Uzalenienie od alkoholu

dr n. med. Dariusz Mazurkiewicz

SILNA, NATRTNA POTRZEBA SPOYWANIA ALKOHOLU (gd alkoholu). Sformuowanie "gd alkoholowy" uywane jest dla okrelenia stanu charakteryzujcego si wzmoon i trudn do oparcia chci wypicia alkoholu, czy upicia si. Jest to zjawisko poczone z narastajcym napiciem, niepokojem, rozdranieniem. "Gd" moe wystpi w rnych sytuacjach, miejscach, okolicznociach kojarzonych z alkoholem, te po wypiciu niewielkiej iloci alkoholu, wraz z objawami zespou abstynencyjnego, moe te wiza si z pragnieniem intensyfikowania przeywanych uczu. Niektrzy uwaaj i gd jest pojciem hipotetycznym i nie istnieje, poniewa nie mona stwierdzi jego obecnoci poprzez obiektywne kryteria, takie jak pomiary fizjologiczne, czy biochemiczne. Godu alkoholowego nie jest w sianie zrozumie ten, kto go nie przeywa. Gd alkoholowy jest jednym z gwnych mechanizmw wywoujcych chorob.

UPOLEDZONA ZDOLNO KONTROLOWANIA PICIA ALKOHOLU (trudno w unikaniu rozpoczcia picia trudnoci w zakoczeniu picia, albo problemy z kontrolowaniem do wczeniej zaoonego poziomu). Po wypiciu pierwszej porcji alkoholu pojawia si niemono skutecznego decydowania o iloci wypijanego alkoholu i o momencie przerwania picia. Nie pojawia si ona nagle. Osoby pijce w sposb umiarkowany potrafi w peni kontrolowa ilo, czstotliwo i okolicznoci spoywanego alkoholu. Dobrze wiedz ile mog wypi, z kim i w jakich sytuacjach. Wanym etapem rozwijajcego si upoledzenia kontroli nad piciem jest picie alkoholu w pracy. Kiedy dana osoba zauway, i ma problem z piciem, prbuje kontrolowa swoje picie. Po pierwszych kieliszkach wystpuje specyficzny gd, co powoduje i prby kontrolowanego picia s nieudane.

PICIE ALKOHOLU W CELU ZAGODZENIA, ALBO ZAPOBIEENIA ALKOHOLOWEMU ZESPOOWI ABSTYNENCKIEMU ORAZ SUBIEKTYWNE POCZUCIE SKUTECZNOCI TAKIEGO POSTPOWANIA. U osoby uzalenionej z chwil, gdy mija dziaanie alkoholu, pojawiaj si dokuczliwe objawy zespou abstynencyjnego. Organizm, ktrego wszystkie przemiany biochemiczne zostay podporzdkowane alkoholowi domaga si gwatowanie nowej porcji alkoholu. Jest to przyczyna reintoksykacji - "klinowania", zaczynajcego kady nastpny dzie picia. Dostarczony organizmowi alkohol powoduje zmniejszenie objaww abstynencyjnych ustpienie blw, przywrcenie energii, umoliwia koncentracj i mylenie. Przywraca "normalne" funkcjonowanie. Trwa to krtko, poniewa alkohol jest stopniowo eliminowany z organizmu, a objawy pojawiaj si na nowo. Moe tu te wystpowa lk, przeraenie "jak si nie napij to si co zego ze mn stanie", takie przekonanie moe wynika z wczeniejszych dowiadcze. Wwczas nastpuje uzupenienie alkoholu.

OBJAWY ABSTYNENCYJNE (drenia miniowe, nadcinienie ttnicze, tachykardia nudnoci, wymioty, biegunki, bezsenno, rozszerzenie renic, wysuszenie luzwek wzmoona potliwo, zaburzenia snu, nastrj draliwy lub obniony, lki). Kade naduycie alkoholu zaburza funkcjonowanie organizmu czowieka, co prowadzi dc tego, e nastpnego dnia po upiciu odczuwa si ble gowy, oglne rozbicie, rozdranienie kopoty z koncentracj uwagi, niezdolno do duszego wysiku fizycznego i umysowego nudnoci, czasem wymioty. Popularnie ten stan jest nazywany kacem - medycznie s te objawy zatrucia.

ZMIENIONA (NAJCZCIEJ ZWIKSZONA) TOLERANCJA ALKOHOLU (dawka alkoholu nie przynosi oczekiwanego efektu, potrzeba spoywania wikszych dawek alkoholu dla wywoania oczekiwanego efektu). Tolerancja - to zdolno ywego organizmu do znoszenia bez przeszkody dla niego (do pewnej granicy) bodcw chemicznych, fizycznych i biologicznych. Tolerancja na alkohol jest rna u poszczeglnych osb. Moe si zmienia te u tej samej osoby, zalenie od warunkw zewntrznych, czy wewntrznych. Kady z pijcych mia okazj sprawdzi, jak mia tolerancj na alkohol. Dla jednych bya to setka wdki, dla innych wiksza lub mniejsza ilo. Organizm zaczyna si wwczas broni, reagujc np. wymiotami. W ten sposb daje do zrozumienia, e nastpnych porcji alkoholu nie chce przyjmowa, bo jest zatruty. Wzrost tolerancji moe nastpi w sposb niezauwaalny. Dzieje si tak wwczas, gdy osoba nie przyzwyczajona do alkoholu wypija jednorazowo du ilo alkoholu, wywoa to siln reakcj przystosowawcz organizmu, co powoduje przyjmowanie alkoholu bez objaww zatrucia Wzrost tolerancji jest charakterystyczny dla pocztkw uzalenienia. Stopniowo wzrasta zdolno przystosowania si organizmu do stanu zatrucia (intoksykacji). Alkohol, ktry dostaje si do organizmu, zostaje szybciej rozoony, robi miejsce dla nastpnej porcji - osoba moe wypi duo i nie bdzie pijana. O wzrocie tolerancji mwi si wwczas, gdy poprzednio zaywana dawka daje sabszy efekt. Wysoka tolerancja na alkohol utrzymuje si przez dugi czas, nawet przez wiele lat. Zaley od dyspozycji psychofizycznych, intensywnoci picia oraz jego modelu. W miar dalszego picia, w miar rozwoju uzalenienia - tolerancja si obnia.

ZAWENIE REPERTUARU ZACHOWA ZWIZANYCH Z PICIEM ALKOHOLU DO l-2 WZORCW. 0 zaweniu repertuaru moemy powiedzie wtedy, gdy dana osoba pije w sposb charakterystyczny dla siebie, np. rozpoczyna picie z konkretnym zawsze okrelonym zamiarem, ma charakterystyczny dla siebie sposb picia. Jest to np. picie w konkretnych, podobnych do siebie sytuacjach (picie weekendowe), picie z osobami o duo niszym statusie spoecznym ( osoba majca dobr pozycj spoeczn - gdy zaczyna pi nie jest dla niej wane z kim pije - pije np. na melinie)

POSTPUJCE ZANIEDBYWANIE ALTERNATYWNYCH DO PICIA PRZYJEMNO ZACHOWA I ZAINTERESOWA. Obecno alkoholu w yciu codziennym staje si czym bardzo wanym, duo uwagi i zabiegw jest skoncentrowanych wok okazji do picia i dostpnoci alkoholu. Poczynajc od picia towarzyskiego, w ktrym wane s rozmowy, ludzie, spotkania a alkohol nie jest najwaniejszy - istnieje moliwo zrezygnowania z alkoholu na rzecz innych zaj. Jednak przy wchodzeniu w uzalenienie i dostrzeeniu, e alkohol daje pewne "korzyci" alkohol staje si bardzo wany w yciu. Wtedy to rodzina schodzi na drugi plan, rwnie zainteresowania, hobby i inne yciowe cele i pragnienia przestaj si liczy i s coraz mniej wane. Duo energii i miejsca zabieraj myli o alkoholu, moliwo wypicia, poszukiwanie okazji i sposobnoci do picia. Planowanie ile kto zdoa wypi i dbao, by alkoholu nie zabrako. Alkohol staje si jedynym celem w yciu pomimo ponoszonych konsekwencji (czsto nie dostrzeganych). Na nic zdaj si obietnice alkoholika, e nie bdzie pi, gdy notorycznie amie on swoje przyrzeczenia.

PICIE ALKOHOLU POMIMO OCZYWISTEJ WIEDZY O JEGO SZCZEGLNEJ SZKODLIWOCI DLA ZDROWIA PIJCEGO. O wystpieniu tego kryterium moemy mwi wtedy, gdy dana osoba wie i alkohol pogarsza jego stan zdrowia, a pomimo ponoszonych konsekwencji nadal spoywa alkohol. Nie chodzi tu o ogln orientacj, co do szkodliwoci alkoholu jak moemy usysze w rodkach masowego przekazu, a raczej konkretn informacj uzyskan np. od lekarza, e dane schorzenie jest konsekwencj naduywania alkoholu.

INNE ZABURZENIA: "palimpsesty alkoholowe" - powtarzajce si epizody "urwanych filmw", "przerw w yciorysie", luki w pamici - tzw. okresy alkoholowych zaburze pamici zwizanych z piciem, prby zapanowania nad piciem (np. ograniczenie sobie pory picia, rodzaju trunku, dobrowolne podejmowanie okresowej abstynencji w celu picia bez obaw w przyszoci; cigi picia, nawroty picia po okresach abstynencji, zaprzeczanie uzalenieniu (dana osoba nie uwaa si za alkoholika), nasilony lk, ataki paniki bez powodu, psychozy alkoholowe, prby samobjcze (samouszkodzenia mog potwierdza uzalenienie w zalenoci od modelu picia).

KRYTERIA UZALENIENIA OD ALKOHOLU WEDUG PODRCZNIKA DIAGNOSTYCZNO STATYSTYCZNEGO DO BADANIA ZABURZE OSOBOWOCI DSM-IV Nieprawidowy wzorzec picia alkoholu prowadzcy do klinicznie znaczcych uszkodze lub zaburze psychicznych, a manifestujcy si przynajmniej trzema z poniszych objaww w cigu ostatniego roku: 1. Wzrost tolerancji przejawiajcy si ktrymkolwiek z poniszych objaww: a. Potrzeba zwikszania dawek alkoholu w celu uzyskania intoksykacji lub podanego efektu. b. Zmniejszony efekt dziaania alkoholu przy wypijaniu tej samej dawki. 2. Zesp abstynencyjny przejawiajcy si ktrymkolwiek z poniszych objaww: a. Charakterystyczny zespl abstynencyjny. b. Picie alkoholu w celu uniknicia lub zagodzenia zespou abstynencyjnego. 3. Picie alkoholu w wikszej iloci lub duej ni zakadano przed rozpoczciem picia. 4. Staa potrzeba albo nieudane prby przerwania picia alkoholu. 5. Przeznaczanie znacznej iloci czasu na usiowania zdobycia alkoholu (np. na dalekie wyprawy do nocnych sklepw), picie go, bd dochodzenie do siebie po wypiciu. 6. Rezygnacja lub znaczne ograniczenie aktywnoci spoecznej, zawodowej lub rekreacyjnej z powodu picia. 7. Kontynuowanie picia mimo wiedzy o przewlekych lub nawracajcych kopotach zdrowotnych lub psychicznych spowodowanych lub nasilanych przez picie alkoholu (np. picie mimo wiedzy o zaostrzaniu przez alkohol choroby wrzodowej).

ICD-10 F10.- Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane uyciem alkoholu. F11.- Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane uywaniem opiatw F12.- Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane uywaniem kanabinoli F13.- Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane przyjmowaniem substancji nasennych i uspakajajcych F14.- Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane uywaniem kokainy F15.- Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane uywaniem innych ni kokaina rodkw pobudzajcych w tym kofeiny F16.- Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane uywaniem halucynogenw F17.- Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane paleniem tytoniu F18.- Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane odurzaniem si lotnymi rozpuszczalnikami organicznymi. F19.- Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane naprzemiennym przyjmowaniem rodkw wyej wymienionych (FF10-F18) i innych rodkw psychoaktywnych Naley kodowa tu uywanie dwu tub wicej rodkw, jeli nie mona oceni, ktry z nich przyczyni si gwnie do pojawienia .si zaburzenia. Tu take naley kodowa przypadki, gdy nie jest moliwa identyfikacja przyjmowanego rodka lub rodkw. Wicie bowiem osb przyjmujcych kilka rodkw nie umie dokadnie ich okreli. Obejmuje: naduywanie rodkw BNO

F10.0 Ostra intoksykacja ( Ostre zatrucie) Jest to stan wystpujcy po przyjciu substancji psychoaktywnej, ktry przejawia si zaburzeniami poziomu wiadomoci, procesw poznawczych, spostrzegania, afektu lub zachowania, a take innych funkcji i reakcji psychofizjologicznych. Zaburzenia te s bezporednim nastpstwem farmakologicznego dziaania rodka, w miar upywu czasu ustpuj one cakowicie o ile nie doszo do uszkodzenia tkanek lub innych powika. Powikaniami tymi mog by urazy, zachynicie si wymiotami, majaczenie, piczka, drgawki i inne. Charakter tych powika zaley od rodzaju rodka i sposobu jego uycia. Stan ostrego upojenia alkoholem "Bad trips" (ze podre) po przyjciu rodka Upojenie BNO Patologiczna intoksykacja Stany transu i optania w nastpstwie zatrucia rodkiem psychoaktywnym

F10.1 Szkodliwe uywanie. (Nastpstwa szkodliwego uywania substancji) Kategoria ta okrela szkodliwy dla zdrowia sposb uywania rodka psychoaktywnego. Moe by to szkoda somatyczna (np. zapalenie wtroby) lub psychiczna (epizody depresyjne wtrne wobec gbokiego upicia si alkoholem).

F10.2 Zesp uzalenienia Zesp ten skada si z objaww behawioralnych, fizjologicznych i zmian procesw poznawczych, ktre pojawiaj si w toku wielokrotnego uywania rodka. Zesp charakteryzuje si siln potrzeb przyjmowania rodka, trudnociami kontrolowania tego zachowania, uporczywym uywaniem wbrew szkodliwym nastpstwom, przedkadaniem przyjmowania rodkw ponad inne zajcia i zobowizania, zwikszon tolerancj i niekiedy wystpowaniem objaww zespou abstynencyjnego. Zesp uzalenienia moe wiza si z przyjmowaniem okrelonego rodka (np. tytoniu, alkoholu, diazepamu), klasy rodkw okrelonego typu (np. opiatw) lub szerokiego wachlarza rnych farmakologicznie rodkw. Przewleky alkoholizm Dipsomania Uzalenienie od lekw

F10.3 Zesp odstawienia (Zesp abstynencyjny) Zesp abstynencyjny stanowi grup objaww o zmiennym skadzie i nasileniu, ktry rozwija si po zaprzestaniu lub znaczcym ograniczeniu cigego przyjmowania substancji psychoaktywnej. Pojawienie si objaww i przebieg zespou abstynencyjnego s ograniczone w czasie i zale od typu rodka psychoaktywnego i dawki stosowanej bezporednio przed zaniechaniem lub ograniczeniem przyjmowania rodka. Zesp abstynencyjny moe by powikany drgawkami.

F10.4 Zesp abstynencyjny z majaczeniem. Kategoria ta okrela sytuacj, gdy zesp abstynencyjny okrelony w pozycji czwartej 3 jest powikany majaczeniem zdefiniowanym w F05.-. Drgawki mog take wystpowa. Jeeli czynnikom organicznym przypisuje si znaczc rol w etiologii, zesp ten powinien by klasyfikowany w pozycji F05.8.

F10.5 Zaburzenia psychotyczne Do tych zaburze zalicza si zespoy objaww psychotycznych, wystpujce podczas zaywania substancji psychoaktywnej lub po zaprzestaniu przyjmowania. Pochodzenia ich nie mona sprowadzi wycznie do ostrego zatrucia, a jednoczenie nie s one czci zespou abstynencyjnego. Zespoy te charakteryzuj si omamami (najczciej suchowymi, ale mog wystpowa doznania z zakresu wicej ni jednego analizatora), znieksztaceniem spostrzegania, urojeniami (czsto paranoidalnymi lub przeladowczymi), zaburzeniami psychoruchowymi (pobudzeniem lub zahamowaniem) oraz zaburzeniami afektu, od ostrego lku do stanu ekstatycznego. wiadomo jest zwykle jasna, cho moe pojawia si jej nieznaczne przymglenie, ale nie w stopniu zamcenia. Alkoholowa: halucynoza zazdro paranoja psychoza BNO Nie obejmuje: rezydualne i pno ujawniajce si zaburzenia psychotyczne wywoane alkoholem lub dziaaniem innego rodka psychoaktywnego (F10-F19, pozycja czwarta kodu .7)

F10.6 Zesp amnestyczny Zesp ten cechuje si wybitnym i trwaym upoledzeniem pamici wieej (zapamitywanie przypominanie nowych informacji) i przypominanie dawniej nabytych informacji. Pami bezporednia (zdolno do zapamitywania i przypominania informacji bezporednio po ich prezentacji - w czasie nie duszym ni 5 sekund) jest zwykle zachowana, natomiast pami wiea jest znamiennie bardziej zaburzona ni pami dawna. Zaburzenia poczucia czasu chronologii zdarze, trudnoci w uczeniu si nowego materiau - s zwykle wyrane. Mog pojawia si konfabulacje, cho nie zawsze wystpuj. Inne funkcje poznawcze s zazwyczaj znacznie lepiej zachowane w porwnaniu z deficytami pamici. Zaburzenia amnestyczne wywoane alkoholem lub inn substancj psychoaktywn. Psychoza alkoholowa lub zesp Korsakowa, wywoane alkoholem lub innym rodkiem psychoaktywnym, albo nie okrelone. Nie obejmuje: psychoza lub zesp Korsakowa o niealkoholowej etiologii (F04)

F10.7 Zaburzenia zwizane z odroczonymi skutkami zaywania. (Rezydualne i pno ujawniajce si zaburzenia psychotyczne) Obejmuj one grup zaburze wywoanych przez alkohol lub substancje psychoaktywne, ktra cechuje si zmianami w zakresie funkcji poznawczych, afektu, osobowoci lub zachowania. Zmiany te utrzymuj si duej ni przypuszczalne, racjonalnie uzasadnione, bezporednie nastpstwa oddziaywania tych rodkw psychoaktywnych. Pocztek zaburzenia powinien by bezporednio powizany z przyjmowaniem rodka. Jeeli pocztek zaburze nastpuje pniej, to epizod mona kodowa w tej kategorii tylko wtedy, gdy s niewtpliwe dowody wiadczce o zwizku tego stanu z rezydualnym efektem rodka psychoaktywnego. Stan psychotyczny wymaga rnicowania z zaburzeniami typu reminiscencji alkoholowej (flashbacks), przy tym warto uwzgldni epizodyczny i czsto krtkotrway przebieg reminiscencji oraz fakt, e s one reprodukcj poprzednich dowiadcze zwizanych z alkoholem lub innym rodkiem psychoaktywnym. Otpienie alkoholowe BNO. Przewleky alkoholowy zesp mzgowy. Otpienie i inne agodniejsze postacie trwaego uszkodzenia funkcji poznawczych Powracanie przebytych dozna psychotycznych (flashbacks) Rezydualne i pno ujawniajce si zaburzenia psychotyczne wywoane rodkami psychoaktywnymi. Zaburzenia postrzegania po przyjciu rodkw halucynogennych. Rezydualne: zaburzenia afektywne. zaburzenia osobowoci i zachowania. Nie obejmuje: wywoany alkoholem lub innymi substancjami psychoaktywnymi: zespl Korsakowa (F10-F19 z wskazaniem pozycji czwartej .6) stan psychotyczny (F10-F19) z wskazaniem pozycji czwartej .5)

F10.8 Inne zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania F10.9 Niespecyficzne zaburzenia psychiczne i behawioralne. (Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania, nie okrelone)