Przemysaw Paczkowski i Marcin Subczak. Na drugi blok skadaj si

prace Danuty lczek-Czakon (Etyka jako sztuka dobrego ycia), Piotra

Machury (Etyka doradzania cnoty, dobra i relacje spoeczne), Katarzyny

Szmagliskiej (Etos kulturowy nad-ja a samorozwj ja. Wolno

(nie)wiadomego podmiotu w psychoanalizie S. Freuda) oraz Agnieszki Weso-

owskiej (Fenomenologia jako sztuka ycia. Tischnera aksjologiczna interpreta-

cja fenomenologii). Z kolei trzecia i ostatnia cz publikacji zawiera dwa

artykuy: pierwszy pira A. Woszczyk (Doradztwo filozoficzne a coaching.

Adaptacja wybranych koncepcji do roli modeli i narzdzi pracy z podopiecznym)

i drugi autorstwa Katarzyny Kiepas-Remesz (Coaching jako droga do po-

prawy ycia. Analiza kazusw w wietle zasad i narzdzi pracy coacha). Cao

122 Barbara Czardybon, W stron zapoznanej praktyki

liczy dokadnie 156 stron, a wszystkie tworzce j autorskie teksty maj podobn objto po kilkanacie stronic kady.

Ju na wstpie trzeba odnotowa, e zaproszeni do pracy nad publi-kacj autorzy posiedli zdolno przejrzystego pisania o sprawach, ktre

mog przyczyni si do ponownego poznania zarzuconego przed wie-

kami praktycznego wymiaru filozofii. Warto nadmieni, e trjdzielna struktura oraz forma ksiki jako zbioru logicznie pogrupowanych tek-

stw kilku rnych specjalistw umoliwia wybircz jej lektur, w kt-

rej to sam czytelnik moe okreli sposb i kolejno zaznajamiania si

z prezentowanymi odsonami owej .

We wprowadzeniu redaktorzy jasno wykadaj cele, jakie przywieca-y im przy pracy nad publikacj. Ich dzieo o czym szerzej wspomn

w podsumowaniu recenzji stanowi pierwsz na polskim rynku wydaw-niczym ksik, ktra moe roci sobie prawo do tego, by by oryginal-

nym przewodnikiem po wiecie moliwie szeroko ujmowanego doradz-

twa filozoficznego, ktrego status jako odrbnej dyscypliny nauki wzbu-dza sporo kontrowersji1. A. Woszczyk i D. Olesiski podkrelaj zna-

czenie praktycznego aspektu filozofii; s przekonani, e uwana lektura

dzie filozoficznych pozwala dostrzec w aspekt nawet w najbardziej, jak by si zrazu mogo wydawa, teoretycznych punktach. Takie prze-

wiadczenie prowadzi ich do wanej konstatacji, w myl ktrej filozofia dysponuje istotnym potencjaem rozwojowym pozwalajcym na do-

skonalenie tych, ktrzy si ni zajmuj, jak te tych, ktrzy przy pomocy

odpowiednio przygotowanego partnera wejd w dialog i poddadz si jej

1 Zob. R. Konik, O piciu mitach zwizanych z edukacj filozoficzn, [w:] Obecno filozo-

fii, red. A. Chmielewski i in., [w:] Obecno filozofii, red. A. Chmielewski i in., Studia

Philosophica Wratislaviensia, numer specjalny 2014, s. 73. Nadmiemy, e dwa lata

ukazaniem si pracy pod redakcj A. Woszczyk i D. Olesiskiego Magorzata Mrwka opublikowaa artyku zakresowo duo bardziej skromny, bo podejmujcy namys wy-

cznie nad antycznymi rdami doradztwa filozoficznego. Zob. M. Mrwka, rda

etyki doradztwa w filozofii staroytnej, Annales. Etyka w yciu Gospodarczym 2011, t. 14,

nr 2, s. 119128. Warto rwnie wspomnie, e pracownica Instytutu Filozofii Uniwer-

sytetu Warmisko-Mazurskiego w Olsztynie w 2005 roku obronia napisan pod kierun-

kiem Ryszarda Winiewskiego w Instytucie Filozofii Uniwersytetu Mikoaja Kopernika

w Toruniu rozpraw doktorsk pod tytuem Etyczne fundamenty doradztwa od filozofii prak-

tycznej do etyki biznesu. Wrd innych prac polskich autorw, ktre podnosz fenomen

doradztwa filozoficznego, mona wymieni m.in. artykuy: T. Femiak, Terapia filozoficz-

na, czyli doradztwo filozoficzne w dziaaniu, [w:] Psychoterapia. Pogranicza. Podrcznik akade-

micki, red. L. Grzesiuk, H, Suszek, Eneteia, Warszawa 2012, s. 461488; M. Kowalew-

ska, Doradztwo filozoficzne a coaching, [w:] Edukacja, wychowanie, odpowiedzialno. Z teorii i

praktyki pedagogicznej, red. T. Zawojska, Wydawnictwo SGGW, Warszawa 2013, s.

105114.


oddziaywaniu2. Warto wspomnie, e potencja przemieniania jed-nostek, jaki kryje w sobie filozofia, wczeniej zosta rozpoznany przez

midzy innymi Krzysztofa J. Pawowskiego i Lecha Ostasza, o czym zreszt informuje wspredaktorka omawianego tomu3.

Sam tytu publikacji powstaej w rodowisku filozoficznym Uniwersy-

tetu lskiego w Katowicach, przy istotnym wspudziale pracownikw Uniwersytetu Rzeszowskiego, od razu przypomina nam zbir studiw

pod tytuem Filozofia jako wiczenie duchowe. Polski przekad ksiki Pier-

rea Hadota, dokonany przez Piotra Domaskiego, ukaza si drukiem w Warszawie w roku 1992 (drugie wydanie pracy ukazao si w wydaw-

nictwie Aletheia jedenacie lat pniej). Jak pamitamy, zasadnicza teza

tej ksiki gosi, e to wanie wiczenie duchowe (un exercice spirituel)

stanowi istot filozofii4. Celem tego wiczenia, sprowadzajcego si do

2 A. Woszczyk, D. Olesiski, Wstp, [w:] Filozofia jako sztuka ycia. Teorie, modele

i wzorce dla doradztwa filozoficznego, red. A. Woszczyk, D. Olesiski, Expol, Katowice 2013, s. 9 [dalej jako: FSz]. Por. w tym kontekcie sowa Angusa McLeoda: Prawdzi-

wy coach ma w swoim yciu zawodowym okazj obserwowa takie cuda, jak przemiana

malutkiej poczwarki we wspaniaego motyla. Jeli prowadzenie coachingu nie przynosi

komu zaszczytu i nie budzi w kim pokory, to osoba ta prawdopodobnie nie zdobya

jeszcze prawdziwych umiejtnoci trenera (A. McLeod, Mistrz coachingu. Podrcznik dla

menederw, HR-owcw i trenerw, tum. M. Witkowska, Helion, Gliwice, s. 13). 3 Chodzi o prace K. J. Pawowski, Dyskurs i asceza. Ksztatowanie czowieczestwa

w kontekcie mistyki filozoficznej, Tyniec, Krakw 2007; L. Ostasz, O usprawnianiu rozumu i leczeniu psychiki. Psychoterapia filozoficzna, Laterna, Krynica Morska 2007. Zob. A. Woszczyk, Doradztwo filozoficzne a coaching. Adaptacja wybranych koncepcji do roli modeli i narzdzi pracy z podopiecznym, [w:] FSz, wyd. cyt., s. 127, przyp. 1.

4 W ramach dygresji dodajmy, e dokadnie w tym samym czasie, w ktrym wydano

ksik pod redakcj Woszczyk i Olesiskiego, w Instytucie Filozofii Uniwersytetu Ja-

gielloskiego w Krakowie Karol Wilczyski obroni napisan pod kierunkiem Jana

Kiebasy prac magistersk pod tytuem Filozofia jako wiczenie duchowe we wczesnych

i rednich dialogach Platona, w ktrej wychodzi wanie od Hadota wykadni filozofii sta-

roytnej. Koncepcj filozofii jako sposobu ycia nieco upraszczajco okrela mia-

nem ascetycznej. K. Wilczyski wskazuje na zarwno pozytywny, jak i negatywny odbir prac francuskiego badacza. Do grona prac apologetycznych zalicza nastpujce

pozycje: J. Domaski, Metamorfozy pojcia filozofii, tum. Z. Mroczkowska, M. Bujko,

Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa 1996; D. Karowicz, Arcyparadoks mierci. Mcze-

stwo jako kategoria filozoficzna pytanie o dowodow warto mczestwa, wyd. 2, Fronda,

Warszawa 2007; D. A. Dombrowski, Platonic Philosophy of Religion. A Process Perspective,

State University of New York Press, Albany 2005; D. A. P. King, In Dwelling. Implacabili-

ty, Exclusion, and Acceptance, Ashgate Publishing, Hampshire 2008. Krytyczne oceny

koncepcji Hadota z punktu widzenia analitycznej orientacji filozofii odnajdziemy z kolei w omwieniach takich, jak: B. Balint, What is Ancient Philosophy?, recenzja, First Things.

A Monthly Journal of Religion and Public Life 2002, nr 128, s. 55; D. Zeyl,

What is Ancient Philosophy?, recenzja, Notre Dame Philosophical Reviews. An Electronic

Journal 2003, 9 czerwca, https://ndpr.nd.edu/news/23663-what-is-ancient-philosophy


jak najwierniejszego kroczenia drog cnt, jest doskonalenie ziemskiego ywota. Taki praktyczny aspekt filozofii by czym niezwykle wanym

dla mdrcw staroytnych, ale ju w wiekach rednich za spraw roz-dziau sfery, w ktrej realizowali si uczeni (uniwersytety), od sfery

ograniczajcej si do czynw kontemplacyjnych i ascetycznych (klaszto-

ry) doszo do zapoznania owego praktycznego wymiaru dziaalnoci

filozoficznej; filozofia rozumiana jako ancilla theologiae staa si dziaal-

noci stricte teoretyczn i abstrakcyjn. W Filozofii jako sztuce ycia odnaj-

dujemy potwierdzenie gwnej myli Hadota, przy czym dowiadujemy

si te, e Hadot [...], traktujc o pewnym zjawisku an bloc, nie doceni

faktu, e pytania filozoficzne rodz si zazwyczaj ,jeli nie zawsze,

z okrelonego duchowego niepokoju, s odpowiedzi na jak szczegl-

n sytuacj egzystencjaln, z tej racji uprawianie lub tworzenie filozofii stanowi ju samo w sobie wiczenie rozwojowe, by moe czasami dale-

kie w swym rygorze od wicze mistrzw duchowoci, ale nierzadko speniajce funkcj autoterapeutyczn lub po prostu poszerzajce wia-

domo5.

Bliska Agnieszce Woszczyk myl P. Hadota wczeniej zostaje z apro-bat przywoana w tekcie Marcina Subczaka. Za Hadotem, bdcym

wedug niego jednym z tych badaczy, ktrzy najsilniej akcentuj cisy

zwizek teoretycznego dyskursu i filozoficznego sposobu ycia wraz z jego wpywem na dusz czowieka6, twierdzi on, e gwnym celem

pisarstwa twrcy Akademii byo denie do rozwizania konkretnych problemw, nie za suchy wykad systemu. Subczak przypomina po-

nadto inn wan publikacj Hadota, to jest ksik zatytuowan Czym

jest filozofia staroytna?7. Na tytuowe pytanie uzyskujemy nastpujc

odpowied: filozofia staroytna to przede wszystkim szczeglny feno-

men ycia oraz kultury duchowej Grekw. Stanowisko francuskiego

myliciela, wyoone w krtkim tekcie Filozofia jako sposb ycia8, w pol-

skiej translacji wydrukowanym w miesiczniku Res Publica w 1991

[dostp 6.08 2014]. Zob. K. Wilczyski, Filozofia jako wiczenie duchowe we wczesnych

i rednich dialogach Platona, Krakw Rochester 2013; http://www.academia.

edu/4760392/Filozofia_jako_cwiczenie_duchowe_we_wczesnych_i_srednich_dialogach_Platona_-_praca_magisterska [dostp 6.08.2014].

5 A. Woszczyk, Doradztwo filozoficzne..., wyd. cyt., s. 127, przyp. 2. 6 M. Subczak, Filozofia Platona w trosce o dobro duszy, [w:] FSz, wyd. cyt., s. 41,

przyp. 3. 7 P. Hadot, Czym jest filozofia staroytna?, tum. P. Domaski, Aletheia, Warszawa

2000. 8 Tene, Filozofia jako sposb ycia, tum. P. Domaski, Res Publica 1991, nr 78,

s. 150156.


roku, przypomniane zostaje dalej w pracy Danuty lczek-Czakon. Au-torka podkrela znaczenie wysunitego przez Hadota postulatu, zgodnie

z ktrym naley wrci do takiego sposobu uprawiania filozofii, ktry zaowocuje realn przemian () czowieka, trzeba zwrci si

w kierunku urzeczywistnienia ideau ycia autentycznego. Naley zatem

powtrzy, e to wanie pewien okrelony sposb ycia stanowi waru-nek treci, charakteru i kierunku dyskursu mdrcw staroytnych.

Filozofi jako sztuk ycia otwiera artyku wspredaktora tomu

(D. Olesiskiego).W artykule tym, zarysowujcym wielo moliwych

odczyta dialektyki Sokratesa, na plan pierwszy wysuwa si jej norma-

tywny charakter. Autor optuje za tym, aby efektywno metody Sokra-tejskiej wiza z potencjaem terapeutycznego oddziaywania na roz-

mwcw. Celem tej metody jest bowiem baczniejsze przyjrzenie si re-prezentowanym przez nich postawom yciowym. W celu wsparcia wa-

snej linii argumentacyjnej znawca historii filozofii staroytnej siga do

pism Platona, z ktrych dowiadujemy si, e za naczelny cel i przesa-nie Sokratejskiej metody filozoficznej naley uzna poddawanie prbie

ycia czowieka , a zatem bolesny proces, ktrego in-

terlokutorzy Sokratesa w zdecydowanej wikszoci woleli unika, cho by dla ich ycia bardzo korzystny, w ostatecznym rozrachunku prowa-

dzi mia bowiem do spjnoci yciowej postawy jednostki, czyli wza-jemnej zgodnoci myli, uczu i czynw9. Jest to o tyle wartociowe

spojrzenie na mwic oglnie dziaalno Sokratesa, e dotychczas

koncentrowano si przede wszystkim na mocy dowodowej dialektyki

nauczyciela Platona, akcentujc jej aspekt logiczno-dedukcyjny. W wie-

tle takiej redukcjonistycznej wykadni atwo byo wpa jednak w puap-k i odnie wraenie, e elenktyka nie niesie ze sob adnych pozytyw-

nych wynikw. Rozumienie metody Sokratejskiej jako standardowego

modelu nie odpowiada Olesiskiemu. Terapeutyczna moc Sokra-

tejskiej dialektyki, oparta gwnie na rzetelnej analizie Platoskiego Euty-

frona, ma charakter rewizjonistyczny wzgldem wczeniejszych interpre-

tacji myli Sokratesa; w nowym wietle ukazany zostaje sens oddziay-

wania elenktyki. Celem dialogiki okazuje si poszukiwanie prawdy:

Elenktyka w swoim Sokratejskim ksztacie, jako dialektyczna forma dyskusji testujcej, staje si narzdziem wspzawodniczenia w otwar-

tym dochodzeniu do prawdy jako wsplnego dobra10. Przy okazji warto podkreli znaczenie przywoanych przez autora tekstu motyww, ktre wiadcz o wietnym obeznaniu filozofw antyku z mechanizmami opi-

9 D. Olesiski, Terapeutyczna moc Sokratejskiej dialektyki, [w:] FSz, wyd. cyt., s. 19. 10 Tame, s. 26.


sywanymi przez wspczesn psychologi. Trzeba jednak pamita, e mylenia Sokratejskiego nie da si cile poczy ani z psychoterapi

egzystencjaln, ani z psychoterapi kognitywn, ani te z (neo)-psychoanaliz.

Kolejny tekst przygotowa P. Paczkowski. Tekst zapoznaje nas z isto-

t antycznego modelu ycia filozoficznego, charakteryzowanego jako ycie doskonale wspbrzmice z natur czowiecz. Ta ostatnia najcz-

ciej pozostaje zakryta. Natur przesaniaj rnego rodzaju uprzedze-

nia, przesdy, konwenanse spoeczne. Dlatego te naley j odkry, ujawni. Nie umniejszajc zasug Sokratesa, autor zwraca uwag na

znaczenie po pierwsze Platona i tak zwanego ruchu sokratycznego oraz po drugie dialogw sokratycznych ( ) w procesie ksztatowania odnonego modelu. Paczkowski pisze: Kiedy analizuje

si cay ruch sokratyczny i dostrzega, jak silny wpyw wywar Sokrates na tak wielu rnych modych ludzi, nie sposb unikn wniosku,

e musiao by co takiego w Sokratesie tym prawdziwym, ywym

Sokratesie co przy spotkaniu z nim mogo wywoa w ludziach gboki wstrzs moralny. Natomiast zasug jego uczniw byo to, e sprbowali

przekaza w swoich dzieach osobiste dowiadczenie owego magiczne-go wpywu, jaki mistrz wywar na kadego z nich. Literatura sokra-

tyczna prezentuje Sokratejski etos, nakania do jego realizowania i jest

wiadectwem nawrcenia na filozoficzne ycie, jakie byo udziaem po-szczeglnych sokratykw11. Sokratykami byli: Antystenes, Arystyp, Fedon, Ajschines, Ksenofont. Wszyscy oni wypeniali postulat dobrego

(scil. szczliwego, scil. cnotliwego) ycia, przy czym ideay ycia przez

nich prezentowane w duym stopniu rniy si midzy sob. Akces

Platona do ruchu sokratycznego Paczkowski wie z dokonan przez autora dialogw redefinicj pojcia filozofia. Filozofia wedug Platona

oznacza ycie w moliwie najdoskonalszy sposb. Czowiek musi zmie-

ni swj stosunek do wiata: Platon wierzy, e filozofia jest t praw-dziw i zbawienn wiedz, ktra pozwala filozofowi, mwic obrazowo,

sta bezpiecznie na brzegu, podczas gdy inni walcz o ycie na wzbu-

rzonym morzu. Ona jedna daje te szans na uratowanie tamtych, jeli udaoby si zbudowa ycie spoeczne na prawach odkrywanych przez

filozofw, a nie narzucanych si przez tyranw czy wmawianych pod-stpnie przez demagogw. Filozofia bowiem oznacza poznanie tego,

co dla naszego ycia najwaniejsze sprawiedliwoci12.

11 P. Paczkowski, Rola Platona i ruchu sokratycznego w ksztatowaniu antycznego modelu

filozoficznego ycia, [w:] FSz, wyd. cyt., s. 3839. 12 Tame, s. 29.


Paczkowski z uznaniem wypowiada si o zdolnociach pisarskich Platona. Psychagogiczn si Platoskich dialogw lokuje na jednym

poziomie z si klasycznej greckiej poezji i tragedii. Autor skupia si na

analizie dialogu Gorgiasz. W dialogu tym Platon, dc do ukazania So-

kratejskiego pikna filozoficznego modelu ycia, odwouje si do odczu-

cia wartoci: Platon zachca do cnoty przykadem czowieka, ktrego postaw cechowaa najpikniejsza harmonia: sw i czynw13. Dys-

harmonia oznacza odpowiednio brak zgodnoci midzy doktryn i osobowoci, a wic po prostu twierdzi Paczkowski fasz egzysten-

cji. Dialogi sokratyczne, przedstawiajc Sokratejsk doktryn ()

i osobowo (), peni funkcj protreptyczn. Funkcja ta bazuje na mechanizmie (literackiego) naladownictwa () rozumianego jako

droga upodabniania wasnego ycia do ideau wywodzcego si od So-kratesa.

W pracy M. Subczaka zaprezentowana zostaje interpretacja myli

twrcy Akademii w tak zwanym paradygmacie psychagogicznym. Mo-

dy badacz pojmuje go jako wszystko to, co zwizane jest z trosk o dusz i dbaniem o jej dobro, ktre polega ma na wszechstronnym

jej formowaniu intelektualnym i cile z nim zwizanym ksztatowaniu moralnym14. Autor koncentruje si na praktycznych aspektach nauki

Platona, a take zarysowuje ich inspiracje, midzy innymi wpyw etosu

Sokratesa; przytacza argumenty na rzecz nienaukowego charakteru or-ganizacji Akademii Platoskiej. Podajc tropem wyznaczonym przez

P. Paczkowskiego w pracy Filozoficzne modele ycia w klasycznym antyku15,

szczeglne znaczenie przypisuje tak zwanej protreptyce, czyli zachcie do cnoty, zmierzaniu w kierunku duchowego doskonalenia: Istniej

podstawy ku temu, by sdzi, e ich [ontologicznych, epistemologicz-nych i kosmologicznych elementw filozofii Platoskiej B. C.] zada-

niem mogo by racjonalne wsparcie i uargumentowanie pewnego mode-

lu ycia. W ten sposb wymienione aspekty peniyby wic funkcj pro-

treptyczn, anieli spekulatywno-demonstratywn, za teoria obecna

w dialogach suyaby uzasadnieniu praktyki okrelonego modelu y-cia. [...] Relacja midzy tym, co praktyczne, a tym, co teoretyczne,

zdaje si tutaj siga swej rdowej jednoci i spjnoci tak samo, jak filozofowa, znaczyo y racjonalnym dyskursem w trosce o dobro

13 Tame, s. 34. 14 M. Subczak, Filozofia Platona w trosce o dobro duszy, [w:] FSz, wyd. cyt., s. 44. 15 P. Paczkowski, Filozoficzne modele ycia w klasycznym antyku (IV w p.n.e.),

Wydawnictwo UR, Rzeszw 2005.


duszy16. W przypadku Platona take teoretyczne dywagacje maj zatem na celu wspieranie harmonijnego ksztatowania duszy. Subczak przeko-

nuje, e i sposb ycia, i teoretyczna spekulacja to w gruncie rzeczy ta sama filozofia, tylko dowiadczana z odmiennych perspektyw17. Per-

spektywa proponowana przez autora tekstu pozwala jak sam stwierdza zauway jedno teoretycznego, misteryjno-religijnego, moralnego, politycznego, wychowawczego i artystycznego aspektu platonizmu.

W pracy D. lczek-Czakon podjte zostaj rozwaania nad istot

etyki z perspektywy jej uwarunkowa historycznofilozoficznych. Autor-

ka przypomina, e podzia filozofii na cz teoretyczn i praktyczn

pochodzi od Arystotelesa. Wedug Stagiryty filozofia teoretyczna obej-

muje metafizyk, matematyk i fizyk, zajmujc si czystym pozna-niem prawdy, a na filozofi praktyczn, bdc poznaniem majcym na

celu okrelenie zasad postpowania i wyboru w przestrzeni indywidual-

nej i publicznej, skada si etyka, polityka i ekonomia. Czynic punktem wyjcia wasnych analiz trzy gwne koncepcje dobra najwyszego wy-

pracowane w antyku, to jest teorie szczcia (eudajmonizm, nurt m-droci yciowej), doskonaoci osobistej (nurt perfekcjonistyczny)

oraz waciwego wspycia spoecznego (nurt spoeczny), podajca

tropem rozwaa Marii Ossowskiej autorka tekstu zauwaa, e koncep-cje te nie straciy na swej aktualnoci, gdy nie tylko byy obecne w p-

niejszych dziejach refleksji etycznej i obecne s we wspczesnoci, ale

te stanowi istotny skadnik wielu wiatopogldw i postaw moralnych jednostek. lczek-Czakon zwraca uwag na fakt niemonoci syntezy

wyej wymienionych stanowisk oraz jednoznacznych rozstrzygni na korzy ktregokolwiek z nich. Wanie ta konfliktowo dbr najwy-

szych, z jednoczesnym uznaniem, e wszystkie warto osign powodu-

je, e prba wypenienia ycia tymi trzema celami-dobrami jest sztuk, umiejtnoci, ktrej uczymy si przez cae ycie i tylko nieliczni zbli

si do ideau jednoci tych dbr najwyszych18. Dalej autorka odnoto-wuje fakt powrotu do filozofii ujmowanej w kategoriach rda mdroci

yciowej. Wedug niej etyka jest niczym innym jak tylko ustawicznym

wysikiem poszukiwania odpowiedzi na fundamentalne pytania doty-czce tego, jak dobrze y i jak sta si dzielnym czowiekiem. W tym

sensie etyka, posiadajc zdolno wpywania na jednostk, jej decyzje

i dziaania, okazuje si filozofi praktyczn, a nie tylko sam teori aka-demick. Mona nawet rzec, i etyka stanowi najwaniejsz dyscyplin

16 M. Subczak, Filozofia Platona..., wyd. cyt., s. 4344, 55. 17 Tame, s. 44, przyp. 12. 18 D. lczek-Czakon, Etyka jako sztuka dobrego ycia, [w:] FSz, wyd. cyt., s. 6667.


filozoficzn. lczek-Czakon odwouje si tutaj do wypowiedzi Jacka Filka, uznajcego wycznie jedn otwart fenomenologiczn etyk war-

toci. Autorka przywouje ponadto stanowisko Jacka Howki, wedug ktrego tylko sze teorii etycznych zasuguje na nasze uznanie, przy

czym naley podkreli, e uznanie to powinno mie charakter ograni-

czony z racji pewnej ich zawodnoci. S to: formalizm etyczny (Imma-nuel Kant, Richard M. Hare), utylitaryzm vel konsekwencjalizm (Jeremy

Bentham, John S. Mill), etyka cnoty (Platon, Arystoteles), etyka mioci

bliniego (np. chrzecijastwo), etyka umowy spoecznej (kontynuacja teorii Thomasa Hobbesa i Jeana-Jacquesa Rousseau; John Rawls), teoria

uprawnie (John Locke, Robert Nozick, Ronald Dworkin). Godn uwa-

gi jest rwnie postawa roztropnoci: Dziki postawie roztropnoci moemy ustali, jak daleko ma siga powicenie, ktrego domaga si

od nas dana teoria etyczna, ktre obowizki uzna za bezwzgldne, bezwyjtkowe, a ktre zalecenia traktowa jako dopuszczajce wyjtki.

[...] Roztropno nie moe zastpi etyki, wyznacza tylko prowizoryczne

ramy, gdy etyka staje si zbyt grnolotna, natarczywa, radykalna19.

Co wane, w Etyce w dziaaniu20 lczek-Czakon dopatruje si rozu-

mienia etyki w kategoriach sztuki ycia. W kocowej partii artykuu wymienia ona kilka innych prac nalecych do mylicieli tak zwanego

ycia codziennego, a wic tych, ktrzy d do ukazania aktualnoci

problematyki filozoficzno-etycznej. Nie ogranicza si jednak do wymie-nienia nazwisk autorw zagranicznych, ale wspomina take dokonania

na tym polu naszych rodakw: Marcina Fabjaskiego i Tomasza Mazu-

ra. W podsumowaniu za stanowczo podkrela: Filozofia i etyka, za-wierajca dowiadczenia ludzkoci, moe wskaza (a waciwie dora-

dzi) oglne kierunki mylenia o tym, co jest wartociowe, godne wybo-ru, jak pojmowa szczcie, jak by dobrym czowiekiem, jakie spoe-

czestwo uzna za sprawiedliwe. Rady, ktre gosz filozofowie (etycy)

s oglne i moe banalne w swej prostocie, co nie znaczy, e droga do nich jest prosta21.

Z kolei P. Machura za punkt wyjcia rozwaa przyjmuje koncepcj

mowy doradczej zawart w Arystotelesowskiej Retoryce. Interesuje go

kwestia rodzaju dobra, do jakiego winien zmierza doradca, a take pro-

blem waciwych doradcy cnt. Zgodnie z deklaracj nie rozwija on ja-

19 Tame, s. 7273. 20 J. Howka, Etyka w dziaaniu, Prszyski i S-ka, Warszawa 2001. 21 D. lczek-Czakon, Etyka..., wyd. cyt., s. 76.


kiej pedagogicznej teorii wychowania doradcw22. Doradztwo jest uj-mowane przez niego z punktu widzenia filozofii moralnej, aczkolwiek podnosi on rwnie zagadnienie relacji zachodzcej midzy moralnym

i komercyjnym (scil. ekonomicznym) aspektem praktyki doradczej. Au-

tor uczula, e opanowanie tajnikw kunsztu, osiganie samodzielnoci

praktycznej i efektywnoci dziaania nie powinno [...] przesania pozo-

staych elementw i aspektw dziaania zawodowego, w tym take mikkich, jak na przykad moralnego. Dojrzao zatem jest tu nie

tylko kwesti opanowania technicznej strony okrelonej dziedziny, ale pewnej szerszej wiadomoci rnorodnych kontekstw podejmowanych

aktywnoci. [...] nie sposb [...] rozpatrywa dziaalnoci trenerw, coa-

chw, etc. jedynie w kategoriach komercyjnych czy pragmatycznych23. Szczeglny charakter doradztwa jako profesjonalnej dziaalnoci sta-

nowi niejako wynik poczenia kunsztu czy techniki oraz samej osoby

doradcy. Etyk dochodzi do wniosku, e fundamentaln cnot doradcy jest przyjazne ustosunkowanie definiowane jako prospoeczna postawa,

ktra jest w stanie agodzi napicia powstajce midzy poszczeglnymi

jednostkami. Spord trzech gwnych cnt [...] doradcy sprawiedli-woci, roztropnoci i przyjani ta ostatnia wydaje si mie znaczenie

szczeglne [...]24. W przypadku etosu doradcy kluczowe okazuje si udzielanie korzystajcemu z jego usug beneficjentowi daru wsparcia

intelektualno-moralnego. Idzie o skupienie uwagi i de doradcy na

dobru jego przyjaciela; rol doradcy jest bycie rodzajem ekstensji umysu beneficjenta, jego daimonionem, umoliwiajcym i wspieraj-

cym autorefleksj, pozwalajcym na rozjanienie problemu i jego prze-pracowanie25. Tekst Machury przekonuje o sensownoci podejmowania

refleksji nad teoriami cnt, w ktrych to teoriach etyk posiada bardzo dobr orientacj.

Dla autorki kolejnej pracy K. Szmagliskiej Freudowska psychoa-

naliza jest koncepcj filozoficzno-etyczn zorientowan na problem

22 Autor odnotowuje jedynie pewne analogie midzy celami czy te funkcjami

z jednej strony doradcy i z drugiej wychowawcy, kiedy pisze: W pewien sposb

[...] zadanie doradcy jest podobne do zadania wychowawcy. [...] rwnie w doradztwie

nie sposb wskaza konkretnego (materialnego) celu, tj. okrelonego stanu rzeczy, ktry

mgby by miernikiem powodzenia dziaania doradcy, bowiem dobro beneficjenta,

jakkolwiek bdce dobrem istoty ludzkiej, bdzie si rnio w zalenoci od osoby,

jej rodowiska, kontekstu jej ycia etc.; [...] doradztwo zblia si do zadania wycho-

wawcy, ktrego dziaanie jest, w ujciu arystotelesowskim, czci polityki (P. Machu-

ra, Etyka doradzania cnoty, dobra i relacje spoeczne, [w:] FSz, wyd. cyt., s. 8788). 23 Tame, s. 7879, 91. 24 Tame, s. 85. 25 Tame, s. 92.


czowieczej samosterownoci, a wic na problem samookrelenia moli-wego za spraw relacji z Innym, to jest na problem wolnoci cile zwi-

zanej z odpowiedzialnoci moraln. Tym samym autorka odrzuca in-terpretacj freudyzmu jako pewnej formy redukcjonizmu czy te deter-

minizmu biologicznego. Omawiajc gwne cele terapii, Szmagliska

skupia si na prezentacji normatywnego aspektu psychoanalizy i wska-zuje te jej elementy, ktre tworz okrelony model mylenia o jednostce

ludzkiej. W jej przekonaniu niedoceniany czy wrcz zapoznany wymiar

freudyzmu owietlony zostaje przez teori ja (scil. ego/das Ich). Upatru-

jc cel terapii w dokonujcej si na zgliszczach tego, co zburzono no-

wej psychosyntezie, autorka tekstu zaznacza, e efektu tego nie osiga si raz na zawsze. Celem terapii, psychosyntezy ja i nie-ja jest wic

doprowadzenie do tego, by rozum sam wytycza sobie cele, co w dalszej kolejnoci miaoby da czowiekowi umiejtno zrealizowania postula-

tu mioci (nienarcystycznej, niesymbiotycznej) oraz ograniczenia cier-

pienia. Moralno ta, z powodu zastosowania specyficznej techniki umoliwiajcej dokonanie psychosyntezy, blisza jest jednak wizji filozo-

fw dialogu ni kantowskiej26.

W pracy A. Wesoowskiej Husserlowski projekt fenomenologiczny zostaje skonfrontowany ze sformuowan przez Jzefa Tischnera kon-

cepcj udramatyzowania egzystencji. Wesoowska stawia tez, zgodnie z ktr fenomenologia to przede wszystkim artykulacja napi wiado-

moci w zmaganiach oswajania si ze wiatem, otwarte, to znaczy

historycznie nieskoczone, mylenie problemowe, nieustanna proble-

matyzacja ycia, filozofii o szczeglnym etosie, pytanie o samo ycie,

sztuka umoliwiajca oczyszczenie, wewntrzn przemian27; jej zda-niem, centrum organizujcym fenomenologiczny dyskurs jest ycie

czowieka28. Badaczka odnotowuje, e projekt Edmunda Husserla

mona rozwaa w kategoriach prby przywrcenia harmonii midzy

sfer praktyczn (scil. etyczn) a sfer teoretyczn, i tumaczy to nastpu-

jco: Etyczne implikacje Husserlowskiej fenomenologii s wszak wyni-kiem rozwaa nad najwyszymi celami yciowymi oraz reguami, kt-

rych wskazanie (przypomnienie) powinno uatwi dziaajcej jednostce

trud rozumnego uporzdkowania ycia ze wzgldu na te cele29. W po-

26 K. Szmagliska, Etos kulturowy nad-ja a samorozwj ja. Wolno (nie)wiadomego

podmiotu w psychoanalizie S. Freuda, [w:] FSz, wyd. cyt., s. 100. 27 A. Wesoowska, Fenomenologia jako sztuka ycia. Tischnera aksjologiczna interpretacja

fenomenologii, [w:] FSz, wyd. cyt., s. 110111, 116, 123. 28 Tame, s. 115. 29 Tame, s. 114115.


gldach autora pracy Kryzys europejskiego czowieczestwa a filozofia upatru-

je zalkw Tischnerowskiej koncepcji rozdarcia istoty dramatycznej.

Dla Tischnera podkrela autorka tekstu fenomenologia oznacza per-manentnie aktualn moliwo mylenia. Moliwo ta pozwala na

otwieranie coraz to nowych przestrzeni do uprawiania refleksji filozo-

ficznej. Polski filozof uwaa, e ja pierwotne (scil. rdowy punkt

ycia) stanowi warto transcendentaln to ja aksjologiczne. Feno-

menologia w ujciu Tischnera pisze Wesoowska to projekt dyna-miczny, ewoluujcy w ramach ruchu samoodsaniania siebie, samowia-

domoci przeywajcej konflikt midzy tym, co ukryte, a tym, co jawne,

midzy tym, co irrealne, aksjologiczne, agatologiczne, a tym, co przed-miotowe, naturalne30.

Bez wtpienia najwaniejszym artykuem monografii jest praca

A. Woszczyk zatytuowana Doradztwo filozoficzne a coaching. Adaptacja

wybranych koncepcji do roli modeli i narzdzi pracy z podopiecznym. Autorka

patrzy na dziedzictwo filozofii zachodnioeuropejskiej jak na zesp me-tod oraz narzdzi uytecznych w pracy doradcy filozoficznego i coacha,

majcej na celu rozwj podopiecznego (scil. klienta), usiujc zaadapto-

wa wybrane koncepcje filozoficzne czy wyraajc si oglnie m-

drociowe do potrzeb stricte praktycznych. Jest wszake przekonana, e

u podstaw dziaalnoci coachingowej stoj pewne zaoenia i wartoci, ktre mona zidentyfikowa jako filozoficzne31, mwic za precyzyj-

niej: takie elementy, jak rekonstrukcja wiata wewntrznych przekona klienta, uwiadomienie przyjmowanych zaoe, czy wyciganie wnio-

skw z wasnych dowiadcze mieci si w obszarze szeroko pojtej ra-

cjonalnoci filozoficznej32. W tekcie Woszczyk uwypuklona zostaje swoista synergia midzy

doradztwem filozoficznym i coachingiem, ktrego pocztki jak wia-

domo sigaj koca lat siedemdziesitych minionego stulecia. Autorka przypomina, e coaching to fenomen niejednorodny, ale o relatywnie

dobrze zdefiniowanych podstawach; jednoczenie akcentuje fakt konsty-tutywnej niedookrelonoci doradztwa filozoficznego, dla ktrego fun-

damentem moe by wiele bardzo rnych wzgldem siebie tradycji filo-

zoficznych oraz zaoe metodologicznych. Tym, na co zawsze ukierun-kowany jest proces coachingowy, jest przyszo (jeli siga si do prze-

szoci, to wycznie w celu zyskania wiadomoci odnonie do wa-snych sposobw zachowania lub stylw uczenia si). Warto podkreli,

30 Tame, s. 120. 31 A. Woszczyk, Doradztwo filozoficzne..., wyd. cyt., s. 128. 32 Tame, s. 130, przyp. 11.


e coaching pozwala na poszerzenie wiadomoci coachee, ktra doty-czy jego tu i teraz, wytworzonych przeze schematw mylowych

i pewnego obrazu rzeczywistoci. To wanie owe schematy i w obraz najczciej stanowi gwn przeszkod na drodze do osignicia celu,

jaki stawia przed sob klient podczas sesji coachingowej. Struktura coa-

chingu jest wic wybitnie celowociowa. Teleologiczna forma waciwa moe by te doradztwu filozoficznemu, ale najczciej praca doradcy

filozoficznego polega na prowadzeniu swobodnych dyskusji z podo-piecznym, ktre nie s zorientowane na jaki konkretny i cile wytyczo-ny cel (sic!). W tym sensie doradztwo filozoficzne ma charakter autote-

liczny. Wedug A. Woszczyk do doradcy filozoficznego zgaszaj si

bowiem ludzie, ktrzy sygnalizuj, e maj potrzeb porozmawiania na okrelone tematy, ktre wstpnie identyfikuj jako filozoficzne, chc

wsplnego przemylenia pewnych kwestii, lub dowiedzenia si jak to jest z tym Bogiem, wolnoci, dobrem itp.. [...] Doradztwo filozoficzne

moe przyj wic posta swoistej posugi duchowej w odpowiedzi na

przysugujce czowiekowi, lecz coraz rzadziej zaspakajane, pragnienie zakorzenienia si w wiecie33.

atwo mona zauway, e tematy, ktre stanowi przedmiot pracy

doradcy filozoficznego, w duej czci pokrywaj si tematami podej-

mowanymi przez tak zwany life coaching. Do arsenau tych wsplnych

zagadnie zaliczamy przykadowo dylematy zwizane z wyborem (wa-ciwej) drogi yciowej, a take problemy zwizane z relacjami, w jakie

wchodzi i w jakie uwikany jest czowiek. O specyfice doradztwa filozo-

ficznego wiadczy jednak koncentracja na takich problemach, jak na przykad wolno, wina, cierpienie, mier; doradztwo filozoficzne po-

dejmuje kwestie sensu ycia, sporw natury religijnej; zorientowane jest na rozmaite dylematy etyczno-wiatopogldowe. Woszczyk argumentu-

je, e obok wielu innych rodzajw coachingu daje si wyrni tak zwa-

ny coaching filozoficzny, ktry cechuje si uwypukleniem znaczenia refleksji i pogbiania samowiedzy, w stosunku do celw instrumentalno-

adaptacyjnych oraz uyciem pewnych specyficznych narzdzi zaczerp-nitych z wasnego zaplecza kulturowego34. Autorka tekstu mocno

podkrela, e jakkolwiek termin doradztwo niesie ze sob jawn suge-

sti dawania rad, to (dokadnie tak samo, jak w przypadku coachingu) doradca filozoficzny nie moe podpowiada podopiecznemu adnych

gotowych rozwiza, nie powinien dawa mu jakichkolwiek wskazwek

33 Tame, s. 131. 34 Tame, s. 132.


ani sugestii35. To wszystko mogoby ograniczy zdolno do kreatywne-go podejcia do problemu u podopiecznego. Dopuszcza si tylko doradz-

two w zakresie wyboru technik pracy, lektury lub konkretnego zadania, ktre trzeba wykona. I coach, i doradca filozoficzny jedynie poda za czowiekiem, ktry przy jego wsparciu sam stawia przed sob cele, sam

okrela sposoby ich realizacji, wreszcie, sam ponosi za to wszystko od-powiedzialno. Mona zatem wnioskowa, e dobry proces coachin-

gowy i dobrze przeprowadzone doradztwo filozoficzne to takie procesy, ktre uczc nowych metod i dostarczajc nowych narzdzi pomocnych

w mierzeniu si z rnego rodzaju wyzwaniami, wzmacniaj samodziel-

no klienta.

A. Woszczyk pisze, e tak jak istniej modele praktyki coachingowej w rodzaju GROW, tak zwanego koa uczenia si czy innych, tak te

z penym przekonaniem mona mwi o istnieniu modeli praktyki filo-

zoficznej czerpicych swj rodowd z rozmaitych tradycji sapiencjal-nych. Interesujc egzemplifikacj jej twierdzenia stanowi zapropono-

wany i szczegowo opisany w artykule model ufundowany na chasydz-kiej drodze szeciu krokw obecnej w Buberowskiej filozofii dialogu.

Podobnie jak w coachingu, ktry zainspirowany zosta przez strategicz-

n terapi krtkoterminow, tak i tutaj podkrelone zostaje znaczenie opowieci jako metafory i mitu w rozumieniu Eliadowskim36. W artyku-

le uwypuklony zostaje bardzo wany moment chasydyzmu, a mianowi-

cie jego aktywistyczna orientacja. Idzie o to, e to czowiek zostaje we-zwany do wzicia odpowiedzialnoci za wasny wiat. Szczeglnie cen-

nym wkadem autorki jest rwnie opis kazusu z jej wasnej praktyki coachingowej, ktry pokazuje istot oddziaywania na linii doradca

podopieczny w oparciu o narzdzie z zakresu szeroko rozumianej dia-

lektyki filozoficznej. W rsum Woszczyk konstatuje: Oddziaywanie

filozofii w kulturze nie musi, czego dowodzi ruch doradztwa filozoficz-nego, ogranicza si do obszaru bada naukowych. By moe, ruch ten

jest rwnie rodkiem umoliwiajcym zmian spoecznego wizerunku filozofii i filozofa, ktry w konsekwencji moe wzmc zainteresowanie

badaniami filozoficznymi, zarwno samymi w sobie, jak i moliwymi ich aplikacjami w obszarze praktyki37.

35 Autorka wskazuje tutaj na Sartrowskie koncepcj zej wiary i zaoenie wolnoci

absolutnej jako na filozoficzny pierwowzr takiego podejcia. 36 O micie jako sposobie wyraenia przez Platona kwestii odnoszcych si do duszy

ludzkiej pisze w prezentowanej ksice M. Subczak. 37 Tame, s. 142.


Ostatnim tekstem tomu jest praca K. Kiepas-Remesz. Autorka przed-stawia gwne zasady coachingu, ktry wedug niej jest nie tylko sztuk

ycia, ale take sztuk budowania siebie oraz poczucia wasnej warto-

ci38. Zauwaa te pewne analogie coachingu do psychologii pozytyw-nej Martina Seligmana oraz terapii Miltona H. Ericksona. Istotnym cznikiem jest skupienie uwagi na ludzkich zasobach i moliwociach,

nie za na tym, co czowieka ogranicza i blokuje, co stanowi o jego bra-ku (na fakt dominujcego braku wiadomoci zapoycze przez psycho-

logi poznawcz okrelonych zaoe filozoficznych zwraca z kolei

uwag A. Woszczyk39). W tekcie Kiepas-Remesz opisane s fundamen-

talne kompetencje coacha; przedstawione zostaj te pewne narzdzia

uywane w pracy coachingowej, a mianowicie tak zwana technika na-stpnego kroku, a take zasada SMART, ktra ma na celu pomoc

w realizacji marzenia. Jak wiadomo, wiele spord stosowanych przez

coachw metod wpywa na popraw jakoci ycia. K. Kiepas-Remesz zauwaa jednak, e sztuka ycia nie wie si z jak konkretn metod,

ale z tym, jak poprzez jej wykorzystanie czowiek zmienia swoje ycie na lepsze40. Autork tekstu interesuje przede wszystkim sfera tak zwanego

life coachingu. Jest to ten rodzaj coachingu, ktry zorientowany jest na

rozwj osobisty, na tytuow popraw ycia. To za ma zwizek z rozwijaniem samowiadomoci. Coaching jak susznie stwierdza

Kiepas-Remesz ma doprowadzi klienta do poszerzenia jego wiado-

moci. Dobre, pene ycie wie si ze wiadomoci, poniewa to ona daje ludziom moliwo w sposb wolny podejmowa odpowiedzialne

dziaania. Bdc wiadom, jednostka rozumie przyczyny swoich dzia-a i ich konsekwencje. Zwiksza to poczucie wpywu na wasne ycie,

moliwo jego kreowania po swojemu41. Interesujc czci tekstu

Coaching jako droga do poprawy ycia... jest opis pracy coachingowej autor-

ki, wykorzystujcej we wasnej praktyce metod poziomw logicznych

Roberta Diltsa kalifornijskiego specjalisty w dziedzinie NLP. Struktura opisana przez Diltsa systematyzuje sposb funkcjonowania rnych jed-nostek w wiecie.

Na koniec warto wspomnie, e autorami tekstw s pracownicy na-ukowi o niekwestionowanych kompetencjach dydaktycznych, obeznani

38 K. Kiepas-Remesz, Coaching jako droga do poprawy ycia. Analiza kazusw w wietle

zasad i narzdzi pracy coacha, [w:] FSz, wyd. cyt., s. 151. 39 Jedynym wyjtkiem jest dla Woszczyk ksika H. Law, S. Ireland, Z. Hussain,

Psychologia coachingu, tum. G. Skoczylas, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa

2010. 40 K. Kiepas-Remesz, Coaching..., wyd. cyt., s. 154. 41 Tame, s. 150.


nie tylko z filozofi, ale te z psychologi, w czci prowadzcy szkole-nia z zakresu coachingu oraz praktykujcy jako doradcy filozoficzni.

Przedstawion publikacj mona rozpatrywa w kategoriach rozwinicia gwnych punktw autorskiego programu nauczania dla pierwszego

w naszym kraju kierunku Doradztwo Filozoficzne i Coaching, ktry przed kilkoma laty zosta opracowany przez wspredaktork tomu, a oficjalnie uruchomiony w 2012 roku, czyli rok przed publikacj oma-

wianej ksiki. Idea rozwijana przez A. Woszczyk wydaje si zasugiwa

na uznanie, a o niemaym jej potencjale wiadczy ju dzi mog w mniejszej bd wikszej mierze oraz mniej albo bardziej wiadomie

inspirowane ni pomysy powstae w innych polskich orodkach nauko-

wych (np. studia podyplomowe doradztwo filozoficzne i coaching w Instytucie Filozofii Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgosz-czy, trzyletnie studia licencjackie filozoficzne o specjalnoci: doradztwo

i komunikacja w biznesie prowadzone na Wydziale Filozofii i Socjolo-gii Uniwersytetu Marii Curie-Skodowskiej w Lublinie42, specjalno zintegrowane doradztwo filozoficzne na studiach filozoficznych w Instytucie Filozofii Uniwersytetu Opolskiego, specjalno coaching

zarzdzanie komunikacja spoeczna na studiach filozoficznych w Instytucie Filozofii i Socjologii Uniwersytetu Pedagogicznego im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie). I cho redaktorzy tomu

w sowie wprowadzajcym expressis verbis nie przyznaj, e przygotowa-

na pod ich okiem publikacja ma peni funkcj popularyzowania nowego

kierunku studiw, to w tekcie przygotowanym przez autork tego no-

watorskiego programu odnajdujemy wzmiank mogc wiadczy

o takim celu43. Dobrze wiadomo, e popularyzacja nowego nurtu niesie

ze sob ryzyko nadmiernego uproszczenia tematu, wynikajce z chci uprzystpnienia nowych treci jak najszerszej grupie osb w si rzeczy

pionierski sposb. miao mona jednak powiedzie, e redaktorom recenzowanej ksiki udao si unikn tego niebezpieczestwa. Rzecz,

ktrej dokonali, wyrnia si wart docenienia gbi.

Podsumowujc: Filozofi jako sztuk ycia cechuje logiczny i przejrzy-

sty ukad treci, a wszystkie zamieszczone w tomie teksty odznaczaj si

42 Tutaj chciaabym jednak podkreli, e sama idea doradztwa filozoficznego

w lubelskim rodowisku naukowym jest dobrze znana co najmniej od roku 2001. Wtedy to bowiem wyszy drukiem Szkice ze wspczesnej filozofii sowackiej (Colloquia

Communia nr 4 (71)), w ktrych pomieszczono artyku Emila Visnovskyego Doradztwo

filozoficzne jako forma praktyki filozoficznej w przekadzie Mariana Aleksandrowicza.

Redaktorkami tomu byy zatrudnione w Instytucie Filozofii i Socjologii UMCS Jadwiga

Miziska i Halina Rarot. 43 Zob. A. Woszczyk, Doradztwo filozoficzne..., wyd. cyt., s. 130, przyp. 12.


wysokimi walorami merytorycznymi przy jednoczesnej duej sprawnoci jzykowej autorw, przekadajcej si w sposb bezporedni na swobod

prowadzenia wywodu; wszyscy autorzy skutecznie broni goszonych przez siebie hipotez. Podkreli ponadto wypada szerok perspektyw

ujcia dyskutowanych problemw, nie ograniczajc si wycznie do

spucizny antyku, chocia co istotne to wanie w koncepcjach mdr-cw staroytnych odnajdujemy tak wykadni filozofii, do ktrej obec-

nie prbuje si powrci. Wana jest forma, jak powinna przyj filozo-

fia naszych czasw nie powinna to by by przywoa sowa D. l-czek-Czakon ani wielka metafizyka, ani te nudne, pytkie morali-

zatorstwo. Autorka ta przytacza te znan wypowied P. Hadota: Fi-lozofia staroytna proponuje czowiekowi sztuk ycia, wspczesna,

przeciwnie, przedstawia si przede wszystkim jako konstrukcja jzyka

technicznego zarezerwowanego dla specjalistw44. Artyku A. Weso-owskiej zdaje si takiej smutnej diagnozie filozofii wspczesnej jak

widzielimy przeczy. W istocie trudno jest recenzowan publikacj w caoci czy nawet

w czci podda negatywnej ocenie; waciwie nie sposb wskaza na

obecno w niej jakiego rodzaju niedocigni ze strony autorw lub redaktorw. Jest ona dobrze pomylanym i skonstruowanym wprowa-

dzeniem (o jednak niepodrcznikowym charakterze!) w problematyk

doradztwa filozoficznego jako dopiero konstytuujcej si sfery dziaalno-ci wspczesnych filozofw i etykw. Ksik nie tylko z zaciekawie-

niem bierze si do rki, ale te po jej lekturze nie ma si wraenia straco-

nego czasu. Jest to jedna z tych publikacji, ktra bez wtpienia godna

jest polecenia. Mona j poleci zarwno specjalistom zajmujcym si

nurtem sokratejsko-platoskim, etyk ogln i etyk cnt czy filozofi wspczesn, jak i tym, ktrzy odczuwaj potrzeb zgbienia tematu

filozoficznych czy po prostu mdrociowych rde niezwykle popular-nego coachingu. Publikacja bdzie z pewnoci pomocna dla tych

wszystkich, ktrzy s zorientowani na wykorzystywanie inspiracji filozo-

ficznych do pracy nad wasnym potencjaem rozwojowym, w tym stu-dentom doradztwa filozoficznego. To wanie uporzdkowane prowa-

dzenie myli i relatywnie jasny jzyk wypowiedzi wszystkich autorw

czyni z Filozofii jako sztuki ycia bardzo przystpne rdo wiedzy na

temat doradztwa filozoficznego. Jestem wrcz przekonana, e pozycja ta

zyska miano klasyki jeli idzie o polskojzyczne studia nad rzeczonym

44 P. Hadot, Filozofia jako sposb ycia, wyd. cyt., s. 155. Zob. D. lczek-Czakon,

Etyka..., wyd. cyt., s. 61.


fenomenem, stanowic nieoceniony punkt odniesienia dla dalszych i miejmy nadziej coraz bardziej zaawanasowanych jego bada.

Bibliografia

Balint B., What is Ancient Philosophy?, recenzja, First Things. A

Monthly Journal of Religion and Public Life 2002, nr 128;

Domaski J., Metamorfozy pojcia filozofii, tum. Z. Mroczkowska, M. Bujko, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa 1996;

Dombrowski D. A., Platonic Philosophy of Religion. A Process Perspec-tive, State University of New York Press, Albany 2005;

Femiak T., Terapia filozoficzna, czyli doradztwo filozoficzne w dziaaniu,

[w:] Psychoterapia. Pogranicza. Podrcznik akademicki, red. L. Grzesiuk,

H. Suszek, Eneteia, Warszawa 2012;

Filozofia jako sztuka ycia. Teorie, modele i wzorce dla doradztwa filozoficz-

nego, red. A. Woszczyk, D. Olesiski, Expol, Katowice 2013;

Hadot P., Filozofia jako sposb ycia, tum. P. Domaski, Res Publi-ca 1991, nr 78;

Hadot P., Czym jest filozofia staroytna?, tum. P. Domaski, Aletheia, Warszawa 2000;

Howka J., Etyka w dziaaniu, Prszyski i S-ka, Warszawa 2001;

Karowicz D., Arcyparadoks mierci. Mczestwo jako kategoria filozoficz-

na pytanie o dowodow warto mczestwa, wyd. 2, Fronda, War-

szawa 2007;

King D. A. P., In Dwelling. Implacability, Exclusion, and Acceptance, Ashgate Publishing, Hampshire 2008;

Konik R., O piciu mitach zwizanych z edukacj filozoficzn, [w:] A.

Obecno filozofii, red. A. Chmielewski i in., Studia Philosophica

Wratislaviensia 2014;

Kowalewska M., Doradztwo filozoficzne a coaching, [w:] Edukacja, wy-

chowanie, odpowiedzialno. Z teorii i praktyki pedagogicznej, red. T. Za-

wojska, Wydawnictwo SGGW, Warszawa 2013;

Law H., Ireland S., Hussain Z., Psychologia coachingu, tum. G. Sko-czylas, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2010;

McLeod A., Mistrz coachingu. Podrcznik dla menederw, HR-owcw i

trenerw, tum. M. Witkowska, Helion, Gliwice 2008;

Mrwka M., Etyczne fundamenty doradztwa od filozofii praktycznej do etyki biznesu, niepublikowana rozprawa doktorska napisana pod kie-


runkiem R. Winiewskiego w Instytucie Filozofii Uniwersytetu Mi-koaja Kopernika w Toruniu w 2005 roku;

Mrwka M., rda etyki doradztwa w filozofii staroytnej, Annales. Etyka w yciu Gospodarczym2011, t. 14, nr 2;

Ostasz L., O usprawnianiu rozumu i leczeniu psychiki. Psychoterapia filo-zoficzna, Laterna, Krynica Morska 2007;

Paczkowski P., Filozoficzne modele ycia w klasycznym antyku (IV w p.n.e.), Wydawnictwo UR, Rzeszw 2005;

Pawowski K. J., Dyskurs i asceza. Ksztatowanie czowieczestwa w kon-

tekcie mistyki filozoficznej, Tyniec, Krakw 2007;

Visnovsky E., Doradztwo filozoficzne jako forma praktyki filozoficznej,

tum. M. Aleksandrowicz, [w:] Szkice ze wspczesnej filozofii sowackiej,

red. J. Miziska, H. Rarot, Colloquia Communia 2001, nr 4 (71); Wilczyski K., Filozofia jako wiczenie duchowe we wczesnych i rednich

dialogach Platona, Krakw Rochester 2013, http://www.academia.

edu/4760392/Filozofia_jako_cwiczenie_duchowe_we_wczesnych_i_srednich_dialogach_Platona_-_praca_magisterska [dostp: 6.08.

2014];

Zeyl D., What is Ancient Philosophy?, recenzja, Notre Dame Philo-sophical Reviews. An Electronic Journal 2003, 9 czerwca 2003; https://ndpr.nd.edu/news/23663-what-is-ancient-philosophy; [dostp: 6.08.2014].

BARBARA CZARDYBON, doctor, Jagiellonian University in Krakw. E-mail:

[email protected].

W stronę zapoznanej praxis, Recenzja Filozofia jako sztuka...

Documents

Transcript of W stronę zapoznanej praxis, Recenzja Filozofia jako sztuka...