UCZEŃ Z OBNIŻONĄ SPRAWNOŚCIĄ INTELEKTUALNĄ opracowała: Joanna Morawska

UCZEŃ Z OBNIŻONĄ SPRAWNOŚCIĄ

INTELEKTUALNĄ

opracowała:Joanna Morawska

UCZEŃ Z OBNIŻONĄ SPRAWNOŚCIĄ INTELEKTUALNĄ

Inteligencja niższa niż przeciętna (ang. borderline

intellectual functioning, borderline intelligence) to poziom sprawności

intelektualnej mieszczący się pomiędzy -1,01 a -2,00

odchyleniem standardowym, który zaliczany jest do tzw.

szeroko rozumianej normy

(APA, 2000; Kostrzewski, 1981).

W zależności od użytych metod badawczych, iloraz

inteligencji osób z niższą niż przeciętna sprawnością

intelektualną mieści się w przedziale:

skala Psyche - Cattell i Stanford - Binet I.I. 69-83,

skala Wechsler I.I.70-84,

stanowi kryterium różnicujące przy rozpoznaniu

dysleksji rozwojowej!

KLASYFIKACJA POZIOMU SPRAWNOŚCI INTELEKTUALNEJ

POMIĘDZY -1,01 A -2,00 ODCHYLENIEM STANDARDOWYM

Zgodnie z przyjętą w 1968 roku VIII rewizją Międzynarodowej

Klasyfikacji Chorób i Przyczyn Zgonów Światowej Organizacji

Zdrowia (ICD-8), omawiany poziom inteligencji został uznany za

pogranicze normy intelektualnej („pogranicze upośledzenia”).

Wcześniej poziom ten interpretowany był jako nieznaczny

niedorozwój umysłowy, bowiem upośledzenie umysłowe

rozpoznawane było w przypadku wyników mieszczących się poniżej -

2,01 odchylenia standardowego.

KLASYFIKACJA POZIOMU SPRAWNOSCI INTELEKTUALNEJ


1980 IX rewizja Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób

i Przyczyn Zgonów Światowej Organizacji Zdrowia (ICD-9)

• dla poziomu inteligencji pomiędzy -1,01 a -2,00 odchyleniem

standardowym wprowadzono termin „inteligencja niższa niż

przeciętna” (ang. borderline intelligence) i ostatecznie uznano, że ten

poziom funkcjonowania intelektualnego należy do obszaru szeroko

rozumianej normy.

KLASYFIKACJA POZIOMU SPRAWNOSCI INTELEKTUALNEJ


Zgodnie z klasyfikacją Amerykańskiego Towarzystwa

Psychologicznego DSM-IV-TR z 2000 roku, iloraz inteligencji

odpowiadający niższemu niż przeciętny poziomowi funkcjonowania

umysłowego mieści się w granicach 71-84 (pomiędzy -1,01 a -2,00

odchyleniem standardowym) i jednoznacznie rozumiany jest jako

pogranicze – stan sprawności intelektualnej, który mieści się

w szerokich granicach normy intelektualnej.

TERMINOLOGIA

Początkowo klasyfikowano jako górną granicę upośledzenia

umysłowego ( „nieznaczne upośledzenie umysłowe”),

później uznano za formę graniczną pomiędzy upośledzeniem

a normą intelektualną („pogranicze upośledzenia”).

TERMINOLOGIA

Obecnie w polskiej literaturze stosuje się terminy:

„inteligencja niższa niż przeciętna”, „niższy niż

przeciętny rozwój umysłowy”, „niższy niż przeciętny

poziom sprawności intelektualnych”, „dzieci z szeroko

rozumianej normy”, „dzieci z obniżoną sprawnością

intelektualną”, „dzieci z trudnościami w nauce”.

FUNKCJONOWANIE POZNAWCZE UCZNIÓW Z INTELIGENCJĄ NIŻSZĄ NIŻ PRZECIĘTNA

ZABURZENIA PIERWOTNE


Uczniowie charakteryzują się m.in.:trudnością w wewnętrznej organizacji nowo nabytej wiedzy i integrowaniu jej z

już posiadaną (stąd wolne tempo uczenia się),trudnościami w generalizowaniu wiedzy oraz wykorzystywaniu jej w różnych

dziedzinach,problemami w opanowaniu materiału o charakterze abstrakcyjnym (ze względu

na bardzo słabą pamięć krótkotrwałą dzieci te zdecydowanie łatwiej pracują i

uczą się na materiale konkretnym),niskim poziomem umiejętności myślenia przyczynowo-skutkowego,trudnościami w dokonywaniu porównań między zbiorami (różnicowanie i

szukanie podobieństw),


słabą umiejętnością wyodrębniania cech istotnych od nieistotnych,

trudnościami w dokonywaniu uogólnień, szczególnie o charakterze werbalnym,

potrzebą dodatkowych, regularnych ćwiczeń w celu utrwalania materiału

szkolnego (najlepiej w postaci eksperymentu czy poprzez odnoszenie się

do konkretnych sytuacji, „przykładów z życia”),

przeciętnym poziomem pamięci mechanicznej (uczą się „na pamięć”

bez zrozumienia treści),

bardzo słabą motywacją do nauki szkolnej.

(Shaw, 2008; E. Gombert (1992)

NIEJEDNORODNOŚĆ GRUPY DZIECI Z INTELIGENCJĄ NIŻSZĄ NIŻ PRZECIĘTNA

Myślenie charakteryzuje: konkretyzm, mała samodzielność, niski

poziom krytycyzmu, mała produktywność, sztywność, mała

oryginalność, wolne tempo (Bogdanowicz 1985).

słaby rozwój myślenia pojęciowo-słownego, konsekwencje:

trudności w rozumieniu i opanowaniu nowych informacji,

szczególnie o charakterze abstrakcyjnym, rozwiązywaniu

nowych zadań, adaptacji do nowych sytuacji.


W szkole wymagają wielu powtórzeń, ćwiczeń utrwalających nowe

umiejętności, ze względu na wolne tempo uczenia się.

Tempo pracy uczniów na lekcji jest wolniejsze, przez co nie

nadążają za resztą klasy.

W środowisku szkolnym funkcjonują więc poniżej stawianych im

wymagań i oczekiwań, z trudem realizują założenia podstawy

programowej kształcenia ogólnego, jak i konkretne wymagania

nauczycieli w proponowanych przez nich programach nauczania.

FUNKCJONOWANIE UCZNIÓW Z INTELIGENCJĄ NIŻSZĄ NIŻ PRZECIĘTNA

ZABURZENIA WTÓRNE

niskie wyniki w nauce; są one często niewspółmierne

do wysiłku włożonego w opanowanie materiału,

motywacja do nauki jest niska,

uczniowie uważają się za gorszych

zaczynają unikać szkoły,

z kolejną porażką budują negatywny obraz własnej osoby,

co obniża wiarę we własną skuteczność i niekorzystnie

wpływa na rozwój osobowości,

rówieśnicy rzadko nawiązują z nimi pozytywne relacje

koleżeńskie.

nauczyciele mogą przyczyniać się do pogorszenia sytuacji szkolnej

tych dzieci, uważając je za niezdolne lub leniwe,

ofiary przemocy szkolnej, głównie ze strony swoich kolegów,

ale niekiedy i nauczycieli,

gdy okres frustracji trwa dłużej, rodzi się agresja wobec siebie

i otoczenia,

obserwuje się narastające trudności w zachowaniu i przystosowaniu

się do warunków obowiązujących w szkole,

motywacja z roku na rok się obniża, rodzi się poczucie wyuczonej

bezradności i nierzadko na tym tle – zaburzenia emocjonalne

o charakterze depresji, nerwicy, fobii szkolnej, a nawet myśli i czyny

samobójcze.

ODLEGŁE NASTĘPSTWA NIEPOWODZEŃ SZKOLNYCH

ze względu na nawarstwiające się problemy uczniowie opuszczają szkołę jeszcze przed

jej ukończeniem,

ze względu na niskie osiągnięcia w szkole (niski poziom wykształcenia) i problemy

emocjonalne, stanowią „grupę ryzyka” i w przyszłości zagrożone są wykluczeniem

społecznym.

Steven Shaw (2008) wskazuje, że uczniowie z inteligencją borderline są zagrożeni

drugorocznością, porzuceniem szkoły przed zakończeniem edukacji, wchodzeniem

w młodociane grupy przestępcze. Wcześniej niż rówieśnicy zaczynają

eksperymentować z alkoholem i narkotykami, niejednokrotnie popadają w konflikty z

prawem.

obniżanie się I.I

– szczególniewśród uczniówze środowisk

dysfunkcyjnych (Spionek, 1973)

„BŁĘDNE KOŁO”


Janina Szymańska i Janina Wyczesany (1970) wskazują,

że aż 40% dzieci z ilorazem inteligencji mieszczącym się

pomiędzy 70-89 jest społecznie niedostosowanych.

Zgodnie z wynikami badań Susan Hayes i wsp. (2007)

w głównych brytyjskich więzieniach 23,6 proc. więźniów w teście

WAIS-III uzyskało iloraz inteligencji mieszczący się w przedziale 70-79

(inteligencja niższa niż przeciętna).


Ze względu na ryzyko trudności emocjonalnych i społecznych

uczniowie ci wymagają szczególnej uwagi i zaangażowania

nauczycieli.

Praca z tymi osobami powinna być skierowana nie tylko

na wspomaganie ich zdolności poznawczych, ale w równie

dużym stopniu na minimalizowanie zagrożeń związanych

z doświadczaniem długotrwałych niepowodzeń szkolnych

oraz powinna być ukierunkowana na tworzenie

pozytywnego obrazu własnej osoby.

mimo starań nie osiągam

równie wysokich

wyników co moi rówieśnicy

czuje, że nie mam na to

wpływu jakie mam stopnie i co będzie

ze mną dalej już mi na

niczym nie zależy

wstydzę się, że inni

uważają mnie za głupiego

może nabiorą do

mnie trochę szacunku jak zaczną

się mnie bać


Janusz Kostrzewski (1981) zaproponował podział

dzieci z inteligencją niższą niż przeciętna na pięć podgrup.

Każda z nich charakteryzuje się innymi problemami

i wymaga odmiennego podejścia pedagogicznego

i psychologicznego.


Dzieci zaniedbane pedagogicznie

Zaniedbanie pedagogiczne ma miejsce w sytuacji,

kiedy dziecko ze względu na niewłaściwe warunki rodzinne i inne czynniki

społeczno-ekonomiczne pozbawione jest odpowiednich warunków do

stymulacji rozwoju zdolności poznawczych.

W konsekwencji dziecko nie rozwija w pełni swojego potencjału

intelektualnego i osiąga niski wynik globalny w testach inteligencji.

Uczniowie ci mają jednak dobre tempo uczenia się i mogą wyrównać

braki dzięki intensywnej stymulacji.


Dzieci z parcjalnymi deficytami rozwoju psychoruchowego

Niskie wyniki osiągane w testach inteligencji nie są rezultatem

obniżonego potencjału intelektualnego (są to osoby o przeciętnym

poziomie inteligencji), lecz określonych deficytów parcjalnych,

np. funkcji językowych, co w rezultacie zaniża wyniki osiągane

w testach inteligencji.


Dzieci o poprawnym, lecz powolnym przebiegu procesów

intelektualnych

Procesy orientacyjno-poznawcze u tych jednostek

przebiegają stosunkowo wolno. Dzieci te powoli myślą, tworzą

pojęcia, spostrzegają, kojarzą czy zapamiętują. Powoli rozwiązują

zadania, których wynik w efekcie jest poprawny. Obowiązujący w

testach inteligencji limit czasowy w przypadku tej grupy dzieci obniża

ich globalny iloraz inteligencji.


Dzieci niepełnosprawne intelektualnie

(upośledzone umysłowo w stopniu lekkim)

W wyniku intensywnej stymulacji, bardzo dobrej pamięci

mechanicznej, koncentracji uwagi, dzieci te opanowały spory zasób

słownictwa i wiedzy oraz rozwinęły niektóre sprawności językowe do tego

stopnia, że w skalach werbalnych testów inteligencji uzyskują rezultaty,

które podwyższają globalny wynik testu. Tym samym wynik ten może

wynosić 70 i więcej, co powoduje, że iloraz inteligencji tych dzieci mieści się

między -1,01 a -2,00 odchyleniem standardowym i dlatego mogą być mylnie

zdiagnozowane jako dzieci z inteligencją niższą niż przeciętna.


Dzieci o istotnie niższym niż przeciętny poziomie inteligencji

Dzieci te we wszystkich skalach testu inteligencji Wechslera

osiągają wyniki na poziomie niższym niż przeciętny, ich poziom

rozwoju intelektualnego jest globalnie obniżony.

CZĘSTOŚĆ WYSTĘPOWANIA OSÓB Z INTELIGENCJĄ NIŻSZĄ NIŻ PRZECIĘTNA

Zgodnie z rozkładem krzywej Gaussa, częstość

występowania osób z inteligencją borderline w populacji wynosi

14 proc. populacji szkolnej. Jest to 4-5 uczniów w każdej klasie.

W literaturze polskiej i międzynarodowej, pojawiają się

różne dane na ten temat.

Według Liliany Kostańskiej (1995) dzieci z inteligencją

niższą niż przeciętna stanowią od 10 proc. do 15 proc. uczniów

w szkołach masowych.

68%

2-3%

Częstość występowania

14%

-2σ -1σ M 1σ

70 85 100 115 130 σ=15 Skale Wechslera

CZĘSTOŚĆ WYSTĘPOWANIA OSÓB Z INTELIGENCJĄ NIŻSZĄ NIŻ PRZECIĘTNA

Badania Haliny Spionek (1973) wskazują, że wśród uczniów

doświadczających niepowodzeń szkolnych dzieci z ilorazem

inteligencji 70-90 stanowią 24 proc.

Według Cooter i Cooter (2004) w przeciętnej klasie szkoły

ogólnodostępnej powinno się znajdować od 3 do 4 dzieci z

inteligencją niższą niż przeciętna, przy czym liczba ta może być

wyższa w środowiska wiejskich.

WSPOMAGANIE ROZWOJU I ODDZIAŁYWANIA EDUKACYJNO-TERAPEUTYCZNE

Dzieci potrzebują wczesnego stymulowania

ogólnorozwojowego, a więc wspomagania rozwoju mowy i funkcji

językowych już w okresie poniemowlęcym, stymulowania rozwoju

intelektualnego zwłaszcza w wieku przedszkolnym.

Oddziaływanie edukacyjno-terapeutyczne powinno

wspomagać rozwój procesów poznawczych, a przede wszystkim

myślenia i funkcji językowych.


o Teoretycy i praktycy powinny skupić się na opracowaniu skutecznych metod pracy

z uczniami z inteligencją niższą niż przeciętna, które umożliwiłyby im osiąganie

pozytywnych wyników w nauce i rozwijanie zdolności poznawczych.

o Ważne jest stworzenie warunków do kształtowania pozytywnego obrazu własnej osoby,

dzięki wykorzystaniu mocnych stron rozwoju, które każde z tych dzieci posiada.

o Konieczne jest zapewnienie profilaktyki wtórnych zaburzeń emocjonalnych,

motywacyjnych, osobowościowych.

Ważne jest zatem stworzenie programów wsparcia, które chroniłyby te dzieci przed

odległymi skutkami niepowodzeń szkolnych i niskich zdolności intelektualnych.


o Znaczenie dla poprawy sytuacji szkolnej dzieci z inteligencją niższą niż

przeciętna miałoby nadanie tej grupie uczniów praw, które gwarantowałyby im

odpowiednie warunki edukacyjne i równe szanse podczas oceniania.

o Konieczne jest dostosowanie wymagań i sposobu oceniania w systemie

oceniania wewnątrzszkolnego, jak również oceniania zewnątrzszkolnego –

stworzenie odpowiednich warunków zdawania egzaminów zewnętrznych

(sprawdzianu i egzaminu gimnazjalnego) z dostosowaniem do specjalnych

potrzeb edukacyjnych (np. możliwość wykonywania zadań w dłuższym czasie,

ze względu na istotnie wolniejsze tempo ich myślenia).

Bibliografia:

Jankowska A., Frankowska K., Bogdanowicz M.(2009) Inteligencja Borderline – rozwój poglądów na temat inteligencji niższej niż przeciętna”. (W:) Cz. Kosakowski, A. Krause, M. Wójcik (red.) Relacje i doświadczenia społeczne osób z niepełnosprawnością. Wydawnictwo Edukacyjne Akapit, Toruń – Olsztyn.

Janowska A., Bogdanowicz M.(2011) Uczeń z obniżoną sprawnością intelektualną – poznawanie jego słabych i mocnych stron oraz udzielanie pomocy. (W:) Materiały konferencyjne Uczeń niepełnosprawny w szkole ogólnodostępnej – pomoc psychologiczno-pedagogiczna, formy i metody pracy.

FUKCJONOWANIE EMOCJONALNE

Niedojrzałość emocjonalna

Niska samoocena, brak poczucia własnej wartości

Cechy nadpobudliwości, często w sytuacjach narastającego

zmęczenia

Inteligencja niższa niż przecięta współwystępuje z ADHD

(Rimmerman & Yurkevich, 2005)

Mała tolerancja na niepowodzenia

Brak poczucia kontroli i wpływu na cokolwiek

Przyszłość widziana w „czarnych kolorach” (lęk), poza ich kontrolą


Narastające poczucie frustracji związane z brakiem efektów swojej

pracy (spadek motywacji)

Trudności z nawiązywaniem i utrzymywaniem kontaktów

z rówieśnikami, mają niewielką liczbę przyjaciół

- Zaburzenia neurowegetatywne dot. 50% dzieci z inteligencją niższą

niż przeciętna, z czego u 25% przyczynę stanowią wyłącznie

trudności szkolne (Lewicki i Obuchowski, 1967)

Prezentują zachowania neurotyczne (Hassiotis i wsp., 2008)

Inhibited- ostrożny:

- ciche

- podporządkowane

- nazbyt grzeczne

- wycofane

- bardzo nieśmiałe

Excited- pobudzony:

- impulsywne

- z cechami nadpobudliwości psychoruchowej

- przekraczają granice

- nie słuchają poleceń nauczyciela

- maja trudności w podporządkowaniu się i przestrzeganiu reguł


Zespół naukowców z Children’s Hospital Greenville,S.C prowadził 5-letnie

badania na 142 dzieciach z inteligencją niższą niż przeciętna. Badanie dot.

zdrowia psychicznego tych dzieci i wtórnych zaburzeń emocjonalnych. Zaobserwowano, że: 97% badanych dzieci nauczyciele określili jako niezmotywowane do nauki szkolnej 76% dzieci nauczyciele określili jako impulsywne 74% dzieci odbyło rozmowę dyscyplinującą z dyrektorem (bójki) 12% dzieci zostało aresztowanych podczas przeprowadzania badań 19% dzieci zostało zdiagnozowane ADHD 15% dzieci zostało zdiagnozowane zaburzenia zachowania 65% dzieci urodziło się z ciąż nastoletnich matek

ze szkolnej ławki za więzienne kraty…

Osoby o inteligencji niższej niż przeciętna mają mniejszy potencjał umysłowy

(zasoby poznawcze) do radzenia sobie z sytuacjami trudnymi

Słabsze rozumienie norm i zasad

Są szczególnie wrażliwi na sytuacje stresowe i frustracje, większa skłonność

do reagowania agresją na frustrację

Mniejsza stabilność emocjonalna

Mają trudności w kontrolowaniu impulsów, w tym seksualnych

Niski poziom edukacji

Szczególnie wrażliwym okresem dla ich funkcjonowania emocjonalnego jest

okres dojrzewania

Uczeń z inteligencją niższą niż przeciętna, jak pomóc?

Praca na materiale konkretnym, angażowanie zmysłów

(dotykanie, czucie, widzenie, słyszenie); polecenia kierowane

do dzieci powinny odwoływać się do zmysłów („poczuj…,

zobacz…, dotknij…, posłuchaj”); eksperymentowanie i

bezpośrednie doświadczanie (matematyka, pisanie)

„Biblioteka słów” („how to library”) zeszyt, w którym dziecko zapisuje

słowa, wyrażenia, zdania konkretne i charakterystyczne dla danej

sytuacji, również specyficzne instrukcje potrzebnych do realizacji

pewnych działań (czytanie i pisanie)


„Zeszyt nowych umiejętności-książka z przepisami”, w którym

uczniowie krok po kroku zapisują, jak i kiedy mogą wykorzystać

nowo nabyte umiejętności (ile elementów jest potrzebnych, jaki jest

cel, od czego zacząć i jak po kolei wykonywać zadanie)


„Zeszyt poleceń” stworzenie zeszytu, w którym dziecko zapisuje polecenia

„Wielkie idee” tworzenie kontekstu dot. wprowadzanego tematu poprzez odnoszenie się

do konkretnych zdarzeń, obiektów; nowe informacje powinny być powiązane z

informacjami już znanymi przez dziecko, powinien istnieć związek tematyczny pomiędzy

lekcjami; równoległe omawianie wielu aspektów jednego zdarzenia na różnych przedmiotach

szkolnych (cross-topic), np.: prąd

- matematyka: obliczanie zużycia prądu

- historia: eksperymenty Benjamina Franklina

- fizyka: zastosowanie, eksperymenty i zagadnienia bezpieczeństwa

Zabawa w role ćwiczenie nowych umiejętności społecznych w emocjonalnie bezpiecznych

warunkach (zapobieganie wtórnym zaburzeniom emocjonalnym)

UCZEŃ Z OBNIŻONĄ SPRAWNOŚCIĄ INTELEKTUALNĄ opracowała: Joanna Morawska

Documents

Transcript of UCZEŃ Z OBNIŻONĄ SPRAWNOŚCIĄ INTELEKTUALNĄ opracowała: Joanna Morawska