www.pandm.org

1

Uszkodzenie odcinka szyjnego krgosupa typu smagnicie biczem WHIPLASH

Jest to uraz odcinka szyjnego krgosupa spowodowany nagym odgiciem gowy ku tyowi, a nastpnie jej gwatownym zgiciem do przodu, zazwyczaj podczas wypadku samochodowego (uderzenie w ty pojazdu). Uszkodzenie moe dotyczy mini, cigien, krkw midzykrgowych oraz nerww okolicy szyi. Urazy krgosupa mona podzieli w zalenoci od mechanizmu urazu.

1) Zgiciowy - dotycz najczciej odcinka szyjnego i piersiowego

W wyniku dziaania urazu nastpuje : Zamanie trzonu krgu Podwichnicie przednie krgu - widoczne na zdjciu bocznym krgosupa jako

uwypuklenie w miejscu uszkodzenia wizade; w miejscu urazu moe si pojawi poszerzenie wyrostka kolczystego

Uszkodzenie wizada podunego tylnego Uszkodzenie wizada midzykolczystego Zwichnicia staww - uszkodzenie niestabilne, przesunicie krgu ku przodowi (o 50% jego szerokoci) zwykle wskazuje na obustronne zwichnicie staww Zamania kompresyjne - zwykle zwizane z rozerwaniem wizade tylnych i z tego powodu niestabilne

2) Wyprostny - dotycz odcinka szyjnego krgosupa

W wyniku dziaania urazu nastpuje : Zamanie czci tylnych krgu Uszkodzenie wizada podunego przedniego Podwichnicie krgu Zamanie czci midzystawowej obrotnika Zamanie blaszki granicznej

www.pandm.org

2

Zamanie uku tylnego atlasu - zwykle stabilne, jeeli jest to uszkodzenie izolowane Zamanie dyslokacyjne - moe wystpi rwnie przy mechanizmie zgiciowym

urazu, gdy trzon krgu jest pchnity ku przodowi i pojawia si zgiciowe podwichnicie

3) Kompresyjny - dotycz odcinka szyjnego i ldwiowego krgosupa

W wyniku dziaania urazu nastpuje : Zamanie trzonw krgw

4) Rotacyjny

W wyniku dziaania urazu nastpuje : Zamania w obrbie bocznych czci krgw

Urazy w zakresie krgu C1 prowadz do obustronnego zamania ukw. Zamanie Jeffersona polega na zamaniu obejmujcym przedni i tylny uk krgu.

Mechanizm uderzenia

Uderzenie w ty pojazdu powoduje gwatowne poruszenie si tuowia w obrbie fotela do tyu. Nieruchoma gowa przesuwa si wic do przodu wzgldem tuowia, aby nastpnie bardzo gwatownym ruchem przemieci si do tyu, pocignita przez tuw. Odepchnity przez oparcie tuw, porusza si nastpnie do przodu, wywoujc znaczne odgicie gowy do tyu i ryzyko powstania uszkodzenia krgw szyjnych. Obserwowany w zwolnionym tempie ruch gowy przypomina wwczas uderzenie batem.

www.pandm.org

3

Uderzenie w przd Klatka piersiowa i ebra uderzaj w kierownice powodujc stuczenie lub zamanie klatki piersiowej. Uraz ten moe powodowa bl grnego odcinka plecw/krgosupa. Bl bdzie kierowa si wzdu eber, od przodu to tyu lub na odwrt. Pacjenci skar si na mrowienia ramienia lub rki pojawiajce si podczas angaowania w ruch klatk piersiow, dodatkowo poduszka powietrzna powoduje stuczenie eber i rozdarcie wizade trzymajcych je razem. Pasy mog powodowa uszkodzenia takie jak zwichnicie stawu barkowo-obojczykowego.Gowa podczas wypadku czsto uderza w lusterko prowadzc do skaleczenia i nadmiernego przeprostu szyi. uchwa uderza w kierownic lub lusterko w wyniku czego dochodzi do uszkodzenia dyskw w stawie skroniowo-uchwowym. Kolana wielokrotnie uderzaj o desk rozdzielcz powodujc uszkodzenie rzepki. Rce i nadgarstki trzymajce kierownice mog ulec nagemu przeprostowi lub nadmiernemu zgiciu prowadzc do zespou cieni nadgarstka lub zwknienia chrzstki (Triangular Fibrocartilage Complex - TFCC)

Uderzenie w ty Ten mechanizm urazu jest najbardziej powany, winne w tym ponosi gowa ktra nic nie robi aby si zatrzyma. Wyjtek stanowi nieistniejce lub ubogo dostosowane zagwki. Badania wykazuj e w mechanizmie tym uszkodzony zostaje segment C5-C6. Utrzymanie gowy wyprostowanej podczas urazu prowadzi do kompresji C5-C6 po obu stronach a w dalszej kolejnoci do zespou zapalenia staww midzywyrostkowych i utraty naturalnych krzywizn odcinka szyjnego. Pacjenci (pick-up kierowcy ) zgaszaj czsto e uderzaj gow w tyln szyb, tym samym uszkadzajc grn cz odcinka szyjnego. Utrzymanie gowy skierowanej w prawo moe powodowa nage zgicie w prawo i ty przenoszc wiele si kompresujcych na praw stron staww midzywyrostkowych. Odwrotna sytuacja zachodzi gdy gowa skierowana jest w lewo (przeniesienie si

www.pandm.org

4

kompresyjnych na lewo).Ucinicie nerww bdzie powodowa drtwienia kierujce si w d w obu koczynach grnych , zazwyczaj po tej stronie w ktr bya skierowana gowa. Nacignite zostaj M-O-S i m.dugi szyi.

Pacjent moe mie problemy z siadaniem prosto z powodu blu grnego odcinka plecw lub wystpujcego zamania. Osoba ktra miaa skrcone/ obrcone ciao doznaje uszkodzenia w stawie krzyowo-biodrowym.

Uderzenie w lewy bok Tzw.uderzenie od strony kierowcy powoduje nage zgicie szyi w lewo. Prowadzi to do rozcignicia po prawej stronie m.dwigacza opatki i czci grnej czworobocznego. Staw midzywyrostkowy po lewej stronie zostaje nagle zablokowany tym samym wywoujc zapalenie.Rzadziej gowa zginajc si wystarczajco mocno powoduje nage zamknicie przestrzeni midzykrgowych po lewej stronie powodujc ucinicie nerww z drtwieniem i mrowieniem biegncym w dl a do lewej rki. Gowa czsto uderza w boczn szyb powodujc uraz. Inne czci ciaa ktre ulegaj poszkodowaniu to : lewe rami, klatka piersiowa, staw barkowo-obojczykowy ( rzadkie jest uszkodzenie lewego stawu okciowego). Gdy osoba miaa dodatkowo skierowan gow w lewo dochodzi do uszkodzenia prawego minia M-O-S, a gdy ciao byo skierowane w lewo nage zgicie w lewo klatki piersiowej i krgosupa piersiowego powoduje stuczenie w lewej czci klatki piersiowej. Lewe biodro i miednica moe zosta popchnite w kierunku drzwi, powoduje to rozcignicie wizade stawu krzyowo-biodrowego, uszkodzona zostaje kotka przyrodkowa i wizado poboczne piszczelowe MCL.

Kilka przykadw konsekwencje w ukadzie ruchu I.MINIE

1) Misie dugi szyi (longus colli)

Czsto uszkodzony zostaje misie dugi szyi podczas mechanizmu wyprostnego.

www.pandm.org

5

Sabnie i moe powodowa e tama przednich mini karku przemcza si, w konsekwencji doprowadzi to moe do powanych problemw w szczce poprzez pocignicie stawu uchwowego. Jak wida na rysunku powyej misie jest umiejscowiony z przodu krgosupa. Twierdzi si e skurcz, napicie w tym miniu powoduje e wiele pacjentw z whiplashem traci normalne krzywizny w karku.

2) Misie mostkowo- obojczykowo-sutkowy (sternocleidomastoid)

Czsto uszkodzony zostaje podczas mechanizmu wyprostnego. Ten misie podtrzymuje gow podczas wstawanie z pozycji lecej. Trigger points tego minia mog by przyczyn blw gowy, nudnoci. Misie ten jest blisko zwizany ze stawem uchwowym, i jest czsto bolesny u pacjentw z tym syndromem. U pacjentw ktrzy rozwinli w wyniku urazu ustawienie gowy w protrakcji, ten misie moe sta si przeciony. Jak to si dzieje e misie ten przecia si i w wyniku tego wystpuj odczucia blowe, nudnoci czy bl uchwy? Misie dugi szyi oraz zginacze gbokie szyi s odpowiedzialne za pomoc miniowi m-o-s podczas unoszenie gowy. Jakkolwiek misie dugi szyi ulega uszkodzeniu z tak sam czstotliwoci jak m-o-s. Nie jest do koca zrozumiana przyczyna dlaczego misie dugi szyi pozostaje osabiony. W konsekwencji tego osabienia jego pomocnik, m-o-s przecia si. Pacjenci czsto skar si na ble ucha, wynika to z tego e nerw uszny wdruje na powierzchni minia m-o-s, ble gowy wynikaj z podranienia nerwu potylicznego w momencie gdy owija si wokoo m-o-s. Ostatecznie, pacjent moe si skary na zawroty gowy poniewa misie m-o-s jest bardzo istotny w dostarczaniu informacji dotyczcych rwnowagi do mzgu.

3) Misie pochyy (scalene)

www.pandm.org

6

Skada si z trzech czi : przednia , rodkowa, tylna. Przednia - odpowiada za unoszenie pierwszego ebra (pomocnik w oddychaniu) gdy gowa jest nieruchoma , lub gdy ebro jest nieruchome, ufiksowane zgina gow w przd i na boki oraz rotuje gow w przeciwnym kierunku. rodkowa jest podobna do poprzedniej , unosi pierwsze ebro do gry ,zgina i nieznacznie rotuje szyj. Tylna unosi drugie ebro, zgina i nieznacznie rotuje szyj. Misie ten moe by nieobecny lub rozcignity na trzecie ebro. Gdy misie pochyy jest ufiksowany od gry unosi pierwsze i drugie ebro ,aby sta si pomocnym miniem oddechowym. Dziaa od dou na krgosup , powoduje zgicie krgosupa po tej samej stronie, lub gdy minie pracuj po obu stronach zgicie jest nieznaczne. Rwnie naley zwrci uwag na gwne nerwy i naczynia zaopatrzeniowe biegnce przez te minie. Gdy minie te s napite, struktury te s cinite w wyniku czego wystpuj drtwienia, osabienie, uczucie zimna, oraz pogarsza si krenie w ramieniu. W wyniku urazu moe doj do TOS thoracic outlet syndrom (zespou grnego otworu klatki piersiowej). bdzie pniej

4) Inne

- m.patowaty gowy - m.pkolcowy gowy - m.pkolcowy szyi - m.skrcajce - m.wielodzielny

Misie wielodzielny odpowiedzialny jest za stabilizacje krgosupa. S to mae minie z drugiej strony gbokie

www.pandm.org

7

W szyi osabienie tych mini prowadzi do zmiany ustawienia prawidowych krzywizn, zburzenia stabilizacji i zespou zapalenia staww midzywyrostkowych facet joint syndrome

II.WIZADA Wizada utrzymuj koci i stawy szyi razem, podczas wypadku s podatne na uszkodzenie, rozcignicie, rozdarcie. S jak tama izolacyjna, ich rola polega na kontroli wykonywanego ruchu (chroni staw i nerwy przed nadmiernym zakresem ruchu ). Gdy waciwa ich funkcja wyganie lub wizado nie wygoio si pojawia si brak stabilizacji.

Wynikiem braku stabilizacji jest : - osabienie mini gbokich - zesp uciskowy nerww - zapalenie i bl staww

Oglne objawy uszkodzenia wizade : - trzask, chrupnicie, cieranie podczas wykonywania ruchw szyj - bl i skurcze (pogarsza si podczas wykonywania czynnoci ) - drtwienie i mrowienie w rkach lub stopach (pogarsza si podczas wykonywania czynnoci ) Pne objawy : - napicie mini - przyjcie zej postawy

III.STAWY

Najczstsze miejsca uszkodzenia :

- staw skroniowo-uchwowy - stawy midzywyrostkowe - C2- C3 , C6-C7 - staw barkowo-obojczykowy

www.pandm.org

8

- staw ramienny ( zamanie, zwichnicie ,stuczenie , deformacja, wysik krwi do stawu ) - staw kolanowy ( zamanie rzepki, uszkodzenie wizade krzyowych PCL/ACL, pobocznych MCL/LCL, kotek, chrzstki ) - odcinek piersiowo-ldwiowy (osabienie mini gbokich, brak stabilizacji, zamania ) - staw krzyowo-biodrowy (przykurcz m.gruszkowatego )

IV.NERWY - uszkodzenie splotu ramiennego - TOS (zesp grnego otworu klatki piersiowej) - carpal tunnel syndrome (zesp cieni nadgarstka) - zapalenie wok nerww - double crush syndrome ( nerwy podranione na wysokoci szyi lub barku s powodem obwodowego ucisku jak np.carpal tunel czy ucinicie nerwu okciowego

Ocena pacjenta 1) wywiad (mechanizm urazu, zasig blu)

2) badanie zakresu ruchomoci 3) badanie neurologiczne 4) badanie tkanek mikkich (ze szczeglnym uwzgldnieniem splenius cervisus, splenius

capitus, sub-occipitals, infraspinatus, levator scapula, semispinalis capitus, sternocleidomastoids, upper trapezius, subscapularis, rhomboids, i scalenes)

5) badanie ruchomoci poszczeglnych odcinkw (OA, AA, C2-C3, C3-C4, C4-C5, C5-C6, C6-C7, C7-T1)

6) ocena napicia nerww (czy istnieje zesp uciskowy) 7) ocena stabilizacji krgosupa (siy mini) 8) ocena postawy

www.pandm.org

9

Rehabilitacja :

- stretching minie przykurczonych, napitych - trakcja - mobilizacje - masa poprzeczny - praca na tkankach mikkich = rolling - pilates - neuromobilizacje - stosowanie konierza przy wystpujcej niestabilnoci - kinesiotaping - zimno, ciepo - TENS - akupunktura - akupresura - iniekcje (do stawu, wizade, nerwu)

Cele fizjoterapii :

- odtworzenie prawidowego zakresu ruchomoci - odtworzenie prawidowych krzywizn - praca nad stabilizacj (miejscowa, oglna) - przywrcenie prawidowego balansu miniowego (minie przykurczone/ rozcignite) - dziaanie przeciwblowe - praca nad prawidow postaw

Przykady

Stretching prawego i lewego m.dugiego szyi i grnej czci krgosupa szyjnego

1) pozycja siedzca wyprostowana, w uchw schowan przez cay czas wiczenia 2) delikatnie cofnij gow w lewo i wykonaj skon w prawo wytrzymaj 5 sekund 3) wykonaj skon gowy (nie szyi) w lewo, upewni si e uchwa jest cay czas schowana 4) powtrz to 2 razy utrzymujc teraz przez 15-20 sek. 5) pamita aby wykonywa skon gow nie szyj

www.pandm.org

10

Utrzymanie prawidowej krzywizny odcinka szyjnego poprzez zastosowanie zwinitego rcznika

Trakcja

Stretching m.gruszkowatego i ldwiowego

Prewencja Stosowanie odpowiednio dostosowanych zagwkw, lub specjalnych poduszek.

www.pandm.org

11

Bibliografia :

http://www.whiplashinfo.co.uk/index.html http://www.srisd.com/WhiplashInjury.html http://www.whiplash101.com/ http://www.theberries.ns.ca/ARchives/Whiplash.html http://www.burtchiropractic.com/personalinjury.asp http://www.kriegchiropractic.com/default.asp http://www.chiro.org/LINKS/cad.shtml http://vertigo-dizziness.com/english/whiplash_injury.html