W ostatnich latach obserwuje się wzrost liczby … · Web viewDawczak B, Spychał I., Szumki: sz,...

PROGRAMPROGRAM

GRUPOWYCH ZAJĘĆ LOGOPEDYCZNYCH GRUPOWYCH ZAJĘĆ LOGOPEDYCZNYCH

SPIS TREŚCI

WSTĘP

I. ZAŁOŻENIA PROGRAMU

II. CELE PROGRAMU

III. METODY I FORMY REALIZACJI

IV. REALIZACJA PROGRAMU

V. TREŚCI I STRUKTURA PROGRAMU

1. DIAGNOZA LOGOPEDYCZNA

2. ĆWICZENIA LOGOPEDYCZNE

2.1. ETAP PRZYGOTOWAWCZY 2.1.1. Ćwiczenia usprawniające narządy artykulacyjne2.1.2. Ćwiczenia oddechowe2.1.3. Ćwiczenia słuchowe2.1.3. Ćwiczenia rozwijające i wzbogacające słownik dziecka

i pamięć słowną

2.2. WŁAŚCIWA PRACA LOGOPEDYCZNA 2.2.1. Wywołanie w izolacji prawidłowej artykulacji zaburzonej głoski

2.2.2. Utrwalanie wywołanego dźwięku

VI. PROCEDURY OSIĄGANIA CELÓW

VII. SPODZIEWANE EFEKTY VIII. EWALUACJA PROGRAMU

BIBLIOGRAFIA

ZAŁĄCZNIKI 1. KWESTIONARIUSZ BADANIA MOTORYKI ARTYKULACYJNEJ

2. SCENARIUSZE ZAJĘĆ

WSTĘP

2

Podstawowym zadaniem logopedii jest diagnoza i terapia wad wymowy, zapobieganie ich powstawaniu oraz nauczanie mowy w przypadku jej utraty lub braku. Poziom rozwoju psychofizycznego, w tym także mowy u dzieci rozpoczynających naukę szkolną jest bardzo zróżnicowany. U wielu uczniów oprócz wad wymowy występuje opóźniony rozwój mowy, zaburzenie słuchu fonematycznego, analizy i syntezy słuchowej, mniejsza sprawność motoryczna. Występowanie tych trudności ma duży wpływ na przebieg procesu czytania i pisania.

Na całokształt rozwoju dziecka w dużej mierze wpływa mowa. Pomaga nawiązywać kontakty społeczne, daje możliwość precyzyjnej komunikacji, jest narzędziem w zdobywaniu informacji. Zaburzenia i wady wymowy znacznie utrudniają osiąganie sukcesów w szkole. Współczesny nauczyciel powinien mieć świadomość, że jednym z głównych celów edukacyjnych jest zapewnienie dzieciom optymalnych warunków rozwojowych, a przede wszystkim umiejętności komunikatywnego posługiwania się językiem w piśmie i mowie.Poprzez terapię usprawniającą i korygującą funkcje oddechowe, połykania, motoryczne i percepcyjne dziecko powinno osiągnąć możliwość pełnego i prawidłowego rozwoju mowy.

Mowa jest sposobem komunikowania się przy pomocy dźwięków połączonych w wyrazy, które mają ściśle określone znaczenie. Przedmiotem komunikacji może być między innymi przekazywanie informacji, uczuć, pragnień, marzeń. Aparat wykonawczy mowy, niezbędny do prawidłowej artykulacji obejmuje mięśnie warg, języka, podniebienia, strun głosowych oraz mięśnie oddechowe. Aparat odbiorczy mowy ma za zadanie różnicowanie słyszanych dźwięków. Poza tym, do prawidłowego funkcjonowania mowy, głosu i języka wymagany jest również udział mechanizmów psychologicznych związanych z rozpoznawaniem znaczenia słyszanych lub wypowiadanych dźwięków.

W ostatnich latach obserwuje się wzrost liczby dzieci z zaburzeniami mowy i znacznymi wadami wymowy. Do opracowania programu profilaktyki logopedycznej skłoniło mnie przekonanie o potrzebie podjęcia działań profilaktycznych w stosunku do tej grupy uczniów.

I. ZAŁOŻENIA PROGRAMU

3

„Program grupowych zajęć logopedycznych” skierowany jest do uczniów klas I – III Szkoły Podstawowej, przejawiających trudności językowe. Zajęcia prowadzone są w formie ćwiczeń i zabaw, których celem jest rozbudzenie aktywności słownej dzieci oraz zwiększenie możliwości poprawnego i twórczego opanowania języka. Ćwiczenia lub elementy ćwiczeń mogą być wykorzystywane przez nauczycieli kształcenia zintegrowanego, podczas codziennych zajęć dydaktycznych lub dydaktyczno -wyrównawczych.

II. CELE PROGRAMU

CEL NADRZĘDNY

Nadrzędnym celem programu jest zapobieganie powstawaniu zaburzeń mowy dziecka oraz stymulowanie jego rozwoju w taki sposób, by dziecko potrafiło prawidłowo porozumiewać się z otoczeniem.

CELE SZCZEGÓŁOWE:

Wyrobienie i utrwalanie właściwego toru oddechowego Kształcenie umiejętności słuchania Usprawnianie motoryki narządów mowy Stymulowanie opóźnionego rozwoju mowy Rozwijanie i doskonalenie artykulacji Rozwijanie percepcji słuchowej przez kształcenie wrażliwości słuchowej Ustalenie nieprawidłowo realizowanych głosek oraz sposobu ich

wymowy Wyrównywanie szans edukacyjnych dzieci z zaburzeniami mowy Wdrażanie dzieci do twórczej aktywności słownej

III. METODY I FORMY REALIZACJI

metody aktywne ( uzyskiwanie oczekiwanego dźwięku metodą przekształcania innego dźwięku )

metody uzyskiwania dźwięku drogą usprawniania narządów artykulacyjnych( ćwiczenia logopedyczne - oddechowe, artykulacyjne i fonacyjne)

Łącząc te metody można wszechstronnie rozwijać oraz korygować

4

i usprawniać zaburzone funkcje. Dziecko za pomocą tych metod, poprzez formę aktywności, jaką jest zabawa, zdobywa nowe wiadomości, umiejętności, uczy się współdziałania i współżycia w grupie rówieśników.

IV. REALIZACJA PROGRAMU

Program realizowany będzie na nieodpłatnych zajęciach dodatkowych w Szkole Podstawowej. Obejmie uczniów z klasy drugiej, wyłonionych przez wychowawcę klasy. Zgodę na udział muszą wyrazić rodzice dziecka. Zajęcia będą się odbywały w wymiarze jednej godziny lekcyjnej tygodniowo.

V. TREŚCI I STRUKTURA PROGRAMU

1. DIAGNOZA LOGOPEDYCZNA

Kwalifikowanie dzieci do zajęć logopedycznych oraz uzyskanie pisemnej zgody rodziców na objęcie opieką logopedyczną wytypowanych uczniów.

Diagnoza uczniów w oparciu o „Kwestionariusz badania mowy” Grażyny Billewicz i Brygidy Zioło.

Badanie obejmuje : artykulację podstawowych głosek w nagłosie, śródgłosie i wygłosie realizację głosek w wyrazach sprawność narządów artykulacyjnych badanie motoryki artykulacyjnej ( „Karta badania motoryki

artykulacyjnej” [Rodak H., 1997] Zał.1

2. ĆWICZENIA LOGOPEDYCZNE

5

2.1. ETAP PRZYGOTOWAWCZY

2.1.1. Ćwiczenia usprawniające narządy artykulacyjne

Ćwiczenia języka:

- wahadełko : kierowanie języka w kąciki ust bez dotykania warg i zębów- wysuwanie języka na zewnątrz i cofanie w głąb przy bardzo szeroko otwartej jamie ustnej - oblizywanie ruchem okrężnym warg- oblizywanie zewnętrznej i wewnętrznej powierzchni zębów ruchem okrężnym- wypychanie policzków- dotykanie czubkiem języka górnych i dolnych zębów przy maksymalnym opuszczeniu szczęki dolnej- mlaskanie czubkiem języka- zabawa „Język na defiladzie”: język wędruje na defiladzie: 1- czubek języka na górną wargę, 2 –czubek języka do lewego kącika ust, 3 – czubek języka na dolną wargę, 4 – czubek języka do prawego kącika ust. Ruchy muszą być energiczne.

Ćwiczenia żuchwy :

- opuszczanie unoszenie żuchwy ku górze- wykonywanie ruchów poziomych raz z wargami rozchylonymi, raz z zamkniętymi- ruchy do przodu i do tyłu- przesuwanie opuszczonej dolnej szczęki w prawo i w lewo (zabawa w krowę, która żuje trawę).- nadgryzanie dolnymi zębami wargi i górnymi zębami dolnej wargi.

Ćwiczenia podniebienia miękkiego:

- chrapanie na wdechu i wydechu- kaszlanie przy wysuniętym na zewnątrz jamy ustnej języku- ziewanie z opuszczoną dolną szczęką, język leży nieruchomo na dnie jamy ustnej. - naśladowanie odgłosów gęsi - gęganie - zabawa „Chory miś”: naśladowanie czynności, które wykonuje chory miś – połyka lekarstwa, kaszle, płucze gardło, zasypia i chrapie

Ćwiczenia policzków:

6

- wypychanie policzków językiem- wciąganie policzków do wewnątrz

Ćwiczenia warg:

- zakładanie dolnej wargi na górną i górnej na dolną- zaokrąglanie i spłaszczanie warg przy zwartych szczękach- parskanie, cmokanie- maksymalne oddalenie kącików ust (uśmiech słoneczka – „od ucha do ucha”, - zbliżanie do siebie kącików ust – „ryjek”- połączenie dwóch wyżej wymienionych ćwiczeń–naśladowanie osiołka i-o - dmuchanie : - przez wargi w kształcie dzióbka - z wargą dolną przy górnych zębach – jak przy głosce f - dmuchanie bokiem- wciąganie policzków do jamy ustnej – „zajęczy pyszczek”- nadymanie policzków na zmianę lewego i prawego- utrzymywanie ołówka, patyczka na górnej wardze. - zabawa Mim: nauczyciel wymawia samogłoskę z udziałem głosu, a następnie bez udziału głosu. Dziecko rozpoznaje głoskę i głośno ją powtarza

2.1.2. Ćwiczenia oddechowe

Zabawy i ćwiczenia oddechowe

- wciąganie i wydmuchiwanie powietrza, - nadymanie buzi i przepychanie powietrza w zamkniętej buzi,- dmuchanie na wiatraczek, płomień świecy, na skrawek papieru,- nadmuchiwanie balonika,- zdmuchiwanie lekkich przedmiotów z powierzchni stołu,- dmuchanie na przedmiot unoszący się, zawieszony bądź opadający

(kartki, piórka itp.) - wdech z unoszeniem ramion do góry, wydech z opadaniem ramion w dół.

Ćwiczenia wydłużające fazę wydechową

- puszczanie baniek mydlanych,- dmuchanie na świecę przez słomkę,- wyścigi papierowych żaglówek,- przesuwanie powietrzem wydmuchiwanym przez rurkę piórek, wacików,

2.1.3. Ćwiczenia słuchowe

7

- rozróżnianie i naśladowanie dźwięków, odgłosów dochodzących z otoczenia - wysłuchiwanie i rozróżnianie dźwięków ze względu na jego natężenie, tempo (cicho-głośno, wolno-szybko);- wyodrębnianie zdań w mowie:- wyodrębnianie wyrazów w zdaniu:- uzupełnianie zdań brakującym wyrazem, - wyodrębnianie sylab w wyrazach: - dzielenie wyrazów na sylaby; - łączenie wyrazów z sylab (synteza sylabowa); - dzielenie wyrazów na sylaby z jednoczesnym układaniem klocków- układanie obrazów graficznych modelu sylabowego, liczenie sylab;- dokańczanie wyrazów, podajemy dziecku obrazki, a następnie wypowiadamy pierwszą sylabę jednego z nich, np.: ko..(tek);- rozpoznawanie i wyodrębnianie głosek z wyrazów:- rozpoznawanie i wyodrębnianie głosek w nagłosie, śródgłosie, wygłosie; - wskazywanie, wyszukiwanie i grupowanie obrazkow, których nazwy zaczynają się wskazaną głoską;- łączenie w pary obrazków, których nazwy łączą się zbiegiem głosek, np.: mak- kot,itp., (domino obrazkowe)- odgadywanie wyrazu, jaki dziecko usłyszało i dobranie odpowiedniego obrazka ( d-o-m-e-k);- zabawa w różnicowaniu głosek w wyrazach - zadaniem dziecka jest grupowanie przedmiotów, obrazków według grup z danej głoski;- różnicowanie słów i sylab podobnie brzmiących lub o podobnym brzmieniu, np.: wskazywanie przez dziecko obrazków po usłyszeniu ich nazwy- różnicowanie w wyrazach głosek dźwięcznych i bezdźwięcznych (segregowanie obrazków).

2.1.4. Ćwiczenia rozwijające i wzbogacające słownik dziecka i pamięć słowną.

- słuchanie nazw i wskazywanie odpowiadających im desygnatów:- powtarzanie nazw przedmiotów znajdujących się wokół dziecka:- samodzielne nazywanie przedmiotów, cech, czynności, części ciała.- wyszukiwanki, zapamiętywanki; dziecko ma przed sobą przedmioty lub obrazki, które ma wyszukać i ułożyć w podanej kolejności;-wprowadzanie pojęć dotyczących położenia przedmiotów w przestrzeni i rozumienia prostych konstrukcji przyimkowych: na, w, pod, itp.

2.2. WŁAŚCIWA PRACA LOGOPEDYCZNA

8

2.2.1. Wywołanie w izolacji prawidłowej artykulacji zaburzonej głoski.

- Pokazanie dziecku prawidłowej artykulacji zaburzonej głoski.- Próby naśladowania, odtwarzania obserwowanego układu artykulacyjnego przez dziecko.- Podejmowanie przez dziecko samodzielnych prób wypowiedzenia głoski.

2.2.2. Utrwalanie wywołanego dźwięku

Utrwalanie prawidłowej artykulacji:

- w izolacji- w sylabach- w wyrazach ( w nagłosie, śródgłosie i wygłosie )- w zdaniach- w krótkich tekstach

Automatyzowanie wywołanego dźwięku ( wypracowanie autokontroli i autokorekty )

- utrwalanie pamięciowych mechanizmów mowy - opowiadanie treści obrazków, historyjek obrazkowych

Realizacja postępowanie terapeutycznego uzależniona będzie od indywidualnych potrzeb uczniów.

VI. PROCEDURY OSIĄGANIA CELÓW Realizacja niniejszego programu wiąże się z koniecznością zastosowania różnorodnych pomocy, zarówno propozycji zawartych w literaturze oraz własnych, opracowanych przez siebie. Zakres programu jest szeroki, dlatego też poniżej przedstawiam przykładowe konspekty grupowych zajęć logopedycznych. Ćwiczenia w nich zawarte będą dostosowane do indywidualnych potrzeb uczniów.

VII. SPODZIEWANE EFEKTY

9

Celem programu jest terapia logopedyczna, obejmująca nie tylko ćwiczenia narządów mowy, ale także terapia usprawniająca nieprawidłowości rozwoju językowego, m.in.:

usprawnienia motoryki i koordynacji narządów artykulacyjnych utrwalenia poprawnego wzorca artykulacyjnego rozwijanie zasobu słownictwa i umiejętności budowania wypowiedzi usprawnienia funkcji m.in.: percepcji słuchowej wzrokowej, pamięci,

myślenia i koncentracji )

Stosując odpowiednie metody pracy i środki dydaktyczne będą realizowane zamierzone cele i treści edukacyjne. Jednakże poziom osiąganych celów w dużej mierze zależał będzie również od zaangażowania ze strony środowiska rodzinnego.

VIII. EWALUACJA PROGRAMU

W trakcie trwania programu nastąpi jego ewaluacja na podstawie ankiety dla rodziców, obserwacji uczestników, ich aktywności w trakcie prowadzenia terapii oraz początkowej i końcowej diagnozy.

BIBLIOGRAFIA

10

Balejko A., Jak usuwać wady wymowy. Porady dla nauczycieli i rodziców, Białystok 1992. Billewicz G., Zioło B.: Kwestionariusz badania mowy Billewicz G., Zioło B., Bator Z.: Ćwiczenia dykcyjne dla dzieci przedszkolnych i szkolnych. Kraków 1998Chmielewska E., Zabawy logopedyczne i nie tylko, Kielce 1997Dawczak B, Spychał I., Syczki: s, z, c, dz, Toruń 2005Dawczak B, Spychał I., Szumki: sz, ż, cz, dż, Toruń 2004Demel G., Minimum logopedyczne nauczyciela przedszkola, Warszawa 1990Góral-Półrola J, Zakrzewska S., Będę mówić poprawnie. cz.1,2,3,4 Kielce 2004Gurba U.: Zeszyty logopedyczne. cz.4, Kraków 1997Kania J.T.: Szkoce logopedyczne, Warszawa 1982Logopedia-pytania i odpowiedzi. red.T.Gałkowskiego, G. Jastrzębowskiej, Opole 1999Rodak H.: Karta badania motoryki artykulacyjnej. [w:] Terapia dziecka z wadą wymowy, Warszawa 1997.Skorek E., Reranie. Profilaktyka, diagnoza, korekcja. Kraków 2003Stecko E.: Zaburzenia mowy u dzieci – wczesne rozpoznanie i postępowanie logopedyczne, Warszawa 2002Szłapa K., Cmokaj, dmuchaj, parskaj chuchaj, Gdańsk 2004.Tońska – Mrowiec A., Języczkowe przygody i inne bajeczki logopedyczne, Gdańsk 2005Wrzesińska M., Chcę poprawnie wymawiać. Poznań 1999

ŻRÓDŁA INTERNETOWE

http://www.csipb.pl/poradnia1/poradnia_pliki/terapia.htmhttp://www.magdarybak.cba.pl/http://www.recytacja.art.pl/tech/?page=5

ZAŁĄCZNIK 1

11

KWESTIONARIUSZ BADANIA MOTORYKI ARTYKULACYJNEJ

Dziecko naśladuje ruchy języka i warg wykonywane przez logopedę -można prowadzić przed lustrem. Obok zaznaczamy, czy próba została prawidłowo lub nieprawidłowo wykonana.PRÓBY JĘZYKA:

1. Wysuwanie i chowanie języka do jamy ustnej. 2. Kierowanie języka do kącików ust. 3. Kierowanie języka do nosa i brody. 4. Wykonanie grotu. 5. Rozpłaszczenie języka - łopatka. 6. Unoszenie języka do podniebienia. 7. Ułożenie języka w kształcie rynienki. 8. Oblizywanie warg ruchem okrężnym. 9. Ruch okrężny języka po zębach. 10.Klaskanie językiem. 11.Wypychanie policzków językiem, przy zamkniętych ustach.

PRÓBY WARG:

1. Zaciskanie warg. 2. Nakładanie wargi górnej na dolną. 3. Nakładanie wargi dolnej na górną. 4. Przesuwanie kącików ust w prawo i w lewo. 5. Ściskanie i rozciąganie ust. 6. Układanie warg w ryjek. 7. Gwizdanie. 8. Nadymanie policzków. 9. Przepychanie policzków wewnątrz jamy ustnej. 10.Cmokanie konia. 11.Parskanie, prychanie konia.

SKALA OCEN: 1. Bardzo dobra sprawność narządów mowy (wszystkie próby wykonane). 2. Sprawność średniego stopnia (wykonanych 8 prób). 3. Sprawność zaburzona w stopniu wysokim (nie wykonuje większości

prób). Całkowita niesprawność języka i warg (nie wykonuje prawidłowo żadnej próby). 1

1 Rodak H.: Karta badania motoryki artykulacyjnej. [w:] Terapia dziecka z wadą wymowy,

12

ZAŁĄCZNIK 2

13

SCENARIUSZE ZAJĘĆ

ZAJĘCIA 1. Sygmatyzm -s

1. Ćwiczenia usprawniające narządy artykulacyjne

Ćwiczenia warg- ściąganie i rozciąganie warg, tak aby były widoczne zęby. - równocześnie wymawiamy głoski ,,u" i ,,e". - krzywienie ust w lewo i w prawo.

Ćwiczenia języka- wysuwanie na brodę i cofanie do buzi płaskiego języka. - dotykanie czubkiem języka dolnych zębów i mówienie ,,e" - wypychanie językiem dolnej wargi. - oblizywanie dolnej wargi.

Ćwiczenia oddechowe- dmuchanie na papierki, piórka, piłeczkę.- robienie baniek mydlanych przez rurkę.- nabieranie powietrza i przesuwanie go w obie strony.

2.Ćwiczenie prawidłowego wymawiania głoski s.

S- ząbki razem, wargi rozsunięte w uśmiechu, język oparty o dolne zęby.

3. Połącz głoskę s z samogłoskami. Każdą sylabę mów długo, głośno i wyraźnie.

s-y s-e s-a s-o s-u 4. Zaciśnij zęby, rozchyl wargi, przyłóż język do dolnych zębów i spróbuj naśladować syczący czajnik i węża. Rysowanie węża, przy jednoczesnym syczeniu- wydłużanie oddechu.

5. Powtarzanie wierszyka. Pewna sowa Sonia Sople soli ssała. Sól była dla konia, Ale ssała Sonia. 2

2 Dawczak B, Spychał I., Syczki: s, z, c, dz, s.29

14

ZAJĘCIA 2. Sygmatyzm -z


Ćwiczenia warg- rozchylanie i składanie warg do uśmiechu;- zaciskanie warg;- nagryzanie górnymi zębami na dolną wargę i dolnymi na górną;

Ćwiczenia języka- wysuwanie i chowanie języka;- wykładanie języka do brody i nosa;- rozkładanie szerokie języka - łopata;

Ćwiczenia oddechowe- przetaczanie powietrza w ustach (usta zamknięte) z jednej strony na drugą;- cmokanie;- gwizdanie;

2. Wywołanie głoski z. Z – wargi i język układamy jak przy wymawianiu s.

głośne wymawianie s pozwala uzyskać z. Głoskę z można uzyskać też poprzez przedłużanie głoski dz.

3. Wyraźne wymawianie : za za za zo zo zo ze ze ze zu zu zu

4. Powtarzanie wyrazów:

zawieja, zadanie, zając, zapał, zamek, kuzyn, wózek, ogryzek, złotówka, zbój, zjawa, zakręt, błazen, wiązanka, muzyk, magazyn, brązowy.

5. Wskazywanie za pomocą wskazówki obrazków, w nazwach których ukryło się „z”. ( zegar logopedyczny)

6. Powtarzanie nazw przedmiotów w następujący sposób: wa- zon (dziecko dokonuje syntezy sylabowej), liza - k (dziecko dokonuje syntezy logotomowo-fonemowej), z - naki (dziecko dokonuje syntezy fonemowo-logotomowej),[ z-a-k-a-z, z-a-b-a-w-a ] (dziecko dokonuje syntezy fonemowej).

15

ZAJĘCIA 3. Sygmatyzm – c


Ćwiczenia warg- „kląskanie” językiem o podniebienie twarde,- dotykanie czubkiem języka na zmianę dolnych i górnych zębów przy silnie opuszczonej żuchwie,- unoszenie czubka języka do wałka dziąsłowego,

Ćwiczenia języka- wysuwanie na brodę i cofanie do buzi płaskiego języka. - dotykanie czubkiem języka dolnych zębów i mówienie ,,e" - wypychanie językiem dolnej wargi. - oblizywanie dolnej wargi.

Ćwiczenia oddechowe- wdech i wydech z unoszeniem i opadaniem ramion;- wdmuchanie na płomień świecy;- nadmuchiwanie balonika;

2. Ćwiczenie prawidłowego wymawiania głoski c

c - opieramy czubek języka o wewnętrzną powierzchnię dolnych siekaczy, a zęby zbliżamy do siebie. Następnie wymawiamy długie t, z jednoczesnym rozciągnięciem kącików warg lub wyszczerzeniem zębów

3. Powtarzanie i przedłużanie sylab: ceee, caaa, coooo, cuuuu, cyyyy,

4. Wyszukiwanie wyrazów rozpoczynających się na głoskę c.

5. Rysowanie obrazków, których nazwy rozpoczynają się na: ca, ce, cu, co, cy.

16

ZAJĘCIA 4. Sygmatyzm – dz


Ćwiczenia warg - ściąganie ust w dzióbek, - rozchylanie ust w kierunku kącików (szeroki uśmiech), - rozchylanie i składanie warg do uśmiechu,- zaciskanie warg,.

Ćwiczenia języka- wysuwanie języka na zewnątrz i cofanie w głąb przy bardzo szeroko otwartej jamie ustnej,- oblizywanie wargi dolnej i górnej,- dotykanie czubkiem języka górnych i dolnych zębów przy maksymalnym opuszczeniu szczęki dolnej

Zabawy oddechowe- wdech z unoszeniem ramion do góry, wydech z opadaniem ramion w dół.- przesuwanie powietrzem wydmuchiwanym przez rurkę piórek, wacików, papierków. - nadymanie buzi i przepychanie powietrza w zamkniętej buzi,

2. Ćwiczenie prawidłowego wymawiania głoski dz

DZ- czubek języka opieramy o wewnętrzną powierzchnię dolnych siekaczy, a zęby zbliżamy do siebie. Następnie głośne wymawiamy c – powstaje

głoska dz

3. Powtarzanie i przedłużanie sylab: dzeee, dzaaa, dzoooo, dzuuuu, dzyyyy, edze, adza, odzo, udzu, ydzy

4. Wyszukiwanie wyrazów rozpoczynających się na głoskę dz.

5. Naśladowanie dźwięku dzwonka : dzyń, dzyń…

6. Reagowanie klaśnięciem, gdy w zdaniach pojawi się sylaba z głoską „dz”.

Koledzy sadzą sadzonki obok miedzy. Znudzeni widzowie widzą nędzny film. Na podłodze leży dzbanek i dzwonek.

17

ZAJĘCIA 5. Sygmatyzm – sz


Ćwiczenia w uelastycznianiu wędzidełka i pionizacji języka:- oblizywanie językiem podniebienia, górnych zębów i wargi, - ostrzenie czubka języka o górne siekacze, - masowania czubkiem języka wałka dziąsłowego

Ćwiczenia warg: - wysuwanie warg do przodu – tworzenie ryjka- rozsuwanie warg w uśmiech – usta ściśnięte w ryjek z równoczesnym

dmuchaniem do przodu

2. Kolejnymi ćwiczeniami przygotowującymi do etapu właściwej pracy logopedycznej są:

ćwiczenia w szybkim powtarzaniu głoski l-l-I-l..., przy szeroko otwartych ustach,

ćwiczenia w szybkim powtarzaniu głosek: t-t-t-t..., d-d-d-d..., n-n-n-n..., z instrukcją, że czubek języka ma uderzać o wałek dziąsłowy (można w tym celu wykorzystać metodę uczulania miejsc artykulacji).

( uświadomienie dziecku różnicy w sposobie wymawiania tych głosek (t, d, n zębowe - t, d, n, dziąsłowe).

3. Próby wymawiania głoski „sz” sz – zęby razem, wargi wysunięte do przodu, język podniesiony ku podniebieniu . Naśladowanie szumu drzew (cicho i głośno).

4. Tworzenie sylab. Powtarzanie ich.

sz - u sz - o sz - a sz - e sz - y a - sz e - sz u - sz y - sz o - sz

5. Powtarzanie.

my-sz- mysz bu-sz – busz ko-sz - kosz

6. Zdania do ćwiczeń:

Poszły kaczki na wycieczkę, by nacieszyć się słoneczkiem. Leci muszka koło uszka. Urszulka ma szary fartuszek. Kotek Puszek szuka myszki pod szafą.

18

ZAJĘCIA 6. Różnicowanie głosek „sz” i „s”


Ćwiczenia języka- wysuwanie języka do przodu- oblizywanie warg ruchem okrężnym- unoszenie języka za górne zęby- cofanie uniesionego języka w kierunku gardła (język „zagląda” do gardła)

Ćwiczenia warg - wahadełko : kierowanie języka w kąciki ust bez dotykania warg i zębów - wysuwanie języka na zewnątrz i cofanie w głąb przy bardzo szeroko otwartej jamie ustnej - oblizywanie ruchem okrężnym warg

Ćwiczenia oddechowe - zdmuchiwanie lekkich przedmiotów z powierzchni stołu, - dmuchanie na przedmiot unoszący się, zawieszony bądź opadający

(kartki, piórka itp.) - wdech z unoszeniem ramion do góry, wydech z opadaniem ramion w dół.

2. Zwracanie uwagi na występowanie głoski sz w wyrazach. Odróżnianie jej od głoski s. Podawanie różnych wyrazów, kiedy pojawi się wyraz z głoską sz – klaszczemy. Grupowanie obrazków na wyrazy zawierające „s” i „sz”

3. Zapamiętywanie kolejności obrazków. Rozkładamy w rzędzie obrazków- szuflada, szafa, szalik, szampon, szyba, szyja. Zadaniem dziecka jest zapamiętać wszystkie. Przewracamy obrazki na drugą stronę, a następnie pytamy: co jest na drugim obrazku i sprawdzamy poprawność odpowiedzi odsłaniając obrazek, co jest na czwartym itd., aż wszystkie zostaną odsłonięte.

4. „Szybko”

Szybko, szybko wstawaj jużSzybko kupuj bukiet różSzybko, szybko mama czekaSzybko, szybko czas ucieka. 3

ZAJĘCIA 7. Sygmatyzm – cz3 http://www.csipb.pl/poradnia1/poradnia_pliki/terapia.htm

19


Ćwiczenie pionizacji języka:- wysuwanie języka do przodu- oblizywanie warg ruchem okrężnym- unoszenie języka na górną wargę (zęby widoczne)- unoszenie języka do wałka dziąsłowego i opuszczanie za dolne zęby,

wypowiadanie w tym układzie na przemian aara - lllll

Ćwiczenia oddechowe:- dmuchanie przez rurkę- dmuchanie ustami ułożonymi w ryjek

Ćwiczenia warg- próba utrzymania na zaokrąglonych ustach ołówka, patyczka- wykonywanie „całusków” do lusterka

2. Próby wymawiania głoski „cz” cz – czubek języka dotyka na moment do podniebienia tuż za zębami, a potem odskakuje. Wargi są lekko ściągnięte.

3. Zabawa: ARMATA-

Dziecko kładzie na ręce „kulę armatnią” ( okrągły wacik), przybliża dłoń do buzi. Następnie wymawia lekko „cz”, tak aby zdmuchnąć kulę z dłoni.


cz - u cz - o cz - a cz - e cz - y u - cz o-cz a-cz e-cz y-cz u-cz-u o-cz-o a-cz-a e-cz-e y-cz-y

5. Zdania do ćwiczeń. Reagowanie klaśnięciem na sylabę z głoską „cz”

Pocztowa paczka pełna była: beczek, bułeczek, kubeczków, bączków i pączków. Mały Jacek czeka na mamę i płacze. Czarek dostał czerwoną czapkę.Poczłapały cztery kaczki na pocztę wysłać paczkę.

ZAJĘCIA 8. Różnicowanie głosek „cz” i „c”

20


Ćwiczenia języka- dotykanie końcem języka nosa i podbródka- liczenie językiem zębów górnych i dolnych

Ćwiczenia oddechowe- wdech nosem, wspięcie na palce, wydech ustami- skłon- „balonik”- długi wdech nosem -ręce na boki, długi wydech ustami- skulenie ciała Ćwiczenia warg- przytrzymywanie siekaczami raz górnej wargi, raz dolnej, z równoczesnym poruszaniem wargą dolną- naśladowanie parskania konia- nakładanie warg i poruszanie nimi naśladując królika

2. Zwracanie uwagi na występowanie głoski cz w wyrazach. Odróżnianie jej od głoski c. Podawanie różnych wyrazów, kiedy pojawi się wyraz z głoską cz – klaszczemy.

czarny koc czekoladowy cukierek czarna noc

Wacka czapka czerwona cegła mocna teczka

3. Ćwiczenia na materiale obrazkowym. Porządkowanie obrazków w dwóch grupach : z głoską „cz” i „c”.

4. Rozwiązywanie zagadek.

Dzieci dobierają się w pary. Jedno z pary otrzymuje kartonik z obrazkiem (nazwa przedmiotu na obrazku zawiera litery – c, cz ), drugie dziecko ma odgadnąć, co jest na kartoniku. Pomocą jest opisywanie przedmiotu na obrazku, bez używania nazwy przedmiotu, np: owoce, noc, owca. szczotka, pszczoła, czołg, czekolada, koc, nauczycielka, czapka.

5. Pantomima. Losowanie karteczek z wyrazami zawierającymi głoski „c” i „cz”. Przedstawianie gestem wyrazów.

czytam, całus, czarować, cymbałki, oczy, klocek

ZAJĘCIA 9. Sygmatyzm – ż

21


Ćwiczenie pionizacji języka:- zabawa "Sprzątamy domek", myjemy podłogę - język przesuwa się po podniebieniu twardym, w różnych kierunkach, odkurzamy dywan - język tworzy tzw.koci grzbiet, myjemy okna na parterze i na piętrze - czubek języka przesuwa się po wewnętrznej powierzchni dolnych i górnych siekaczy, zamiatamy długi korytarz - czubek języka przemieszcza się wzdłuż łuku zębowego szczęki i żuchwy od wewnątrz, zmiatamy śmieci na szufelkę - robimy z języka tzw."łyżeczkę",

Ćwiczenia warg - maksymalne oddalanie kącików ust, - wykonywanie tzw. "uśmiechu", - maksymalne zbliżanie kącików ust, tworzenie tzw. "pyszczka

Ćwiczenia żuchwy- opuszczanie i unoszenie żuchwy z otwartymi wargami, opuszczanie i unoszenie żuchwy z zamkniętymi wargami, naśladowanie krówki (odgryzanie trawy i charakterystyczne ruchy żucia).

2. Próby wymawiania głoski „ż”

ż – głośne wymawianie sz pozwala uzyskać ż, ( wcześniej należy dziecku uświadomić różnicę pomiędzy głoską dźwięczną i bezdźwięczną poprzez przyłożenie jego palców do krtani). Język jest skierowany do góry, a usta są lekko ściągnięte.

3. Naśladowanie dźwięku piły: żżżż. Jednoczesne prowadzenie palcem po zębach piły. ( w powietrzu )


ż - u ż - o ż - a ż - e ż - y u - ż o-ż a-ż e-ż y-ż u-ż-u o-ż-o a-ż-a e-ż-e y-ż-y

5. Naśladowanie jazdy samochodem – kręcenie kierownicą.

ZAJĘCIA 10. Różnicowanie głosek „ż” i „r”

22


Ćwiczenia języka -"budzenie języczka ze snu"- unoszenia języka za górne siekacze przy maksymalnie otwartych ustach, -"liczenie" górnych zębów czubkiem języka, naprzemienne wykonywanie "szpilki"- język bardzo wąski i " placka"- język bardzo szeroki, "chowanie zębów"- zasłanianie ich szerokim językiem, wykonywanie "łyżeczki".

Ćwiczenie języka i warg - kląskanie z jednoczesną pracą warg (uśmiech, pyszczek), - naśladowanie odgłosu kopyt,

Ćwiczenia oddechowe - dmuchanie na styropian lub kawałki papieru przesuwając jej jak najdalej. ( np.: głoski f, ch, sz, s.) - dmuchanie na pasek papieru. Zadanie polega na wychyleniu papieru w ten sposób, aby jak najdłużej utrzymał się pod takim samym kątem.

2. Powtarzanie par wyrazów i zdań. Różnicowanie głosek.

Zuzia pierze złote żyto zła żaba

Złamany żagiel żółte złoto świeża zupa

Na burzliwym morzu żegluje żaglówka z dwoma żółtymi żaglami.

Jerzy lubi leżeć na leżaku.

3. Wstawianie „z” ub „ż”.

…… aba , ….łoto, ……uk, ….. apałki, ….. yrafa, …..ąb, …. arówka,

4. Zabawa.

Domino logopedyczne składa się z 27 par obrazków ilustrujących przedmioty, zwierzęta i osoby, których nazwy rozpoczynają się głoskami opozycyjnymi: Ż (RZ) - Z.

ZAJĘCIA 11. Sygmatyzm – dż.

23


Ćwiczenie języka: - otwieranie szeroko buzi i wysuwanie ostrego języka. - przy wąskim języku kierujemy jego czubek w kąciki warg, raz w jedną stronę, raz w drugą.

Ćwiczenia oddechowe: - huśtanie ulubionej zabawki. Na brzuchu leżącego płasko dziecka kładziemy książkę, a na niej ulubioną zabawkę dziecka. W czasie wdechu zabawka unosi się do góry, a w czasie wydechu opada. Wdech i wydech muszą być powolne i równomierne z chwilowym zatrzymaniem powietrza, aby zabawka nie spadła z huśtawki. - podnoszenie rąk bokiem do góry przy wdechu, przy wydechu opuszczanie ręce w dół.

Ćwiczenia warg - zaciskanie górnej wargi na dolnej, kładzenie dolnej na górną. Ćwiczenie wykonujemy na przemian. - zaciskanie górnymi zębami wargi dolnej i mocno wypychanie powietrza. - naprzemienne wysuwanie wargi tak jak przy głosce „u" i rozchylanie jak przy głosce „e".

2. . Próby wymawiania głoski dż. dż – narządy artykulacyjne ułożone tak jak przy głosce „cz”. Ułożenie dłoni na głowie- wyczuwanie drgań.


dż - u dż - o dż - a dż - e dż - y u - dż o-dż a-dż e-dż y-dż u-dż-u o-dż-o a-dż-a e-dż-e y-dż-y

4. Powtarzanie zdań. Wskazywanie gestem na wyrazy zawierające głoskę dż

W czasie deszczu dżdżownica wyjeżdżała z domu.Żaneta je drożdżówkę z dżemem.Dżokej ma na głowie dżokejkę.Grzegorz ma nowe dżinsy.Wnuczka kupiła drożdże do pieczenia drożdżówek.ZAJĘCIA 12. Różnicowanie głosek „dż” i „dz”

24


Ćwiczenia języka - przy buzi szeroko otwartej, unoszenie szerokiego języka do górnych zębów. Z języka tworzenie miseczki. - unoszenie czubka języka na górną wargę, raz język jest wąski, raz szeroki. - unoszenie czubka języka raz do górnych zębów, raz kładzenie przy dolnych zębach. Buzia musi być szeroko otwarta.

Ćwiczenia oddechowe:- w pozycji stojącej noszenie rąk wysoko i głębokie wdychanie powietrza. następnie zginanie kolan pochylając się luźno do przodu i głośne wydmuchiwanie powietrza z płuc.- dmuchanie na kawałki papieru i przesuwanie ich jak najdalej. Jednoczesne wypowiadanie głosek: f, ch, sz, s.

Ćwiczenia warg - łączenie warg płasko i rozciągamy tak jak przy głosce „i". - wysuwanie warg do przodu i kierowanie ich w prawo i w lewo. - ściąganie warg do przodu i robienie ruchów okrężnych, najpierw w jedną stronę, później w drugą.

2. Wyszukiwanie wśród obrazków wyrazów z głoską dż i dz. dżungla, dzwonek, dżuma, dzbanek, dżokej, jedz, dżem, sadza, dżentelmen,

ujeżdża, władza, wyjeżdża

3. Powtarzanie zdań wypowiedzianych przez logopedę np.:

Turysta zwiedza Dżakartę.

Ciężarówka przejeżdża przez zwodzony most.

4. Dzielenie wyrazów na sylaby z jednoczesnym stukaniem, klaskaniem w rytm wypowiadanych sylab

5. Rozpoznawanie w wyrazie określonej sylaby i ustalenie miejsca jej położenia

ZAJĘCIA 13. Sygmatyzm – ć.

25


Ćwiczenia języka: - czubek języka uniesiony do górnych zębów. Otwieramy i zamykamy buzię, język nie zmienia swojej pozycji. - czubek języka dotyka dolnych zębów, otwieramy i zamykamy buzię, język w tej samej pozycji. - kształtowanie umiejętności głośnego ssania cukierka, tak, aby środek grzbietu języka ćwiczącego dziecka całkowicie przylegał do podniebienia twardego

Ćwiczenia oddechowe:- "Zdmuchiwanie mlecza" - długo, aż spadnie ostatnie nasionko. - "Odtajanie zmarzniętej szyby"- chuchanie (długie). - "Chuchanie na ręce, bo zmarzły".

Ćwiczenia warg - górną wargą zasłaniamy górne zęby, dolną wargą zasłaniamy dolne zęby i otwieramy i zamykamy buzię. - lekko wysuwamy wargi do przodu i przez zamknięte wargi wypychamy powietrze. Parskamy, następnie cmokamy.

2. Próby wywoływania głoski ć.

Szybkie powtarzanie ti-ti-ti-ti... (w razie trudności poleca się mu zbliżyć czubek języka do dolnych zębów), z jednoczesnym lekkim przesunięciem czubka języka w kierunku wałka dziąsłowego, aż do uzyskania głoski ć.

3. Powtarzanie ciągów sylabowych:

cia cio cie ciu

acia acio acie aciu

ecia ecio acie eciu

ocia ocio ocie ociu

4. Powtarzanie wyrazów w nagłosie, wygłosie i śródgłosie.

26

ciastko, ciotka, ciągnik, ciupaga, cień, cicho, ciężar, ciało, cios, cielę, ćma, Maciuś, kogucik, bucik, zaklęcie, wycieraczka, mycie, nauczyciel, bocian, czytać, śmieć, paproć, sieć, pamięć, biegać, wilgoć, malować, liczyć, łokieć,

5. Dzielenie wyrazów na sylaby. Reagowanie klaśnięciem na sylabę z głoską „ś”.

6. Logopeda wypowiada naprzemiennie np. c – ć –c– ć , kiedy dziecko słyszy ć podnosi ręce w górę.

7. Zabawa w dokańczanie wyrazów, podajemy dziecku obrazki, a następnie wypowiadamy pierwszą sylabę jednego z nich. Dziecko dokańcza wyrazy.

8. Uzupełnianie wyrazów głoskami „ć” lub „c”.

….sza no….na

….erpliwy oj….ec

….elny ….os

… ytrynowe …..astko

…o…a ….elinki

9. Powtarzanie rymowanki:

Miała ciocia koziołka,

Ten koziołek cioci

Biegał po podwórku

I wciąż tylko psocił! (… ) 4

ZAJĘCIA 14. Sygmatyzm ś.

4 Gurba U.: Zeszyty logopedyczne. cz.4, s.22

27


Ćwiczenia języka- wysuwanie szerokiego języka w kierunku brody, jak zdyszany piesek - przyciskanie języka do wewnętrznej powierzchni zębów górnych i cofanie go silnie pocierając nim o dziąsła i podniebienie, aż do wytworzenia mlaskania.- opieranie czubka języka o dolne zęby I wypychanie go ( pod językiem tworzy się tunel)

Ćwiczenia oddechowe:- dmuchanie na waciki zawieszone na nitce- wacik powinien odchylać się w jednakowym stopniu.- Ćwiczenia warg

- ściąganie ust i przesuwanie ich w prawą i lewą stronę - ściskanie warg w „dzióbek” - wciąganie i wypychanie policzków do środka i na zewnątrz jamy ustnej

2. Próby wywoływania głoski ś.

Przedłużenie głoski ć pozwala na uzyskanie ś. Środkowa część języka unosi się ku górze, do przedniej części podniebienia twardego, aż do wytworzenia szczeliny. Zęby zbliżone do siebie, a wargi lekko zaokrąglone.


sia sio sie siu

asia asio asie asiu

esia esio asie esiu

osia osio osie osiu

4. Ćwiczenie “ś” w nagłosie, wygłosie i śródgłosie np.: siano, siostra, śliwka, ślady, światło, śledź, śnieg, siekiera, siodło, siatka, sito, miś, Krzyś, wieś, Jaś, łoś, ktoś, coś, tatuś, kochaś, Filuś, gęś, ryś, Grześ, osiem, mamusia, usiadł, ość, kości, osioł, wyścig, gąsienica, wrzesień, jesień

5. Uzupełnianie wyrazów literami „ś” lub „si”

28

Z komina leci ….wy dym.

Małgo….a ….eje na….ona.

Sta… popro…ł mamu…e o mi….a.

Ba…a pa….e gę…. .

6. Dzielenie ciągów liter tak, aby powstały zdania:

Lisiagromadkaśpiwlesie.

Dzisiajbyłsilnywiatr.

SiostraBasihuśtasięnahuśtawce.

Naśniegumyśliwyzobaczyłśladyrysia.

WksięgarniJaśkupiłksiążkędośrodowiska.

7. Wyraźne czytanie kołysanki.

Zaśnij moja Kasiu,Bo już słońce gaśnie.Śpi Małgosia, Jacuś, TomuśI Jaś zasnął właśnie.

Będą ci się śniłyLeśne ludki, baśnieUśmiechnięty miś twój,Chyba że też zaśnie.5

ZAJĘCIA 15. Sygmatyzm ź.

1. Ćwiczenia usprawniające narządy artykulacyjne5 Góral-Półrola J, Zakrzewska S., Będę mówić poprawnie. s.18

29

Ćwiczenia żuchwy - opuszczanie i podnoszenie szczęki dolnej, - przesuwanie szczęki dolnej w prawo i w lewo, - wysuwanie szczęki dolnej do przodu i cofanie jej,

Ćwiczenia policzków- nadymanie policzków,- nadymanie policzków na zmianę lewego i prawego.

Ćwiczenia podniebienia miękkiego- ziewanie przy nisko opuszczonej szczęce,- naśladowanie odgłosów gęsi – gęganie,- chrapanie na wdechu i wydechu,- kaszlanie przy wysuniętym na zewnątrz jamy ustnej języku.

2. Próby wywoływania głoski ź.

Narządy artykulacyjne są ułożone podobnie jak przy wymowie głoski ś. Dodatkowo poruszają się wiązadła głosowe, które dziecko powinno wyczuć przykładając dłoń do krtani.


zia zio zie ziu

azia azio azie aziu

ezia ezio azie eziu

ozia ozio ozie oziu

4. Wyszukiwanie takich samych liter, sylab, wyrazów w rozsypankach.

ziarno, bazie, źródło, bliźniak, ziemia, guzik, zioła, kozioł, źrebię, przyjaźń, zima, łobuziak, zielnik, jezioro, zieleń, poziom, ziarno, buzia, zimowisko, koziołek, źrenica, woźna, ziemniak, poziomka, łazienka, Kazik, zimno,

5.Układanie zdań z wybranymi wyrazami z rozsypanki.

6. Muzyczna zabawa z tekstem piosenki „Sanna.” Rytmiczne powtarzanie tekstu. Rytmiczne powtarzanie tekstu ze zmienną

30

intonacją: wysoko, na średniej wysokości, nisko.

zi-ma. zi-ma, zi-mapa-da, pa-da, śniegja-dę, ja-dę, w świat sa-nia-misan-ki dzwo-nią dzwo-ne-czka-midzyń, dzyń, dzyńdzyń, dzyń, dzyńdzyń, dzyń, dzyń.

7. Rozróżnianie głosek dobrze i źle wypowiadanych. Wyodrębnianie wyrazów błędnie artykułowanych.

8. Różnicowania głosek opozycyjnych. Dzieci losują karteczki z wyrazami lub obrazkami i umieszczają je we wcześniej przygotowanych pojemnikach z nazwami z „z” i „zi” lub „ź”.

9. W ciągach wyrazów odszukiwanie wyrazów, które nie pasują do pozostałych.

bazie, koza, Rózia, gałęzieźrebak, ziele, brzoza, ziemniakizimna, źródło, złoto, zima, rzeźbićKazik, Zosia, Zuzia, Rózia 10. Wyszukiwanie w ciągu wyrazów, wyrazu, z głoską „ź”.

burza, buzia, bluza,Zuzia, muza, róża,miele, ziele, leje, ziębi, zęby, żeby,jeleń, zmielę, zieleń,

11. Powtarzanie zdań.

W wazonie zwiędły zioła.Drzewo ma złamane gałęzie.Zwinny koziołek biegał po zielonej trawie.Woźnica wiezie ziemniaki.Zuzia i Kazia to bliźniaki.W źródle jest zimna woda.

ZAJĘCIA 16. Sygmatyzm dź.

31


Ćwiczenia warg- ściąganie warg do głoski „u", wykonywanie całusków, ale tak, żeby było widać zęby.- ściąganie warg jak do głoski „u", robienie ryjka i podciąganie górnej wargi do nosa.

Ćwiczenia języka- masowanie językiem podniebienia, buzia musi być szeroko otwarta.- czubkiem języka wypychanie policzków, raz z jednej, raz z drugiej strony.- wykonywanie okrężnych ruchów języka po zewnętrznej stronie zębów przesuwanie go z jednej strony na drugą

Ćwiczenia oddechowe- wdychanie powietrza ustami i wydychanie ustami. Skrzydełka nosa zaciskamy palcami.- naśladowanie gęgania gąski - buzia otwarta, język na dole - chuchanie - buzia szeroko otwarta, język na dole

Ćwiczenia słuchowe- naśladowanie: kaczka człapie- człap, człap, człaprączka klapie- klap, klap, klappszczoła bzyczy- bzz, bzz, bzza wąż syczy- sss, sss, sss.

2. Próby wywoływania głoski dź. Narządy artykulacyjne są ułożone jak przy wymowie głoski ć. Dodatkowo poruszają się wiązadła głosowe, które dziecko powinno wyczuć przykładając dłoń do krtani.

3. Powtarzanie ciągów sylabowych:dzia dzio dzie dziu

adzia adzio adzie adziu

edzia edzio adzie edziu

odzia odzio odzie odziu4. Ćwiczenie “dź” w nagłosie, wygłosie i śródgłosie

32

dzik, dzięcioł, dziewczynka, dziadek, dzieci, dziesiątka, dziupla, dziennik,wykładzina, łabędzie, złodziej, nadzieja, rodzina, sędzia, niedziela, tydzień,niedźwiedź, gwóźdź, łódź, śledź, jedź, żołądź, chodź,

5. Dzielenie wyrazów na sylaby. Reagowanie klaśnięciem na sylabę z głoską „dź”.

6. Logopeda wypowiada dźwięk poprawny i niepoprawny, dziecko kiedy usłyszy poprawny dźwięk wrzuca klocek do pudełka.

7. Logopeda nazywa pary obrazków (klika razy), następnie dziecko identyfikuje usłyszany wyraz z obrazkiem

8. Dzielenie ciągów liter tak, aby powstały zdania.

Dzielnydzięciołskaczepogałęzi.

Maładziewczynkaniesiedziennik.

Dwudziestegodrugiegostyczniajestdzieńdziadka.

Dziecizrobiłydźwigzkasztanów.

9. Uzupełnianie wyrazów literami „dź” lub „dzi” lub”dz”

ogro…ona …..ałka

….więk ….wonka

ro…nka ….ewczynka

…..urawy ….banek

praw….wi kole…y

ZAJĘCIA 17. Reranie – r cz.1 – ćwiczenie prawidłowej wymowy głoski „l”

33


Ćwiczenia warg- ściąganie warg jak do głoski „u" w ryjek i wciągamy policzki do wewnątrz buzi.- ściąganie warg w ryjek, wciąganie policzków - cmokanie

- otwieranie i zamykanie buzi jak lew

Ćwiczenia języka - wypychanie językiem na przemian raz jeden, raz drugi policzek jak chomik chowający jedzenie - oblizywanie ruchem okrężnym warg- wymiatanie językiem wszystkiego zza dolnych zębów- „zaglądanie” językiem do gardła- cofanie go wzdłuż podniebienia

2. Próby wywoływania głoski l.

Czubek języka przylega od górnych dziąseł, a boki dotykają wewnętrznej powierzchni zębów przedtrzonowych o trzonowych. Usta są lekko rozchylone.


la lo lu le ala olo ulu ele

4. Wypowiadanie wyrazów:

lampa, lupa, Lucyna, lekcja, lekarz, lek, leń, legenda, lokomotywa, lodówka, kolano, sylaba, pilot, koszula, kolejka, malec, palec, telewizja, Ela, jeleń, bilet, pudel, Emil, węgiel, motyl, cel, pudel, szal, ból, pędzel, Kamil, kąpiel, hotel,

5. Dzielenie wyrazów na sylaby. Reagowanie klaśnięciem na sylabę z głoską „l”.

6. Wyszukiwanie niepotrzebnych wyrazów w zdaniach.

Bolek kupił bilet model do Krakowa.Ela ma lata zielony balonik.Na lotnisku ladzie sklepowej leżą klocki.Latem nad łąką morzem latają motyle.

ZAJĘCIA 18. Reranie – r cz.2 – ćwiczenie prawidłowej wymowy głoski „li”

34


Ćwiczenia warg - wciąganie i wypychanie warg - przygryzanie warg zębami

Ćwiczenia języka - liczenie górnych zębów czubkiem języka. Ćwiczenie to powinno być wykonane bardzo precyzyjnie, nie pomijamy żadnego zęba.

- wyciąganie czubka języka w kierunku nosa i brody. - zwijanie języka w rulon – dmuchanie

2. Próby wywoływania głoski li.

Przednia i środkowa część języka zwiera się z dziąsłami i podniebieniem twardym.


lia lio liu lie alia olio uliu elie

4. Powtarzanie wyrazów

linijka, lis, listonosz, lipa, listek, listopad, lina, liczba, liść, lista, lizak, lipiec, Filip, polityka, policzek, tulipan, ślimaki, malina, milion, dolina, stolica,

5. Czytanie zdań sylabami. Podnoszenie rąk w górę, gdy słyszymy sylabę „li”.

Fi-lip li-że lo-dy wa-ni-lio-we. Pau-li-na tu-li się do la-li. Ha-lin-ka pa-ku-je wa-liz-ki. E-li-za zbie-ra ma-li-ny. 6. Uzupełnianie wyrazów literami „l” lub „li”.

E…a , ….zak, wa….zka, ….stopad, konwa….a, Po….ska, ….a…..ka, A….cja, ko….ega, g….na, faso….a, baka…e, …..ść, ….udwik, Pau….na, ….ek, o…wki, jada….nia, de….cje, ka….afior, meda….k, moty… , samo….ot,

ZAJĘCIA 19. Reranie – r cz.3 – ćwiczenie prawidłowej wymowy głoski „r”

35


Ćwiczenia języka - masaż języka przez wysuwanie i wsuwanie go między lekko rozwarte zęby - przysysanie języka do podniebienia, przytrzymywanie. Przysysanie lekko czubka języka i mlaskanie. - dotykanie czubkiem języka górnego wałka dziąsłowego i poruszanie nim szybko (jak dzięcioł)

Ćwiczenia przygotowujące do wymawiania głoski „r” - szybkie wymawianie głosek ttt, ddd, tdtd, tdn, tedu, tede, tedu Przy wymowie ttt, ddd, przesuwamy szybko palcem pod językiem pobudzając go do drgań. Wszystkie ćwiczenie wykonujemy przy otwartych ustach, gdyż wtedy zmuszamy język do wykonywania ruchów. - dmuchanie papierka umieszczonego na czubku języka za górnymi zębami. - ćwiczenia drobnych ruchów języka po podniebieniu wymawiając tr,tr.

2. Próby wywoływania głoski r. Przy wymawianiu głoski r czubek języka drga – wibruje uderzając o wałek dziąsłowy za górnymi zębami. Boki języka dotykają wewnętrznych powierzchni górnych zębów i dziąseł.


tra tre tru try tri

dra dre dru dry dri

4. Ćwiczenie “r” w nagłosie, wygłosie i śródgłosie

rower, ryba, rak, róża, rok, Radek, rybak, Radom, Robert, rolada, rudy, rekin, trawa, trasa, tratwa, trampki, truskawki, trybuna, garnek, latarka, kołdra, drut,talar, traktor, kaloryfer, komputer, kalafior, wiatr, numer, ser, katar, dyżur, autor

5. Przestawianie sylab.

takiera, taboro, dkikre, loryko, wiórwieka, grysty, dzieńgru, miepronie, zentpre, tekbra, dekdziapra, nawro, naroko, bruso, żaró, dasbru, wakro, szkagru, grysty,

6. Tworzenie wyrazów.

WIS

36

WATKA

SER CE

NIK

7. Powtarzanie zdań.

W worku jest cukier.Robert lubi jeździć na rowerze.Krowa skubie mokrą trawę.W pralce jest mokre ubranie.Krawiec szyje czerwoną koszulę.

8. Wstawianie liter „r” lub „l” do zdań.

W og…. ódku …. enaty ….osną ma….iny i bo….ówki.

….idka i …..oman ma….ują ob….azy.

E….a g….a na t….ąbce.

….obert ….ubi ….ody t….uskawkowe.

9. Dzielenie ciągów liter tak, aby powstały zdania. Zapisywanie zdań poprawnie.

Rakietaleciwkosmos.

Wszyscylubiąmlekokrowie.

Lekarzopiekujesięchorymi.

Renatadostałaczerwonekorale.

Królkarolkupiłkrólowejkaroliniekoralekolorukoralowego.

10. Czytanie wiersza J.Tuwima „O Panu Tralalińskim”. Wyodrębnianie wyrazów z głoską „r”.

ZAJĘCIA 20. Ćwiczenia dykcyjne.

Ćwiczenia oddechowe

37

- Wdech nosem, wydech nosem; wdech nosem wydech ustami, wdech ustami wydech ustami.- Wypowiadanie na jednym wydechu coraz większej liczby słów, np. liczenie „jedna wrona bez ogona …”

Ćwiczenia szczęki dolnej - Opuszczanie i unoszenie szczęki dolnej (zabawa w leniuszka, który ziewa). - Przesuwanie opuszczonej dolnej szczęki w prawo i w lewo (zabawa w krowę, która żuje trawę) - Wypowiadanie zdania z dłonią przyłożoną do brody: Siała baba mak, nie wiedziała jak. Dziadek wiedział, nie powiedział, a to było tak.

Ćwiczenia fonacyjne - Przesadna artykulacja głosek : aioeuy - Wypowiadanie na jednej fali wydłużonego wydechu samogłoski „a” seriami, kilkanaście razy z kilkusekundową przerwą przed wymówieniem każdej z nich. - Mruczenie ze skoncentrowaniem uwagi na odczuciach wibracji na chrząstkach nosa w czasie rezonowania dźwięku. - Łączenie przedłużonej wymowy głoski „m” z samogłoskami mma, mmu, mme, mmy, starając się, by głos brzmiał z przodu jamy ustnej, a każda samogłoska była dźwięczna.

Ćwiczenia dykcyjne - bra bre bri bro bru - tra tre tri tro tru

1. Wyraźne wymawianie zdań.

- Trzy czy cztery cytrzystki grają na cytrze. - Czego trzeba strzelcowi do zestrzelenia szczygła drzemiącego w dżdżysty dzień na szczycie drzewa. - Pchła pchłę pchnęła w popiół. - Kto nie wierzy niech nie wierzy, ale święty Jerzy, najpierwszy z rycerzy, z włócznią wzniesioną do ataku, pędzi na swoim rumaku. - Popłakuje Paula w auli, że koala łka w Australii. - Bąki i pająki to mieszkańcy łąki. - Trębacz trąbi na wieży, nikt temu nie wierzy. - Szedł sobie Sasza szosą. - W gęsty gąszcz wleciał chrząszcz. - Łabędzia muśnięcie zdjęło zaklęcie. - Król Karol kupił królowej Karolinie korale koloru koralowego.

38

2. Powtarzanie wierszyków

Wanda Chotomski „ Maszyna do pisania”

Jestem maszyną do pisania.Piszę litery i zdania :AAAAAA… – miała pani psa,Gdy pisała na maszynie,To ten piesek siedział przy niejZiewał – aaaaa…

UUUUUU… - bardzo nudno psuIIIIII… - patrzy pies na drzwi,Inne pieski są na dworze,

A on z domu wyjść nie może, Warczy, bo jest zły. OOOOOO… - kto to warczy, kto? Kiedy pani skończy pracę, Wyprowadzi psa na spacer, Pójdzie razem z nią. 6

„Chrząszcz”

Trzynastego, w Szczebrzeszynie chrząszcz się zaczął tarzać w trzcinie.Wszczęli wrzask Szczebrzeszynianie:- Cóż ma znaczyć to tarzanie?!Wezwać trzeba by lekarza, zamiast brzmieć, ten chrząszcz się tarza!Wszak Szczebrzeszyn z tego słynie, że w nim zawsze chrząszcz BRZMI w trzcinie! A chrząszcz odrzekł niezmieszany:- Przyszedł wreszcie czas na zmiany! Drzewiej chrząszcze w trzcinie brzmiały, teraz będą się tarzały.7

6 Logopedia-pytania i odpowiedzi. red.T.Gałkowskiego, G. Jastrzębowskiej, s.896 7 http://www.recytacja.art.pl/tech/?page=5

39

W ostatnich latach obserwuje się wzrost liczby … · Web viewDawczak B, Spychał I., Szumki: sz,...

Documents

Transcript of W ostatnich latach obserwuje się wzrost liczby … · Web viewDawczak B, Spychał I., Szumki: sz,...