UKD
description
Transcript of UKD
UKD
( Uniwersalna Klasyfikacja Dziesiętna )
- to międzynarodowy i powszechnie używany system liczbowego kodowania
tematyki książek, by móc je jednoznacznie skatalogować
i zakwalifikować do odpowiedniego działu tematycznego
Uniwersalna Klasyfikacja Dziesiętna (UKD)
UKD jest modyfikacją KDD (Klasyfikacja Dziesiętna Deweya),
którą opracował Melvil Dewey. W 1876 roku wydał on pierwsze tablice
zawierające ok.1000 symboli i szczegółowy indeks przedmiotowy
w układzie alfabetycznym.
Modyfikacji dokonali dwaj prawnicy belgijscy: Paul Otlet i Henri La Fontaine w latach 1897-1905.
Powstanie UKD
- oparta jest na zasadzie podziału dziesiętnego
- polega ona na rozbiciu całości problematyki piśmiennictwa
na 10 głównych, równorzędnych klas (działów pierwszego stopnia)
oznaczanych symbolami jednocyfrowymi od O do 9
Budowa UKD
0 Dział ogólny 1 Filozofia. Psychologia 2 Religia. Teologia. Religioznawstwo 3 Nauki społeczne. Prawo. Administracja 4 dział pusty5 Matematyka. Nauki przyrodnicze 6 Nauki stosowane. Medycyna. Nauki techniczne.
Rolnictwo7 Sztuka. Rozrywki. Sport 8 Językoznawstwo. Nauka o literaturze. Literatura
piękna 9 Archeologia. Geografia. Biografie. Historia
Działy główne UKD(pierwszego stopnia)
Każdy z działów głównych
ulega dalszemu podziałowi (również na 10) działów drugiego stopnia,
znakowanych dwucyfrowo przez dopisanie do symbolu działu głównego jednej
z cyfr od O do 9. Te z kolei działy dzieli się na 10 działów
trzeciego stopnia i oznacza je symbolami trzycyfrowymi,
powstającymi przez dopisywanie cyfr (i tak dalej w głąb, aż do
wyczerpania podstawy klasyfikacji)
Działy drugiego i trzeciego stopnia
• 51 - Matematyka• 52 - Astronomia• 53 - Fizyka• 54 - Chemia • 55 - Geologia• 56 - Paleontologia• 57 - Biologia• 58 - Botanika• 59 - Zoologia
Działy drugiego stopnia
Działy trzeciego stopnia
• 591 – Pierwotniaki• 592 – Bezkręgowce• 594 – Mięczaki• 595 – Owady • 596 – Strunowce• 597 – Kręgowce• 598 – Gady• 599 – Ssaki
Praca z Uniwersalną Klasyfikacją Dziesiętną odbywa się na podstawie tablic klasyfikacji.
Tablice UKD podają zakresy, znaczenia oraz interpretację symboli
w ten sposób, że każdy symbol zamieszczony w tablicach ma swój opis, odpowiednik słowny, ujmowany następnie alfabetycznie w indeksie.
Tablice UKD
1. Wydania pełne - obejmują wszystkie symbole
klasyfikacji obowiązujące w dniu ukończenia opracowania edycji.
2. Wydania pośrednie - liczą ok. 30% symboli wersji pełnej.
3. Wydania skrócone - zawierają ok. 10% symboli wydania źródłowego
4. Wydania bardzo skrócone, inaczej skondensowane - ograniczają się do ok. 2% symboli.
5. Wydania specjalne (branżowe) - obejmują symbole obliczone według potrzeb danej specjalności.
Rodzaje tablic UKD
System UKD składa się z:
• tablic głównych, • tablic pomocniczych, • indeksu przedmiotowego.
Budowa tablic UKD
- zawierają zasadniczy schemat podziału
- całość wiedzy dzielą na 10 klas głównych oznaczonych symbolami
cyfrowymi od 0 do 9 wraz z objaśnieniami
Tablice główne UKD
- służą do uściślenia klasyfikacji opracowywanego dokumentu
- dzielą się na trzy części:
• tablice Ia i Ib - podają znaki łączące wraz z informacjami o ich stosowaniu
• tablice Ic-Ik - zawierają poddziały wspólne i podziały A/Z
• tablica II - omawia poddziały analityczne i syntetyczne
Tablice pomocnicze UKD
- szereguje alfabetycznie słowne odpowiedniki symboli zawartych w danym wydaniu
Indeks przedmiotowy UKD
Symbole główne i pomocnicze UKD
I. Symbole główne - zawarte są w tablicach głównych
UKD, oznaczają zasadnicze treści i przedmioty klasyfikowanych dokumentów
II. Symbole pomocnicze - służą do sprecyzowania, "dookreślenia” pod różnymi względami symboli głównych i mogą występować tylko w połączeniu
z tymi symbolami.
Symbole pomocnicze UKD:
1) Symbole poddziałów wspólnych - znakują formalne i rzeczowe aspekty wspólne dla ogółu piśmiennictwa
a) poddziały wspólne języka - wskazują język, w jakim dokument jest napisany lub z jakiego i na jaki jest przetłumaczony
b) poddziały wspólne formy - wskazują formy piśmiennicze i wydawnicze dokumentów
c) poddziały wspólne miejsca - oznaczają lokalizację przestrzenną przedmiotów treści, miejsca zdarzenia, pochodzenia opisywanych obiektów
d) poddziały wspólne rasy, narodowości i grupy etnicznej – oznaczają aspekt narodowościowy, etniczny lub grupy ludności, których dotyczy treść dokumentue) poddziały wspólne czasu - służą do oznaczania wszelkich
charakterystyk chronologicznych określających przedmiot treści dokumentu f) poddziały wspólne punktu widzenia i sposobu ujęcia tematu – określają aspekt omówienia tematu czy przedmiotu treści • poddziały wspólne punktu widzenia - wskazują na obiektywny punkt widzenia, aspekt ogólny, z którego rozpatrywany jest temat • poddziały wspólne sposobu ujęcia tematu – oznaczają aspekty subiektywny, np.: punkt widzenia autora związany z jego światopoglądem, specjalizacją zawodową, przeznaczeniem czytelniczym dokumentu itp.
g) poddziały wspólne materiałów i osób
• poddziały wspólne materiału - określają surowiec lub składniki, z jakich zostały wykonane przedmioty omówione w dokumencie w przypadkach, gdy dany materiał nie jest głównym przedmiotem rozważań
• poddziały wspólne osoby - oznaczają zagadnienia dotyczące osób, ich charakterystyk, w przypadku, gdy zagadnienia te nie stanowią głównego przedmiotu dokumentu lub gdy dla tych charakterystyk nie przewidziano symboli głównych lub analitycznych
h) poddział alfabetyczny A/Z (podział A/Z) - jest podziałem alfabetycznym, który umożliwia wprowadzenie do symbolu UKD (przez użycie liter i słów) nazwy własnej obiektu, stanowiącego przedmiot dokumentu
2) Poddziały analityczne - występują we wszystkich niemal działach UKD oraz w niektórych poddziałach wspólnych. Wyrażają one cechy charakterystyczne dla wielu lub wszystkich obiektów danej dziedziny
3) Poddziały syntetyczne - symbole poddziałów syntetycznych z apostrofem 'l/'9 stanowią specyficzny rodzaj symbolu rozwiniętego. Stosuje się je do tworzenia symboli dla pojęć złożonych, wymagających scalenia co najmniej dwóch symboli. Apostrof zastępuje powtarzającą się część symbolu, odnoszącą się do wszystkich symboli scalonych.
Rodzaje symboli UKD ze względu na strukturę (budowę):
• Symbol prosty – to symbol główny lub pomocniczy, do którego nie dołączono żadnego innego symbolu, np. 34 - Nauki prawne. Prawo
• Symbol rozwinięty – to symbol, który zawiera jeden symbol główny oraz co najmniej jeden symbol poddziałów pomocniczych, np. 82(091) - Historia literatury
• Symbol złożony – symbol składający się co najmniej dwóch symboli prostych lub rozwiniętych, powiązanych odpowiednim znakiem łączącym, wskazującym na relacje zachodzące między tymi symbolami, np. 3.001:172:282 - Katolicka nauka społeczna
• Znaki łączące + (plus) / (kreska ukośna)
• Znaki łączące : (dwukropek) :: (dwukropek podwójny)
• Znak [ ] włączenia i grupowania
Znaki łączące
Bibliografia:
Bibliotekarstwo, pod red. Z. Żmigrodzkiego, wyd. 2 uzup. i rozsz., Warszawa 1998.
Saniewska D., Vademecum nauczyciela bibliotekarza. Wyd. 7 uzup. i popr., Warszawa 2007.
Przybylska J., Omówienie zmian symboli UKD. Cz.1 „Biblioteka” 2008, nr 3, s. 33-36.
Stopa A., O treści książek: opracowanie rzeczowe piśmiennictwa, Warszawa 2002.
Opracowanie:
Jolanta Raźniewska – BurczakEwa Majer - Bobruś