ÓW METODYCZNYCH POMOCNYCH W ORGANIZACJI ZAJĘĆ Metodyka została stworzona po to, aby przede...

OPRACOWA

POMOCNYCH

NIE MATERIAŁÓW METODYCZNYCH W ORGANIZACJI ZAJĘĆ O TEMATYCE PIERWSZEJ POMOCY

„Pierwsza pomoc” – opracowanie materiałów metodycznych

Strona 1

OPRACOWANIE MATERIAŁÓW METODYCZNYCH POMOCNYCH W ORGANIZACJI ZAJĘĆ O TEMATYCE

PIERWSZEJ POMOCY


Strona 2

„Pierwsza pomoc w metodyce”

Opracowanie materiałów metodycznych pomocnych w organizacji zajęć o tematyce pierwszej

pomocy

Opracowanie: phm. Mariusz Juścikowski Wejherowo, dnia 04.02.2004r Opiekun: hm. Iwona Kręczkowska Literatura i teksty źródłowe:

- Uchwała nr 24/XXXII Rady Naczelnej ZHP z dnia 1 marca 2003r. w sprawie opisu

metodyk poszczególnych grup,

- Uchwała nr 38/XXXII Rady Naczelnej ZHP z dnia 15 czerwca 2003r. w sprawie przyjęcia

instrumentu metodycznego – sprawności harcerskich,

- Podstawowy zestaw sprawności harcerskich - www.dokumenty.zhp.org.pl ,

- Uchwała Głównej Kwatery ZHP nr 83/2003r. z dnia 9 grudnia 2003r. w sprawie

zatwierdzenia uzupełniającego zestawu sprawności harcerskich,

- Uchwała nr 39/XXXII Rady Naczelnej ZHP z dnia 15 czerwca 2003 r. w sprawie

wprowadzenia projektu jako instrumentu metodycznego

- „Znaki służb” – zasady zdobywania i program - wyd. Harcerskie Biuro Wydawnicze

„Horyzont” Warszawa 2003r., - "Podstawowy zestaw programów sprawności zuchowych zdobywanych indywidualnie" (Rozkaz

Naczelnika ZHP L. 6/97 z 20.05.1997r.,

- Kryteria harcerskiej drużyny specjalnościowej, Kryteria harcerskiego klubu specjalnościowego (Decyzja GK ZHP z 12.01.1995r. - Wydawnictwo HBW,

zmieniona dokumentem: Uchwała GK ZHP nr 36/2002 z 29.10.2002r. ),

- „Złota godzina – czas życia, czas śmierci” – Leszek Brongel

- „Ratuj” – poradnik organizatora zajęć ratowniczych i ekologicznych

- www.irm.zhp.wlkp.pl - strona internetowa Inspektoratu Ratowniczo – Medycznego

Chorągwi Wielkopolskiej,

- Poradnik metodyczny dla nauczyciela – opracowanie PCK,

http://www.dokumenty.zhp.org.pl/

http://www.irm.zhp.wlkp.pl/


Strona 3

SPIS TREŚCI

1. O poradniku........................................................................................ str. 4 2. Samarytanka niepotrzebna czy niedoceniana? ................................. str. 6 3. Ratownictwo w metodyce zuchowej................................................... str. 7-14 Kilka słów o zuchach....................................................................... str. 7 Metodyka zuchowa w pigułce......................................................... str. 8 Propozycje programowe................................................................. str. 10 Pomocne narzędzia przy pracy z ratownictwem............................. str. 13 4. Ratownictwo w metodyce harcerskiej................................................. str. 15-25 Kilka słów o harcerzach.................................................................. str. 15 Metodyka harcerska w pigułce........................................................ str. 17 Propozycje programowe................................................................. str. 18 Pomocne narzędzia przy pracy z ratownictwem............................. str. 23 5. Ratownictwo w metodyce starszoharcerskiej..................................... str. 26-36 Kilka słów o harcerzach starszych.................................................. str. 26 Metodyka starszoharcerska w pigułce............................................ str. 27 Propozycje programowe................................................................. str. 29 Pomocne narzędzia przy pracy z ratownictwem............................. str. 32 6. Ratownictwo w metodyce wędrowniczej............................................. str. 37-46 Kilka słów o wędrownikach............................................................. str. 37 Metodyka wędrownicza w pigułce................................................... str. 38 Propozycje programowe................................................................. str. 41 7. Jak zorganizować grę ratowniczą?..................................................... str. 47 8. Harcerska Szkoła Ratownictwa.......................................................... str. 50 9. Inspektorat Ratowniczo – Medyczny.................................................. str. 51


Strona 4

Wejherowo, dnia 06.08.2003 r. DRUHNO, DRUHU !

Tydzień temu odwiedziłem przyjaciela, który przyjechał z drużyną na obóz do

jednej z nadmorskich baz harcerskich. Z wielkim uśmiechem na twarzy stanąłem przed

świeżo wybudowaną wartownią. Sympatyczna druhna pełniąca służbę, zaprowadziła

mnie do przyjaciela. Podczas krótkiego spacerku przez obóz poczułem się jakbym był w

innym świecie, powróciły wspomnienia z młodzieńczych lat. Mnóstwo namiotów,

totemów, roześmianych twarzy, wszyscy w mundurach. Prawdziwy harcerski obóz.

Jednak po wnikliwej obserwacji doszedłem do wniosku, że ten obóz jest inny niż

ten, w którym ja uczestniczyłem po raz pierwszy w przeszłości. Wszędzie bieżąca woda,

nowoczesne namioty, kilka agregatów, radia, telefony, posiłki z firmy kateringowej,

jednorazowe naczynia. Taka jest rzeczywistość. Czas płynie nieubłaganie, świat się

zmienia, ludzie się zmieniają, zmienia się harcerstwo.

Nagle, pewien przenikliwy, przerażający krzyk przerwał moje rozmyślania. Jeden

z harcerzy zranił się nożem w nogę. Pojawiła się krew, przerażenie, niepokój i ból. Mijały

cenne sekundy. Krew nadal sączyła się z rany. W oczach harcerza przerażenie,

niepokój i ból.

Z pewnością wiele raz mieliśmy do czynienia z podobnymi sytuacjami. Niestety,

nie należą one do przyjemnych. Organizatorom i opiekunom jeży się włos na głowie, gdy

się zdarzają. Przydałaby się czarodziejska różdżka Harrego Pottera, która szybko

rozwiązałaby problem.

Opisałem powyższą historię dlatego, że wypływa z niej jeden wniosek. Nie ma

znaczenia jak bardzo technologia, świat poszedł do przodu. Wszelkiego rodzaju wypadki

zdarzały się setki lat temu, zdarzają się teraz i na pewno będą zdarzały się

w przyszłości.

Z idei harcerskiej służby zawsze wynikała potrzeba niesienia pomocy, przede

wszystkim najsłabszym, poszkodowanym, chorym, ludziom znajdującym się w potrzebie.

Owszem drużynowi tworząc plan pracy drużyny, poświęcają jedną lub dwie zbiórki

na tzw. samarytankę. Niestety zbiórki te, często są tylko książkową teorią. Co z tego, że


Strona 5

harcerz zna definicję krwotoku. Nie wie jednak, jak on może wyglądać. Drużynowy,

przyboczny czy zastępowy przeprowadzający zbiórki o powyższej tematyce, często nie

ma pomysłu jak to zrobić. Nie możemy ich za to winić.

Jakiś czas temu pojawił się pomysł, aby stworzyć coś w rodzaju banku pomysłów,

dotyczących organizacji zajęć, biwaków, rajdów, gier itp., o tematyce pierwszej pomocy

czy szeroko pojętym ratownictwie. Postanowiłem podjąć wyzwanie i stworzyć

opracowanie dotyczące powyższych przedsięwzięć programowych.

Chciałbym na samym początku zaznaczyć, że niniejsze opracowanie nie będzie

zawierało algorytmów postępowania w poszczególnych przypadkach. Opracowanie

zawiera:

• gotowe pomysły na przeprowadzenie przedsięwzięcia programowego związanego

z ratownictwem,

• przestrogi dla organizatorów,

• praktyczne rady ułatwiające organizację,

• zastosowanie ratownictwa w metodyce poszczególnych grup wiekowych,

• korzystanie z narzędzi metodycznych,

• wiele innych ciekawostek.

Opracowanie zostało stworzone przy pomocy Ratowników Medycznych ZHP oraz

Instruktorów Harcerskiej Szkoły Ratownictwa, którzy na co dzień pracują z zuchami i

harcerzami. Mam nadzieję, że opracowanie spełni swoją funkcję i nakłoni Was

do częstszego wykorzystywania ratownictwa w pracy gromadami i drużynami.

Zachęcam do lektury!

Instruktor Harcerskiej Szkoły Ratownictwa phm. Mariusz Juścikowski


Strona 6

Samarytanka niepotrzebna czy niedoceniana ?

Uczestnicząc w licznych imprezach harcerskich, wiele raz miałem okazję brać

udział w trasach rajdowych, grach itp. Zauważyłem, że coraz częściej pomija się punkty

tematyczne, związane z pierwszą pomocą i wybiera się opcję „Samarytanka niepotrzebna”. Dlaczego? Odpowiedź wcale nie jest taka oczywista. Część z Was

uważa, że samarytanka już się „przejadła”, jest po prostu nudna i tyle. Może klika lat

temu była atrakcyjna, ale czasy się zmieniły więc pora schować ją do lamusa. Drugi

powód to brak odpowiedniej wiedzy i umiejętności z tego zakresu. Po co więc prosić

o pomoc kogoś, kto się na tym zna?! Lepiej zastąpić ten punkt innym, na przykład „Gotuj

z Kuroniem”. Mniej wysiłku i można zjeść coś dobrego. Następny powód to brak

pomysłu na wykorzystanie samarytanki w pracy z gromadami i drużynami. Kolejny

powód to tzw. efekt optymisty. Po co moim harcerzom umiejętność zabezpieczania

miejsca wypadku czy zakładania opatrunków. Przecież wypadki to tak naprawdę

rzadkość, a w razie czego Straż Pożarna szybko przyjedzie.

Podobnych powodów można wymienić bardzo dużo. Jednakże żaden z nich nie

jest sensownym uzasadnieniem. Osobiście uważam, że samarytanka jest niedoceniana. W samej Polsce wypadkom ulega co roku 3 miliony ludzi, 300 tysięcy

z nich wymaga specjalistycznego leczenia, niestety około 30 tysięcy umiera. Statystyki

są przerażające i skłaniają do chwili refleksji.

Pamiętajmy, że nasze zuchy, harcerki i harcerze są zwykłymi ludźmi, którym

również zagraża niebezpieczeństwo. Często o tym zapominamy i bagatelizujemy.

Dopiero nieszczęśliwy wypadek sprowadza nas na ziemię.

Opracowanie, które właśnie trzymasz w rękach, ma nakłonić Cię do częstszego

wykorzystywania samarytanki w pracy z gromadami i drużynami. Zobaczysz, że nawet

w gromadach zuchowych można prowadzić zbiórki z pierwszej pomocy. Oczywiście

poziom będzie inny niż w drużynach wędrowniczych, ale jest to możliwe.

„...nieść chętną pomoc bliźnim...”

Proponuję, aby powyższy fragment Przyrzeczenia Harcerskiego został myślą

przewodnią tego opracowania.


Strona 7

„Charakterystyczną formą aktywności zuchów jest zabawa w kogoś lub coś – realizowana zespołowo

przez zdobywanie sprawności oraz podczas zbiórek pojedynczych gromad. Animatorem zabawy jest wódz zuchowy –

drużynowa/drużynowy”

1. ABC krainy zuchów

Gromady zuchowe zrzeszają najmłodszych członków ZHP. Wbrew pozorom praca z najmłodszymi jest bardzo trudna, odpowiedzialna, czasami wyczerpująca, ale jednocześnie przynosząca dużo satysfakcji. Drużynowi tworzą plany pracy gromad i to oni odpowiadają za jego realizację.

Charakterystyczną formą aktywności zuchów jest zabawa. Większość założeń planów pracy, realizowane są właśnie za pośrednictwem wszelkiego rodzaju zabaw. Zabawa: poucza, rozwija, motywuje, integruje, wprowadza odrobinę rywalizacji.

Drużynowi ustalają tematykę zbiórek, dlatego decyzja o wprowadzeniu pierwszej pomocy (samarytanki) do planu pracy również zależy od nich. Część drużynowych stanowczo zaprotestuje twierdząc, że nie można uczyć małych dzieci udzielania pierwszej pomocy. Powołują się na młody wiek, poziom intelektualny, brak predyspozycji fizycznych i brak doświadczenia życiowego itp. Oczywiście mają racje. Pod żadnym pozorem nie możemy dopuścić do sytuacji, w której zuchy będą brały udział w grach przeznaczonych dla harcerzy. Zuchy nie mogą dźwigać poszkodowanych, tamować krwotoków, wzywać pomocy. Ich stan rozwoju fizycznego, emocjonalnego i intelektualnego na tym etapie rozwoju nie pozwala im na to. Czasami zdarzają się przypadki, że zafascynowane zuchy proszą drużynowych, aby ci pozwolili im chociaż przez chwilę potrzymać nosze. Niestety, drużynowi i funkcyjni muszą być stanowczy i w umiejętny sposób odmówić.

Podstawą w ratownictwie nie są same zabiegi udzielania pomocy, ale przede wszystkim, profilaktyka prowadząca do uniknięcia wypadków. „Kłapouchy (przyjaciel Prosiaczka i Puchatka) mówił, że wypadek to taka dziwna rzecz, której nie ma, dopóki się nie wydarzy”. Warto więc zadbać o przygotowanie do takiej ewentualności. Zuchy nie są w stanie poprawnie udzielić pomocy w stanach bezpośredniego zagrożenia życia, ale możemy nauczyć je, jak szanować własne zdrowie i zdrowie otaczających ich ludzi.

Zuchy, mimo swojego młodego wieku, bardzo szybko przyswajają wiedzę i kojarzą wydarzenia. Jeżeli drużynowi i funkcyjni poprzez zabawę będą uczyli:

- jak unikać niebezpieczeństw (np. nie bawić się przy rzece bez opieki), - zasad bezpieczeństwa (np. przechodzenie przez przejścia dla pieszych), - o możliwościach zagrożeń (np. odłączenie się od grupy na wycieczce), - zasad higieny oraz dbania o kondycję fizyczną.

w przyszłości można uniknąć wielu przykrych zdarzeń, których konsekwencje mogą być bardzo przykre i często bolesne. W naturze małych dzieci leży poszukiwanie osób, z których chcą brać przykład. Oczywiście na pierwszym miejscu powinni być w tym momencie rodzice, ale w rzeczywistości nie zawsze tak jest.


Strona 8

Z reguły, w takim przypadku, potencjalnym wzorem do naśladowania stają się drużynowi czy funkcyjni. Tak więc pamiętajmy o tym.

Poniżej znajduje się kilka określeń opisujących przeciętnego zucha. Oczywiście jest ich o wiele więcej, ale te oddają naturę tej grupy wiekowej. Pamiętajcie o nich, gdy będziecie pracować z gromadą zuchową

wrażliwość

wymagają ciągłej opieki

szybko załamują się, tracą wiarę

w siebie

rozwija się wyobraźnia

chęć poznania świata

zabawa

doskonali się pamięć

pragną być zauważane

energiczne

szukają autorytetów,

naśladują

2. Metodyka zuchowa. Powyżej została opisana specyfika tej grupy wiekowej oraz cechy charakteryzujące najmłodszych członków ZHP. Kolejną istotną kwestiom, którą powinniśmy wziąć pod uwagę przy organizacji przedsięwzięć programowych (nie tylko o tematyce pierwszej pomocy) jest metodyka zuchowa.

Metodyka jest kluczem do realizowania stojących przed harcerstwem celów. Jest ona pewnego rodzaju zbiorem zasad, które mówią o specyfice pracy z wybraną grupą wiekową. Dostosowując organizację przedsięwzięć programowych do wymagań zawartych w odpowiedniej metodyce, będziecie mieli pewność, że przygotowywane przez was przedsięwzięcie jest odpowiednio dopasowane do poziomu waszych zuchów. Oczywiście należy zaznaczyć, że metodyka nie jest zbiorem żelaznych zasad, których złamanie grozi poważnymi konsekwencjami. Zdarzają się momenty, w których należy wykazać się elastycznością i dostosować program do warunków w jakich przychodzi wam pracować. Metodyka została stworzona po to, aby przede wszystkim ułatwić pracę drużynowym i funkcyjnym oraz ujednolicić system wychowawczy w ZHP.

Poniżej zostały w skrócie opisane elementy metodyki zuchowej. Opis zawiera:


Strona 9

- funkcjonowanie elementów metodyki zuchowej, - instrumenty metodyczne, - działanie gromady, - charakterystyczne formy pracy.

Funkcjonowanie elementów metody zuchowej

Prawo i Obietnica Zucha Prawo i Obietnica Zucha to fundamenty pracy instruktora z zuchami. Z nich wynikają cele wychowawcze. Zuchy przyjmują Prawo wprost. Zapisy Prawa i Obietnicy Zucha są niekwestionowane, rozumiejąc Prawo i Obietnicę zuchy dążą do postępowania zgodnego z zapisami. Szczególnym okresem, w pracy gromady, zapoznawania zucha z Prawem i Obietnicą, są zbiórki "pierwszego miesiąca". System małych grup System małych grup realizowany jest przez podział na szóstki, wykorzystywany przy organizowaniu zabawy. Szóstki realizują powierzone im zadania w trakcie zbiórki gromady. Koedukacja nie występuje w szóstkach. Uczenie w działaniu Charakterystyczną formą aktywności zuchowej jest zabawa w kogoś lub w coś.. Zuchowa zabawa w naturalny sposób kształtuje charakter dziecka i rozwija jego umiejętności.

Stale doskonalony I pobudzający do rozwoju program Program pracy gromady powinien odpowiadać na specyficzną dla tego wieku ciekawość otaczającego świata oraz krótką koncentracją na jednym temacie. Program pracy gromady uwzględnia przede wszystkim:

• potrzeby zuchów, • programy sprawności zespołowych i indywidualnych, • zadania gwiazdek zuchowych.

Program jest tworzony przez drużynowego i przybocznych, którzy są również odpowiedzialni za jego realizację.

Instrumenty metodyczne Gwiazdki zuchowe Zuchy realizują zadania gwiazdki na zbiórkach, w domu i w szkole. Drużynowy wraz z przybocznymi motywują i wspierają zucha w wykonywani u zadań, nadzorują ich realizację, przy aktywnym wsparciu rodziców. Dla zapewnienia pełnego rozwoju stosowany jest system trzech gwiazdek:

• I gwiazdka - zuch ochoczy, • II gwiazdka - zuch sprawny, • III gwiazdka - zuch gospodarny.

Sprawności indywidualne

Zdobywane indywidualnie wspierają rozwój zucha w zakresie samodzielnego podejmowania działań w określonej, wybranej przez niego dziedzinie. Zadania realizowane są na zbiórce i poza nią. Zdobywanie sprawności indywidualnych jest koordynowane przez drużynowego lub przybocznego.

Sprawności zespołowe


Strona 10

Realizowane są przez całą gromadę jednocześnie w trakcie cyklu kilku zbiórek. Sprawności te uczą współpracy w grupie rówieśniczej i umo:l:1iwiają poznanie przez zucha otaczającego świata.

Działanie gromady Zorganizowanie do działania Gromada pracuje całością w formie systematycznych zbiórek. Szóstki nie organizują samodzielnych zbiórek, podział na szóstki funkcjonuje jedynie podczas zbiórki gromady. Charakterystycznym elementem zbiórek gromady jest krąg rady. Tu zapadają decyzje dotyczące tycia gromady, rozstrzygane są wszelkie sytuacje konfliktowe. Każde dziecko ma wówczas prawo głosu. Rola drużynowego Drużynowy jest wodzem w zabawie, inspiruje ją, koordynuje jej przebieg, ale też aktywnie w niej uczestniczy. Drużynowy dba o rozwój przybocznych i wychowuje następcę. Charakterystyczne formy pracy W pracy gromady rozróżnia się następując rodzaje zbiórek: normalne, kominek, turniej, wycieczka. Podstawowymi formami pracy w gromadzie zuchowej są: zabawa tematyczna, zwiad zuchowy, gawęda, piosenka i pląs, zuchowe zwyczaje, obrzędy i tajemnice, majsterka, zuchowy teatr, pożyteczne prace, gry i ćwiczenia. Formą letniej działalności gromady jest kolonia zuchowa. Kolonię przygotowuje drużynowy wraz z przybocznymi. Zuchy nie włączają się w organizację kolonii.

3. Propozycje programowe

W powyższym opracowaniu zwracałem uwagę na młody wiek zuchów i brak predyspozycji do skutecznego udzielania pierwszej pomocy. Nie możemy zatem żądać od zuchów, aby uczyły się resuscytacji krążeniowo-oddechowej czy transportu poszkodowanych. Omawianie na zbiórkach zuchowych skomplikowanych algorytmów czy zasad w ratownictwie nie zaowocuje niczym pozytywnym.

Doświadczenie pokazało jednak, że są pewne sposoby na przekazywanie zuchom wiedzy, która jest ściśle powiązana z pierwszą pomocą czy ratownictwem. Aby Was do tego przekonać skorzystam z pomysłów, które zostały przetestowane w gromadach zuchowych na terenie całej Polski. Mam nadzieję, że chociaż część propozycji sprosta Waszym oczekiwaniom i wykorzystacie je w pracy z zuchami. Oczywiście zachęcam również do wprowadzania własnych zmian albo łączenia niektórych pomysłów w jedną całość. Propozycje zostały podzielone na trzy bloki programowe:

• propagowanie idei niesienia pierwszej pomocy, • szacunek dla własnego zdrowia, • kondycja i sprawność fizyczna.

1. Propagowanie idei niesienia pierwszej pomocy.

SKOJARZENIA Cel: zaprezentowanie i zapoznanie z zawodami, które mają wpływ na ratowanie ludzkiego życia (np. lekarz, strażak). Warunek: muszą zostać omówione przynajmniej dwa zawody Przebieg: prowadzący (drużynowy) przygotowuje zdjęcia, obrazki, rysunki przedmiotów, które są wykorzystywane w pracy poszczególnych osób np. gaśnica, lekarskie słuchawki, strzykawka, karetka, wóz strażacki itp. Zabawa polega na tym że zuchy muszą odgadywać do jakiego zawodu można przypasować dane przedmioty. Po odgadnięciu dany obrazek przypina się pod nazwą danego zawodu. Po wyczerpaniu wszystkich obrazków, można przystąpić do omówienia poszczególnych zawodów (czym się zajmuje lekarz, gdzie pracuje itd.)


Strona 11

Zalecenia: • zamiast pokazywania obrazków można prezentować scenki albo rysować na tablicy (tzw.

kalambury). • można posłużyć się gawędą przy prezentacji poszczególnych zawodów.

MAJSTERKA Cel: zaprezentowanie i zapoznanie z zawodami, które mają wpływ na ratowanie ludzkiego życia (np. lekarz, strażak) Przebieg: zuchy w szóstkach wykonują albo prace zbiorowe albo indywidualne. Mają przedstawić w formie plastycznej jak wyobrażają sobie osoby pracujące w służbach zajmujących się ratowaniem ludzkiego życia. Zalecenia:

• prace mogą być wykonywane dowolną metodą np. farby, kredki, masa solna. • po wykonaniu prac można porozmawiać z zuchami o cechach jakimi powinni się

charakteryzować poszczególne osoby wykonujące omawiane zawody.

ZABAWA W LEKARZA

Cel: nauczenie jak można mierzyć wzrost, wagę ciała, sprawdzić temperaturę ciała. Warunek: trzeba posiadać przyrządy, które umożliwiają wykonanie poszczególnych badań (najlepsze do tego celu są przyrządy z elektronicznymi podziałkami). Przebieg: drużynowy przygotowuje każdemu zuchowi „kartę zdrowia”. Zuchy pod okiem kompetentnej osoby starają się samodzielnie zważyć, zmierzyć swój wzrost i zmierzyć temperaturę swojego ciała. Badania wpisuje się do przygotowanych kart. Podobne czynności można powtarzać np. co miesiąc. Umożliwi to zuchom obserwowanie swojego rozwoju. Zalecenia:

• „karty zdrowia” można wykonać na wydrukowanych, kolorowych (najlepiej sztywnych) kartkach. Wygląd karty zależy od fantazji osoby, która je przygotowuje. Mogą się na niej znajdować zabawne obrazki związane z pierwszą pomocą. Warto sporządzić tabelę na odczytywane wyniki tak, aby można było porównywać wyniki w poszczególnych okresach. Interesujący widok kart zachęci zuchy do zabawy.

• wskazane jest zaproszenie zaprzyjaźnionej pielęgniarki (urozmaicenie zbiórki). • „Zabawa w lekarza” jest świetną okazją do nauczenia zuchów zaradności w dokonywaniu

pomiarów. Istnieje mnóstwo sposobów mierzenia długości czy wysokości bez użycia przyrządów mierniczych, np.: za pomocą długości palców, wielkości pięści, długości przedramienia, rozpiętości ramion. Taka wiedza może być bardzo przydatna. Należy jednak pamiętać, że wymiary ciała ulegają zmianom więc co jakiś czas każdy zuch powinien wprowadzać poprawki co do dokładności wyżej wymienionych sposobów.

PIERWSZA POMOC Cel: nauczenie rozpoznawania najczęstszych urazów. Przebieg: Szóstki zuchowe zamieniają się w ekspedycję ratowniczą, która na terenie np. szkoły ma odnaleźć jak największa liczbę poszkodowanych. Każda szóstka otrzymuje magiczną torbę (apteczka) w której znajdują się przedmioty za pomocą, których muszą udzielić poszkodowanym pomocy. Rolę poszkodowanych mogą odgrywać pluszowi bohaterowie z popularnych bajek np. Tygrysek czy Kubuś Puchatek. Przy każdym poszkodowanym powinna znajdować się osoba, która opowiedziałaby krótką historyjkę o tym co się stało. Zadanie zuchów polega na skorzystaniu z przedmiotów z apteczki w celu udzielenia pomocy. Zalecenia:

• historyjki opowiadane na poszczególnych punktach powinny być połączone jedną fabułą.


Strona 12

• ambitni mogą sporządzić mapy dla zuchów, za pomocą której będą odnajdywać poszkodowanych.

ŚRODKI OPATRUNKOWE Cel: zapoznanie z ogólnodostępnymi środkami opatrunkowymi. Przebieg: organizator przynosi na zbiórkę wszelkiego rodzaju środki opatrunkowe (bandaże, gazy, chusty trójkątne, plasterki itp.). Zuchy zgadują jak się nazywają poszczególne środki, a następnie omawia się ich zastosowanie. Można zaprezentować zuchom sposoby bandażowania, a następnie zrobić konkurs na najlepiej zabandażowaną rękę. Zalecenia:

• do prezentacji środków można użyć np. plasterków z obrazkami. Przyciąga to uwagę i zwiększa zaangażowanie zuchów.

• przy ćwiczeniach z bandażowania należy zwrócić uwagę czy zuchy nie zaciskają zbyt mocno bandażowanych kończyn.

NA DOBRANOC

Cel: zaznajomienie zuchów z wzorcami do naśladowania Przebieg: drużynowy na biwakach przed snem lub na zakończenie zbiórki czyta lub opowiada historię (legendę), której morał dotyczy wzorców godnych naśladowania. Treść historii zależy od fantazji prowadzącego. Historie dla dzieci są na tyle elastyczne, że prawie każdą z nich można dostosować do naszych potrzeb i wpleść wątek dotyczący udzielania pomocy potrzebującym. Warto zwrócić uwagę, że pomoc poszkodowanemu nie musi ograniczać się do założenia opatrunku czy wezwania lekarza, ale również do samego przebywania z osobą poszkodowaną czy zajmowania jej rozmową. Zalecenia:

• stworzenie tzw. nastroju (świeczki) jest mile widziane. 2. Szacunek dla własnego zdrowia.

Zuchy powinny mieć świadomość, że należy dbać o własne zdrowie i bezpieczeństwo. Często podczas zabaw zuchy są tak zaangażowane, że zapominają o podstawowych zasadach bezpieczeństwa.

Poniżej zostały przedstawione elementy, które warto wykorzystać w codziennej pracy z zuchami. Niekoniecznie trzeba poświęcać temu całą zbiórkę. Warto poruszać kwestie dotyczące:

• zasad bezpiecznego przechodzenia przez jezdnię, • unikania rozmowy z obcymi ludźmi, • zasad ubierania się w zależności od pory roku i warunków atmosferycznych, • zakazu posługiwania niebezpiecznymi przedmiotami, • m.in. skutków samodzielnego wchodzenia do wody, konsekwencji zabawy przy ruchliwej ulicy,

niebezpieczeństwa wchodzenia na drzewa, zabawy przedmiotami niewiadomego pochodzenia, • spożywania pokarmów i płynów niewiadomego pochodzenia, • konieczności słuchania rodziców lub opiekunów.

Forma przekazywania wiedzy dotyczących powyższych elementów jest dowolna. Dobór

odpowiedniej jest uzależniony od przyzwyczajeń zarówno zuchów jak i drużynowego. Nie należy na siłę korzystać z nowej formy pracy, jeżeli nie przynosi ona oczekiwanego efektu. Jeżeli ktoś nie ma pomysłu na dopasowanie formy to można skorzystać z poniższych:

• zabawa tematyczna, • zwiad zuchowy,


Strona 13

• gawęda, • piosenka i pląs, • zuchowe zwyczaje, • obrzędy i tajemnice, • zuchowy teatr.

3. Kondycja i sprawność fizyczna Od początku lat 90-tych zaobserwowano w społeczeństwie niepokojący spadek zainteresowania uprawianiem wszelkiego rodzaju sportów. W krótkim czasie doprowadziło to do nadmiernego przybierania na wadze. W szczególności problem ten dotyczy dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym. Pojawiło się wiele sposobów spędzania wolnego czasu, niestety z reguły przed telewizorem lub monitorem komputera. Dzieci wolą „strzelać do nacierających wirtualnych przeciwników” niż biegać za piłką na boisku. Najnowsze badania naukowe nie są optymistyczne. Okazuje się że otyłość, szczególnie w młodym wieku, może być zalążkiem wielu chorób. W związku z powyższym drużynowi powinni położyć większy nacisk na organizowanie dla zuchów wszelkiego rodzaju imprez sportowych. Nawet ruchowy pląs podczas zbiórki może przynieść pozytywny efekt.

4. Proponowane sprawności

Strażak 1. Byliśmy w remizie strażackiej, gdzie oglądaliśmy sprzęt i rozmawialiśmy z komendantem lub strażakami. 2. Urządziliśmy własną remizę strażacką. 3. Pełniliśmy dyżur w naszej remizie. 4. Zorganizowaliśmy ćwiczenia lub manewry strażackie. 5. Bawiliśmy się w szkołę oficerów pożarnictwa. Złożyliśmy egzamin na kolejne stopnie strażackie. 6. Uczestniczyliśmy w szkoleniu przeciwpożarowym. 7. Zorganizowaliśmy patrole sprawdzające zabezpieczenie przeciwpożarowe w szkole, domach. 8. Wykonaliśmy plakaty przeciwpożarowe, rozwiesiliśmy je na naszym osiedlu, w miasteczku. 9. Uczestniczyliśmy w akcji zabezpieczania lasu przed pożarem (zbieranie szkła, śmieci, tworzenie pasów przeciwpożarowych). 10. Uczestniczyliśmy w akcji ewakuacyjnej - alarmie przeciwpożarowym.

Doktor 1. Byliśmy z wizytą w ośrodku zdrowia, szpitalu lub aptece. 2. Bawiliśmy się w szkołę lekarską, a po egzaminie końcowym złożyliśmy Przysięgę Hipokratesa. 3. Bawiliśmy się w ośrodek zdrowia, pogotowie ratunkowe, aptekę, przychodnię sportowo-lekarską. 4. Bawiliśmy się w specjalistyczną przychodnię lekarską, gdzie szóstki przyjmowały różne specjalności lekarskie. 5. Prowadziliśmy klinikę dla lalek. 6. Zorganizowaliśmy turniej ratowniczy. 7. Zorganizowaliśmy w klasie, na podwórku lub we własnych domach mały kurs pierwszej pomocy lub akcję propagującą zdrowy styl życia. 8. Urządziliśmy konkurs na zdrową surówkę. 9. Urządziliśmy kącik czystości w klasie lub zuchówce. 10. Zamieściliśmy w nim informacje o tym, jak dbać o zdrowie.


Strona 14

Policjant 1. Byliśmy w komisariacie policji lub na posterunku, rozmawialiśmy z policjantem. 2. Wstąpiliśmy do Akademii Policyjnej, gdzie nauczyliśmy się przepisów ruchu drogowego, stopni, sygnalizowania. 3. Urządziliśmy swój komisariat lub biuro detektywistyczne. 4. Bawiliśmy się w policjantów różnej specjalności (dzielnicowi, drogówka, wydział ścigania przestępstw, jednostki antyterrorystyczne, treserzy psów policyjnych itd.). 5. Przyjmowaliśmy zgłoszenia pod numerem telefonu 997. 6. Ścigaliśmy przestępcę. 7. Włączyliśmy się w akcję "bezpieczne osiedle". 8. Urządziliśmy turniej przepisów ruchu drogowego lub dzień kultury na jezdni. 9. Braliśmy udział w terenowej grze policyjnej. 10. Poznaliśmy kilka elementów samoobrony.

Sportowiec 1. Odwiedziliśmy klub sportowy w naszej miejscowości, rozmawialiśmy ze sportowcami. 2. Byliśmy na meczu wybranej dyscypliny sportowej lub oglądaliśmy transmisję w telewizji. 3. Uczestniczyliśmy w treningach wybranej dyscypliny sportowej, doszliśmy do mistrzostwa w kilku typowych dla naszej dyscypliny ćwiczeniach. 4. Pod okiem naszego trenera i rozgrywaliśmy spotkania sparingowe. 5. Urządziliśmy rozgrywki sportowe, na które zaprosiliśmy zaprzyjaźniony dziecięcy klub sportowy, drużynę SKS-u lub innych gości. 6. Zorganizowaliśmy eliminacje i finały mistrzostw osiedla, wsi, miasteczka lub szkoły w wybranej dyscyplinie sportowej. 7. Zorganizowaliśmy wybory super kibica, mistrza fair play, napisaliśmy kodeks kibica. 8. Wykonaliśmy album mistrzów. naszej dyscypliny sportowej. 9. Urządziliśmy wystawę proporczyków sportowych lub konkurs na projekt medali.

Olimpijczyk 1. Odwiedziliśmy klub sportowy, rozmawialiśmy ze sportowcami i trenerem. 2. Zbudowaliśmy wioskę olimpijską. 3. Przygotowaliśmy Narodową Kadrę Olimpijską. 4. Braliśmy udział w sportowej olimpiadzie, startowaliśmy w różnych konkurencjach, założyliśmy zuchową księgę rekordów. 5. Przygotowaliśmy program na uroczyste otwarcie olimpiady. 6. Przeprowadziliśmy w szkole akcję "Sport to zdrowie". 7. Zorganizowaliśmy dla klasy, podwórka "igrzyska sportowych nie codzienności" lub "turniej zapomnianych gier". 8. Zapewnialiśmy sportowcom fachową obsługę, leczyliśmy kontuzje. 9. Poznaliśmy różne ćwiczenia i codziennie je wykonujemy.


Strona 15

„Charakterystyczną formą aktywności harcerek i harcerzy jest gra, rozumiana jako działanie zespołowe

w zastępach i towarzyszące temu współzawodnictwo. Program działania drużyny jest tworzony i realizowany przez drużynowego

przy współudziale rady drużyny”

1. Harcerze

Harcerki i harcerze to młodzież w wieku około 10 – 13 lat. Ta grupa wiekowa jest bardzo specyficzna, ze względu na funkcję jaką pełni. Grupa ta jest pomostem pomiędzy gromadami zuchowymi, a drużynami starszoharcerskimi. Drużynowi i funkcyjni nie mogą ograniczać się jedynie do organizacji zabaw. W tej grupie wiekowej należy położyć większy nacisk na wychowywanie harcerek i harcerzy. Harcerze w tym wieku stają się samodzielni. Ich poziom intelektualny wzrasta. Stają się rządni wiedzy. Mają mnóstwo pomysłów, które chcieliby zrealizować mimo, że część z nich jest nierealna. Praca z młodzieżą w tym wieku może czasami być trudna ze względu na zmieniające się potrzeby harcerek i harcerzy. Dojrzewanie jest ważnym etapem w życiu człowieka dlatego drużynowi i funkcyjni większą uwagą powinni poświęcać problemom i wewnętrznym potrzebom swoich harcerek i harcerzy. Plan pracy tworzony jest przez drużynowego i funkcyjnych. W odróżnieniu od gromad zuchowych, w drużynach harcerskich program działania jest realizowany przy pomocy rady drużyny. Tak więc drużynowy musi wykazać się dużą elastycznością przy dostosowywaniu programu do potrzeb wszystkich członków drużyny. Charakterystyczną formą aktywności harcerek i harcerzy jest gra. Gra rozumiana jako działanie zespołowe w zastępach i towarzyszące temu współzawodnictwo. Ta grupa wiekowa otwiera przed organizatorami nowe możliwości, które nie były dostępne w pracy z gromadami zuchowymi. Charakterystyczne formy pracy to:

- gra terenowa, - gra w harcówce, - zwiad, - ognisko, - bieg harcerski, - biwak (etc.).

Biwak jest z pewnością formą, która daje niesamowite możliwości. Mam na myśli brak ograniczeń

czasowych i możliwość organizacji zajęć nocnych. Poza tym, weekendowy wyjazd ma wiele innych zalet. W dużym stopniu wpływa na integrację członków drużyny oraz pozwala oderwać się od codziennych obowiązków i problemów. U harcerek i harcerzy w tym wieku powinniśmy kształcić potrzebę pomagania ludziom znajdującym się w trudnej sytuacji, rannym i cierpiącym. Młodzież w tym wieku ma bardzo chłonny umysł i właśnie w tym okresie rozpoczyna się intensywny proces kształtowania osobowości. Jeżeli już teraz


Strona 16

zaszczepimy u harcerek i harcerzy troskę o zdrowie swoje i drugiego człowieka, z pewnością zaowocuje to w przyszłości. Możliwości organizacji przedsięwzięć o tematyce pierwszej pomocy są o wiele większe niż w gromadach zuchowych. Sama metodyka harcerska zawiera więcej możliwości, z których można skorzystać w pracy np. instrumenty metodyczne:

- sprawności (o różnym poziomie trudności), - stopnie, - odznaki, - zadania zespołowe.

Dużą rolę w motywacji członków drużyny odgrywa rywalizacja. Rywalizacja to może nie najlepsze

słowo, więc użyję zamiennie słowa współzawodnictwo. Młodzież w tym wieku chce pokazać na co ją stać. Chcą zostać docenieni i zauważeni nie tylko przez drużynowych, funkcyjnych, ale również innych rówieśników. Praca w zastępach powoduje pewnego rodzaju utożsamianie się z grupą i większe przywiązanie osób, które tę grupę tworzą. Zastęp to grupa osób, które po pewnym okresie stają się przyjaciółmi. Często rówieśnicy z zastępu zajmują ważną część życia harcerek i harcerzy, prawie tak ważną jak rodzina. Członkowie zastępów mają swoje przyzwyczajenia, sekrety, obrzędy, a nawet marzenia.

Charakterystyczna forma – gra na pewno mobilizuje do działania, rozwija logiczne myślenie, uczy odpowiedzialności i wykształca pewne nawyki. Gra jest świetną okazją do sprawdzenia umiejętności naszych harcerek i harcerzy. Umożliwia wyciągnięcie wniosków dotyczących poziomu wiedzy i umiejętności osób biorących w niej udział. Najważniejszym elementem gry jest podsumowanie po jej zakończeniu. Należy omówić błędy i pochwalić osoby, które na to zasłużyły, nie dyskryminując przy tym innych.

Poniżej znajduje się kilka określeń opisujących przeciętną harcerką i harcerza. Oczywiście jest ich o wiele więcej, ale te oddają naturę tej grupy wiekowej. Pamiętajcie o nich gdy będziecie pracować z drużyną harcerską.

pamięć logiczna

fascynacja płcią przeciwną

rozluźnienie więzi z rodzicami (potrzeba

autonomii)

intensywny rozwój

potrzeba przynależenia

do grupy

pierwsze przyjaźnie

niestabilność emocjonalna

przesadna pewność siebie

rywalizacja

odkrywanie świata

wewnętrznego


Strona 17

2. Metodyka harcerska Powyżej została opisana specyfika tej grupy wiekowej oraz cechy charakteryzujące harcerki i harcerzy. Kolejną istotną kwestią, którą powinniśmy wziąć pod uwagę przy organizacji przedsięwzięć programowych (nie tylko o tematyce pierwszej pomocy) jest metodyka harcerska.

Metodyka jest kluczem do realizowania stojących przed harcerstwem celów. Jest ona pewnego rodzaju zbiorem zasad, które mówią o specyfice pracy z wybraną grupą wiekową. Dostosowując organizację przedsięwzięć programowych do wymagań zawartych w odpowiedniej metodyce, będziecie mieli pewność, że przygotowywane przez was przedsięwzięcie jest odpowiednio dopasowane do poziomu waszych harcerek i harcerzy. Oczywiście należy zaznaczyć, że metodyka nie jest zbiorem żelaznych zasad, których złamanie grozi poważnymi konsekwencjami. Zdarzają się momenty, w których należy wykazać się elastycznością i dostosować program do warunków w jakich przychodzi wam pracować. Metodyka została stworzona po to, aby, przede wszystkim, ułatwić pracę drużynowym i funkcyjnym oraz ujednolicić system wychowawczy w ZHP.

Poniżej zostały w skrócie opisane elementy metodyki harcerskiej. Opis zawiera: - funkcjonowanie elementów metodyki harcerskiej, - instrumenty metodyczne, - działanie drużyn harcerskich - charakterystyczne formy pracy,

Funkcjonowanie elementów metody harcerskiej Prawo i Przyrzeczenie Harcerskie Prawo i Przyrzeczenie Harcerskie to fundamenty pracy wychowawczej z harcerką i harcerzem, z nich wynikają cele wychowawcze. Prawo i Przyrzeczenie są przyjmowane jako niekwestionowany system wartości, którego zapisy są przyjmowane wprost. System małych grup W drużynie system małych grup jest realizowany przez pracę w zastępach. Dziewczęta i chłopcy są zorganizowani w odrębnych zastępach. Zastępowy ma zdolności przywódcze i większe doświadczenie harcerskie od pozostałych członków zastępu, on planuje i inicjuje pracę zastępu. Zastępowego wybiera drużynowy w porozumieniu z radę drużyny. Stopniowo zwiększa się stopień zaangażowania członków zastępu w podejmowanie odpowiedzialności za realizowane zadania. Zbiórki zastępu odbywają się w regularnie, np. w tygodniowym rytmie. Uczenie w działaniu W drużynie harcerskiej charakterystyczną formą aktywności jest gra. Gra jest harcerską formą uczenia życia przez działanie. W grze istotne jest współzawodnictwo. Uczestnicząc w grze harcerki i harcerze poznają swoje możliwości, zdobywają nowe umiejętności, kształtują charakter, uczą się współdziałać z innymi. Stale doskonalony i pobudzający do rozwoju program Program powinien uwzględniać potrzebę przeżycia przygody. harcowania. Umożliwia on poznanie idei harcerstwa. Szczególną rolę odgrywają techniki harcerskie. Podstawą programu pracy drużyny są:

• zadania prób na stopnie harcerskie, • wymagania sprawności.

Program jest tworzony przez drużynowego przy udziale rady drużyny. Tożsamość zastępu, drużyny budowana jest w dużej mierze na obrzędowości.


Strona 18

Instrumenty metodyczne Próba harcerki/harcerza Po wstąpieniu do drużyny harcerskiej każdy realizuje próbę harcerki/harcerza. Jej zakończenie wiąże się z dopuszczeniem do Przyrzeczenia Harcerskiego i pozwala na otwarcie próby na stopień harcerski właściwy dla wieku harcerki/ harcerza. Próba harcerki/ harcerza trwa do 6 miesięcy. Próba harcerza/harcerki dla zuchów trzeciej gwiazdki jest krótsza, gdyż uwzględnia znajomość organizacji. Stopnie harcerskie Harcerze realizują zadania wynikające z wymagań na stopnie głównie przez aktywny udział w życiu drużyny. Stopnie zdobywane przez harcerki i harcerzy w tym wieku opierają się na woli i potrzebie poznania:

• Stopień I – Ochotniczka/Młodzik • Stopień II – Tropicielka/Wywiadowca

Sprawności Sprawności umożliwiają przyswajanie wiedzy i takich umiejętności, które uczą, przede wszystkim, zaradności i samodzielności. Do pobudzania zainteresowań i poznawania technik harcerskich w tym wieku dostosowane są sprawności jedno- i dwugwiazdkowe. Zadania zespołowe Zadanie zespołowe uczy współdziałania w zespole. Członkowie zespołu odpowiadają za poszczególne elementy jego realizacji.

Działanie drużyny Zorganizowanie do działania Śródroczna działalność drużyny prowadzona jest na zbiórkach drużyny i zbiórkach zastępów. Zbiórki odbywają się regularnie. Zbiórka drużyny stwarza możliwość do współpracy i współzawodnictwa między zastępami. Na zbiórce rozpoczyna się realizację i podsumowuje zadania wynikające z programu pracy drużyny. Drużyna pracuje zastępami stopniowo osiągającymi samodzielność w zakresie planowania i organizowania swojej pracy. Działa w niej rada drużyny i często zastęp zastępowych. Decyzje w drużynie podejmuje drużynowy przy współudziale rady drużyny. Działania drużyny organizuje drużynowy wspólnie z radą drużyny. Rola drużynowego Drużynowy jest przywódcą i autorytetem. Inicjuje przedsięwzięcia realizowane w drużynie. Kieruje zastępem zastępowych. Drużynowy dba o rozwój przybocznych i wychowuje następcę. Charakterystyczne formy pracy Dla zapewnienia jak najlepszych efektów wychowawczych należy stosować przemienność form, zwłaszcza takich, które stwarzają możliwość stałej aktywności i sprawdzania się. W szczególności są to: gra terenowa, gra w harcówce, biwak, zwiad, ognisko, zbiórka tematyczna, bieg harcerski. Drużyna organizuje samodzielny programowo obóz letni, podsumowujący całoroczną pracę wychowawczą.

3. Propozycje programowe W tej grupie wiekowej możliwości związane z nauką pierwszej pomocy i ratownictwa są o wiele większe niż w gromadach zuchowych. Przede wszystkim pojawia się możliwość wykorzystania nowych form pracy. Z pewnością gra terenowa i biwak otwierają przed drużynowymi okazję do organizacji imprez na większą skalę, o większym stopniu trudności. Poza tym uczestnicy przedsięwzięć programowych mogą wykazać się umiejętnościami i zdobytą wiedzą.

Propozycje programowe dla drużyn harcerskich zostaną omówione w trzech blokach


Strona 19

programowych: • propagowanie idei i nauka niesienia pierwszej pomocy, • szacunek dla własnego zdrowia, • kondycja i sprawność fizyczna.

1. Propagowanie idei i nauka niesienia pierwszej pomocy.

SŁUŻBY RATOWNICZE Cel: zapoznanie z charakterystyką służb ratowniczych. Przebieg: drużyna udaje się do jednostek ratowniczych (pogotowie, straż pożarna, WOPR) zlokalizowanych w ich miejscu zamieszkania (lub w pobliżu). Pracownicy danych jednostek prezentują obiekt, w którym pracują, opowiadają o specyfice pracy. Wskazane jest, aby harcerze mogli zobaczyć sprzęt, jakim dysponują dane jednostki oraz poznać jego zastosowanie. Po powrocie z wycieczki lub na następnej zbiórce, zastępy sporządzają plan miejscowości i zaznaczają jednostki ratownicze, które są zlokalizowane w pobliżu ich miejsca zamieszkania. Harcerze powinni wiedzieć, czym zajmują się poszczególne jednostki, jakie są numery telefonu do każdej z nich i kiedy należy wezwać daną jednostkę. Warunek: wizyty w jednostkach ratunkowych muszą być wcześniej zaplanowane. Szefowie danych jednostek muszą wiedzieć o wizycie i oczywiście muszą wyrazić na nią zgodę. Zalecenia:

• warto porozmawiać wcześniej z osobą, która będzie prezentowała daną jednostkę przybyłym harcerzom i omówić szczegóły wizyty oraz oczekiwania drużynowego.

HISTORYCZNE WYDARZENIA

Cel: zapoznanie z działalności harcerskich patroli ratunkowych podczas Powstania Warszawskiego. Przebieg: drużynowy korzystając z pomocy przybocznych i zastępowych organizuje grę terenową. Tematyka punktów musi być związana z działalnością ratowniczą harcerzy podczas Powstania Warszawskiego. Najlepiej tego typu gry opracowywać w oparciu o fabułę, np. „Patrole wcielają się w rolę powstańców. Przed nimi stoi odpowiedzialne zadanie. Każdy patrol otrzymuje mapę, na której zlokalizowany jest punkt, do którego muszą dotrzeć. W wyznaczonym punkcie muszą odnaleźć zaginioną torbę z tajnymi dokumentami. Dokumenty dotyczą działalności harcerskich patroli ratunkowych. W torbie znajdują się dalsze rozkazy ... (dalsza część gry zależy od inwencji twórczej organizatorów)... Zakończenie odbywa się przy ognisku, na które można zaprosić kombatanta lub samemu opowiedzieć gawędę.” Warunek: muszą być spełnione zasady dotyczące organizacji wszelkiego rodzaju gier. Zalecenia: należy pamiętać, że Powstanie Warszawskie odbywało się w centrum miasta, dlatego warto zorganizować taką grę w terenie miejskim. Przedsięwzięcie programowe o powyższej tematyce można zorganizować na wiele sposobów, np. w formie:

• kominka (ogniska), • spotkania z kombatantem, • gry terenowej.

wybór zależy od osoby prowadzącej.


Strona 20

LUDZIE TO NIE ROBOTY

Cel: zapoznanie z tajnikami budowy człowieka. Przebieg: drużynowy zaprasza na zbiórkę zaprzyjaźnionego lekarza (studenta medycyny lub słuchacza innej szkoły medycznej). Zaproszony gość przedstawia harcerzom zagadnienia związane z:

• ogólną budową człowieka, • funkcjonowaniem najważniejszych narządów (serce, płuca, mózg) oraz ich usytuowaniem w

organizmie, • odróżnieniem tętnic od żył oraz konsekwencjami ich uszkodzenia, • innymi zagadnieniami, których poziom musi być adekwatny do poziomu całej drużyny

Zalecenia: • warto zaopatrzyć się w materiały programowe np. plansze dotyczące budowy człowieka i jego

najważniejszych narządów. • Istnieje mnóstwo filmów dydaktycznych (np. „Było sobie życie” lub filmy dostępne w szkołach

jako pomoce multimedialne pomocne w prowadzeniu zajęć z biologii), które można wykorzystać przy organizacji.

APTECZKA

Cel: nabycie umiejętności kompletowania apteczki osobistej. Przebieg: prowadzący zajęcia omawia rodzaje apteczek (np. osobiste, plecakowe itp.) oraz ich wyposażenie. Należy zwrócić uwagę na wyposażenie apteczek w zależności od pory roku, czy od specyfiki planowanego wyjazdu. Zalecenia:

• zajęcia powinien prowadzić np. instruktor Harcerskiej Szkoły Ratownictwa lub osoba posiadająca brązową Odznakę Ratownika Medycznego ZHP.

• w zastępach można urządzić konkurs na najlepiej wyposażoną apteczkę, • wcześniej należy pozyskać (nie koniecznie zakupić) wystarczającą ilość środków do apteczek lub

pozostawić to zadanie jako międzyzbiórkowe. • zajęcia są świetną okazją do skompletowania apteczki drużyny.

ORGANIZACJE HUMANITARNE Cel: zapoznanie z działalnością najpopularniejszych organizacji humanitarnych. Przebieg: zajęcia można przeprowadzić w formie zwiadu środowiskowego. Harcerze podzieleni na zastępy otrzymują listę pytań, na które muszą uzyskać odpowiedź. Każdy zastęp otrzymuje pytania dotyczące jednej, konkretnej organizacji. Muszą się o niej dowiedzieć jak najwięcej. Po upływie określonego czasu (np. na następną zbiórkę), zastępy przygotowują krótką prezentację o danej organizacji. Zalecenia:

• świetnym podsumowaniem zadania jest obejrzenie filmu naukowego o organizacjach humanitarnych.

WZYWANIE POMOCY Cel: zapoznanie z metodami wzywania pomocy. Przebieg: Świetną formą pracy do przeprowadzenia zajęć z tematyki dotyczącej wzywania pomocy jest gra terenowa. Każdy z punktów na trasie biegu dotyczy innego sposobu, np.:

• w górach, • na jeziorach i morzach, • za pomocą telefonu, CB radia, krótkofalówki,


Strona 21

• za pomocą latarki, gwizdka, rac świetlnych, alfabetu Morse`a itp. Zalecenia:

• przygotowanie wszystkich rekwizytów (środków za pomocą, których wzywa się pomocy), • zajęcia powinna prowadzić np. instruktor Harcerskiej Szkoły Ratownictwa lub osoba posiadająca

brązową Odznakę Ratownika Medycznego ZHP.

POKAZ ZAPRZYJAŹNIONEJ GRUPY RATOWNICZEJ Cel: zaprezentowanie systemu szkolenia i funkcjonowanie Harcerskich Grup Ratowniczych Przebieg: drużynowy w porozumieniu z członkami zaprzyjaźnionej Harcerskiej Grupy Ratowniczej przygotowują dla harcerzy pokaz ratowniczy, np. wypadek drogowy. Pokaz jest świetną okazją do propagowania idei niesienia pierwszej pomocy oraz do prezentacji:

• systemu szkolenia członków HGR-ów, • zasad funkcjonowania HGR-ów, • umiejętności starszych koleżanek i kolegów, • sprzętu używanego w symulacjach,

Warunek: harcerze pełnią rolę obserwatorów. Nie biorą bezpośrednio udziału w udzielaniu pomocy. Zalecenia: warto poświęcić więcej czasu na solidne przygotowanie pokazu.

SPECYFIKA URAZÓW Cel: zapoznanie z urazami, z którymi najczęściej mogą mieć kontakt nasi harcerze. Przebieg: prowadzący za pomocą odgrywanych scenek przedstawia sytuacje, które mogą doprowadzić do powstania urazu, np. „Harcerze grają w piłkę nożną. Nagle jedna z harcerek niefortunnie zostaje uderzona piłką w nos. Pojawia się krew” Po przedstawieniu każdej scenki i omówieniu przyczyn powstania urazu, prowadzący prezentuje jak udzielić pomocy w danym przypadku. Powstałe urazy nie powinny być zbyt trudne. Proponuję omówienie następujących urazów:

• skaleczenie, • otarcie nogi, • niewielkie oparzenie, • krwotok z nosa, • ukąszenie przez pszczołę lub osę.

Warunek: omawiany zakres materiału musi być dopasowany do poziomu członków drużyny. Zalecenia: zajęcia powinien prowadzić np. instruktor Harcerskiej Szkoły Ratownictwa lub osoba posiadająca brązową Odznakę Ratownika Medycznego ZHP.

BIEG SAMARYTAŃSKI Cel: sprawdzenie umiejętności z zakresu pierwszej pomocy. Przebieg: bieg powinien zostać zorganizowany pod koniec cyklu zbiórek z pierwszej pomocy. Bieg umożliwia sprawdzenie wiedzy i umiejętności z zakresu pierwszej pomocy oraz innych czynności ratowniczych. Prawie na każdym tego rodzaju biegu uczestnicy będą musieli udzielić pomocy poszkodowanym. Organizując bieg warto pomyśleć o tym, aby poszkodowani symulowali przypadki, z którymi harcerze mogą mieć kontakt w rzeczywistości. Nie ma sensu wymyślania ekstremalnych


Strona 22

przypadków, stanowiących problem nawet dla ludzi profesjonalnie związanych z medycyną. Warunek: w organizację biegu należy zaangażować odpowiednią liczbę kadry pomocniczej. Zalecenia:

• warto poświęcić więcej czasu na solidne przygotowanie biegu, • konsultantem lub współorganizatorem biegu może być np. instruktor Harcerskiej Szkoły

Ratownictwa lub osoba posiadająca brązową Odznakę Ratownika Medycznego ZHP.

ANALIZA MIEJSC ZAGROŻONYCH WYPADKIEM Cel: sporządzenie czarnych punktów na terenie miasta, gdzie najczęściej zdarzają się wypadki. Przebieg: drużyna dzieli się na dwie części. Jedna grupa udaje się do stacji Pogotowia Ratunkowego, a druga do Państwowej Straży Pożarnej. Obie grupy mają ustalić:

• w jakich rejonach ich miasta odnotowuje się najwięcej wypadków „czarne punkty”, w których poszkodowanymi są dzieci w wieku szkolnym,

• co jest bezpośrednią przyczyną tych wypadków. Kolejnym zadaniem dla obu grup jest wykonanie planu ich miejscowości i naniesienie wszystkich „czarnych punktów”. W legendzie do każdego „czarnego punktu” należy umieścić opis (w jaki sposób dochodzi do wypadków w tym miejscu). Wykonane prace można zanieść do lokalnej gazety. Jest duża szansa, że wyniki waszej pracy zostaną opublikowane w prasie. Prace można również złożyć do lokalnych szkół. Nauczyciele mogą na godzinach wychowawczych lub na zebraniach z rodzicami informować o niebezpiecznych miejscach. Warunek: obie grupy muszą znajdować się pod opieką kompetentnych i pełnoletnich osób. Zalecenia:

• przy sporządzaniu planu miasta z zaznaczonymi „czarnymi punktami” można zwrócić się o pomoc do lokalnej drukarni (kwestia graficznego opracowania).

FAMILIADA (MILIONERZY)

Cel: przeprowadzenie konkursu sprawdzającego wiedzę o tematyce pierwszej pomocy. Przebieg: konkurs ma opierać się o teleturnieje telewizyjne takie jak: „Familiada”, „Milionerzy”. Pytania powinny zostać stworzone na podstawie wiedzy, jaką obejmowały wcześniejsze zbiórki. Oprócz pytań można wykorzystać zadania praktyczne, które należy wykonać podczas trwania konkursu np. bandażowanie, unieruchomienia i wiele innych. Konkurs przeprowadzany w zastępach jest okazją do sprawdzenia czy harcerze potrafią pracować w zespołach. Warunek: pytania nie mogą wykraczać poza zrealizowany program. Zalecenia: warto zadbać o techniczne i estetyczne przygotowanie konkursu. 2. Szacunek dla własnego zdrowia. Udzielanie pierwszej pomocy i ratowanie ludzkiego życia jest odpowiedzialnym zadaniem dla ludzi, którzy podejmują się jego realizacji. Harcerze interesujący się tą dziedziną wiedzy często zapominają o tym, że jedną z podstawowych zasad w pierwszej pomocy jest:

„... dbanie o bezpieczeństwo ratownika...”

Jako osoby odpowiedzialne za bezpieczeństwo naszych harcerzy musimy im często przypominać o tej zasadzie. Nawet najlepiej wyszkolony ratownik może okazać się nieprzydatny, jeżeli zbagatelizuje troskę o swoje zdrowie. Niejednokrotnie środki masowego przekazu informują o nieudanej akcji ratowniczej, która zakończyła się śmiercią ratującego. Zanim ratownik podejmie decyzję o przystąpieniu do akcji, musi dokładnie przeanalizować zaistniałą sytuację pod kątem bezpieczeństwa swojego i poszkodowanego.


Strona 23

CENA ŻYCIA

Cel: uświadomienie harcerzom jak ważna jest troska o własne życie. Przebieg: świetnym sposobem na zorganizowanie zajęć o tej tematyce jest zaproszenie na ognisko osoby, która pracuje np. w Straży Pożarnej, Pogotowiu Ratunkowym lub w poradni psychologicznej. Osoby tam pracujące często wiedzą w jaki sposób kształtować ratownika, aby nigdy nie zapominał o własnym zdrowiu. Ponadto harcerze mogą brać czynny udział poprzez zadawanie pytań czy wymianę poglądów. Warunek: zajęcia muszą zostać dokładnie zorganizowane. Zalecenia: warto porozmawiać wcześniej z osobą, którą zamierzamy zaprosić na ognisko i omówić szczegóły wizyty. 3. Kondycja i sprawność fizyczna

Od początku lat 90-tych zaobserwowano w społeczeństwie niepokojący spadek zainteresowania uprawianiem wszelkiego rodzaju sportów. W krótkim czasie doprowadziło to do nadmiernego przybierania na wadze. W szczególności problem ten dotyczy dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym. Pojawiło się wiele sposobów spędzania wolnego czasu, niestety, z reguły przed telewizorem lub monitorem komputera. Dzieci wolą „strzelać do nacierających wirtualnych przeciwników” niż biegać za piłką na boisku. Najnowsze badania naukowe nie są optymistyczne. Okazuje się że otyłość, szczególnie w młodym wieku, może być zalążkiem wielu chorób. W związku z powyższym drużynowi powinni położyć większy nacisk na organizowanie dla podopiecznych wszelkiego rodzaju imprez sportowych. Nawet ruchowy pląs podczas zbiórki może przynieść pozytywny efekt. Istnieje wiele sposobów dbania o sprawność fizyczną, np.:

• organizacja toru przeszkód, • uczestnictwo w olimpiadach sportowych, • uczestnictwo w manewrach techniczno – obronnych, • zdobywanie sprawności związanych ze sportem, • gry terenowe, • wyprawy rowerowe, spływy kajakowe itp.

Warto pomyśleć o stworzeniu nowej zabawy ruchowej, która swoją atrakcyjnością zachęci harcerzy.


Sprawność to zdobyta i udowodniona działaniem umiejętność harcerki i harcerza, którą potrafi się posłużyć w razie potrzeby. Zdobywanie sprawności jest formą samokształcenia. Służy budzeniu, rozwijaniu i pogłębianiu zainteresowań, umożliwia przyswojenie pożytecznych w życiu umiejętności i ćwiczenia zaradności w różnych kierunkach oraz uczy rzetelności w działaniu. Przyznanie sprawności jest uznaniem umiejętności harcerki i harcerza w danej dziedzinie.

Istnieje bardzo dużo sprawności, które można wykorzystać podczas realizacji przedsięwzięć programowych związanych z pierwszą pomocą. Oczywiście należy dostosować stopnie trudności poszczególnych sprawności do predyspozycji harcerzy.

Ostatnie zmiany w systemie metodyczny zostały wprowadzone również w systemach sprawności. Zmieniły się niektóre nazwy i wymagania poszczególnych sprawności. Idea sprawności została jednak taka sama.

Poniżej znajduje się kilka sprawności, które można wykorzystać w realizacji przedsięwzięć programowych związanych z pierwszą pomocą czy ratownictwem. Wśród poniższych propozycji, znajduje się kilka sprawności opracowanych przez hm. Rafała Klepacza, natomiast projekt graficzny wykonała 68 PDH im. Gen. Roberta Baden-Powella (sprawności oznaczone symbolem ).(1)


Strona 24

Higienistka - Higienista * 1. Przestrzega zasad higieny osobistej w domu, na wycieczce, na obozie - w każdym miejscu i każdej

sytuacji. 2. Ma skompletowaną apteczkę osobista lub polową na biwak lub ćwiczenia terenowe. 3. Pełnił(-a) służbę sanitarna na obozie lub biwaku kontrolując czystość, dezynfekując sanitariaty lub

miejsca na odpadki. 4. Wykonał(-a) następujące czynności: mierzenie temperatury i tętna, założenie opatrunku na ręce,

zabandażowanie palca, przedramienia, kolana. 5. Zaradził(-a) w przypadku krwotoku z nosa, stłuczenia, otarcia nogi, oparzenia.

Starsza siostra – Starszy brat * 1. Opiekował(-a) się młodszym dzieckiem przez kilka godzin, umiejętnie je zabawiając. 2. Zadbał(-a) o dziecko powierzone jej(-go) opiece:

- przygotowując mu posiłek i karmiąc je, - wyprowadzając na spacer w odpowiednim ubraniu, - myjąc i układając do snu.

3. Przygotował(-a) grę lub zabawę dla dzieci w wieku przedszkolnym, przeprowadzając ją z rodzeństwem własnym lub przyjaciół, albo z dziećmi na podwórku.

Pomocna dłoń * 1. Opiekował(-a) się młodszym rodzeństwem w czasie nieobecności rodziców, zapewniając

bezpieczeństwo i organizując posiłki. 2. Opiekował(-a) się chorym domownikiem, podając posiłki i lekarstwa, umilając czas. 3. przez dłuższy okres, np. zima. wakacje, pomagał(-a) osobie starszej, niepełnosprawnej lub innej,

potrzebującej opieki.

Początkujący anatom * (1)

1. Wskaże miejsca, w których znajdują się:

• wątroba, • nerki, • żołądek, • woreczek żółciowy,

2. Wie, czym różni się żyła od tętnicy. 3. Wskaże, które części kończyn zawierają pojedyncze kości długie, a które po dwie kości równoległe. 4. Wie, co to jest staw kostny i jakie spełnia zadanie. 5. Wie, czym grozi uszkodzenie tętnicy.

Anatom ** (1)

1. Zdobył sprawność Początkującego Anatoma. 2. Zna w ogólnym zarysie budowę szkieletu ludzkiego. 3. Wskaże i nazwie co najmniej dwie kości płaskie i pięć długich. 4. Wskaże miejsca, gdzie najłatwiej wyczuć tętno. 5. Wie, czym grozi i dlaczego uraz ( złamanie ) kręgosłupa. 6. Poda kilka przykładów zdarzeń grożących takim urazem. 7. Zna i opisze w zarysie budowę serca, płuc i nerek. 8. Wie, jakie narządy znajdują się w głowie i jakie pełnią funkcję. 9. Potrafi udzielić pomocy w przypadku krwotoku, złamania lub zwichnięcia kończyny.

Niespokojny * (1)

1. Czas wolny wykorzystuje na gry i zabawy ruchowe, najchętniej na powietrzu 2. Chętnie biega, sam, z kolegami lub z psem.. 3. Jeździ na rowerze. 4. Spędza nie więcej niż jedną godzinę dziennie przed telewizorem lub grą komputerową. 5. Przeprowadzi z kolegami trzy gry ruchowe na powietrzu i w budynku.. 6. Brał udział w wycieczce zastępu lub drużyny za miasto (za swoje osiedle). 7. Jest posłuszny i uprzejmy w domu, szkole, zastępie, drużynie itp. .


Strona 25

Sanitariusz - Noszowy * (1)

1. Potrafi złożyć i rozłożyć nosze. 2. Ułoży prawidłowo człowieka na noszach. 3. Zna swoje miejsce w sekcji, wie co robić przy pokonywaniu przeszkód. 4. Potrafi wspólnie z sekcją ułożyć rannego na noszach. 5. Wie, jak należy podnosić ciężary, aby uniknąć kontuzji.

Sygnalista * 1. Poznał dobrze alfabet Morseà oraz znaki umowne ręką i gwizdkiem. 2. Sprawnie nadał i odebrał telegramy alfabetem Morseà za pomocą chorągiewek i latarki. 3. Podał treść informacji w formie zwięzłego telegramu. 4. Poznał zasady szyfrowania i rozszyfrowywania, posługując się szyfrem w grach harcerskich. 5. Pełnił służbę łączności na wycieczce lub grze polowej. 6. Przeprowadził pokazowe zajęcia sygnalizacji dla zastępu. 7. Potrafi wezwać pogotowie ratunkowe, straż pożarną, policję. 8. Potrafi wzywać pomoc za pomocą: gwizdka, latarki, alfabetu Morseà, metody sylwetkowej.

(!) o poziomie sprawności świadczy ilość gwiazdek przy nazwie sprawności (proszę nie sugerować się barwą graficzną sprawności)


Strona 26

„Charakterystyczną formą aktywności harcerek starszych i harcerzy starszych jest poszukiwanie, polegające na przewartościowywaniu

dotychczasowego sposobu patrzenia na świat i autorytety. O programie i działaniach drużyny decyduje rada drużyny”

1. Harcerze starsi Harcerki starsze i harcerze starsi to młodzież w wieku 13-16 lat. Jeszcze do niedawna ta grupa wiekowa pełniła szczególną funkcję. Według starego podziału metodycznego, była to ostatnia, najstarsza grupa wiekowa w Związku Harcerstwa Polskiego. Obecnie system metodyczny uległ pewnym modyfikacjom, które spowodowały, że funkcję tą przejęli wędrownicy. Harcerze starsi, mimo zmian, nadal odgrywają bardzo ważną rolę w życiu organizacji. Inaczej wygląda również praca w drużynach. Przede wszystkim różnica polega na podejmowaniu decyzji. Można śmiało użyć stwierdzenia, że w drużynach starszoharcerskich panuje ustrój demokratyczny. O programie i działaniach drużyny decyduje rada drużyny. Tak więc dochodzimy do momentu, gdzie zmniejsza się rola drużynowego.

Praca z harcerzami starszymi nie zawsze jest prosta. Wynika to między innymi z poziomu rozwoju psychofizycznego, w którym się znajdują. Harcerzestarsi stają się dorośli, odpowiedzialni, niezależni, uparci. Każdy chciałby narzucić grupie swoją wizję działalności w ZHP. Drużyna powinna realizować program, który odpowiada wszystkim członkom drużyny. Czasami stworzenie planu pracy jest bardzo trudne z powodu licznych pomysłów harcerzy, które nie zawsze pokrywają się z pomysłami pozostałych osób. Może to doprowadzić do powstania konfliktów. Niestety, jeżeli chodzi o pierwszą pomoc, sytuacja jest podobna. Gdy harcerze nie chcą zgłębiać wiedzy o ratownictwie, ciężko będzie nakłonić ich do zmiany zdania. Oczywiście należy zastosować liczne techniki motywacji, może któraś z nich okaże się skuteczna.

Harcerze w tym wieku zaczynają bardzo poważnie traktować swoje zainteresowania. Szczególnie dużą ilość czasu poświęcają zagadnieniom, które przynoszą im satysfakcję i umożliwiają samorealizację. Podobnie jest z pierwszą pomocą. Rzeczywistość pokazuje, że można w drużynach starszoharcerskich realizować świetny program o tematyce medycznej, ale musi być spełnione jedno założenie: każdy realizuje go dobrowolnie. Jeżeli założenie zostanie spełnione, nie pozostaje nic innego jak rzucić się w wir pracy.

Poniżej znajduje się kilka określeń opisujących przeciętną harcerkę starszą i harcerza starszego.

Oczywiście jest ich o wiele więcej, ale te oddają naturę tej grupy wiekowej. Pamiętajcie o nich, gdy będziecie pracować z drużyną starszoharcerską.


Strona 27

wzmożone zainteresowa

nie płcią przeciwną

dojrzała samoocena

maksymalna zdolność

przyswajania wiedzy

myślenie problemowe

potrzeba czynu i

przygody

poważne traktowanie

swoich zainteresowań

pełnienie ról społecznych

kształtowanie się ideałów

dojrzewa osobowość

wrażliwość na ocenę i

krytykę

2. Metodyka starszoharcerska

Funkcjonowanie elementów metodyki harcerskiej

Prawo i Przyrzeczenie Harcerskie Prawo Harcerskie to fundament pracy wychowawczej z harcerką starszą i harcerzem starszym Po okresie niekwestionowanego przyjmowania Prawa Harcerskiego, pojawiają się wątpliwości i pytania. Działania podejmowane przez drużynę mają na celu pełniejsze zrozumienie norm zawartych w Prawie i Przyrzeczeniu Po przemyśleniach rozpoczyna się proces świadomego akceptowania i przestrzegania norm, zawartych w Prawie i Przyrzeczeniu" System małych grup System małych grup realizowany jest przez pracę zastępów. Dziewczęta i chłopcy są zorganizowani w odrębnych zastępach. Zastęp spotyka się regularnie na zbiórkach zastępu, samodzielnie planuje swoją pracę i realizuje zadania. Zbiórki zastępu odbywają się regularnie. Przygotowywane są zarówno przez zastępowego jak i poszczególnych członków zastępu. W drużynie mogą pojawić się również grupy zadaniowe. Tworzone są one jedynie na czas realizacji zadania. Uczenie w działaniu Charakterystyczną formą aktywności jest poszukiwanie. Harcerze odkrywają różne pola działania, nowe pasje i zainteresowania w poszukiwaniu własnej drogi. Wszystkie działania oparte są na sprawdzaniu się w realnych, życiowych sytuacjach.


Strona 28

Stale doskonalony I pobudzający do rozwoju program Program pracy drużyny powinien uwzględniać specyficzną dla tego wieku potrzebę poznawania i poszukiwań. Dobrze zbudowany program z jednej strony pozwala na nieskrępowany rozwój własnych zainteresowań, z drugiej zakłada z góry ich zmienność. Przez taki program pokazujemy harcerce starszej i harcerzowi starszemu różnorodne możliwości oraz przygotowujemy ich do wyboru specjalizacji i własnej drogi rozwoju. Program pracy drużyny ukierunkowany jest:

• zadaniami prób na stopnie harcerskie, • zainteresowaniami harcerek i harcerzy, • poszukiwaniem pól działania i sfer aktywności.

Program drużyny jest tworzony przez radę drużyny. Program zastępów przez zastępy.

Instrumenty metodyczne Próba harcerki/harcerza Każdy, niezależnie od momentu wstąpienia do organizacji, zaczyna swą przygodę harcerską od próby harcerki i harcerza. Jej zakończenie wiąże się z dopuszczeniem do Przyrzeczenia Harcerskiego i pozwala na otwarcie próby na stopień harcerski właściwy dla wieku harcerki! harcerza. Próba harcerki! harcerza trwa do 6 miesięcy. Stopnie harcerskie Wymagania realizowane są zarówno na zbiórkach, jak i indywidualnie. Realizacja zadań odbywa się pod opieką drużynowego, przybocznych lub zastępowych starszych stopniem. Stopień III – Pionierka/Odkrywca, Stopień IV - Samarytanka/Ćwik Sprawności Sprawności są zdobywane indywidualnie. Najlepiej odpowiadającym wiekowi starszoharcerskiemu instrumentem metodycznym jest sprawność dwu- i trzygwiazdkowa, przygotowująca do mistrzostwa. Projekt Zadanie podjęte z własnej inicjatywy wykonawców, wspólnie zaplanowane, realizowane i oceniane przez grupę. Punktem wyjścia jest jakieś zamierzenie, podjęcie jakiejś inicjatywy, wytyczenie jakiegoś celu w grupie. W toku realizacji projektu każdy uczestnik wykonuje wynikające z planu zadania indywidualne zgodne ze swoimi możliwościami i zainteresowaniami. Projekt rozwija zainteresowania harcerzy starszych, kształci ich odpowiedzialność i umiejętność pracy w zespole.

Działanie drużyny Zorganizowanie do działania Śródroczna działalność drużyny prowadzona jest na zbiórkach drużyny i zbiórkach zastępów. Zbiórki odbywają się regularnie. Harcerki i harcerze włączają się w organizację, przygotowanie programu jak i prowadzenie zbiórek drużyny. W miarę potrzeb pojawiają się grupy zadaniowe. Dużą rolę odgrywa rada drużyny, która planuje i po zrealizowaniu zadania je ocenia. Rola drużynowego Drużynowy jest przewodnikiem w poszukiwaniach, W istotny sposób wpływa na program drużyny i jej organizację. Świadomie część decyzji powierza radzie drużyny. Drużynowy dba o rozwój przybocznych i wychowuje następcę. Charakterystyczne formy pracy Szczególnie zalecane są takie formy pracy, które stwarzają możliwość aktywnego poszukiwania, takie jak: wycieczka, zwiad, różnorodne formy dyskusyjne, zbiórka tematyczna, zajęcia specjalnościowe. Drużyna organizuje samodzielny programowo obóz letni, podsumowujący całoroczną pracę


Strona 29

wychowawczą. Szczególną formą obozu jest obóz tematyczny i obóz zagraniczny.


GENEZA ZDARZEŃ LOSOWYCH

Cel: przeanalizowanie ewolucji wypadków od epoki kamiennej aż do XXI wieku. Przebieg: zajęcia dotyczą charakterystyki kilku wybranych okresów z dziejów ludzkości. Z reguły wybiera się okresy najbardziej charakterystyczne takie jak:

• epoka, w której żyli tzw. jaskiniowcy (ludzie ulegali wypadkom, gdy walczyli między sobą o ogień lub gdy stawali się pokarmem dla zwierząt),

• starożytność (działalność plemienna, powstanie broni), • średniowiecze (wyprawy wojenne), • wielkie odkrycia geograficzne (wielkie podróże również pochłaniały wiele ofiar), • rewolucja francuska (niedoskonałe maszyny powodowały śmierć lub okaleczenia wielu osób), • I i II Wojna Światowa (wielka zagłada), • Współczesność (choroby cywilizacyjne).

Przy omawianiu każdego z nich prowadzący powinien zwracać uwagę na ilość wypadków, którym ulegali ówcześni ludzie oraz na przyczyny tych wypadków. Wskazane jest, aby przy omawianiu każdego okresu powstawała dyskusja dotycząca poruszanych kwestii. Końcowe wnioski powinny prowadzić do postawienia tezy, że zależność między czasem a występowaniem wypadków jest wprost proporcjonalna. Mimo tego, że nastąpił rozwój techniki, wzrasta ilość nieszczęśliwych wypadków. Wyciągnięte wnioski mają stanowić pewnego rodzaju motywację do zdobywania wiedzy z zakresu pierwszej pomocy. Zalecenia:

• zajęcia świetnie prowadzi się w formie kuźnicy, która umożliwia zaangażowanie wszystkich uczestników,

• okresy z dziejów, które zamierzamy omówić, powinny być znane uczestnikom zajęć; powinno się zatem wybierać powszechnie znane okresy,

• warto zwrócić się o pomoc w przeprowadzeniu zajęć do Instruktora Harcerskiej Szkoły Ratownictwa.

RESUSCYTACJA KRĄŻENIOWO ODDECHOWA

Cel: nauczenie zabiegów RKO Przebieg: drużyna bierze udział w wykładzie przeprowadzonym przez np. pracownika szkoły medycznej lub instruktora Harcerskiej Szkoły Ratownictwa, dotyczącym zabiegów resuscytacyjnych. Następnie drużyna dzieli się na mniejsze grupy i przystępuje do ćwiczeń praktycznych. Różnorodność sprzętu w szkołach medycznych pozwala na dokładne przeanalizowanie popełnionych błędów. Dodatkowo można przeprowadzić zawody, która grupa najdłużej będzie prowadziła RKO, oczywiście z zachowanie wszystkich zasad. Jeżeli zorganizowanie zajęć w szkole medycznej nie jest niemożliwe, zajęcia można przeprowadzić w harcówce, a manekina wypożyczyć ze szkoły lub z PCK. Warunek:

• trzeba pamiętać o bezpieczeństwie ćwiczących tzn. nie ćwiczymy na żywym organizmie, • nie można dopuścić do uszkodzenia lub zniszczenia sprzętu.

Zalecenia: zajęcia można przeprowadzić we wszelkiego rodzaju szkołach medycznych. Pracownicy dysponują świetnym sprzętem do tego typu zabiegów:

• manekiny niemowlaki, • manekiny ze wskaźnikami, • manekiny z podłączeniem do komputera itp.


Strona 30

BADANIE POSZKODOWANEGO

Cel: nauczenie wykonywania badania poszkodowanego i wykrywania urazów. Przebieg: drużyna bierze udział w szkoleniu przeprowadzonym przez pracownika służby zdrowia lub instruktora Harcerskiej Szkoły Ratownictwa, dotyczącym zabiegów mających na celu zbadanie poszkodowanego i wykrycie urazów. Następnie drużyna dzieli się na mniejsze grupy i przystępuje do ćwiczeń praktycznych. Zamiast ćwiczeń w grupach można przeprowadzić bieg patrolowy, na którym rozmieszczeni będą poszkodowani. Ta opcja wprowadza odrobinę rywalizacji, uczy działania w grupie i mobilizuje do szybkiego i sprawnego wykonania zadania. Zalecenia:

• tego typu zajęcia świetnie prowadzi się w lesie albo na opuszczonej budowie. Poza tym wykład na świeżym powietrzu jest świetnym urozmaiceniem i ucieczką od czterech ścian.

• poszkodowanych można badać w różnych pozycjach i miejscach., np. pod

PRZYPADKI INTERNISTYCZNE Cel: nauczenie sposobów udzielania pomocy w przypadku wystąpienia: astmy, cukrzycy, ataku serca. Przebieg: drużyna bierze udział w wykładzie przeprowadzonym przez lekarza lub instruktora Harcerskiej Szkoły Ratownictwa, dotyczącym rozpoznania i sposobów udzielania pomocy przy poszczególnych urazach. Niestety wzrasta ilość osób chorujących na omawiane dolegliwości. Konsekwencje występowania tych schorzeń są bardzo dokuczliwe, a co najgorsze mogą doprowadzić do znacznego osłabienia funkcji ochronnych organizmu, a w zaawansowanym stadium nawet do śmierci. Zalecenia:

• warto zaopatrzyć się w materiały programowe np. filmy naukowe, wydruk z kardiogramu ukazujący zmiany, obraz płuc po wystąpieniu astmy itp.

• warto zaprosić osoby, które cierpią na dane schorzenia. Wiedza przekazywana za pomocą takich osób, na pewno pozostaną w pamięci przez długi czas.

ORGANIZACJA MIEJSCA WYPADKU

Cel: nauczenie sposobów organizacji miejsca wypadku. Przebieg: zajęcia świetnie potrafią przeprowadzić strażacy z Państwowej Straży Pożarnej lub instruktorzy Harcerskiej Szkoły Ratownictwa. Zajęcia obejmują zagadnienia takie jak: zabezpieczenie pojazdu, ustawianie trójkątów, ewakuacja z samochodu, zasady segregacji poszkodowanych, wzywanie pomocy, radzenie sobie z tłumem. Warunek: przy organizacji zajęć praktycznych, potrzebny jest samochód. Zalecenia: przeprowadzenie zajęć w praktyce daje większy efekt niż wykład teoretyczny.

WPŁYW ALKOHOLU, NIKOTYNY I NARKOTYKÓW NA ZDROWIE Cel: uświadomienie uczestnikom destrukcyjnego wpływu używek na organizm. Przebieg: przygotowując zajęcia można wykorzystać nową formę pracy, jaką jest projekt. Drużyna dzieli się na trzy grupy zadaniowe. Każda grupa wyznacza szefa projektu, który jest odpowiedzialny za realizację i przebieg prac projektowych. Drużynowy sugeruje harcerzom jaką tematykę powinni podjąć, ale ostateczna decyzja co do wyboru tematu musi być pozostawiona harcerzom. Wybór powinien być dobrowolny. Można skorzystać z tematów znajdujących się poniżej:

• „Wpływ i skutki spożywania alkoholu na organizm człowieka” • „Wpływ i skutki palenia papierosów na organizm człowieka” • „Wpływ i skutki zażywania narkotyków na organizm człowieka”

Oczywiście wyznaczenie poszczególnych zadań, osób za nie odpowiedzialnych i terminu realizacji powinno być uzależnione od decyzji grup zadaniowych.


Strona 31

Poniżej został zaprezentowany sposób realizacji tego projektu przez zaprzyjaźnionych harcerzy w jednym ze środowisk.

Grupy mają określoną ilość czasu na przygotowanie przydzielonych tematów np. 2 miesiące. Po upływie tego czasu mają się odbyć warsztaty, na których zostaną zaprezentowane poszczególne opracowania. Przygotowując się do warsztatów, grupy muszą zrealizować dwa rodzaje zadań: wspólne i indywidualne. Wspólne realizują trzy grupy, a zadania dotyczą:

• ustalenia dokładnego terminu spotkania, • ustalenia czasu trwania warsztatów, • ustalenie i zorganizowanie miejsca warsztatów, itp.

Natomiast indywidualne dotyczą tylko poszczególnych grup i zależą od inwencji twórczej członków grupy. Zadania te mają ścisły związek ze szczegółowym opracowaniem wyznaczonych tematów, np.:

• gromadzenie materiałów, • zaproszenie specjalisty na warsztaty, • opracowanie materiałów programowych, • przeprowadzenie sondy wśród mieszkańców, • przygotowanie strony internetowej, • przeprowadzenie wywiadu i wiele innych.

Warunek: • drużynowy musi kontrolować poziom zaawansowania prac, • prace muszą być prowadzone systematycznie.

Zalecenia: na warsztaty można zaprosić lokalną telewizję.

EWAKUACJA I TRANSPORT Cel: nauczenie sposobów ewakuacji i transportu poszkodowanych. Przebieg: drużyna bierze udział w wykładzie przeprowadzonym przez np. instruktora Harcerskiej Szkoły Ratownictwa, dotyczącym zabiegów mających na celu ewakuowanie poszkodowanych z zagrożonego miejsca oraz przetransportowanie poszkodowanych, jeżeli zajdzie taka potrzeba. Prowadzący omawia teoretycznie i prezentuje praktycznie każdy ze sposobów, zwracając uwagę na wszelkie przeciwwskazania, które uniemożliwiają zastosowanie danej metody. Następnie drużyna dzieli się na mniejsze grupy i przystępuje do ćwiczeń praktycznych. Warunek: należy kierować się zdrowym rozsądkiem przy przenoszeniu rannych . Zalecenia:

• uczestnicy zajęć powinni posiadać polowe ubranie, • warto zaopatrzyć się w nosze polowe.

RATOWNICTWO WYSOKOŚCIOWE Cel: prezentowanie i nauczenie technik ratownictwa wysokościowego. Przebieg: grupy ratownicze specjalizujące się w ratownictwie wysokościowym z reguły mają gotowe konspekty zajęć, dlatego nie będę opisywał jak takie zajęcia wyglądają. Zaproponuję jedynie jakie zagadnienia warto omówić:

• sprzęt potrzebny przy uprawianiu ratownictwa wysokościowego, • podstawowe zasady bezpieczeństwa, • sposoby asekuracji, • pionowe wchodzenie i zjazdy, • przepinanie, • ściąganie rannej osoby, itp.

Warunek:


Strona 32

• zajęcia muszą prowadzić osoby posiadające odpowiednie umiejętności i kwalifikacje, • osoby nie mające nigdy styczności z technikami wysokościowymi nie powinny przeceniać swoich

możliwości. Zalecenia: świetnym miejscem na zorganizowanie zajęć jest las lub sala gimnastyczna.

RATOWNICTWO WODNE Cel: zaprezentowanie i nauczenie technik ratownictwa wodnego. Przebieg: drużyna bierze udział w wykładzie przeprowadzonym przez instruktora WOPR, dotyczącym sposobów zachowania się na wodzie i podstawowych zabiegach mających na celu ratowanie ludzkiego życia. Zagadnienia dotyczą:

• wzywania pomocy gdy znajdujemy się w wodzie, • zastosowanie i obsługa sprzętu ratowniczego: koła ratunkowego, rzutki, bojki, kamizelki,

kapoków. • obracanie przewróconego pontonu, • holowanie i wyławianie poszkodowanych.

Druga część zajęć odbywa się na basenie gdzie uczestnicy zajęć, uczą się praktycznego zastosowania wcześniej poznanych technik. Warunek: podczas ćwiczeń na basenie obecność ratownika WOPR jest obowiązkowa. Zalecenia: zajęcia na basenie z pewnością należą do atrakcyjnych, z tego względu, że uczestnicy mogą zweryfikować swoją wiedzę teoretyczną.

KURS DLA ZAPRZYJAŹNIONEJ DRUŻYNY Cel: nauczenie zaprzyjaźnionej drużyny udzielania pierwszej pomocy. Przebieg: zastęp albo cała drużyna przygotowuje mini kurs pierwszej pomocy przedmedycznej dla zaprzyjaźnionej drużyny. Forma kursu zależy od:

• koncepcji członków zespołu prowadzące szkolenie, • poziomu drużyny, dla której są prowadzone zajęcia. • Możliwości technicznych: czas, miejsce, warunki pogodowe.

Warunek: przekazywana wiedza musi być poprawna merytorycznie. Zalecenia: mini kurs można przeprowadzić na biwaku drużyny dlatego, że dysponujemy większą ilością czasu.


Sprawność to zdobyta i udowodniona działaniem umiejętność harcerki i harcerza, którą potrafi się posłużyć w razie potrzeby. Zdobywanie sprawności jest formą samokształcenia. Służy budzeniu, rozwijaniu i pogłębianiu zainteresowań, umożliwia przyswojenie pożytecznych w życiu umiejętności i ćwiczenia zaradności w różnych kierunkach oraz uczy rzetelności w działaniu. Przyznanie sprawności jest uznaniem umiejętności harcerki i harcerza w danej dziedzinie.

Istnieje bardzo dużo sprawności, które można wykorzystać podczas realizacji przedsięwzięć programowych związanych z pierwszą pomocą. Oczywiście należy dostosować stopnie trudności poszczególnych sprawności do predyspozycji harcerzy.

Ostatnie zmiany w systemie metodyczny zostały wprowadzone również w systemach sprawności. Zmieniły się niektóre nazwy i wymagania poszczególnych sprawności. Idea sprawności została jednak taka sama.


Strona 33

Poniżej znajduje się kilka sprawności, które można wykorzystać w realizacji przedsięwzięć programowych związanych z pierwszą pomocą czy ratownictwem. Wśród poniższych propozycji, znajduje się kilka sprawności opracowanych przez hm. Rafała Klepacza, natomiast projekt graficzny wykonała 68 PDH im. Gen. Roberta Baden-Powella (sprawności oznaczone symbolem ) (1)

Sanitariusz - Sekcyjny ** (1)

1. Pokieruje sekcją transportową przy podnoszeniu i transporcie rannego. 2. Wie, jak należy ułożyć rannego w zależności od rodzaju obrażeń. 3. Potrafi zbudować prowizoryczna nosze. 4. Wspólnie z sekcją pokona z rannym na noszach płot wysokości 60 m, rów szerokości 2,5 m, schody, potrafi czołgać się z noszami pod przeszkodą. 5. Wie, jak można transportować poszkodowanego przy pomocy bambusa..

Fizjolog *** (1)

1. Zdobył sprawność Anatoma 2. Wyjaśnił funkcję płuc 3. Poda, kiedy może zaistnieć i rozumie, czym grozi wdychanie powietrza zanieczyszczonego:

- tlenkiem węgla, - chlorem, - spalinami samochodowym, - nadmiarem dwutlenku węgla.

4. Wyjaśni zasadnicze funkcje wątroby i nerek. 5. Wie, które narządy ulegają uszkodzeniu przy piciu alkoholu, wdychaniu dymu tytoniowego, przy przekarmieniu (otyłości). 6. Wymieni 5 witamin, określi w czym się znajdują oraz poda ich znaczenie dla człowieka

Ruchliwy ** (1)

1. Uprawia codziennie gimnastykę lub jogging 2. Jeździ dobrze na rowerze, zdobył kartę rowerową 3. Pływa, dowolnym stylem przepłynie 20 do 30 metrów 4. Skoczy w dal lub pokona przeszkodę terenową (rów, strumień) o szerokości 1,5 metra 5. Skoczy wzwyż (przeskoczy barierkę, płot) o wysokości 80 do 100 cm 6. Zna zasady gry i umie grać w siatkówkę, koszykówkę lub piłkę ręczną 7. Wejdzie samodzielnie na drzewo nie uszkadzając go na wysokość 4 metrów 8. Brał udział w przynajmniej dwóch wycieczkach zastępu pieszo lub na rowerze 9. Nie boi się zimy - w porze zimowej wychodzi na powietrze, uprawia jeden ze sportów zimowych, potrafi dobrać ubiór do warunków atmosferycznych

Opiekunka chorych – Opiekun chorych ** 1. Opiekował(-a) się chorym w domu lub na wyjeździe, np. na obozie lub biwaku, wykonując następujące czynności:

- utrzymywanie czystości w miejscu przebywania chorego, - ścielenie łóżka i zmiana bielizny, - podawanie posiłków i lekarstw,

2. Przygotował(-a) dietetyczny posiłek stosowny do rodzaju choroby osoby znajdującej się pod opieką. 3. Pomógł(-a) chorej osobie w załatwieniu spraw osobistych, np.:

- przekazywanie wiadomości do szkoły czy pracy, - robienie zakupów, - załatwianie spraw w urzędach.

4. Zorganizował(-a) choremu rozrywkę, umożliwiającą zapomnienie o dolegliwościach

Strona 34


Ratownik - Ratowniczka 1. Przygotował(-a) jacht i załogę do pływań w trudnych i posługiwania się środkami ratunkowymi. 2. Pomógł(-ogła) załodze wywróconej łodzi, przeciwdziałając m.in. przechłodzeniu organizmu. 4. Udzielił(-a) pomocy w wypadku związanym z zagrożeniem życia oraz w wywrotce jachtu.

Pielęgniarka ***

1. Opiekowała się chorym przynajmniej przez miesiąc , przygotowując posiłki, pomagając w myciu, ścieląc łóżko, często zmieniając bieliznę osobistą chorego i pościel oraz podając leki i zioła.

2. Przez cały okres choroby utrzymywała kontakt z lekarzem, informując go o stanie zdrowia i samopoczuciu podopiecznego.

3. Wykonywała proste zabiegi i zlecone przez lekarza, np. zastrzyki, zmiany opatrunków.

Strażak obozowy **

1. Zna instrukcję przeciwpożarową na obozach harcerskich. 2. Pełnił funkcję strażnika ognia. 3. Umie obsłużyć gaśnicę, hydronetkę, koc gaśniczy. 4. Brał udział w urządzaniu punktu p-poż na obozie (wiadra, bosak, tłumica, beczka z wodą). 5. Zna zasady bezpieczeństwa przeciwpożarowego przy rozpalaniu ognisk na obozie lub biwaku – wie

kto wydaje zezwolenie na rozpalenie ognia. 6. Wybierze odpowiednie miejsce na kuchnię polową i należycie zagospodaruje jej otoczenie

(bezpieczna odległość od lasu i namiotów, właściwe składowanie opału, obudowa paleniska, pokrycie komina blaszanym kapturem.

Sanitariuszka - Sanitariusz **

1. Pełnił(-a) służbę sanitarną w ambulatorium obozowym lub w czasie dużej imprezy terenowej opiekując się chorym.

2. Przeprowadził(-a) w zastępie lub drużynie ćwiczenia z udzielania pierwszej pomocy przedlekarskiej. 3. Zaradził(-a) w przypadku omdlenia, silnego stłuczenia, otwartej rany, złamania kończyny udaru

słonecznego, zatrucia. 4. Brał(-a) udział w akcji społecznej, służącej poprawie kultury sanitarnej lub ochronie zdrowia.

Ratowniczka - Ratownik ***

1. Odbył(-a) próbę mistrzowską, pełniąc kilka dyżurów w pogotowiu ratunkowym lub w szpitalu i wykonując prace pomocnicze.

2. Przeprowadził(-a) w swoim środowisku akcje profilaktyczną wykazując szkodliwość dla zdrowia: palenia papierosów, picia alkoholu, używania narkotyków i nadmiaru leków.

3. Zaradził(-a) w przypadku urazu głowy, porażenia prądem, zasłabnięcia cukrzyka, ataku bólu: brzucha, wątroby, serca.

4. Przeprowadził(-a) sztuczne oddychanie. 5. W grze ratowniczej kierował(-a) akcją udzielania pomocy, właściwie oceniając rodzaje urazów i

decydując o sposobach udzielania pomocy poszkodowanym.

(!) o poziomie sprawności świadczy ilość gwiazdek przy nazwie sprawności (proszę nie sugerować się barwą graficzną sprawności)


Strona 35

5. Inne narzędzia metodyczne

Odznaka Ratownika Medycznego ZHP w stopniu III

(brązowa)

Przeznaczona jest dla harcerzy starszych i wędrowników, po ukończeniu 15 roku życia i złożeniu Przyrzeczenia Harcerskiego. Jej program zawiera wiadomości z zakresu udzielania pierwszej pomocy, niezbędne dla prawidłowego reagowania w sytuacjach zagrożenia życia. Aby ją zdobyć, należy ukończyć kurs, podczas którego uczestnicy nabywają podstawową wiedzę oraz umiejętności praktyczne niezbędne do skutecznego udzielania pierwszej pomocy przedmedycznej.

Pierwsza część kursu jest nastawiona przede wszystkim na wykłady teoretyczne, które przeplatają się ćwiczeniami praktycznymi. Druga część to głównie ćwiczenia zarówno indywidualne jak i w sekcjach. Cały kurs zakończony jest egzaminem. Pomyślne ukończenie kursu uprawnia do noszenia brązowej odznaki. Odznaki nadaje Komendant macierzystego Hufca na wniosek Szefa Szkolenia kursu. Dotychczas wręczanie odznak pozostawało w gestii organizatorów kursu, ale wkrótce ulegnie to zmianie.

KRYTERIA HARCERSKIEJ DRUŻYNY SPECJALNOŚCIOWEJ

„Harcerska drużyna specjalnościowa to sposób realizacji programu harcerskiego wzbogaconego treściami specyficznymi dla danego rodzaju specjalności”

1. Prawo do ubiegania się o miano drużyny specjalnościowej uzyskuje drużyna harcerska lub starszoharcerska (wielopoziomowa), która działa co najmniej przez jeden rok zgodnie z “Instrukcją GK ZHP w sprawie organizacji i zasad działania drużyny harcerskiej lub starszoharcerskiej” i uzyskała pozytywną ocenę swojej działalności przez komendanta hufca ZHP.

2. Drużyna realizuje taki program, aby poprzez zdobywanie sprawności, znaków służb, odznak specjalnościowych, stopni harcerskich i instruktorskich, uprawnień państwowych harcerki, harcerze w zgodzie z metodą harcerską rozwijali swoją wiedzę i umiejętności z zakresu wybranej specjalności.

3. Harcerki, harcerze i instruktorzy w ciągu roku swojej działalności zdobywają kolejne stopnie wtajemniczenia:

4. harcerskiego (sprawności, znaki służb, stopnie harcerskie i instruktorskie), 5. specjalnościowego (odznaki specjalnościowe, kursy specjalistyczne, uprawnienia państwowe itp.). 6. Harcerki, harcerze i instruktorzy w harcerskiej drużynie specjalnościowej podejmują służbę na rzecz

środowiska lokalnego (innych drużyn, hufca, chorągwi, szkoły, osiedla, wsi, miasta, regionu itp.) wykorzystując poziom swojego specjalnościowego wyszkolenia.

7. Harcerska drużyna specjalnościowa dba o wymianę doświadczeń z innymi drużynami, uczestnicząc w zlotach, turniejach, harcach i grach oraz w pracach referatów, wydziałów i inspektoratów swojej specjalności.

8. Nazwa i bohater drużyny, nazwy zastępów powinny być związane z przyjętą specjalnością. 9. Drużynowym harcerskiej drużyny specjalnościowej powinien być instruktor ZHP posiadający wiedzę

i umiejętności z danej specjalności, najlepiej udokumentowane ukończeniem kursu specjalistycznego.


Strona 36

W przypadku, kiedy drużynowy nie posiada takich kwalifikacji, w drużynie powinien być specjalista danej specjalności, tzw. szef wyszkolenia specjalnościowego.

10. W harcerskiej drużynie specjalnościowej mogą działać zastępy, z których każdy realizuje inną specjalność. Zastępy te, szczególnie starszoharcerskie, powinny być prowadzone przez harcerzy lub instruktorów posiadających odpowiedni zasób wiedzy i umiejętności z zakresu danej specjalności.

11. Drużyna współpracuje z organizacjami i instytucjami specjalizującymi się w wybranej przez drużynę specjalności.

12. Drużyna po rocznej pracy na podstawie tych kryteriów i pozytywnej oceny swojej działalności zwraca się do komendanta hufca ZHP o ogłoszenie jej w rozkazie Harcerską Drużyną Specjalnościową określając wyraźnie nazwę specjalności.

13. Harcerska drużyna specjalnościowa raz w roku na podstawie powyższych kryteriów dokonuje samoocen swojej działalności z udziałem komendanta hufca. W przypadku negatywnej samooceny potwierdzonej przez komendanta hufca drużyna traci prawo do noszenia miana Harcerskiej Drużyny Specjalnościowej ZHP, co komendant hufca ogłasza w swoim rozkazie.

KRYTERIA HARCERSKIEGO KLUBU SPECJALNOŚCIOWEGO

1. Harcerski Klub Specjalnościowy może być powołany, jeżeli zrzesza minimum siedmiu instruktorów lub działaczy harcerskich.

2. Harcerski Klub Specjalnościowy powołuje w rozkazie komendant hufca lub komendant chorągwi. 3. Członkami HKS mogą być:

- instruktorzy i działacze harcerscy, - harcerki i harcerze, którzy nie mogą rozwijać swoich zainteresowań w macierzystych drużynach,

jednak zgodnie z przydziałem służbowym pozostają w swoich drużynach, gdzie prowadzą swoją podstawową działalność.

4. Klub może prowadzić działalność na rzecz dzieci i młodzieży niezrzeszonej w ZHP. Jest to element

służby harcerskiej na rzecz społeczności lokalnej. Osoby niezrzeszone w ZHP nie mogą być członkami HKS.

5. Klub prowadzi działalność w oparciu o plan pracy zatwierdzony przez jednostkę nadrzędną. Plan pracy powinien być tak skonstruowany, aby poprzez zdobywanie stopni, sprawności, odznak specjalistycznych i uprawnień państwowych, jego członkowie realizowali wybraną specjalność i podnosili swoje kwalifikacje.

6. Szefa HKS mianuje komendant hufca lub chorągwi. Szefem klubu powinien być instruktor ZHP posiadający kwalifikacje specjalistyczne – najlepiej uprawnienia państwowe, o stopniu instruktora danej specjalności.

7. Działalność HKS jest oceniana raz w roku przez komendę hufca lub chorągwi, która go powołała. 8. HKS prowadzi dokumentację swojej działalności: książkę pracy, książkę finansową, dziennik pism

przychodzących i wychodzących, kronikę itp. 9. Gospodarkę finansową Klubu reguluje obowiązująca w ZHP Instrukcja gospodarczo-finansowa. 10. Harcerski Klub Specjalnościowy współpracuje z organizacjami i instytucjami specjalizującymi się w

wybranej przez Klub specjalności.


Strona 37

„Charakterystyczną formą aktywności wędrowniczek i wędrowników jest służba realizowana wewnątrz organizacji i poza nią. Zadania realizowane indywidualnie lub zespołowo mają charakter wyczynu. W

działalności wędrowniczej ważne miejsce zajmują specjalności i specjalizacje, pozwalające na rozwijanie indywidualnych

zainteresowań. O programie pracy drużyny i podejmowanych zadaniach decyduje cała drużyna”

„Cóż warte jest życie bez przygody, pokonywania własnych słabości, rzucenia wyzwania przestrzeni, żywiołom, własnemu lękowi?

Aby dokonać takiego wyczynu, należy uczyć się dbać o zdrowie i kondycję fizyczną, unikać zagrożeń cywilizacyjnych. Trzeba nauczyć się dokonywać mądrego wyboru pomiędzy szacunkiem dla własnego zdrowia, a uzależnieniem od nałogów: narkotyków, alkoholu, tytoniu. Nauczyć się, jak bezpiecznie przeżyć wędrówkę, wyprawę, przygodę... „

/Program Harcerstwa Starszego/ Wędrownicy to dorośli ludzie, którzy studiują, pracują, zakładają rodziny. Ich funkcja w Związku Harcerstwa Polskiego nabrała innego wymiaru. Zakończył się etap beztroskich gier i zabaw. Teraz to wędrownicy stali się instruktorami, organizatorami i specjalistami. Ludzie w tym wieku zupełnie inaczej patrzą na świat niż ich młodsze koleżanki i koledzy. Wędrownicy rozważnie analizują wszelkie problemy, starając się nie tylko samemu znaleźć rozwiązanie, ale wyciągając wnioski powodujące powstawanie problemu, dążą do unikania ich w przyszłości. Wędrownicy szerzej patrzą na świat, myślą o przyszłości swojej i ich bliskich.

Charakterystyczną formą aktywności wędrowniczek i wędrowników jest szeroko pojęta służba realizowana zarówno wewnątrz organizacji jak i poza nią. Wędrownicy z reguły mają ustabilizowane poglądy życiowe i wiedzą co należy do ich mocnych oraz słabych stron. To pozwala do wykorzystywania mocnych stron w pracy z innymi harcerzami i własnej pracy nad słabszymi. Często wędrownicy działają w Związku w wybranej przez siebie dziedzinie. Oznacza to, że traktują swoje zainteresowania bardzo poważnie i nieustannie dokształcają się teoretycznie oraz nabywają nowych umiejętności praktycznych. Z biegiem czasu stają się specjalistami w wybranej przez siebie dziedzinie.

Praca wędrowniczek i wędrowników niejednokrotnie przekształca się w pracę wychowawczą. Kluczową rolę odgrywa kształtowanie postaw i zachowań społecznych, takich jak solidarność, odpowiedzialność, poczucie więzi ze swoją wspólnotą, umiejętność współpracy i szukania porozumienia oraz chęć niesienia pomocy innym.


Strona 38

W drużynie wędrowniczej funkcjonuje system małych grup. Każdy członek drużyny odpowiada za pewien obszar działalności. Warto zaznaczyć, że Wędrowniczki i wędrownicy tworzą w ramach organizacji wyróżniającą się grupę wiekową o dużym poczuciu tożsamości. Zazwyczaj ludzie tworzący drużynę wędrowniczą stanowią zgraną grupę przyjaciół, którzy spędzają czas również poza życiem harcerskim. Razem wyjeżdżają na wakacje, chodzą na koncerty, do kina itp.

Poniżej znajduje się klika określeń charakterystycznych dla tej grupy wiekowej. umiejętność

korzystania z doświadczenia

osiąganie stabilności

uczuć

myśl o pracy i rodzinie

pełnienie roli wychowawczych

rozwinięta świadomość

celów

odkrywanie świata

psychicznego

pole stałej służby

stabilizacja w kontaktach z rodzicami

ukształtowane poglądy

społ. – polit.

umiejętność syntezy, analizy, dedukcji

2. Metodyka wędrownicza

Funkcjonowanie elementów metody harcerskiej Prawo i Przyrzeczenie Harcerskie Prawo Harcerskie to fundament pracy wędrowniczej. Jest ono dla każdego wędrownika drogowskazem w życiowej drodze. Wartości zawarte w tym kanonie przyjmuje on ze świadomością stawianych mu wymagań. Wędrownik stara się dążyć do ideału, świadomie akceptując zasady harcerskiego stylu życia. Dopełnieniem Prawa Harcerskiego jest Kodeks Wędrowniczy będący opisem odpowiedzialnej, wrażliwej i aktywnej postawy wobec otaczających nas ludzi i świata. System małych grup W zależności od liczebności i potrzeb drużyny funkcjonują dwa modele działania małych grup (mogą być stosowane razem):


Strona 39

-SYSTEM ZASTĘPÓW WĘDROWNICZYCH. Funkcjonują w nim zastępy 4-7 osobowe - grupy przyjaciół na stałe związanych w zastępy i realizujących wspólne projekty dotyczące specjalności, wyczynu, służby itp. Zastępowi są wybierani przez członków zastępu. -SYSTEM PATROLI ZADANIOWYCH. Drużyna dzieli się na grupy do wykonania konkretnych zadań na określony czas. Uczenie w działaniu Wszystkie umiejętności zdobywane przez wędrowników powinny być nabywane i wykorzystywane w konkretnym działaniu - w dużej części o charakterze wyczynu i służby. Zachętą do działania jest wędrownicza dewiza: 'Wyjdź w świat, zobacz, pomyśl - pomóż, czyli działaj"'. Stale doskonalony I pobudzający do rozwoju program Program powstaje w zespołach wędrowniczych jako wypadkowa potrzeb ich członków oraz potrzeb społeczności, w których zespoły te funkcjonują. Zadania podejmowane przez drużynę i wędrowników powinny być ambitne - na miarę wyczynu. Programy działania drużyn wędrowniczych wzmacniane są propozycjami płynącymi z innych zespołów harcerskich, z komend hufców i chorągwi. Głównej Kwatery ZHP oraz innych instytucji i organizacji, Program realizowany przez drużyny uwzględnia funkcjonujące w nich specjalności oraz specjalizacje wędrowników wynikające z indywidualnych ścieżek rozwoju. Każdy wędrownik powinien dążyć do mistrzostwa w wybranej dziedzinie aktywności. Program jest tworzony i przyjmowany przez całą drużynę.

Instrumenty metodyczne Próba wędrownicza Próba wędrownicza jest stałym elementem wejścia do grupy wędrowników, niezależnie czy mamy do czynienia z przechodzeniem wewnątrz drużyny wielopoziomowej, przejściem między drużynami czy też odbywa ją osoba przychodząca do harcerstwa. Zadania. które znajdują się w każdej próbie wędrowniczej powinny:

o stwarzać pole do samodoskonalenia o być związane ze specyfiką wędrownictwa (ideą służby i wyczynu, kodeksem,

rozumieniem symboliki oraz miejsca wędrownika w organizacji) o być związane z konkretną drużyną wędrowniczą.

W wyniku próby wędrowniczej harcerz starszy staje się wędrownikiem i otrzymuje wręczony w sposób obrzędowy naramiennik wędrowniczy. Osoby przychodzące do harcerstwa uzupełniają próbę wędrowniczą o próbę harcerki/harcerza - czyli wiedzę o organizacji niezbędną do złożenia Przyrzeczenia Harcerskiego. W takim przypadku, po zakończenie próby jest składane Przyrzeczenie Harcerskie. Próba wędrownicza trwa do 6 miesięcy. Stopnie harcerskie Próba jest indywidualna. Wędrownicy samodzielnie planują i realizują zadania w ramach prób. Planowanie i realizację próby wspiera opiekun próby. Zdobywanie stopni polega na zaplanowanej i świadomej pracy nad sobą, aktywnym poszukiwaniu swojego miejsca w otaczającym świecie, służbie oraz podejmowaniu prób kształtowania rzeczywistości; wymaga odpowiedzialności za siebie i otoczenie. Stopień V – Harcerka orla/Harcerz orli Stopień VI – Harcerka Rzeczypospolitej/Harcerz Rzeczpospolitej Sprawności, uprawnienia, odznaki itp. Dopełniający się system uprawnień, odznak i sprawności mistrzowskich służy potwierdzaniu osiągnięcia przez wędrownika mistrzostwa w wybranych dziedzinach aktywności. Wszystkie te umiejętności w miarę możliwości powinny być potwierdzone zaświadczeniami czytelnymi na zewnątrz organizacji.


Strona 40

Znaki służb Znaki służb przygotowują do świadomego podjęcia stałej służby i uczą pracy w zespole. Poprzez zdobywanie znaków służb wędrownik poznaje obszary aktywności, na których ma możliwość pełnić służbę na rzecz organizacji i społeczeństwa. Stopnie instruktorskie Część wędrowników decyduje się na pełnienie stałej służby w ZHP i wstępuje na drogę instruktorską. Dla tych wędrowników próba przewodnikowska jest bardzo ważnym bodźcem pobudzającym do doskonalenia się.

Działanie drużyny Zorganizowanie do działania W drużynie wędrowniczej funkcjonuje system małych grup w postaci patroli i zastępów wędrowniczych. Każdy członek drużyny wędrowniczej odpowiada za pewien obszar działalności drużyny. Zbiórki drużyny przeprowadzane są przez wszystkich członków drużyny. Zasady działania drużyny reguluje konstytucja drużyny, Zawiera ona: sposób wybierania drużynowego, zasady powoływania i skład rady drużyny oraz podział kompetencji pomiędzy Radą Drużyny i drużynowym. Konstytucja jest zatwierdzana przez całą drużynę. W drużynie wędrowniczej działają różne organy demokracji: zbiórka konstytucyjna, rada drużyny, kapituła stopni. Rola drużynowego Drużynowy jest liderem i koordynatorem działań wszystkich członków drużyny. Motywuje ich do działania i wspiera w samorozwoju. Drużynowy jest pierwszym wśród równych. Zasadą jest wybieralność drużynowego przez drużynę. Pozycja drużynowego zależy od jego autorytetu jako lidera grupy oraz zaufania, jakim został obdarzony przez członków drużyny. Formalnie jego miejsce w zespole określa konstytucja drużyny. Rola grupy rówieśniczej Wędrowniczki i wędrownicy tworzą w ramach organizacji wyróżniającą się grupę wiekową o dużym poczuciu tożsamości. Wiążąca dla tej grupy wiekowej jest idea wędrownictwa zawarta w Kodeksie Wędrowniczym oraz dewizie wędrowniczej i opisana poprzez symbol jakim jest 'Wędrownicza Watra" umieszczona na naramienniku. Funkcjonowanie wszystkich tych elementów wzmacnia poczucie tożsamości i wskazuje, jakie wartości są najważniejsze dla wędrowników. Dzięki temu mają oni poczucie więzi z innymi wędrownikami i z całą organizacją. Charakterystyczne formy pracy W drużynach wędrowniczych charakterystyczne są formy pracy, które stwarzają możliwość osiągania mistrzostwa w wybranych dziedzinach, odnalezienia swojego miejsca w społeczeństwie i ugruntowania własnych przekonań. poglądów, systemu wartości. Są to głównie: wszelkie formy dyskusyjne (kuźnice, sesje popularnonaukowe, sejmiki, sąd nad... itp.), formy doskonalące (warsztaty, kursy), gry strategiczne i negocjacyjne. Istotą wszelkich działań jest współpraca z innymi zespołami wędrowniczymi. Obóz powinien być samodzielny, organizowany własnymi siłami. Cała drużyna w aktywny sposób powinna go organizować - dzieląc się zadaniami i pełniąc na obozie różne funkcje, Program obozu powinien być ambitny, "wyczynowy", nie powielający schematów, stwarzający szansę sprawdzenia własnych możliwości.



Omawiając propozycje programowe, należy podzielić wędrowników na dwie grupy:

W Ę D R O W N I C Y

Pockontakt byłplanu pracyopisanych Jeżsię w dzied„zaawanso

Zawna wysokimgier ratown Wędzgłębiania spełnia ichbardzo wysPrzedsięwzprofesjonaltej grupy pratownictwe Ponumożliwiają

POCZĄTKUJĄCY

Wędrownicy, którzy

rozpoczynają przygodę z

ratownictwem

I. POCZĄTKUJĄCY

zątkującym jest wędrownik, który nigdy wcześniej nie miał na tyle mały, że posiadana wiedza jest niewystarczając drużyny lub organizacji zajęć programowych dla takich o

w rozdziale poświęconym „Metodyce starszoharcerskiej”. eli wędrownicy osiągną pewien stopień zaawansowania i zinie ratownictwa to wskazane jest, aby skorzystać z prop

wanych”.

II. ZAAWANSOWANY

ansowanym jest wędrownik, który wcześniej miał kontakt poziomie, a umiejętności praktyczne pozwalają na skute

iczych lub w sytuacjach bezpośredniego zagrożenia życia wrownicy zakwalifikowani do tej grupy zazwyczaj chara

tajników pierwszej pomocy i ratownictwa. Bandażowanie r oczekiwań. Dlatego osoby takie powinny brać udział w przokim poziomie, które często prowadzą do mistrzostwa więcia programowe dla takich osób powinny być orgnych specjalistów, którzy zawodowo mają styczność z ratroponuje się liczne szkolenia tematycznie związane z piem.

iżej zostały opisane propozycje rozwijania swoich cych pełnienie stałej służby.

ZAAWANSOWANI

Strona 41

Wędrownicy, którzy mieli styczność z

ratownictwem i chcą rozwijać wiedzę i

umiejętności w tym zakresie

kontaktu z ratownictwem lub jego a lub nieaktualna. Przy tworzeniu sób, warto skorzystać z zagadnień

wykażą chęć dalszego rozwijania ozycji opisanych w programie dla

z ratownictwem, jego wiedza jest czne udzielania pomocy podczas prawdziwych sytuacjach.

kteryzują się dużym zapałem do ęki i naklejanie plasterków już nie edsięwzięciach programowych na

wybranej przez siebie dziedzinie. anizowane i prowadzone przez ownictwem. Osobą należącym do rwszą pomocą i szeroko pojętym

zainteresowań oraz propozycji


Strona 42

ZNAK SŁUŻBY ZDROWIU

„Robert Baden-Powell napisał kiedyś, że „życie skauta jest nieustanną wędrówką ku szczęściu”.

Powinniśmy starać się żyć w taki sposób, aby sił i sprawności wystarczyło nam na całą życiową wędrówkę. Dlatego musimy umieć troszczyć się o zdrowie i kulturę fizyczną, unikać zagrożeń, które niesie ze sobą współczesna cywilizacja.

Dbałość o własne zdrowie to znajomość i przestrzeganie zasad higieny osobistej, jak również racjonalny tryb życia oraz rzetelna wiedza o możliwościach zapobiegania chorobom cywilizacyjnym. To także świadomy, mądry wybór pomiędzy szacunkiem dla własnego zdrowia, a uzależnieniem od nałogów: narkotyków, alkoholu, tytoniu. Przede wszystkim jednak to ruch, sport i troska o swoją sprawność fizyczną.

Cywilizacja niesie ze sobą przeróżne zagrożenia życia i zdrowia: wypadki przy pracy, nieszczęśliwe zdarzenia, katastrofy komunikacyjne. Musimy umieć im zapobiegać; bezwzględnie przestrzegać zasad bezpieczeństwa na ulicy, w pracy, podczas zabawy. Powinniśmy być przygotowani, aby w takich nadzwyczajnych sytuacjach udzielić pierwszej pomocy. Trzeba więc znać podstawy ratownictwa.

Taka jest idea tej starszoharcerskiej służby: uczyć, zachęcać j propagować troskę o własne zdrowie i przestrzeganie higieny osobistej; zapobiegać chorobom cywilizacyjnym, uprawiać różne dyscypliny sportu, dbać o swoją sprawność i kondycję fizyczną, upowszechniać znajomość zasad pierwszej pomocy. Wypełniać tę starszoharcerską służbę i zdobyć znak można na przykład:

• poznając etapy rozwoju psychofizycznego młodego człowieka i warunki jego prawidłowego przebiegu;

• pokazując innym, na czym polega racjonalny tryb życia, jak zdrowo się odżywiać, jakie są przyczyny chorób cywilizacyjnych, jak radzić sobie ze stresem itp.;

• zostając honorowym krwiodawcą; • ucząc zuchy z zaprzyjaźnionej gromady lub dzieciaki z młodszej klasy w szkole zasad higieny

osobistej; • dowiadując sili, jaka by/a geneza wprowadzenia do Prawa Harcerskiego 10 punktu; • organizując dla uczniów, kolegów spotkania dyskusyjne, na których spróbujcie odpowiedzieć na

pytanie, dlaczego młodzi ludzie sięgają po alkohol i narkotyki, jakie zagrożenia niesie ze sobą nikotynizm. Starajcie się pokazać społeczne skutki tych zjawisk (choroby społeczne, rozbite rodziny, przestępczość młodocianych itd.);

• organizując w swojej szkole akcję upowszechniania wiedzy o niebezpieczeństwach, jakie niosą ze sobą nałogi. Pomyślcie o sposobach ich zwalczania. Pokażcie, jakie instytucje i organizacje na waszym terenie mogą pomóc młodym ludziom w walce z uzależnieniem (Kluby Anonimowych Alkoholików, Monar, inne). Zaproście do pomocy specjalistów z tych instytucji;

• organizując w swoim środowisku imprezy sportowe, na przykład hufcową lub osiedlową olimpiadę sportową, propagując nowe dyscypliny sportu;

• pracując jako wolontariusze w pogotowiu ratunkowym, Domach Spokojnej Starości, ośrodkach pomocy społecznej;

• zdobywając Odznakę Ratownika Medycznego ZHP; • pełniąc na obozie, rajdzie, biwaku, zlocie służbę medyczną; • dbając o przestrzeganie zasad bezpieczeństwa podczas wszystkich zajęć harcerskich; • zdobywając uprawnienia młodszego ratownika WOPR; • organizując w szczepie, hufcu, szkole kursy pierwszej pomocy; • wykonując wspólnie ze specjalistą z Obrony Cywilnej mapę zagrożeń chemicznych,

ekologicznych, komunikacyjnych i innych waszego rejonu;


Strona 43

• pomagając w zapewnieniu dzieciom bezpiecznej drogi do szkoły.

Odznaka Ratownika Medycznego ZHP w stopniu II

(srebrna)

Odznaka Ratownika Medycznego ZHP w stopniu II (srebrna) jest przeznaczona dla pełnoletnich instruktorów ZHP lub harcerzy starszych, którzy wcześniej zdobyli odznakę brązową, uzyskali pozytywną opinię Inspektoratu Ratownictwa Medycznego oraz zdali egzamin kończący dwu tygodniowy kurs organizowany przez Harcerską Szkołę Ratownictwa. Jest to odznaka przeznaczona wyłącznie dla instruktorów, którzy po jej zdobyciu będą prowadzili szkolenia na odznakę brązową. Odznaki srebrne są weryfikowane co trzy lata i mogą być odebrane w przypadku braku aktywności przejawiającej się prowadzeniem kursów. Zdobywa się je na minimum dziesięciodniowych obozach organizowanych przez Harcerską Szkołę Ratownictwa w czasie akcji letniej i zimowej i zakończonych egzaminem. Jej program zawiera wiadomości z zakresu pierwszej pomocy oraz umiejętności metodyczne i warsztatowe niezbędne dla prowadzenia kursów na Odznakę Ratownika Medycznego ZHP w stopniu III. Jest ona przyznawana w trzech klasach:

Instruktor - wykładowca HSR - Odznaka przyznawana instruktorom Harcerskiej Szkoły Ratownictwa w uznaniu ich doświadczenia wyrażającego się między innymi liczbą przeprowadzonych kursów. Instruktorzy posiadający tę Odznakę mogą prowadzić zajęcia na kursach instruktorskich oraz przeprowadzać kursy na Odznakę Ratownika Medycznego ZHP w stopniu III. Instruktor HSR - Odznaka przeznaczona dla instruktorów mogących prowadzić kursy na Odznakę Ratownika Medycznego ZHP w stopniu III. Instruktor - asystent HSR - Odznaka przeznaczona dla instruktorów mogących prowadzić kursy na Odznakę Ratownika Medycznego ZHP w stopniu III pod nadzorem instruktora starszego klasą. Instruktor posiadający Odznakę w tej klasie odbywa tzw. staż.

Odznakę w stopniu II (srebrnym) przyznaje Komendant Chorągwi ZHP właściwej ze względu na przydział służbowy, na wniosek Szefa HSR, po pozytywnej ocenie kandydata przez Szefa Szkolenia Kursu.

HARCERSKA GRUPA RATOWNICZA

Idea Harcerskich Grup Ratowniczych pojawiła się podczas powodzi w 1997 r. Powódź w największym stopniu nawiedziła południowe tereny naszego kraju. Szkody były tak duże, że jednostki ratownicze przeznaczone do prowadzenia akcji ratowniczej, okazały się niewystarczające. W obliczu narastającego z pomocą przyszli harcerze. Harcerze bardzo dobrze realizowali postawione przed nimi zadania. Pomagali w ewakuacji ludności, dowozili żywność do rejonów odciętych od „świata”, organizowali punkty pierwszej pomocy. Podczas tych wydarzeń narodził się pomysł aby stworzyć grupy wyspecjalizowanych harcerskich ratowników, którzy mogli by nieść pomoc w obliczu podobnych zagrożeń. Bardzo szybko idea HGR-ów spotkała się z akceptacją i entuzjazmem dużego grona harcerzy, na terenie całej Polski. Harcerze z tych grup biorą udział w licznych kursach i szkoleniach organizowanych przez instytucje związane z ratownictwem, uczestniczą w zawodach ratowniczych, biorą udział w zabezpieczaniu imprez masowych itp.

Harcerska Grupa Ratownicza posługująca się skrótem HGR, jest jednostką organizacyjną ZHP działającą na podstawie Kryteriów Harcerskich Klubów Specjalnościowych (zatwierdzonych decyzją Głównej Kwatery z 12.12.1995 roku) poszerzonego o poniższe punkty.


Strona 44

1. Głównym celem HGR jest prowadzenie działań ratowniczych. 2. HGR oprócz działalności ratowniczej związanej ze specjalizacją grupy powinien w ramach służby

innym prowadzić działalność szkoleniową na potrzeby ZHP po zatwierdzeniu planu szkolenia przez Harcerską Szkołę Ratownictwa.

3. Szefem HGR może być instruktor w stopniu minimum podharcmistrza. 4. Szef HGR jest zobowiązany do zarejestrowania jej w Harcerskiej Szkole Ratownictwa w terminie

jednego miesiąca od powołania. 5. Członkami HGR mogą być tylko pełnoletni członkowie ZHP. 6. HGR powinien działać w strukturach ratowniczych w ramach zintegrowanego systemu

ratownictwa. 7. HGR może posiadać jedną specjalizację w danej dziedzinie ratownictwa lub posiadać określone

sekcje specjalistyczne. 8. Niniejsze Kryteria zatwierdzone Rozkazem Naczelnika ZHP wchodzą w życie z dniem podjęcia.

KURSY I SZKOLENIA Realizując program związany z ratownictwem możemy wykorzystać propozycję licznych instytucja, oferujących szkolenia i kursy z zakresu ratownictwa. Poniżej znajdują się przykładowe propozycje.

- Młodszy Ratownik Wodny WOPR, - Ratownik Wodny WOPR, - Starszy Ratownik Wodny WOPR, - Instruktor Ratownictwa Wodnego, - Ratownik GOPR (wszystkie stopnie), - Instruktor GOPR (wszystkie stopnie) - Instruktor Ratownictwa OC, - Instruktor Ratownictwa Przedmedycznego PCK, - Płetwonurek KDP/CMAS, - Instruktor KDP/CMAS, - Uprawnienia nurkowe PADI, - Żeglarz Jachtowy, - Sternik Jachtowy, - Jachtowy Sternik Morski, - Jachtowy Kapitan Morski, - Sternik Motorowodny, - Motorowodny Sternik Morski, - Karta Taternika, - Uprawnienia skałkowe, - Instruktor Ratownictwa Wysokościowego, - Ukończone kursy specjalistyczne OSP, - Świadectwo Radiooperatora w Służbie Amatorskiej (dowolna klasa), - Ratownik Drogowy PZM.

Podobnych ofert i propozycji jest obecnie bardzo dużo. Wybór kursów i specjalności powinien być starannie przemyślany i uzależniony od zainteresowań harcerek i harcerzy, którzy mają brać udział w danym szkoleniu.


Strona 45

WSPÓŁPRACA Z INSTYTUCJAMI Jednym z bardzo popularnych sposobów na realizację przedsięwzięć programowych związanych z ratownictwem jest nawiązywanie współpracy z instytucjami profesjonalnie zajmującymi się ratownictwem. Najczęściej są to instytucje, takie jak Pogotowie Ratunkowe i Straż Pożarna (zarówno Ochotnicza jak i Państwowa). Nawiązana i pielęgnowana współpraca często niesie za sobą wiele możliwości rozwijania wiedzy i umiejętności ratowniczych np.:

- organizacja szkoleń prowadzonych przez wysokiej klasy specjalistów, - dostęp do profesjonalnego sprzętu, - dostęp do aktualnej wiedzy i nowości ze świata ratownictwa, - organizacja dyżurów ratowniczych, - udział w akcjach ratowniczych, - poznanie wszystkich aspektów związanych z pracą osób, zawodowo niosących pomoc, - pomoc w zabezpieczaniu imprez masowych, itp.

Należy jednak pamiętać, że sama chęć i dobra wola nawiązania współpracy to nie wszystko. Zanim zdecydujemy się na spotkanie z osobą odpowiedzialną za nawiązywanie współpracy w danej instytucji zaleca się solidne przygotowanie do rozmowy. Aby do uczynić można wziąć pod uwagę kilka rad:

- rozmowy dotyczące nawiązania współpracy powinny być przeprowadzane przez kompetentną osobę (zazwyczaj jest to komendant macierzystego hufca),

- należy dokładnie określić nasze oczekiwania co do współpracy, dlatego warto wcześniej porozmawiać z harcerzami, którzy maja czerpać korzyści z przyszłej współpracy i poznać ich potrzeby,

- kolejnym krokiem jest przygotowanie pewnego rodzaju projektu współpracy, który powinien zawierać m.in. następujące elementy:

▪ kto? – czyli krótki i rzeczowy opis naszej organizacji, ▪ co? – czyli co chcemy osiągnąć poprzez nawiązanie współpracy, ▪ jak? – w jaki sposób współpraca ma być będą realizowana, ▪ dlaczego? – przedstawienie przyczyn dla których chcemy nawiązać współpracę,

- nawiązanie współpracy często zakończone jest podpisaniem porozumienia pomiędzy zainteresowanymi stronami,

- jeżeli współpraca zostanie nawiązana należy sumiennie wypełniać wszystkie założenia zawarte w porozumieniu.

Sam proces nawiązywania współpracy nie zawsze jest prosty. Jeżeli w przeszłości były podejmowane wspólne działania z daną instytucją, to zazwyczaj proces nawiązywania współpracy jest o wiele prostszy i w szybszym czasie można uzyskać namacalne efekty tej współpracy.

Kolejnym ułatwieniem mogą być porozumienia podpisane na szczeblu centralnym. Takie porozumienie zostało podpisane przez Naczelnika ZHP i Komendanta Głównego Straży Pożarnej. Porozumienie jest bardzo dużym ułatwieniem również na szczeblach lokalnych.

ZABEZPIECZANIE IMPREZ MASOWYCH Niewątpliwie przedsięwzięcia programowe związane z wszelkiego rodzaju zabezpieczaniem imprez masowych należą do najbardziej atrakcyjnych. Harcerze mogą sprawdzić zarówno wiedzę teoretyczną jak i umiejętności praktyczne w prawdziwych sytuacjach zagrożenia życia. Poza tym harcerz


Strona 46

pracują w zespole. Uczą się rozwiązywania problemów, szybkiego podejmowania decyzji, pomagania sobie w trudnych sytuacjach. Zabezpieczanie imprez masowych, tak naprawdę jest jedną z nielicznych sytuacji, kiedy prawdopodobieństwo wykorzystania umiejętności naszych harcerzy wzrasta. Jak większość rzeczy na świecie, istnieje również druga, ciemna strona medalu. Doświadczenie niejednego środowiska ratowniczego w naszym związku pokazało, że organizacja takiego przedsięwzięcia jest często bardzo trudna. Przede wszystkim problemy mają prawne podłoże. Mianowicie chodzi tutaj o brak zawodowego wykształcenia medycznego naszych harcerzy. Ten fakt pociąga za sobą liczne pytania i problemy np.

- harcerze nie mają prawa podawania leków, - kto odpowiada za nieprawidłowo udzieloną pomoc przez harcerza, - czy harcerze mogą zabezpieczać imprezę bez udziału lekarza, - czy podczas zabezpieczenia imprezy konieczna jest obecność karetki, - czy lekarza uczestniczący w zabezpieczaniu imprezy odpowiada za harcerz .

Pytań i problemów jest bardzo dużo. Okazuje się, że środowiska ratownicza mają bardzo

zróżnicowane problemy, co uniemożliwia opracowanie jednej procedury, która pomagałaby w rozwiązywaniu podobnych sytuacji. Niestety do tej pory nie zostało wypracowane prawne porozumienie, które regulowało by kwestię uczestnictwa harcerzy podczas zabezpieczania imprez masowych. W rzeczywistości duże znaczenie odgrywa zaangażowanie nie tylko harcerzy, ale przede wszystkim władz miasta, w którym działamy i władz instytucji z którą współpracujemy.

POMOC W PROWADZENIU KURSÓW I SZKOLEŃ Kolejną możliwością na rozwijanie swoich zainteresowań związanych z ratownictwem jest pomoc harcerzy w organizacji wszelkiego rodzaju szkoleń i kursów. Przede wszystkim chodzi o kursy prowadzone przez instruktorów Harcerskiej Szkoły Ratownictwa, czyli potocznie zwane kursy na brązową blachę. Instruktorzy HSR często współpracują z harcerzami, którzy już odznakę posiadają. Tacy harcerze tworzą kadrę pomocniczą. Kadra pomocnicza pomaga w przygotowywaniu gier, ćwiczeń, pozoracji, przeprowadzaniu egzaminu itp. Bez pomocy tych osób, sprawne przeprowadzenie kursu byłoby niemożliwe. Osoby pomagające w prowadzeniu kursu mają przez cały czas kontakt z pierwszą pomocą i dzięki takiemu rozwiązaniu ich wiedza jest ciągle aktualna. Niejednokrotnie okazuje się, że harcerze pomagający w prowadzeniu kursów, wyjeżdżają na kursy instruktorów HSR i po pewnym czasie sami prowadzą kursy. Oczywiście nie musi to być pomoc w kursach na brązową odznakę. Przez cały rok wiele środowisk potrzebuje pomocy w organizacji gier ratowniczych, zawodów, biegów patrolowych czy zbiórek o tematyce ratownictwa czy pierwszej pomocy.


Strona 47

JAK ZORGANIZOWAĆ GRĘ RATOWNICZĄ?

1.CEL

Zwykle celem nadrzędnym gry ratowniczej jest utrwalenie i sprawdzenie wiedzy i umiejętności z zakresu udzielania pierwszej pomocy, a także praktyczne wyuczenie zachowania w miejscu wypadku. Gra ratownicza może także uczyć jej uczestników zespołowego działania, sprawnej oceny sytuacji, wyciągania wniosków i podejmowania decyzji. Każda gra musi mieć także swój konkretny cel, wynikający z fabuły lub symulowanej sytuacji. Ten cel powinien być jasno określony i jednoznaczny dla organizatorów i uczestników.

2. WYBÓR MIEJSCA Grę można przeprowadzić wszędzie - w lesie, w mieście, w szkole itp. Najważniejsze, aby organizatorzy gry dobrze poznali teren i stwierdzili, że nie ma na nim miejsc, które mogą stanowić zagrożenie dla uczestników. Przeprowadzana gra nie może przeszkadzać okolicznym mieszkańcom czy innym użytkownikom danego terenu. W przypadku dużej gry ratowniczej, szczególnie kiedy pozorowane są prawdopodobne sytuacje wypadkowe, organizatorzy powinni uprzedzić mieszkańców lub osoby przebywające na danym terenie, że nie trzeba wzywać pogotowia, straży lub policji, ponieważ odbywają się tu tylko ćwiczenia harcerskie.

3. CZAS Należy określić czas przewidziany na grę (godzinę rozpoczęcia i zakończenia). Dobry pomysł na rozpoczęcie gry to ogłoszenie alarmu. Wcześniej należy zapoznać harcerzy (uczestników) gry z zasadami postępowania alarmowego. Bardzo ważne jest ustalenie sygnału, który ogłosi czas powrotu uczestników gry do bazy.

4. FABUŁA Powinna być wiarygodna i dostosowana do miejsca, w którym odbywa się gra. Może to być któraś z poniższych historii:

• W pobliżu katapultował się pilot. Mógł zawisnąć na drzewie lub leży gdzieś na polanie czy łące. Jest przytomny, ale nie może się poruszać. Może wysyłać sygnał (np. latarką lub gwizdkiem), dzięki któremu ratownicy mogą do niego trafić. Wariant gry może zakładać, że pilot jest nieprzytomny - wtedy organizatorzy gry powinni określić na mapie teren, na którym należy go szukać.

• Na kąpielisku tonie człowiek. Należy się nim zająć po tym, jak ratownik WOPR wyciągnie go z wody. Można także przyjąć wariant, że nie ma ratownika i harcerze muszą sami zastosować sprzęt ratowniczy (koło ratunkowe, rzutkę itp.). Trzeba pamiętać, że jeśli nawet w fabule gry nie występuje ratownik WOPR, to koniecznie powinien się on znaleźć na kąpielisku w czasie trwania gry, aby czuwać nad bezpieczeństwem uczestników.

• Turyści zgubili się w lesie. Są przemarznięci, zmęczeni, a jeden z nich jest ciężko poszkodowany, co utrudnia im dotarcie do bazy. O zdarzeniu uczestnicy gry dowiadują się od jednego z turystów, który wyruszył po pomoc lub otrzymują wiadomość przez telefon komórkowy.

• Miał miejsce wypadek samochodowy, pasażerowie odnieśli różne obrażenia. Organizatorzy gry muszą pamiętać, że samochód powinien stać na drodze, która jest rzadko uczęszczana, należy też zapobiec sytuacji, w której przypadkowe osoby zawiadomią pogotowie lub policję.

• Grupa młodzieży wracała z dyskoteki, doszło do bójki, w której są osoby ciężko poszkodowane. Kiedy ratownicy docierają na miejsce, kłótnie i szarpanina jeszcze trwają. Ratownicy muszą zwrócić szczególną uwagę na swoje bezpieczeństwo.


Strona 48

• Rowerzysta zderzył się z pieszym lub innym rowerzystą. • Dzieci wykopały z ziemi niewypał. Doszło do niewielkiej eksplozji. Należy zabezpieczyć teren

wypadku. • Gra z elementami wojennymi. Na teren wroga mieli być zrzuceni z samolotu nasi agenci.

Niestety, samolot został zestrzelony, ale agenci wyskoczyli i znajdują się na terytorium wroga. Należy przedostać się przez strzeżoną granicę, znaleźć agentów, udzielić im pomocy i odtransportować do bazy, przez granicę. Siły wroga mogą eliminować ratowników, np. przez zerwanie "życia" (opaski), dotknięcie. Organizując taką grę, trzeba pamiętać, że wróg nie powi-nien wyeliminować wszystkich ratowników - wtedy gra zostałaby pozbawiona swego podstawowego celu.

• Na drodze publicznej nastąpiło zderzenie cysterny przewożącej chlor z autobusem szkolnym. Rannych zostało ponad 30 osób. Kolejne 30 osób porażone jest substancją chemiczną. Ratownicy muszą użyć sprzętu ochrony osobistej, rozwinąć kurtynę wodną zapobiegającą rozprzestrzenianiu się skażenia, rozpoznać skażenie i określić strefę skażoną, dokonać segregacji poszkodowanych, rozwinąć punkty pomocy medycznej i punkty dezaktywacji skażeń.

5. OBSŁUGA GRY Należy ustalić, ile osób jest potrzebnych do wcześniejszej organizacji gry i obsługi w czasie jej trwania. Znaczna część obsługi to zwykle pozoranci-poszkodowani, często potrzebne są także osoby, które powiadamiają o wypadku. Rzecz jasna, liczba obsługi zależy od liczby uczestników (osób, patroli). Jeśli pozorantami są instruktorzy HSR lub inne osoby wykwalifikowane w udzielaniu pomocy mogą być również sędziami w grze. Kiedy jednak symulantami są np. uczestnicy obozu czy harcerze z innej drużyny, musimy zapewnić sędziów-obserwatorów. Prawie każdy scenariusz gry wymaga także udziału koordynatora (np. w punkcie przyjmowania rannych, odbierającego meldunki drogą radiową itp.). Fabuła zawierająca elementy walki lub przekradania się przez teren nieprzyjaciela wymaga zaangażowania kolejnych osób.

6. PRZYDZIAŁ ZADAŃ Zanim rozpocznie się gra, należy jasno określić zadania obsługi i uczestników (poszczególnych osób, patroli lub zastępów). Obsługa gry zajmuje się zwykle przygotowaniem fabuły i sformułowaniem zasad gry, określeniem i upozorowaniem urazów, przygotowaniem potrzebnego sprzętu, a później oceną i omówieniem przebiegu gry. Zadaniem uczestników jest odnalezienie poszkodowanych, udzielenie im pomocy, transport do szpitala, czasem także organizacja szpitala polowego lub punktu pierwszej pomocy. Jeśli chcemy, aby gra była dynamiczna, musimy zaplanować większą liczbę poszkodowanych niż ratowników.

7. ZAKOŃCZENIE Po zakończeniu gry należy zebrać wszystkie zaangażowane osoby. Najlepiej, jeśli uczestnicy mogą opowiedzieć o swoim udziale w grze, wyjaśnić, komu i w jaki sposób pomogli. Swoje oceny wypowiadają sędziowie (oceny powinny być rzeczowe, a krytyka zawsze konstruktywna). Uczestnicy gry powinni dowiedzieć się nie tylko o tym, co zrobili źle, ale jak powinni postąpić poprawnie. Oceniający nie powinni także zapomnieć o pochwałach.

8. BEZPIECZEŃSTWO Należy bezwzględnie zadbać o bezpieczeństwo ratowników i obsługi gry. Nie organizujemy gier ratowniczych w pobliżu dróg szybkiego ruchu lub w terenie, który może stanowić z jakiegoś powodu zagrożenie. W czasie gry nie stosuje się sprzętu, który mógłby za- . grozić ratownikom. Stopień


Strona 49

trudności gry, warunki terenowe i zadania powinny być dostosowane do wieku i możliwości uczestników (np. fabuła gry organizowanej dla piętnastolatków nie powinna zakładać konieczności długiego transportu poszkodowanych).

9. SPRZĘT I MATERIAŁY Z reguły potrzebne są kompletnie wyposażone torby pierwszej pomocy, nosze, materiały do pozoracji ran, w większych grach sprzęt do zorganizowania szpitala polowego lub punktu pierwszej pomocy. W przypadku pozoracji skażeń konieczny jest także sprzęt służący do ich wykrywania oraz odpowiednia odzież ochronna.


Strona 50

HARCERSKA SZKOŁA RATOWNICTWA

Harcerska Szkoła Ratownictwa zwana w skrócie HSR powstała w 1996r. Początkowo funkcjonowała jako Inspektorat Harcerskich Drużyn Ratowniczych i Medycznych na szczeblu centralnym. Dopiero później przybrała swoją aktualną nazwę.

Głównym celem szkoły jest propagowanie idei niesienia pomocy oraz promowanie zdrowego trybu życia. Głównym narzędziem do realizacji celów, było stworzenie systemu odznak Ratownika Medycznego ZHP. Początkowo każda odznaka miała przypisaną partię wiedzy i umiejętności, którą harcerz musiał posiąść w celu zdobycia odznaki. Z biegiem czasu wymagania ujednolicono i pozostały one prawie niezmienione do dnia dzisiejszego. Odznaka w stopniu I czyli złota przyznawana jest tylko za zasługi, w stopniu II czyli srebrna nazywana instruktorską oraz w stopniu III czyli brązowa. Wprowadzenie odznak okazało się strzałem w dziesiątkę. Potocznie nazywane "blachy" stały się bardzo popularne. Wielu środowiskom zależało na zorganizowaniu kursu.

Oczywiście program kursów pod względem merytorycznym jest konsultowany ze specjalistami, którzy mają kontakt z ratownictwem np. lekarzami, pielęgniarkami, ratownikami, strażakami i wieloma innymi. Szkoła z roku na rok funkcjonuje na coraz to wyższym poziomie. Każdego roku odbywają się kursy instruktorskie zarówno zimą jak i latem. Raz w roku organizowane są warsztaty dla harcerzy, którzy już posiadają uprawnienia instruktorskie. Ratownictwo jest dziedziną, która systematycznie ulega zmianom i wprowadzaniem nowych rozwiązań. Szkoła dba o to, aby wiedza przekazywana na kursach była aktualna z wszelkimi nowościami w ratownictwie. To właśnie w szkole pojawił się pomysł stworzenia w chorągwiach inspektoratów, które współpracowałyby z harcerzami, którzy mają brązowe odznaki.

O szkole można by pisać jeszcze bardzo długo. Chciałbym jednak aby każdy z nas wiedział czym jest szkoła i jak ważną funkcję odgrywa. Jeżeli ktoś pyta mnie o pierwsze skojarzenie jakie nasuwa mi się z HSR-em odpowiadam, że "ludzie". Szkoła składa się przede wszystkim z harcerzy. W szkole nie ma znaczenia z jakiego zakątka kraju pochodzisz. Kilometry nie mają najmniejszego znaczenia. Instruktorzy często przejeżdżają całą Polskę aby tylko wziąć udział w trzy dniowym kursie. Ktoś z boku może patrzeć ze zdziwieniem i zadać pytanie "Dlaczego to robimy?" Uważam, że każdy z nas ma własny powód. Osobiście nie potrafię jednoznacznie odpowiedzieć na to pytanie. Jest wiele powodów. Z resztą odpowiedź nie jest tu chyba najważniejsza. Z całą pewnością w szkole jest coś co fascynuje i przyciąga. Każdy odkrywa to z innej strony i czerpie z tego wewnętrzną przyjemność.

Dużą rolę w tworzeniu szkoły odegrali hm. Rafał Klepacz, pierwszy szef HSR, hm. Katarzyna Krawczyk aktualna szefowa HSR oraz hm. Monika Matusiak. Od nich zaczęła się nasza przygoda z ratownictwem. Może to oni mają w sobie magiczną siłę, która przyciąga ludzi?!

Jeżeli chcesz dowiedzieć się czegoś więcej o Harcerskiej Szkole Ratownictwa zapraszam na stronę internetową:

www.zhp.org.pl/hsr/

http://www.zhp.org.pl/hsr/


Strona 51

INSPEKTORAT RATOWNICZO – MEDYCZNY

Inspektorat ratowniczy jest jednostką, która tworzona jest na terenie chorągwi i podlega

Wydziałowi Specjalności. Pomysł stworzenia inspektoratów powstał oczywiście w Harcerskiej Szkole Ratownictwa. Pewnie jesteście ciekawi jak do tego doszło?! Otóż odpowiedź jest bardzo prosta. HSR istnieje już kilka lat. W tym czasie organizowano bardzo wiele kursów na terenie całego kraju. Wszystko szło ładnie i sprawnie, ale nikt nie spodziewał się komplikacji. Niestety nic nie jest doskonałe. Ratownictwo jak wiele innych dziedzin życia ulega bezustannym zmianom i nowelizacjom. W związku z tym wiele środowisk zgłaszało do HSR-u potrzebę organizacji warsztatów, które pozwolą harcerzom, którzy mają już odznakę na przypomnienie wiadomości i zweryfikowanie już nabytych doświadczeń z nowymi. HSR jednogłośnie stwierdził, że faktycznie takie warsztaty są potrzebne. Niestety nagle na szkołę spłynęło zbyt wiele obowiązków. Postanowiono więc stworzyć inspektoraty, które przejęłyby część obowiązków szkoły. Praktyka pokazała, że pomysł był bardzo dobry. Do głównych zadań inspektoratów należą:

• prowadzenie ewidencji kursów na Odznakę Ratownika Medycznego ZHP w stopniu III, • wydawanie harcerzom kończącym z wynikiem pozytywnym kurs BORM odznak i legitymacji, • koordynowanie szkoleń ratowniczych na terenie chorągwi objętej działalnością inspektoratu, • pomoc w organizowaniu zabezpieczenia medycznego imprez wewnątrz związkowych i nie tylko, • wspieranie pod względem metodycznym gromad zuchowych, drużyn harcerskich i

starszoharcerskich, które chcą realizować program związany z ratownictwem, • organizacja kursów pierwszej pomocy zarówno dla harcerzy jak i osób nie zrzeszonych, • popularyzacja problematyki związanej z ochroną ludności, a zwłaszcza zachowań w sytuacjach

niebezpiecznych i krytycznych, • współpraca z profesjonalnymi służbami ratowniczymi, • organizacja warsztatów dla Ratowników Medycznych ZHP, • organizacja zawodów ratowniczych na terenie chorągwi.


Strona 52

Notatki

ÓW METODYCZNYCH POMOCNYCH W ORGANIZACJI ZAJĘĆ Metodyka została stworzona po to, aby przede...

Documents

Transcript of ÓW METODYCZNYCH POMOCNYCH W ORGANIZACJI ZAJĘĆ Metodyka została stworzona po to, aby przede...