Typy wybrzeży morskich

Typy wybrzeży morskich:

1. Wybrzeża wynurzone

2. Wybrzeża zanurzone

3. Wybrzeża biogeniczne

1. Wybrzeża wynurzone

– mierzejowe – osady przenoszone są za pomocą fal i prądów przybrzeżnych w jednym kierunku, piasek osadza się tworząc półwyspy (kosy, mierzeje) w miejscach, gdzie długie wybrzeże z wałem plażowym skręca w kierunku zatoki, wskutek akumulacji osadów następuje odcięcie zalewu od morza, tworzy się jezioro przybrzeżne.

Zalew Wiślany

1. Wybrzeża wynurzone

– lagunowe – w przypadku, gdy linia brzegowa wybrzeży płaskich jest wyrównana przy współudziale prądów przybrzeżnych i pływów, odpowiednikiem mierzei jest lido, a zalewu laguna. Takie wybrzeże można znaleźć m.in. w Zatoce Weneckiej.

1. Wybrzeża wynurzone

– deltowe – wybrzeże deltowe, które powstaje dzięki akumulacyjnej działalności rzeki.

delta Missisipi

2. Wybrzeża zanurzone

– klifowe – wysoki brzeg jest atakowany przez falę przyboju, która jest szczególnie silna w trakcie sztormów. Fala ta uderza o brzeg i powoduje jego podcinanie u podstawy. Zachodzi proces abrazji, który tworzy klif (falezę), czyli stromy brzeg. Dolna część klifu to nisza abrazyjna, która jest podcinana przez falę. Prowadzi to do tzw. „cofania się brzegu”. Teren, który niegdyś zajmował brzeg, to obecnie platforma abrazyjna. Materiał z niszczonego brzegu akumulowany jest zaś na platformie akumulacyjnej.

Klif Moher (Irlandia)

2. Wybrzeża zanurzone

– riasowe – powstaje w miejscu, gdzie góry ułożone są skośnie do brzegu. W wyniku zatopienia dawnych dolin rzecznych, które stają się zatokami wcinającymi się głęboko w ląd, szczytowe partie gór stają się wysepkami lub półwyspami. Takie wybrzeże znaleźć można m.in. w północnej Hiszpanii, na wybrzeżu bretońskim, w południowo-zachodniej Irlandii.

Wybrzeże riasowe (Hiszpania – Galicja)

2. Wybrzeża zanurzone

– dalmatyńskie – powstaje, gdy zostają zalane góry leżące równolegle do linii brzegowej. Pasma górskie tworzą ciągi wysp lub półwyspów równoległych do brzegu, a zalane doliny długie kanały i zatoki. Tego typu wybrzeże występuje w Dalmacji.

Kornati (Dalmacja

)

2. Wybrzeża zanurzone

– fiordowe – powstaje w wyniku zalania U-kształtnych dolin polodowcowych. Fiordy wcinają się głęboko w ląd, nawet do 200 km. Tego typu wybrzeża charakterystyczne są dla Norwegii, Spitsbergenu.

Norwegia

2. Wybrzeża zanurzone

– szerowe (szkierowe) – powstaje w wyniku zatopienia nizinnych terenów z licznymi obniżeniami i barańcami, które tworzą tysiące skalistych wysepek. Tego typu wybrzeże występuje w okolicach Sztokholmu (Szwecja), w rejonie Turku (Finlandia).

– limanowe – powstało tam, gdzie morze zatopiło ujścia rzek rozcinających głębokimi jarami krainę o budowie płytowej. Tego typu wybrzeże występuje na wybrzeżu Morza Czarnego w okolicach Odessy.

2. Wybrzeża zanurzone

– estuariowe – powstaje w strefie pływów, gdzie morze zabiera materiał niesiony przez rzeki, niszczy i rozszerza ujście, nadając mu kształt lejka (estuarium).

estuarium Rio de la Plata

3. Wybrzeża biogeniczne

– namorzynowe (mangrowe) – tworzy się ono w strefie równikowej na płytkich i silnie zabagnionych odcinkach stref przybrzeżnej i nadbrzeżnej. Lasy i zarośla namorzynowe wkraczają na obszar dna odsłaniany w czasie odpływu, osłaniają brzeg przed niszczącą działalnością fal, a wśród korzeni gromadzą się osady.

3. Wybrzeża biogeniczne

– koralowe – w strefie przybrzeżnej, gdzie wody maja temperaturę w granicach 18 – 35°C i zasolenie od 2,7 do 4% są korzystne warunki do rozwoju koralowców. Rafy tworzą niekiedy bariery w pewnym oddaleniu od brzegu. Chronią wtedy brzeg, gdyż to na nich skupia się energia fal. Rafy występują w strefie międzyzwrotnikowej m.in. na wybrzeżach Australii, atole wokół wysp Pacyfiku, w basenie Morza Karaibskiego, Morza Czerwonego.

Wielka Rafa Koralowa

Literatura:

1. Makowska D., 1998, Ziemia, WSiP, Warszawa

2.Podgórski Z., Marszelewski W., Becmer K., 2002, Geografia część 1, Zarys wiedzy o Ziemi, WSiP, Warszawa

Źródła zdjęć i ilustracji1. http://commons.wikimedia.org/wiki/Image:Wybrze%C5%BCe_Zatoki_Puckiej.jpg3. http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Zalew_wislany.jpg4. http://commons.wikimedia.org/wiki/Image:Laguna_Grande.jpg 5. http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Mississippi_delta_from_space.jpg7. rysunek własny8. http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Ireland_cliffs_of_moher1.jpg9. http://commons.wikimedia.org/wiki/Image:1550-Ria_entrada.JPG10. http://commons.wikimedia.org/wiki/Image:Kornati.jpg11.http://commons.wikimedia.org/wiki/Image:Fjord1.JPG13. http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:River_Plate.png14. http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Mangroves.jpg15. http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/GreatBarrierReef-EO.JPG/300px-

GreatBarrierReef-EO.JPG