Noam Chomsky – tworca gramatyki generatywno-transformacyjnejNatura jezyka wed lug Chomsky’ego

Gramatyka generatywno-transformacyjna

Anna Koz lowska

Uniwersytet Kardyna la Stefana Wyszynskiego

Anna Koz lowska Gramatyka generatywno-transformacyjna

Noam Chomsky – tworca gramatyki generatywno-transformacyjnejNatura jezyka wed lug Chomsky’ego

1 Noam Chomsky – tworca gramatykigeneratywno-transformacyjnej

2 Natura jezyka wed lug Chomsky’ego

Anna Koz lowska Gramatyka generatywno-transformacyjna

Noam Chomsky – tworca gramatyki generatywno-transformacyjnejNatura jezyka wed lug Chomsky’ego

Noam Chomsky – cz lowiek-instytucja

ur. 1928 r.

uczen Zelliga Harrisa, profesorMassachusetts Institute ofTechnology (od 1955 r.)dzia lalnosc politycznadzia lalnosc w zakresie filozofiii medioznawstwa (por.http://www.chomsky.info)

Anna Koz lowska Gramatyka generatywno-transformacyjna

Noam Chomsky – tworca gramatyki generatywno-transformacyjnejNatura jezyka wed lug Chomsky’ego

Noam Chomsky – cz lowiek-instytucja

ur. 1928 r.

uczen Zelliga Harrisa, profesorMassachusetts Institute ofTechnology (od 1955 r.)dzia lalnosc politycznadzia lalnosc w zakresie filozofiii medioznawstwa (por.http://www.chomsky.info)

Anna Koz lowska Gramatyka generatywno-transformacyjna

Noam Chomsky – tworca gramatyki generatywno-transformacyjnejNatura jezyka wed lug Chomsky’ego

Noam Chomsky – cz lowiek-instytucja

ur. 1928 r.

uczen Zelliga Harrisa, profesorMassachusetts Institute ofTechnology (od 1955 r.)dzia lalnosc politycznadzia lalnosc w zakresie filozofiii medioznawstwa (por.http://www.chomsky.info)

Anna Koz lowska Gramatyka generatywno-transformacyjna

Noam Chomsky – tworca gramatyki generatywno-transformacyjnejNatura jezyka wed lug Chomsky’ego

Noam Chomsky – cz lowiek-instytucja

ur. 1928 r.

uczen Zelliga Harrisa, profesorMassachusetts Institute ofTechnology (od 1955 r.)dzia lalnosc politycznadzia lalnosc w zakresie filozofiii medioznawstwa (por.http://www.chomsky.info)

Anna Koz lowska Gramatyka generatywno-transformacyjna

Noam Chomsky – tworca gramatyki generatywno-transformacyjnejNatura jezyka wed lug Chomsky’ego

Najs lynniejsze prace lingwistyczne Chomsky’ego

Syntactic Structures (1957)

Aspects of the Theory of Syntax(1965) – tzw. teoria standardowa

Cartesian Linguistics: A Chapterin the History of RationalistThought (1966)

The Sound Pattern of English(1968) [wspo lautor: Morris Halle]

„Prawdziwa czy b ledna,Chomsky’ego teoria gramatykijest niewatpliwie najbardziejdynamiczna i wp lywowa; zadenjezykoznawca, ktory pragnie iscz duchem czasu w uprawianiuswojej dyscypliny, nie mozesobie pozwolic na zignorowanieteoretycznych tezChomsky’ego.” (John Lyons)

Anna Koz lowska Gramatyka generatywno-transformacyjna

Noam Chomsky – tworca gramatyki generatywno-transformacyjnejNatura jezyka wed lug Chomsky’ego

Najs lynniejsze prace lingwistyczne Chomsky’ego

Syntactic Structures (1957)

Aspects of the Theory of Syntax(1965) – tzw. teoria standardowa

Cartesian Linguistics: A Chapterin the History of RationalistThought (1966)

The Sound Pattern of English(1968) [wspo lautor: Morris Halle]

„Prawdziwa czy b ledna,Chomsky’ego teoria gramatykijest niewatpliwie najbardziejdynamiczna i wp lywowa; zadenjezykoznawca, ktory pragnie iscz duchem czasu w uprawianiuswojej dyscypliny, nie mozesobie pozwolic na zignorowanieteoretycznych tezChomsky’ego.” (John Lyons)

Anna Koz lowska Gramatyka generatywno-transformacyjna

Noam Chomsky – tworca gramatyki generatywno-transformacyjnejNatura jezyka wed lug Chomsky’ego

Mentalizm – reakcja na behawioryzm Bloomfielda

„B ledem jest twierdzenie, ze jezyk to system komunikacji. S luzy onbowiem do wyrazania mysli, a to cos ca lkiem odmiennego.Oczywiscie, mozna go uzywac do komunikacji, podobnie jakkomunikowaniu sie moga s luzyc wszelkie ludzkie czynnosci, naprzyk lad sposob chodzenia, ubior lub fryzura. Komunikacja jednak –w kazdym przydatnym znaczeniu tego okreslenia – nie jest w lasciwafunkcja jezyka.” (Noam Chomsky)

Jezyk jako zjawisko mentalne.

Anna Koz lowska Gramatyka generatywno-transformacyjna

Noam Chomsky – tworca gramatyki generatywno-transformacyjnejNatura jezyka wed lug Chomsky’ego

Uniwersalizm i natywizm

Struktura jezyka wyznaczana przez strukture umys lu,determinowana biologicznie, powszechna i uniwersalna, wspolnawszystkim ludziom (gramatyka uniwersalna).

Jezyk jako podstawowy element konstytuujacy nature ludzka.

Potencja l jezykowy cz lowieka: „Ludzka wiedza ani rozumienie niepochodza z indukcji. [. . . ] Doswiadczenie wype lnia pewne opcje,ktore wrodzone struktury umys lu pozostawiaja otwarte.” (NoamChomsky)

Anna Koz lowska Gramatyka generatywno-transformacyjna

Noam Chomsky – tworca gramatyki generatywno-transformacyjnejNatura jezyka wed lug Chomsky’ego

Tworczy, generatywny charakter jezyka

dane „czarna skrzynka”gramatyka zdanie2

zdanie1

zdanie3

Gramatyka jako „maszynka do produkowania zdan”.

Anna Koz lowska Gramatyka generatywno-transformacyjna

Noam Chomsky – tworca gramatyki generatywno-transformacyjnejNatura jezyka wed lug Chomsky’ego

Postulat modelowania tworczego charakteru jezyka

Koniecznosc nie tylko opisu i eksplikowania faktow, alewyjasnienia mechanizmu dzia lania jezyka.Modelowanie implicytnej kompetencji orazperformancji.Wymogi metodologiczne modelu: scis losc, eksplicytnosc,formalizm, algorytmicznosc.

Anna Koz lowska Gramatyka generatywno-transformacyjna

Noam Chomsky – tworca gramatyki generatywno-transformacyjnejNatura jezyka wed lug Chomsky’ego

Postulat modelowania tworczego charakteru jezyka

Koniecznosc nie tylko opisu i eksplikowania faktow, alewyjasnienia mechanizmu dzia lania jezyka.Modelowanie implicytnej kompetencji orazperformancji.Wymogi metodologiczne modelu: scis losc, eksplicytnosc,formalizm, algorytmicznosc.

Anna Koz lowska Gramatyka generatywno-transformacyjna

Noam Chomsky – tworca gramatyki generatywno-transformacyjnejNatura jezyka wed lug Chomsky’ego

Postulat modelowania tworczego charakteru jezyka

Koniecznosc nie tylko opisu i eksplikowania faktow, alewyjasnienia mechanizmu dzia lania jezyka.Modelowanie implicytnej kompetencji orazperformancji.Wymogi metodologiczne modelu: scis losc, eksplicytnosc,formalizm, algorytmicznosc.

Anna Koz lowska Gramatyka generatywno-transformacyjna

Noam Chomsky – tworca gramatyki generatywno-transformacyjnejNatura jezyka wed lug Chomsky’ego

Postulat modelowania tworczego charakteru jezyka

Koniecznosc nie tylko opisu i eksplikowania faktow, alewyjasnienia mechanizmu dzia lania jezyka.Modelowanie implicytnej kompetencji orazperformancji.Wymogi metodologiczne modelu: scis losc, eksplicytnosc,formalizm, algorytmicznosc.

Anna Koz lowska Gramatyka generatywno-transformacyjna

Noam Chomsky – tworca gramatyki generatywno-transformacyjnejNatura jezyka wed lug Chomsky’ego

Zadania gramatyki generatywnej

Skonstruowanie modelu imitujacego dzia lanie jezyka-systemu,zdajacego sprawe z ludzkiej zdolnosci do tworzenianieskonczenie wielu (potencjalnie nieskonczenie d lugich) zdangramatycznych i odrzucania zdan niegramatycznych(modelowanie kompetencji idealnego uzytkownika jezyka).I-language (jezyk wewnetrzny, mentalny) jakoobiekt badania; E-language (jezyk zewnetrzny, czylispo leczny) jako artefakt, czesc wspolna wszystkich jezykowwewnetrznych.

Anna Koz lowska Gramatyka generatywno-transformacyjna

Noam Chomsky – tworca gramatyki generatywno-transformacyjnejNatura jezyka wed lug Chomsky’ego

Modele gramatyki cz. 1. – gramatyka skonczenie stanowa

The boy akicked

A

These

...

ball..

girl

men

...

loves

have read

...

her

many

...

father

books

...

Anna Koz lowska Gramatyka generatywno-transformacyjna

Noam Chomsky – tworca gramatyki generatywno-transformacyjnejNatura jezyka wed lug Chomsky’ego

Modele gramatyki cz. 2. – gramatyka struktur frazowych

S

VPNP

V NP

DET N

diagram.amake

Adj N

Happy linguists

Regu lyprzepisywania

S → NP + VPNP → Adj + NVP → V + NPNP → DET + NAdj → happyN → linguistsV → makeDET → aN → diagram

Anna Koz lowska Gramatyka generatywno-transformacyjna

Noam Chomsky – tworca gramatyki generatywno-transformacyjnejNatura jezyka wed lug Chomsky’ego

Modele gramatyki cz. 2. – gramatyka struktur frazowych

S

VPNP

V NP

DET N

diagram.amake

Adj N

Happy linguists

Regu lyprzepisywania

S → NP + VPNP → Adj + NVP → V + NPNP → DET + NAdj → happyN → linguistsV → makeDET → aN → diagram

Anna Koz lowska Gramatyka generatywno-transformacyjna

Noam Chomsky – tworca gramatyki generatywno-transformacyjnejNatura jezyka wed lug Chomsky’ego

Modele gramatyki cz. 3. – gramatykageneratywno-transformacyjna

Dwuetapowosc tworzenia zdan:1 generowanie zdan bazowych, jadrowych (kernel

sentences),2 transformowanie ich w zdania wyjsciowe.

Dwa poziomy budowy zdania:1 struktura g leboka (warstwa semantyczno-logiczna),2 struktura powierzchniowa (warstwa

fonetyczno-fizyczna).

Przyk lady: kobieta krzyczy – krzyk kobiety, ksiazka zosta laprzeczytana przez ucznia – uczen przeczyta l ksiazke // venio Romam –video Romam, za luje Jana – mdli Jana.

Anna Koz lowska Gramatyka generatywno-transformacyjna

Noam Chomsky – tworca gramatyki generatywno-transformacyjnejNatura jezyka wed lug Chomsky’ego

Modularnosc gramatyki

SKŁADNIA SEMANTYKA FONOLOGIA

Anna Koz lowska Gramatyka generatywno-transformacyjna

Noam Chomsky – tworca gramatyki generatywno-transformacyjnejNatura jezyka wed lug Chomsky’ego

Problem semantyki

*Colorless green ideas sleep furiously.

Uzupe lnianie modelu o znaczniki semantyczne leksemow,informujace o kategorialnych cechach semantycznych wyrazu (np.‘m lody’, ‘zenski’, ‘zywotny’ itp.), i wyrozniki semantyczne,wnoszace dalsze, bardziej szczego lowe informacje semantyczne, orazo regu ly projekcyjne, opisujace mozliwosci kombinatorycznejednostek.

Anna Koz lowska Gramatyka generatywno-transformacyjna

Noam Chomsky – tworca gramatyki generatywno-transformacyjnejNatura jezyka wed lug Chomsky’ego

Dziekuje za uwage :)

Temat nastepnego wyk ladu:Lingwistyka rosyjska:

Igor Mielczuk i model „sens↔tekst” .Zapraszam!

Anna Koz lowska Gramatyka generatywno-transformacyjna