USTROJE POLITYCZNE NA ŚWIECIE

Wykonali:Kacper PoprawaAlan CzyżewskiBartek Bidziński KL II d

CO TO USTRÓJ POLITYCZNY?

Ustrój polityczny - struktura organizacyjna, kompetencje i określone prawem wzajemne zależności organów państwa. Jednakże w innym ujęciu określenie dla dowolnej formy sprawowania władzy publicznej; zespół zasad dotyczących władzy publicznej w państwie, a także metod jej wykonywania.

DEMOKRACJA

Demokracja ateńska

forma ustroju polis ateńskiej, położonej w greckiej krainie Attyce. Zazwyczaj uważa się, że trwała od początków VI do połowy IV wieku p.n.e., z przerwami. W V wieku p.n.e. Według niektórych ocen, w Atenach okresu Peryklesa, obywatele z prawem głosu (demotes) stanowili około 40 tysięcy, spośród około 120 tysięcy ogółu ludności. Było to jedno z większych miast, gdyż w tamtych czasach sporej wielkości miasta liczyły ok. 10 tys. obywateli. Państwo to było pierwszą i w czasach starożytnych najważniejszą z demokracji. W języku greckim słowo "demokracja" od starożytności do dziś pełni też funkcję określenia "republika".

Główne cechy Podstawą demokracji ateńskiej były rządy większości, rotacyjność

urzędów i masowe uczestnictwo. Na zgromadzeniach wszyscy pełnoprawni obywatele płci męskiej brali udział w głosowaniu (demokracja bezpośrednia). Wszystkie najważniejsze decyzje o znaczeniu państwowym podejmowane były przez Zgromadzenie Ludowe. Głosowanie odbywało się w miejscach publicznych (agora, pnyks) zwykle przez podniesienie rąk, czasem przez fizyczny podział ("Wszyscy, którzy są za, idą na lewo"). W sytuacjach szczególnej wagi stosowano także inne metody, np wrzucenie kamieni. Głosować mogli tylko dorośli mężczyźni, mający status obywatela. Łącznie uprawnionych było ok. 30 tys. osób. Kobiety, dzieci, niewolnicy oraz obcokrajowcy, których wielu zamieszkiwało w Atenach, nie mieli prawa głosu. Prawem głosu nie dysponowali metojkowie. Istniało kilka przepisów i ograniczeń dotyczących władzy zgromadzenia, z wartym odnotowania Graphe Paranomon (także ustalonym przez zgromadzenie), które nie pozwalało na przyjęcie prawa sprzecznego z innym. Demokracja dla Ateńczyków znaczyła równość w podejmowaniu decyzji, nie zaś wybór osób (demokracja pośrednia). Przeciwnicy demokracji nazywali ją ochlokracją (gr. ochlos – tłum, motłoch), co odnosi się szczególnie do jej formy późniejszej, po Peryklesie.

Pojęcie demokracji

Nie ma ogólnie przyjętej definicji słowa demokracja. Znaczenie tego pojęcia uległo zmianie od starożytności. Również współcześnie istnieje wiele form ustrojów uznawanych za demokratyczne. Słowo demokracja używane jest obecnie nie tylko do określenia formy państwa, lecz również do metod sprawowania władzy czy sposobów podejmowania decyzji (np. demokracja pracownicza).

Pojęcie demokracji pochodzi z V w.p.n.e.. Starogreckie słowo δημοκρατία (demokratia) oznacza "rządy ludu". Na pojęcie to złożyły się słowa δῆμος (demos), oznaczające "lud" rozumiany jako ogół pełnoprawnych obywateli oraz κρατέω (krateo), czyli "rządzę".Starogreckie pojęcie demos ograniczone było do prawowitych, stałych mieszkańców gmin danego miasta-państwa, lub osób wywodzących się z nich, czyli ujętych w gminnych spisach obywateli (demos to także gmina).

W starożytności jako demokrację oznaczano ustrój polityczny istniejący w niektórych greckich polis, w szczególności w Atenach, przeciwstawiany monarchii (rządom jednej osoby) czy oligarchii,(rządom nielicznych). Ta opozycja nie jest już obecnie tak wyraźna. Współczesne rządy demokratyczne zawierają zarówno elementy oligarchii, jak i monarchii. Karl Popper definiował demokrację w kontraście do dyktatury czy tyranii. Głównym kryterium rozróżniającym było to, czy lud może kontrolować władzę bez konieczności przeprowadzania rewolucji.

Często pod pojęciem demokracji rozumie się demokrację liberalną, która jest jedną z odmian demokracji przedstawicielskiej. Zawiera ona takie elementy jak: pluralizm polityczny, równość wobec prawa, prawo do rzetelnego procesu i możliwość odwołania się w przypadku niesprawiedliwe przeprowadzonego procesu, prawa obywatelskie, prawa człowieka oraz społeczeństwo obywatelskie.

Demokracja republika

Demokracja jest też często utożsamiana z republikańską formą rządu, chociaż dawniej termin republika obejmował zarówno demokrację, jak i arystokrację.

Czasami demokracja i republika są sobie przeciwstawiane. W pismach Jamesa Madisona republiką nazywa on demokrację pośrednią, nazwę demokracji rezerwując dla demokracji bezpośredniej. W „Federaliście nr 10” wskazywał ona na wyższość republik nad demokracjami.

Współcześnie termin republika ma wiele znaczeń. Najczęściej odnosi się do demokracji przedstawicielskiej z możliwością wyboru głowy państwa takiej jak prezydent, w odróżnieniu do państw z dziedzicznym monarchą, gdzie szef rządu również wybierany jest na czas określony.

Demokracja bezpośrednia

Demokracja bezpośrednia jest systemem politycznym, w którym obywatele uczestniczą bezpośrednio (a nie przez pośredników) w podejmowaniu decyzji. Zwolennicy demokracji bezpośredniej twierdzą, że demokracji nie można sprowadzić do kwestii proceduralnych. Demokracja bezpośrednia daje obywatelom głosującym możliwość zmieniania praw konstytucyjnych,

zgłaszania inicjatyw prawodawczych i przeprowadzania referendum,

wydawania wiążących poleceń wybranym urzędnikom, np. odwoływaniu ich przed zakończeniem kadencji.

Te trzy rodzaje instytucji w różnym stopniu istnieją we współczesnych rozwiniętych demokracjach. Można to postrzegać jako przejaw zwracania się ku bezpośrednim demokracjom. Elementy demokracji bezpośredniej funkcjonują w wielu krajach np. na poziomie lokalnym, często, współistniejąc ze zgromadzeniami przedstawicielskimi.

Demokracja pośrednia

Demokracja pośrednia (przedstawicielska) polega na wyborze przedstawicieli przez osoby, które maja być reprezentowane. Jeśli głowa państwa jest wybrana w sposób demokratyczny, wtedy taki ustrój nazywamy republiką demokratyczną. Polega to najczęściej na wyborze kandydata większością względną lub bezwzględną.

Przedstawiciele mogą reprezentować określony okręg wyborczy lub reprezentować cały elektorat dzięki systemom proporcjonalnym. Czasami oba systemy są łączone. Niektóre demokracje przedstawicielskie wprowadzają również elementy demokracji bezpośredniej, takie jak referenda. Cechą charakterystyczna demokracji przedstawicielskiej jest to, że wybrani przez obywateli reprezentanci, zachowują swoją wolność w określaniu tego, jak najlepiej realizować dobro wspólne (tzw. mandat wolny).

Demokracja parlamentarna

Demokracja parlamentarna jest demokracją przedstawicielską, gdzie rząd powołany jest przez przedstawicieli. Jest ona przeciwstawiana systemowi prezydenckiemu. W ramach demokracji parlamentarnej, władzę wykonawczą sprawuje rząd, który podlega ciągłej kontroli ze strony parlamentu wybranego przez wyborców.

W systemach parlamentarnych premier może zostać odwołany w dowolnym momencie, kiedy parlament uważa, że nie wykonuje on swoich zadań zgodnie z oczekiwaniami władzy ustawodawczej. Odbywa się to poprzez wotum nieufności.

Demokracja prezydencka

Demokracja prezydencka jest systemem, gdzie społeczeństwo wybiera prezydenta, który pełni obowiązki jako głowa państwa i szef rządu i gdzie kontroluje większość władzy wykonawczej. Prezydent pełni swoją funkcję przez określony czas (kadencję). Wybory mają zazwyczaj z góry określoną datę i trudno ją zmienić. Prezydent ma bezpośrednią kontrolę nad gabinetem (rządem), którego członków powołuje.

Władza prezydencka pozostaje oddzielona od władzy ustawodawczej i obie władze nie mogą skracać swojej kadencji. Wskutek tego urząd prezydenta oraz władza ustawodawcza mogą się niekiedy znajdować pod kontrolą dwóch różnych partii, blokując wzajemnie swoje działania. Może to być jednym z powodów dla którego system prezydencki nie jest zbyt popularny poza Stanami Zjednoczonymi.

Obok systemu prezydenckiego istnieje również system semiprezydencki, w którym władza wykonawcza sprawowana jest prezydenta i premiera. Podział kompetencji między premierem i prezydentem jest różny w poszczególnych krajach.

Demokracje hybrydowe

Niektóre demokracje łączą w sobie elementy przedstawicielskie z demokracją bezpośrednią. Określane są one jako "demokracje hybrydowe" lub demokracje mieszane. Przykładem takiego systemu jest Szwajcaria i niektóre stany w Stanach Zjednoczonych.

W Szwajcarii centralną władzę ustawodawczą sprawuje Zgromadzenie Federalne. Jednocześnie dozwolone są inicjatywa ustawodawcza i referenda zarówno na szczeblu lokalnym, jak i federalnym.

W Stanach Zjednoczonych nie ma mechanizmów demokracji bezpośredniej na szczeblu federalnym, ale w ponad połowie stanów i w wielu miejscowościach istnieje instytucja inicjatyw obywatelskich (zwane ballot initiatives, ballot measures, ballot questions czy propositions). W znaczącej większości stanów istnieją też referenda. Na poziomie lokalnym (szczególnie w Nowej Anglii) zgromadzenia gminne są często stosowane, szczególnie na obszarach wiejskich.

Współcześnie demokratyczny charakter mają również monarchie konstytucyjne, np. w Wielkiej Brytanii, Holandii czy krajach skandynawskich. Władza monarchy jest tam znacznie ograniczona, lub wręcz symboliczna, a polityka prowadzona jest przez instytucje o charakterze demokratycznym.

Teoria demokracji

Demokracja deliberatywna Teoria demokracji deliberatywnej opiera się na

poglądzie, że istotą demokracji jest deliberacja, czyli rozważanie różnych poglądów i stanowisk. W przeciwieństwie do agregatywnej teorii demokracji, teoria deliberatywna utrzymuje, że demokracja nie polega na wyborach. Proces deliberacji pozwala jednostkom określać ich preferencje, ustalać konsens czy rozwiązywać konflikty. Autentyczna deliberacja powinna być wolna od zniekształceń wywieranych przez polityczną władzę czy interesy ekonomiczne.

Demokracja radykalna Demokracja radykalna wskazuje na

hierarchiczne i opresyjne relacje władzy, które występują w społeczeństwie. Demokracja powinna uczynić te relacje widocznymi i doprowadzić do ich zmiany.

Demokracja globalna Pod koniec XX wieku, przemiany związane z

globalizacją doprowadziły do wypracowania projektów zaprowadzenia demokracji w skali globalnej. Uzasadnieniem dla takiej demokracji globalnej (kosmopolitycznej) jest to, że decyzje podejmowane w państwowych dotykają ludzi spoza danego obszaru. W demokracji kosmopolitycznej ludzie których dane decyzje dotyczą, mają również możliwość wypowiedzenia się na dany temat i mogą głosować.

Zdaniem zwolenników tego systemu,każda próba rozwiązania globalnych problemów jest niedemokratyczna bez wdrożenia choćby części założeń demokracji kosmopolitycznej. Takimi zasadami są zasada praworządności, rozwiązywanie konfliktów bez przemocy; i równości obywateli poza granicami państwa. Wprowadzenie tych zasad w życie, wymagałoby reformy istniejących organizacji międzynarodowych, na przykład Organizacji Narodów Zjednoczonych, a także stworzenia nowych instytucji takich jak światowy parlament, który odpowiednio wzmocni kontrolę publiczną i odpowiedzialność w polityce międzynarodowej.

Idee leżące u podstaw demokracji kosmopolitycznej można odnaleźć w pismach Alberta Einsteina, Kurta Vonneguta, felietonistę George'a Monbiota oraz profesorów Davida Helda i Daniele'a Archibugiego. Stworzenie Międzynarodowego Trybunału Karnego w 2003 roku było postrzegane jako ważny krok naprzód przez wielu zwolenników tego rodzaju demokracji kosmopolitycznej.

W Szwajcarii obowiązuje system parlamentarno-komitetowy inaczej zwany systemem rządów Konwentu, który opiera się na zasadzie jednolitości władzy państwowej. Najwyższa władza państwowa należy do parlamentu, który reprezentuje lud jako całość i sprawuje władzę państwową na zasadzie wyłączności.

Rząd nie jest powoływany przez głowę państwa, jak w przypadku pozostałych systemów, lecz jest bezpośrednio wybierany przez parlament. Rząd nie sprawuje samodzielnie swoich funkcji, lecz jest swoistym komitetem wykonawczym parlamentu.

Jednocześnie rząd jest jedynym organem, poprzez który parlament, jako organ ustawodawczy i określający zasadnicze kierunki polityki państwa, wykonuje swoje decyzje. Rząd jest bezpośrednio podporządkowany parlamentowi i politycznie przed nim odpowiedzialny.

Monarchia- ustrój polityczny lub forma rządów, gdzie niewybieraną w sposób republikański głową państwa jest jedna osoba, nazywana monarchą. Obecnie monarcha sprawuje władzę zazwyczaj dożywotnio (z wyjątkiem Andory, Malezji oraz Zjednoczonych Emiratów Arabskich). Jego funkcja jest często dziedziczna (z wyjątkiem monarchii elekcyjnych) i zwykle jego stanowisko jest nieusuwalne. Obecnie w wielu państwach z takowym ustrojem politycznym, monarcha pełni jedynie funkcje reprezentacyjne. Kierowanie przez niego polityką jest znikome lub żadne.

Monarchie można podzielić ze względu na charakter (jak również i nazwę) na:

• Królestwa i cesarstwa• Księstwa• Emiraty i sułtanaty• Teokracje• Państwa uznające zwierzchność

Korony Brytyjskiej

Królestwa i cesarstwa

Do tej grupy należy m.in. 7 państw europejskich. Są to:

• Szwecja z Karolem XVI Gustawem (król w tym kraju musi płacić podatki) 

• Wielka Brytania z Elżbietą II z dynastii windsorko – hanowerskiej

• Hiszpania z Janem Karolem I z dynastii Burbonów

• Belgia z Albertem II

• Dania z Małgorzatą II

• Norwegia z Haraldem V

• Holandia z królową Beatrix 

Ponadto królestwa odnajdziemy na kontynencie azjatyckim (Tajlandia, Kambodża, Nepal, Malezja), w Afryce (Maroko) i na Bliskim Wschodzie (Jordania, Arabia Saudyjska). Jedynym funkcjonującym państwem o statusie cesarstwa jest Japonia z cesarzem Akihito. 

Księstwa

Wśród europejskich, księstwami są: Andora, Lichtenstein, Luksemburg i Monako. Poza tym kontynentem księstwa nie występują.

Emiraty i sułtanaty

Są to monarchie występujące w kręgu kulturowym islamu np. na Bliskim Wschodzie. Emiratami są: Zjednoczone Emiraty Arabskie (federacja), Katar i Kuwejt. Sułtanatem nazywa się: Oman oraz Brunei.  

Teokracje

Jedynym państwem o takim charakterze jest Watykan. Państwo, które błędnie utożsamia się z Państwem Kościelnym (choć dotyczą tegoż samego terytorium) jest formacją religijną na czele której stoi papież - aktualnie Joseph Ratzinger, pod imieniem Benedykt XVI.

Państwa uznające zwierzchność Korony Brytyjskiej

Są to twory niepodległe i suwerenne, będące historycznymi koloniami Wielkiej Brytanii. Połączone są z Wielką Brytania unią personalną, co sprawia, że za ich najwyższą władzę uważa się Królową Elżbietę II. Do tego katalogu zaliczamy m.in.: Australię, Bahamy, Kanadę czy Nową Zelandię. 

Jeżeli chodzi o sposób w jaki monarcha dochodzi do pełnienia swojej funkcji, wyróżniamy dwa rodzaje monarchii: 

dziedziczną, w której władza w państwie przechodzi na najstarszego męskiego potomka monarchy, a także 

elekcyjna, gdzie o wyborze monarchy decyduje uprawnione do tego ciało (np. sejm elekcyjny złożony z przedstawicieli stanów).

Monarchię można podzielić również na: Monarchię despotyczną Monarchię stanową Monarchię patrymonialną Monarchię absolutną Monarchię parlamentarną Monarchię konstytucyjną

Monarchia despotyczna

W monarchii despotycznej (zwanej również despotyzmem) pełnia władzy wykonawczej, ustawodawczej oraz sądowniczej jest w rękach jednej osoby, która z reguły uzyskała prawo jej sprawowania na drodze legalnej. Głowa państwa stoi ponad prawem, ustanawia je, ale mu nie podlega. W większości przypadków władza jest dziedziczona. Charakterystyczne przy tej formie państwa jest również częste stosowanie środków nacisku i przemocy w celu utrzymania władzy; w sytuacji zagrożenia przez konkurentów niejednokrotnie dochodziło do eliminacji przeciwnika, nawet fizycznej.

Monarchia stanowa

Monarchia stanowa swój początek bierze w późnym średniowieczu, kiedy to w społeczeństwach zarysowały się trwałe podziały na grupy społeczne – tutaj nazwane stanami. Monarchie patrymonialne przekształciły się w monarchie stanowe, te ostatnie z kolei będą funkcjonowały stosunkowo krótko, bowiem w epoce nowożytnej ustąpią miejsca ekspansywnemu absolutyzmowi (poza nielicznymi wyjątkami, takimi jak np. Rzeczypospolita Polska czy Anglia).

Monarchia patrymonialna

Jest to najstarsza forma monarchii feudalnej, która narodziła się pierwotnie w epoce wczesnego średniowiecza, za czasów panowania dynastii Merowingów na terenie państwa frankijskiego (późniejsza Francja), a rozwinęła podczas panowania jej następców – dynastii Karolingów. Dla zaistnienia tej formy ustroju najważniejszy był czysto rolniczy i feudalny charakter stosunków gospodarczych w Europie.

Monarchia absolutna

Od XIV wieku zaczęła funkcjonować nowa forma monarchii – absolutna. Szczyt jej dominacji przypada jednak dopiero na XVII i XVIII wiek. Ten typ ustroju charakteryzuje się pełnią władzy monarchy w odniesieniu do stanowienia prawa, władzy wykonawczej oraz sądownictwa. Król ma praktycznie nieograniczone pod względem prawnym możliwości sprawowania władzy, nie podlega również żadnej kontroli. Podobnie jak w przypadku monarchii patrymonialnej panuje przekonanie, iż monarcha panuje z namaszczenia boskiego. Władza zdobywana jest poprzez dziedziczenie.

Monarchia parlamentarna

Monarchia parlamentarna – to forma rządów bądź ustrój polityczny, w którym monarcha jest głową państwa, jednak jego kompetencje ograniczone przez konstytucję współcześnie sprowadzają się wyłącznie do funkcji reprezentatywnej (niekiedy bywa arbitrem wybranych organów państwa).

Monarchia konstytucyjna

Monarchia konstytucyjna – jest to forma ustroju, którego status i zakres władzy monarchy oraz organów przedstawicielskich ludu, określany jest przez konstytucję. I to konstytucja stanowi najważniejszy dokument w państwie, który nakazywał władcy współdzielenie władzy z parlamentem, osłabiając tym sposobem jego znacznie pozycje monarchy w państwie.

Ciekawostka

Tost niezjedzony przez księcia Karola w dniu ślubu z Dianą 31 lat temu został wystawiony na aukcji w Derbyshire 19 lipca. Może osiągnąć cenę nawet 500 funtów .

Tost był przechowywany przez 31 lat przez matkę jednej ze służących w pałacu Buckingham. Do jej obowiązków należało zabieranie tacy śniadaniowej sprzed pokoju księcia Karola. 

Państwa Totalitarne i Autorytarne

Co to Totalitaryzm i AutolitaryzmTotalitaryzm- ustrój polityczny, w którym partia

rządząca dąży do całkowitej władzy nad jej obywatelami. W totalitaryźmie nie zmienia się partia u władzy, oraz obywatele nie mają żadnej władzy w sprawach kraju.

Autorytaryzm- system rządów bezpartyjnych oparty na autorytecie przywódcy, a także armii. Represjonuje tych którzy otwarcie krytykują te rządy. W autorytaryźmie odbywają się wybory ale nie mają one większego znaczenia prawnego i politycznego.

Czym różnią się te dwa ustroje ? Główną różnicą między totalitaryzmem i

autorytaryzmem jest to, że państwami totalitarnymi rządzi partia, a autorytarnymi jeden przywódca nie kiedy przy pomocy armii. Kolejną różnicą między nimi jest nie opiera się w przypadku autorytaryzm na masowym terrorze lub uniwersalnej ideologii, ale karanie ludzi krytykujących go lub dążących do jego obalenia.

Historia powstania Totalitaryzmu Termin Totalitario stworzył w 1923

r. Giovanni Amendola. W 1925 r. Benito Mussolini (włoski polityk z partii faszystowskiej) przejął określenie totalitaryzm i nadał mu pozytywny wydźwięk dla systemu, który wprowadzał.

Największe państwo totalitarne ZSRR (Związek Socjalistycznych Republik

Radzieckich) był największym zarówno powierzchniowo jak i zbrojnie państwem Totalitarnym. Powstał 30 grudnia 1922 r. i istniała do 26 grudnia 1991 r. Najbardziej znanym prezydentem ZSRR był Józef Stalin 1878r.-1953r.

Zsrr miał ok. 293 000 000 mieszkańców. W Polsce mieszka ok. 38 500 000.

Kraj miał 22 402 200 km², czyli ok. 72 razy większy od powierzchni Polski.

Nie mów

III Rzesza Niemiecka państwo Totalitarne

III Rzesza Niemiecka 1933r.–1945r. również była państwem socjalistycznym. Założyła ją i rządziła partia NSDAP(Narodowosocjalistyczna Niemiecka Partia Robotników) której liderem był Adolf Hitler. Z działań typowo totalitarnych to wprowadzono zakaz prowadzenia działalności partiom i związkom zawodowym niezgadzającym się z ideologią NSDAP, a także likwidowano politycznych przeciwników Hitlera oraz ruch oporu.

Przemówienie Hitlera z 10.11.1933r

Wykres wyborów w 1933 r.

NSDAP43,9%

Socjaldemokratów18%

Komunistów12%

Centrum11%

narodowców (nacjonal-istów)

8%

Inni7%

Państwa Autorytarne dziś

Białoruś Korea Północna Kazachstan Tadżykistan

Autorytarny ustrój szczególnie popularny w okresie między wojennym

W pierwszej połowie XX w. wiele państw europejskich było autorytarnymi. Do państw autorytarnych w tym kresie możemy zaliczyć Polskę za Józefa Piłsudskiego, Argentynę rządzoną przez Juana Peróna, Zair pod rządami Mobutu Sese Seko, a wcześniej Austrię z lat 1934-1938, Węgry rządzone ponad 20 lat przez Miklosa Horty'ego czy Portugalię pod władzą Antónia Salazara (do "rewolucji czerwonych goździków" w 1974 r.).

Polska autorytarna za rządów Józefa Piłsudskiego Józef Piłsudski po 1920 r. ,aż do 1923

był zarówno Naczelnika Państwa jak i marszałkiem. W ponownie rządy nad krajem przejął w 1926 r. do 1935 r. Choć nie był cały czas premierem to wywierał duży wpływ na politykę polski.

Na początku lat 30 XX w. Piłskudski był sprawcą aresztowań kilkunastoosobowej grupy posłów opozycji  którzy rzekomo przygotowywali zamach na ówczesny rząd.

Rządy Piłsudskiego, są wspominane dobrze choć zarzuca mu się błędy polityki które doprowadziły do kampanii wrześniowej w 1939 roku.

Białoruś

Białoruś jest od 1994 jest republiką prezydencką i od początku niezmiennie rządzi ją jeden prezydent Alaksandr Łukaszenka . Jest on oskarżany przez wielu obywateli i społeczność międzynarodową o łamanie praw człowieka.

Koniec

Więcej informacji znajdziecie na:

Wikipedia.org www.wiadomosci24.pl Historycy.org