UKŁAD ODDECHOWY

Oddychanie jest jednym z najważniejszych przejawów życia. Aby było sprawne, w

złożonych organizmach wykształcił się wielonarządowy system dostawy tlenu i odbioru

dwutlenku węgla.

Sterownictwo …

Składa się on z dróg oddechowych:

• górnych - jamy nosowej i gardła oraz

• dolnych - krtani, tchawicy, dwóch dużych oskrzeli oraz wewnątrzpłucnego drzewa oskrzelowego.

ODDYCHANIEM

będziemy nazywać wymianę gazów między organizmem a

otaczającym go środowiskiem.

WDECH

• JEST AKTEM CZYNNYM• Główny mięsień wdechowy to

przepona oraz• Mięśnie międzyżebrowe

zewnętrzne i mięśnie szyi

WYDECH

• JEST AKTEM BIERNYM

Podstawą oddychania jest dyfuzja gazów

• Polega ona na tym, że cząsteczki gazów przechodzą z miejsc o wysokim ich stężeniu do miejsc, w których to stężenie jest niższe.

W procesie oddychania odróżniamy cztery

procesy:• wentylacja, czyli przechodzenie

gazów przez drogi oddechowe do pęcherzyków płucnych i z powrotem,

• oddychanie zewnętrzne, czyli płucne – doprowadzenie cząsteczek tlenu atmosferycznego do płuc i wydalaniu dwutlenku węgla,

• przenoszenie gazów przez krew – krew przenosi z płuc do tkanek tlen i z tkanek do płuc dwutlenek węgla,

• oddychanie wewnętrzne zwane tkankowym – obejmujące procesy utleniania w tkankach organizmu.

Tory oddychania

• piersiowy główną rolę w oddychaniu odgrywają mięśnie klatki piersiowej,

• brzuszny główną rolę w oddychaniu odgrywa przepona.

• U mężczyzn przeważa brzuszny tor oddychania, u kobiet zaś tor piersiowy.

Mechanizm oddychania

• Podczas cyklu oddechowego (wdech i wydech) zmienia się objętość klatki piersiowej, a to wskutek zwiększenia się jej trzech głównych wymiarów:

• przednio-tylnego (strzałkowego),

• poprzecznego (czołowego),• pionowego.

• Ruchy klatki piersiowej zachodzą pod wpływem działania mięśni oddechowych.

• Wymiar strzałkowy zwiększa się pod wpływem mięśni unoszących mostek, działających na pierwsze żebro i rękojeść mostka.

• Podczas spokojnego oddychania pracują przede wszystkim mięśnie międzyżebrowe i przepona.

Jama nosowa:

• oczyszczanie, ogrzewanie i nawilżanie powietrza

Fizjologicznie powietrze pobierane jest przez nozdrza (oddychanie przez usta jest niefizjologiczne, a jama ustna nie jest fizjologiczną częścią układu oddechowego) i dostaje się do oddzielonych przegrodą przewodów jamy nosowej, gdzie podlega wstępnemu oczyszczeniu, nawilgoceniu i ogrzaniu.

KRTAŃ

• Szpara głośni w fizjologicznych warunkach nigdy nie jest zamknięta - powietrze zawsze może swobodnie przejść do dalszej części dróg oddechowych - tchawicy. Powierzchnia wewnętrzna krtani jest wyścielona błoną śluzową o budowie typowej dla dróg oddechowych, a więc składającą się z nabłonka wielorzędowego z obecnością będących w ciągłym ruchu mikrokosmków, zawierająca liczne gruczoły produkujące śluz i płyn surowiczy, chroniące krtań przed wysychaniem i zanieczyszczeniami z wdychanego powietrza.

Tchawica

• Od środka tchawica wyścielona jest typową dla układu tkanką śluzową z nabłonkiem wielorzędowym migawkowym, którego migawki poruszają się w kierunku krtani oraz z licznymi gruczołami produkującymi śluz i płyn surowiczy, które, tak jak w jamie nosowej i krtani, tworzą najbardziej wewnętrzną warstwę pochłaniającą zanieczyszczenia i nawilżającą napływające w czasie wdechu powietrze. Migawki poruszają się z szybkością 3-10 razy na sekundę. Wytwarzany śluz przesuwa się z dużą szybkością. Mechanizm migawkowy jest bardzo wydajny. Dzięki niemu powietrze w tchawicy (i dalej - w oskrzelach) bardzo intensywnie oczyszcza się.

DRZEWO OSKRZELOWE

• Oskrzela główne mają identyczną budowę ściany, jak tchawica, tj. posiadają podkowiaste chrząstki "zanurzone" w zwartej tkance włóknistej; są tylko od niej węższe. Posiadają także okrężne włókna mięśniowe. Ciekawe, że prawe oskrzele ma większą średnicę od lewego, za to lewe jest od prawego dłuższe. Oskrzela główne stanowią ostatni zewnątrzpłucny odcinek dróg oddechowych.

PŁUCA

• W płucach oskrzela tworzą drzewiasto rozgałęziający się system. Układ końcowych odcinków dróg oddechowych ma charakter groniasty. Grono stanowi podstawową jednostkę anatomiczną i fizjologiczną płuca. Większa liczba gron tworzy zrazik, zraziki tworzą segmenty, te zaś - płaty. Lewe płuco jest dwupłatowe (posiada górny i dolny płat), prawe - trzypłatowe (posiada górny, środkowy i dolny płat).

• Pęcherzyki maja kształt kulisty, czasem - w wyniku ucisku sąsiadów - półkulisty lub wielościenny. Ich średnica wynosi 150-250 mikrometrów. Liczba pęcherzyków płucnych wynosi 300 mln. Tworzą one aż 100 m2 powierzchni oddechowej

• W spoczynku człowiek oddycha z częstością 12 - 14

wdechów na minutę. Z każdym wdechem wprowadza do płuc

ok. 500 ml powietrza. Oznacza to, że w ciągu minuty

wprowadza do płuc 6 litrów powietrza.

Szybkość oddychania uzależniona jest od

– pracy jaką wykonuje w danym momencie,

– emocji,– wieku.

Pojemność minutowaJest to ilość powietrza

wdychanego do płuc w ciągu 1 minuty.

• Pojemność życiowa płuc zdrowego młodego mężczyzny wynosi ok. 4500 - 5000 ml. U kobiet jest ona nieco mniejsza. W płucach stale, niezależnie od fazy oddychania (wdechu lub wydechu) zalega ok. 1500 ml powietrza. Oznacza to, że całkowita pojemność płuc wynosi ok. 6000 ml.

• W czasie wdechu część powietrza wprowadzonego do dróg oddechowych nie dociera do pęcherzyków płucnych, wypełniając drogi oddechowe. Jest to tzw. przestrzeń martwa, której objętość wynosi ok. 150 ml. A więc - efektywnej wymianie gazowej poddane jest w spoczynku nie 500 ml, lecz 350 ml powietrza.