Nowe wyznania w Europie1. Przyczyny kryzysu w Kościele na przełomie XV i XVI wieku:

a) symonia – kupowanie stanowisk i godności kościelnych,b) nepotyzm – obsadzanie wyższych urzędów swoimi krewnymi oraz bliskimi znajomymi, c) sprzedaż odpustów – sprzedaż rozgrzeszenia,d) gromadzenie przez duchownych majątku,

2. W 1517 r. z otwartą krytyką niemoralności w Kościele wystąpił niemiecki zakonnik Marcin Luter (wedle legendy na drzwiach kościoła w Wittenberdze miał przybić kartę z 95 tezami dotyczącymi najważniejszych problemów religijnych).

3. Reformacja to zapoczątkowany przez M. Lutra ruch mający na celu odnowę Kościoła. a) w 1529 r. książęta niemieccy zaprotestowali przeciwko potępieniu nauk Lutra, co chciał uczynić

katolicki cesarz Karol V (stąd tych, którzy popierali reformację nazywano protestantami),b) wojny religijne między katolikami a protestantami w Rzeszy Niemieckiej zakończył w 1555 r.

pokój w Augsburgu – na jego mocy postanowiono, że Niemcy uległy podzieleniu na terytoria katolickie i protestanckie według zasady „cuius regio, eius religio” („czyj kraj, tego religia”),

4. Najważniejsze wyznania protestanckie:a) Luteranizm – założyciel: Marcin Luter (1517 r.); odrzucenie kultu Matki Bożej oraz świętych;

odrzucenie zwierzchnictwa papieża i biskupów; tylko Pismo Święte jest źródłem objawienia; uznawanie tylko dwóch sakramentów: chrztu oraz Komunii św.;

b) Kalwinizm – założyciel: Jan Kalwin (1536 r.); na tle innych wyznań protestanckich wyróżniał się nauką o predestynacji – oznaczała ona, że to czy dana osoba będzie zbawiona czy potępiona zostało z góry określone przez Boga; w Kościele kalwińskim stanowiska obsadzano w wyniku demokratycznych wyborów,

c) Anglikanizm – założyciel: król Henryk VIII (1534 r.); na czele Kościoła anglikańskiego stoi król; odrzucenie celibatu; współcześnie stanowiska kapłańskie mogą piastować też kobiety

5. Najbardziej radykalnym odłamem protestanckim w Europie był unitarianizm (zwany też arianizmem) – nie uznawał Trójcy Świętej oraz boskości Chrystusa.

6. Skutki reformacji:a) dochodziło do powstań chłopskich skierowanych przeciwko biskupom katolickim, jak i

świeckim feudałom,b) wybuchły krwawe wojny religijne między katolikami a protestantami,c) dzięki wpływom protestantów zaczęto zauważać wartości niedoceniane przez katolików, jak np.

przedsiębiorczość i oszczędność,