W stronę bibliotekarstwa W stronę bibliotekarstwa na miarę czasówna miarę czasów

Remigiusz LisRemigiusz LisBiblioteka Śląska – Śląska Biblioteka CyfrowaBiblioteka Śląska – Śląska Biblioteka Cyfrowa

V FORUM BIBLIOTEKARZY WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO W CZĘSTOCHOWIEV FORUM BIBLIOTEKARZY WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO W CZĘSTOCHOWIE

Nowożytne korzenieNowożytne korzeniebbiblioteka jako “narzędzie socjalne”iblioteka jako “narzędzie socjalne”

Nowożytne biblioteki (publiczne) – instytucje Nowożytne biblioteki (publiczne) – instytucje powoływane powoływane

w celu ustanowienia “sfery publicznej”:w celu ustanowienia “sfery publicznej”:

dostępne dla dostępne dla „ubogiej” „ubogiej” publiczności,publiczności,

dostępne ekonomicznie,dostępne ekonomicznie,

ppodnoszące kompetencje komunikacyjne,odnoszące kompetencje komunikacyjne,

““włączające” w bieżące sprawy społeczne i włączające” w bieżące sprawy społeczne i polityczne,polityczne,

kształtujące postawy kształtujące postawy partycypacji partycypacji obywatelskieobywatelskiejj,,

““dźwigające gusta” (pobudzenie potrzeb dźwigające gusta” (pobudzenie potrzeb intelektualnych intelektualnych

i i podniesienie podniesienie moralnej kondycji) moralnej kondycji)

za pomocą dostępu do literatury, gazetza pomocą dostępu do literatury, gazet, miejsca , miejsca spotkańspotkań ... ...

TechnologicznyTechnologicznyBogata infrastruktura technologiczna, Bogata infrastruktura technologiczna, czyli dostępność urządzeń służących czyli dostępność urządzeń służących

gromadzeniu, przetwarzaniu, gromadzeniu, przetwarzaniu, przechowywaniu przechowywaniu

i udostępnianiu informacji, wiele i udostępnianiu informacji, wiele kanałów przesyłania danych oraz kanałów przesyłania danych oraz

możliwość łączenia ich w rozmaite możliwość łączenia ich w rozmaite konfiguracje.konfiguracje.

Współczesne konteksty Współczesne konteksty ObjawyObjawy „„społeczeństwspołeczeństwa a informacyjneinformacyjnego”go”

Łuszczuk, M., Pawłowska, A., - Stan zaawansowania społeczeństwa informacyjnego w Polsce, Wyd. Polska Łuszczuk, M., Pawłowska, A., - Stan zaawansowania społeczeństwa informacyjnego w Polsce, Wyd. Polska Fundacja Spraw Międzynarodowych, Sprawy Międzynarodowe nr 2(LIII), Warszawa 2000Fundacja Spraw Międzynarodowych, Sprawy Międzynarodowe nr 2(LIII), Warszawa 2000

EkonomicznyEkonomicznyWyróżnikiem - sektor informacyjny Wyróżnikiem - sektor informacyjny

gospodarki, czyli te gałęzie produkcji i gospodarki, czyli te gałęzie produkcji i usług, które zajmują się wytwarzaniem usług, które zajmują się wytwarzaniem

informacji informacji i technik informacyjnych oraz ich i technik informacyjnych oraz ich

dystrybucją. Społeczeństwo dystrybucją. Społeczeństwo informacyjne - duży udział tych dziedzin informacyjne - duży udział tych dziedzin

gospodarki w PKB.gospodarki w PKB.

Współczesne konteksty BCWspółczesne konteksty BCObjawy„Objawy„społeczeństwspołeczeństwa a informacyjneinformacyjnego”go”

SpołecznySpołecznyWysoki odsetek osób korzystających Wysoki odsetek osób korzystających

z technologii informatycznych oraz z technologii informatycznych oraz (pożądany) wysoki poziom (pożądany) wysoki poziom

wykształcenia społeczeństwa.wykształcenia społeczeństwa.

Współczesne kontekstyWspółczesne kontekstyObjawy„Objawy„społeczeństwspołeczeństwa a informacyjneinformacyjnego”go”

KulturowyKulturowyWysoki poziom kultury informacyjnej, Wysoki poziom kultury informacyjnej,

(stopień akceptacji informacji jako (stopień akceptacji informacji jako dobra strategicznego i towaru) oraz dobra strategicznego i towaru) oraz

odpowiedni poziom kultury odpowiedni poziom kultury informatycznej, opanowanie informatycznej, opanowanie

umiejętności związanych z obsługą umiejętności związanych z obsługą urządzeń informatycznych, globalnie - urządzeń informatycznych, globalnie -

konwergencja kultur.konwergencja kultur.

Współczesne kontekstyWspółczesne kontekstyObjawy„Objawy„społeczeństwspołeczeństwa a informacyjneinformacyjnego”go”

Kompetencje komunikacyjneKompetencje komunikacyjnecywilizacyjna „przesiadka” na nowe media, e-wyłączeniecywilizacyjna „przesiadka” na nowe media, e-wyłączenie

DekontekstualizacjaDekontekstualizacjanowe media –narzędziem komunikacji, ale także utraty kontekstunowe media –narzędziem komunikacji, ale także utraty kontekstu

TożsamośćTożsamośćskąd przybywamy i kim jesteśmy - w erze globalizacjiskąd przybywamy i kim jesteśmy - w erze globalizacji

KomercjalizacjaKomercjalizacjaSI SI sprzedajesprzedaje dobra informacyjne dobra informacyjne

Więzi społeczneWięzi społecznerozmnożenie i spłycenie,rozmnożenie i spłycenie,

(w post-PRL-u do całkowitej odbudowy) (w post-PRL-u do całkowitej odbudowy)

PamięćPamięćwbrew wielkiemu przyśpieszeniu i amnezjiwbrew wielkiemu przyśpieszeniu i amnezji

Niedostatki SINiedostatki SIi nisze działalności biblioteki nisze działalności bibliotek

Ma charakter eMa charakter ekonomicznkonomicznyy Fritz Machlup,Fritz Machlup, TThe Production and Distribution of Knowledge in he Production and Distribution of Knowledge in thethe United StatesUnited States (1962) (1962) i badania struktury dochodu i badania struktury dochodu narodowego USAnarodowego USA (lata 40-50) (lata 40-50)::

wyróżnienie sektwyróżnienie sektoorów gospodarkirów gospodarki,, zmiany struktury dochodu – rosnący udział zmiany struktury dochodu – rosnący udział zz sektorówsektorów nieprodukcyjnych, na niekorzyść nieprodukcyjnych, na niekorzyść

przemysłowychprzemysłowych,, o “informacyjności” społeczeństwa decydujeo “informacyjności” społeczeństwa decyduje

„ „sprzedawalność” informacji,sprzedawalność” informacji, bezpośrednimi bezpośrednimi „„twórcamitwórcami”” SI: programiści, SI: programiści,

projektanciprojektanci, media, media, , Hollywood, Hollywood, doradcy doradcy finansowi,finansowi, infobrokerzy, ubezpieczenia, etc. infobrokerzy, ubezpieczenia, etc.

SI - PraźródłoSI - Praźródło

dostępdostępdystrybucjadystrybucja

(prawo i technologia) (prawo i technologia)

EkonomiaEkonomia

dochóddochód

przetworzenieprzetworzenie(produkcja)(produkcja)

treścitreści

dochóddochód

przetworzenieprzetworzenie(produkcja)(produkcja)

treścitreści

więzi i zaufaniawięzi i zaufaniatożsamościtożsamości

pamięcipamięcikompetencjikompetencjifinansowyfinansowy

dostępdostępdystrybucjadystrybucja

(prawo i technologia)(prawo i technologia)

Ekonomia społecznaEkonomia społeczna

„„kapitał”kapitał”

koszty koszty transakcjitransakcji

treścitreści

„„kapitał”kapitał”

koszty koszty transakcjitransakcji

treścitreści

Dostęp i Dostęp i dystrybucja dystrybucja (=komunikacja)(=komunikacja)

Społeczna funkcja bibliotek :Społeczna funkcja bibliotek :ttworzenie sfery publicznejworzenie sfery publicznej

(niewykluczającej)(niewykluczającej) poprzez poprzez sprawnesprawne i efektywne dostarczanie i efektywne dostarczanie

ogólnodostępnych treści do ogólnodostępnych treści do wykorzystania przez edukację, kulturęwykorzystania przez edukację, kulturę, ,

biznesbiznes i osoby prywatne i osoby prywatne. .

Biblioteki a społeczeństwoBiblioteki a społeczeństwo

obniżanie kosztów transakcji społecznych poprzez obniżanie kosztów transakcji społecznych poprzez zapewnienie dostępu do szerokiego spektrum treści zapewnienie dostępu do szerokiego spektrum treści za pomocą mediów (druków, komputerów, sieci),za pomocą mediów (druków, komputerów, sieci),

stwarzanie warunków do efektywnego generowania stwarzanie warunków do efektywnego generowania kapitału społecznego,kapitału społecznego,

podtrzymywanie i tworzenie drożnych kanałów podtrzymywanie i tworzenie drożnych kanałów wymiany społecznej dla publiczności, wymiany społecznej dla publiczności,

na rzecz kultury i gospodarki „bez tarć”.na rzecz kultury i gospodarki „bez tarć”.

Biblioteki a społeczeństwoBiblioteki a społeczeństwo

Generowanie kapitału zaufania Generowanie kapitału zaufania społecznegospołecznego

Bibliotekarze „tkaczami” gęstych (realnych Bibliotekarze „tkaczami” gęstych (realnych i wirtualnych) sieci wymiany treści, myśli, i wirtualnych) sieci wymiany treści, myśli,

inwencji i społecznego zaangażowaniainwencji i społecznego zaangażowania

Instytucja biblioteki jako społecznie Instytucja biblioteki jako społecznie odpowiedzialna i socjoaktywna forma odpowiedzialna i socjoaktywna forma

współdziałania zawodowców i użytkowników współdziałania zawodowców i użytkowników (Biblioteka 2.0? (Biblioteka 2.0? ;-);-) ) )

Lokalne Lokalne ffunkcje bibliotekiunkcje biblioteki

Dostęp doDostęp do

bibliotekabiblioteka

źródeł kontekstuźródeł kontekstu tożsamości pamięcitożsamości pamięci

Biblioteka jako system komunikacji Biblioteka jako system komunikacji społecznejspołecznej

Modelowo …Modelowo …

Społeczeństwo informacyjneSpołeczeństwo informacyjne

Organizacja oparta na wiedzyOrganizacja oparta na wiedzy

Struktury macierzoweStruktury macierzowe

InnowacjaInnowacja

Organizacja ucząca się Organizacja ucząca się

E-włączenieE-włączenie

Społeczeństwo obywatelskieSpołeczeństwo obywatelskie

Deficyty Deficyty bibliotekarstwabibliotekarstwaŚrodkiŚrodki

(już się nie należą – trzeba konkurować)(już się nie należą – trzeba konkurować)

Deficyt prestiżu Deficyt prestiżu (nieznajomość własnej wartości?)(nieznajomość własnej wartości?)

Hierarchizacja, formalizacja i cechowośćHierarchizacja, formalizacja i cechowość(kosztowna nieelastyczność, a w bibliotekach mnóstwo (kosztowna nieelastyczność, a w bibliotekach mnóstwo

„kapitału”)„kapitału”)

Przeregulowanie Przeregulowanie (apragmatyzm)(apragmatyzm)

Braki edukacji zespołowejBraki edukacji zespołowej(specjaliści – nie „zespołowcy”!)(specjaliści – nie „zespołowcy”!)

Nieznajomość możliwości nowych mediówNieznajomość możliwości nowych mediów(i fetysz papierowego kodeksu)(i fetysz papierowego kodeksu)

„Milczenie owiec”„Milczenie owiec”(akomunikacyjność wewnątrzbranżowa)(akomunikacyjność wewnątrzbranżowa)

AinnowacyjnośćAinnowacyjność(zafiksowanie i brak ”twórczej destrukcji”)(zafiksowanie i brak ”twórczej destrukcji”)

Szanse bibliotekarstwaSzanse bibliotekarstwa

ŚrodkiŚrodki (wypracowane, projektowe, programowe, we własnej (wypracowane, projektowe, programowe, we własnej głowie)głowie)

Poczucie obywatelskości Poczucie obywatelskości (nasi czytelnicy są waszymi (nasi czytelnicy są waszymi wyborcami)wyborcami)

Przełamanie instytucjonalizmu Przełamanie instytucjonalizmu (wirtualne (wirtualne bibliotekarstwo)bibliotekarstwo)

Skłonność do współdziałania Skłonność do współdziałania (samoorganizacja i (samoorganizacja i zaufanie)zaufanie)

Elastyczność Elastyczność (dobór struktury do zadań)(dobór struktury do zadań)

MentalnośćMentalność (nieetatystyczna, zadaniowo-projektowa)(nieetatystyczna, zadaniowo-projektowa)

Przełamanie autyzmu Przełamanie autyzmu (ważna pozytywna ocena (ważna pozytywna ocena publiczności – niepubliczności – nie środowiska)środowiska)

NowatorstwoNowatorstwo (wypracowywanie modeli-wzorców)(wypracowywanie modeli-wzorców)

OtwartośćOtwartość (by dzielić się dobrymi praktykami i innowacjami)(by dzielić się dobrymi praktykami i innowacjami)

Inwazja netokratów Inwazja netokratów (niebawem)(niebawem)

Wzajemne wsparcie Wzajemne wsparcie (nikt nie wie wszystkiego, każdy coś (nikt nie wie wszystkiego, każdy coś wie)wie)

Na przyszłośćNa przyszłość

Bibliotekarstwo:Bibliotekarstwo:obywatelskie, obywatelskie,

ekonomicznie efektywne,ekonomicznie efektywne,społecznie i „politycznie” społecznie i „politycznie”

ofensywne,ofensywne,publiczne i otwarte (w znaczeniu publiczne i otwarte (w znaczeniu

2.0),2.0),między- i ponadinstytucjonalne,między- i ponadinstytucjonalne,

sieciowe i „glokalne”, sieciowe i „glokalne”, „szybkie” i elastyczne„szybkie” i elastyczne

innowacyjne,innowacyjne,negocjacyjne i wspierające.negocjacyjne i wspierające.

It is not necessary toIt is not necessary to change; change; survival is not survival is not

mandatory.mandatory. Edward DemingEdward Deming

A gdyby się nam nie udało, to …A gdyby się nam nie udało, to …

Dziękuję zaDziękuję za

UU WW AA GG ĘĘ

Remigiusz LisRemigiusz LisBiblioteka Śląska – Śląska Biblioteka CyfrowaBiblioteka Śląska – Śląska Biblioteka Cyfrowa