Tworzenie nowych mediów

142
a Meto Metodyka Metod Metodyka jak lepiej wykorzystać multimedia w pracy Tworzenie nowych mediów v.2.

Transcript of Tworzenie nowych mediów

Page 1: Tworzenie nowych mediów

MetodykaMetodykaMetodykaMetodykaMetodykajak lepiej wykorzystać multimedia w pracy

Tworzenie nowych mediów

Publikacja powstała przy współpracy:

v.2.

Projekt został zrealizowany przy wsparciu �nansowym Komisji Europejskiej w ramach programu „Uczenie się przez całe życie”Publikacja powstała w wyniku projektu zrealizowanego przy wsparciu �nansowym Komisji Europejskiej w ramach programu „Uczenie się przez całe życie”. Publikacja odzwierciedla jedynie stanowisko autora. Komisja Europejska ani Narodowa Agencja nie ponoszą odpowiedzialności za umieszczoną w niej zawartość merytoryczną ani za sposób wykorzystania zawartych w niej informacji.

Page 2: Tworzenie nowych mediów

PL

2

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

W skład konsorcjum realizującego ten projekt, wchodzą:

Nowoczesna Firma S.A. (NF)

Fundacja Obserwatorium Zarządzania (FOZ)

Bürgerhaus Bennohaus – citizen centre, Arbeitskreis Ostviertel e.V. (BB)

XXI INVESLAN, S.L. (INV)

Autorzy:

Piotr Maczuga (NF)

Karolina Sikorska (NF)

Marta Mazur (FOZ)

Wojciech Benicewicz (FOZ)

Jan Leye (BB)

Arndt Selders (BB)

Amaia San Cristobal Macho (INV)

Tamara Rodriguez Fernandez (INV)

Współpraca:

Jarosław Sobolewski (FOZ)

Grzegorz Staniak (FOZ)

Katarzyna Mucha (FOZ)

ISBN: 978-83-63481-11-7

Niniejsza Metodyka Nowych Mediów została przygotowana w ramach projektu „New Media Production Methodology – how to increase you multimedia competencies” współfi nansowanego w ramach programu„Uczenie się przez całe życie” Leonardo da Vinci.

Page 3: Tworzenie nowych mediów

PL

3

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Praca wydana na licencji Creative Commons (CC BY-NC-ND 3.0)

Attribution-NonCommercial-NoDerivs 3.0 Unported

Warszawa – Muenster - Bilbao 2014

Metodyka Nowych Mediów - rozwój kompetencji w zakresie multimediów

pl.newmediaproduction.eu

Page 4: Tworzenie nowych mediów

PL

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

4

Spis treściWprowadzeniep 5

O projekcie 6p jPartnerzy projektu 6y p jJak korzystać z podręcznika? 7y p ę

Moduł A – Produkcja multimediówj 8Wprowadzenie do modułu 9pSprzęt i jego funkcje 10p ę j g jJak tworzyć ujęcia 21y jęOświetlenie 28Dźwięk 31ęPodstawy kompozycji obrazu 35y p y jReżyseria i praca na scenie 41y pMontaż filmów 43Przykład szkolenia 55y

Moduł B – Dziennikarstwo crossmediowe 58Wprowadzenie do modułu 59pDziennikarstwo w XXI wieku 60Przenikanie się mediów 65ęŚrodowisko bazujące na chmurze obliczeniowej 67ją jRozpowszechnianie multimediów 69pKwestie prawne 76pPrzykład szkolenia 84y

Moduł C – Szkolenie trenera 88Wprowadzenie do modułu 89pRola i kompetencje trenera 90p jZarządzanie Cyklem Szkolenia 98ą yKomunikacja z uczestnikami szkolenia 107jPrzekazywanie wiedzy i metody dydaktyczne 114y y y y yJak prowadzić interaktywne warsztaty online? 120p y yProjekt praktyczny: Jak być treneremj p y y y 131

Odpowiedzip 135

Słowniczek 138

Page 5: Tworzenie nowych mediów

5

Wprowadzenie

Page 6: Tworzenie nowych mediów

PL

6

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

O projekcieObecnie posiadanie kompetencji z dziedziny tworzenia multimediów stanowi ważną wartość dodaną wtakich zawodach jak: trener, psycholog biznesu, specjalista od wizerunku, czy specjalista PR. Są to także profesje, w których pracownicy występują często jako niezależni eksperci, tzw. freelancerzy.

Właśnie dlatego ta grupa projesjonalistów w trakcie swojej pracy może nie mieć powszechnego dostępudo technologii multimedialnej z powodu ograniczonego budżetu, który nie może równać się z budżetem dużej fi rmy, oferującej swoim pracownikom pakiety szkoleń. Z drugiej strony w wielu przypadkach usługiświadczone przez niezależnych ekspertów, trenerów i konsultantów wpływają pozytywnie na konkurencyj-ność fi rm. Dlatego tak ważne jest, by dostarczyć tym osobom nowe narzędzia oraz poszerzyć ich zakres i sposób komunikacji na rynku.

Metodyka Nowych Mediów jest krokiem w kierunku rozwiązania problemów trenerów (freelancerów) wdziedzinie produkcji multimediów i wykorzystania nowych mediów. Projekt nie ma na celu nauczenia dużej grupy profesjonalistów nowego zawodu, ale wypełnienie luki powstałej w wyniku popularyzacji niekon-wencjonalnych form współpracy między trenerami, ekspertami na rynku i ich klientami. Projekt odpowiada także na realne potrzeby rynku i jego przedstawicieli.

Partnerzy projektuNowoczesna Firma S.A. (Polska)Nowoczesna Firma to medium wiedzy dla biznesu, które upowszechnia wiedzę na temat nowoczesnych metod zarządzania. Inspiruje menedżerów do rozwoju swoich fi rm i profesjonalizacji działań poprzez do-starczanie im informacji o najnowszych trendach, produktach i praktykach zarządzania. Prowadzi to wielo-kanałowo poprzez portal www.nf.pl, multimedialną telewizje kadry.tv, wydawnictwa drukowane, organizację Kongresów i seminariów w całej Polsce.

Nowoczesna Firma to medium promocji i sprzedaży usług wspierających prowadzenie biznesu, gdzie ak-tywni dostawcy b2b edukując rynek, budują swoją pozycję i sprzedają usługi a nowocześni menedżerowie szukając rozwiązań są inspirowani do zakupu. NF zajmuje się też wdrażaniem rozwiązań, odpowiadają-cych indywidualnym potrzebom i właściwościom polskiego rynku. Jest właścicielem trzeciego największegoportalu internetowego w Polsce www.nf.pl, prowadzi Programy HRM, mające na celu wyznaczanie i lanso-wanie standardów prowadzenia fi rmy oraz integrowania społeczności aktywnych fi rm i profesjonalistów.

Więcej informacji: www.fi rma.nf.pl / www.nf.pl

Fundacja Obserwatorium Zarządzania (Polska)Fundacja Obserwatorium Zarządzania (FOZ) jest organizacją pozarządową wspierającą polski biznes wdziedzinie: HRM, HR, zarządzania kapitałem/ fi nansami oraz wykorzystania technologii ICT. FOZ zajmujesię popularyzowaniem dobrych praktyk, dzieleniem się wiedzą oraz podwyższaniem kwalifi kacji zawodo-wych menedżerów.

FOZ prowadzi takie projekty e-learningowe, badawcze i certyfi kacyjne oraz szkoleniowe. FOZ jest takżekoordynatorem EduKlastra – Nowe Media w Edukacji, zrzeszającego ponad 60 polskich fi rm szkolenio-wych, ośrodków akademickich, organizacji branżowych, itp., oraz członkiem International Federation of Training and Development Organizations (IFTDO) skupiającej ponad 500 tys. specjalistów HR z ponad 50krajów.

Więcej informacji: www.obserwatorium.pl

Page 7: Tworzenie nowych mediów

PL

7

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Bürgerhaus Bennohaus – citizen centre, Arbeitskreis Ostviertel e.V. (Niemcy)Centrum obywatelskie Bennohaus jest ośrodkiem społeczno-kulturowo-medialnych szkoleń, otwartym dla wszystkich obywateli, zwłaszcza dzieci, młodzieży i osób starszych. Miejsce spotkań kulturowych,instytucja edukacyjna, centrum medialne – współczesny Bennohaus ma szeroki zakres oddziaływania na lokalne, jak i międzynarodowe środowisko. Instytucja edukacyjna w Bennohaus (BIB) jest akredytowanym,wysoko rozwiniętym ośrodkiem szkoleniowym.

Bennohaus ma wieloletnie doświadczenie w projektach europejskich dotyczących technologii ICT oraz rozwijania kompetencji medialnych. Jest największym producentem wśród mediów obywatelskich w Nadrenii Północnej-Westfalii, współpracującym z telewizyjnym kanałem edukacyjnym „nrwision”. W 2013 r.przyznano mu po raz czwarty ofi cjalny znak jakości dla organizacji testującej jakość w pracy wolontaryjnej(QUIFD).

Więcej informacji: www.bennohaus.info

XXI INVESLAN, S.L. (Hiszpania)INVESLAN jest prywatną fi rmą badawczą, specjalizującą się w szkoleniach i zarządzaniu. Głównymi ob-szarami jej pracy są: szkolenia zawodowe i edukacja dorosłych, technologia ICT stosowana w środowiskuedukacyjnym i zarządczym, kwestie genderowe, zatrudnienie, zarządzanie wiedzą, osoby wykluczone.INVESLAN prowadzi, koordynuje i uczestniczy w rozwoju oraz testowaniu planów szkoleniowych, treści imetodologii promującej włączanie do społeczeństwa i na rynek pracy osób wykluczonych.

Jednym z głównych pól aktywności Inveslanu są badania i rozwój innowacyjnych metod kształcenia, wtym także tych opartych na technologii ICT. W tym zakresie, Inveslan przewodniczył projektowi DeinTra, poszukując sposobów współpracy przy wprowadzeniu na europejski rynek pracy innowacyjnych metod szkoleniowych, koordynuje też liczne projekty w ramach programu „Uczenie się przez całe życie” (LifelongLearning Programme).

Więcej informacji: www.inveslan.com/en

Jak korzystać z podręcznika?Jeśli jesteś już specjalistą w dziedzinie tworzenia multimediów, ale chcesz nabyć także kompetencje tre-nera, poszerzając tym samym swoją wiedzę, zwróć uwagę szczególnie na Moduł C – „Szkolenie trenera”. W tej części podręcznika odkryjesz wiedzę użyteczną do tego, aby stać się trenerem. Znajdziesz tam np.informacje o zarządzaniu cyklem szkoleniowym, jak również wiele praktycznych wskazówek. Przygotujeszswój własny warsztat testowy i przeprowadzisz go, uzyskując na koniec ocenę swoich działań.

Jeśli jesteś początkującym uczniem, zacznij od Modułu A – „Produkcja multimediów”, ponieważ znajdzieszw nim niezbędną podstawową wiedzę, dotyczącą m.in. posługiwania się kamerą czy montażu, dzięki którym bez problemów staniesz się „dziennikarzem wideo”. Następnie przejdź do Modułu B – „Dziennikar-stwo crossmediowe”, aby pogłębić informacje zdobyte w poprzednim module, jak również poznać techniki crossmediowe. Po zapoznaniu się z Modułem A i B oraz wypraktykowaniu zdobytej wiedzy, czas na ostatni moduł, który pomoże ci w nabyciu kompetencji trenera.

Page 8: Tworzenie nowych mediów

8

Moduł A –

Produkcja multimediów

Page 9: Tworzenie nowych mediów

PL

9

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Wprowadzenie do modułuNiniejszy moduł zawiera wszystkie niezbędne informacje o tym, jak tworzyć fi lmy. Zaczynając od zapoznania się ze sprzętem i jego cechami, kończąc na edycji fi lmowej. Moduł powinien mieć formępraktycznych warsztatów.

Grupa docelowa

Udział w tym module jest zalecany całej grupie docelowej, czyli: specjalistom ds. reklamy i wizerunku,marketingu i sprzedaży; doradcom, konsultantom, specjalistom ds. zarządzania treścią.

Ogólny zarys

Sprzęt i jego funkcje. (Czas trwania: 03:00 godziny).

Rozdział pokazuje sprzęt wideo i jego budowę.

Jak tworzyć ujęcia. (Czas trwania: 03:00 godziny).

Rozdział wyjaśnia zagadnienia takie jak: typy kątów, perspektywę, ruchy kamery, fi lm jako sekwencję ujęć.

Oświetlenie. (Czas trwania: 01:30).

Rozdział prezentuje typy oświetlenia i metody jego wykorzystywania.

Dźwięk. (Duration: 02:00).

Rozdział omawia podstawy produkcji dźwięku.

Projektowanie graficzne. (Czas trwania: 02:30).

Rozdział prezentuje najważniejsze elementy budowania kadru, w tym zasadykompozycji i zachowania proporcji.

Reżyseria i praca na scenie. (Czas trwania: 01:30)

Rozdział prezentuje najważniejsze metody pacy z ekipą na scenie.

Edycja filmów. (Czas trwania: 04:00).

Rozdział omawia podstawowe narzędzia do edycji fi lmów wraz z praktycznymi poradami jak ich używać

Wymagania niezbędne do przeprowadzenia Modułu A

Aby skutecznie przedstawić zagadnienia z Modułu A, organizacja lub osoba indywidualnaprzeprowadzająca szkolenie powinna spełniać następujące wymogi infrastrukturalne i osobowe:

Cechy charakteru. Trenerzy (min. 2) odpowiedzialni za przeprowadzenie warsztatów, powinni posiadać następujące cechy:

duże doświadczenie w produkcji multimediów,

podzielna uwaga,

zdolność łatwego przekazywania wiedzy w zrozumiały sposób, odnosząc się do konkretnych przykładów,

cierpliwość.

Infrastrukturalne. Jeśli seminarium jest przeprowadzane offl ine, miejsce powinno spełniać następujące wymogi:

studio fi lmowe lub inne miejsce wyposażone w odpowiedni sprzęt (np. kamery, oświetlenie),

dostęp do wszystkich niezbędnych nośników (Internet, projektor, tablica demonstracyjna, itd.).

Szkolenie może być przeprowadzone w formie online tylko częściowo. Głównym celem jest pokazanieprawdziwego środowiska produkcji fi lmów i umożliwienie uczestnikom poznania go. Szkolenie online nie daje takiej możliwości. Mimo to, poprzez szkolenie online można uzupełnić wiedzę teoretyczną wdziedzinie produkcji fi lmów.

Page 10: Tworzenie nowych mediów

PL

10

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Sprzęt i jego funkcje

Cele nauki: Poznanie sprzętu fi lmowego, zasad jego działania, stworzenie własnego fi lmupocząwszy od pomysłu, aż do jego realizacji.

Czas trwania 03:00 godziny

Grupa docelowa: Specjaliści ds. reklamy i wizerunku, specjaliści PR, specjaliści ds. marketingu isprzedaży, doradcy, konsultanci, specjaliści ds. zarządzania treścią.

KameraIstnieje wiele różnych typów kamer, np. bardzo złożone kamery fi lmowe używane przy produkcjach kino-wych, kamery telewizyjne lub zwykłe kamery cyfrowe dla szerokiej rzeszy odbiorców. Różnią się wyglą-dem, ale przede wszystkim parametrami technicznymi i funkcjami.

W kamerze fi lmowej obraz może być zarejestrowany w bardzo wysokiej jakości. W większości przypadkówkamera taka obsługiwana jest przez kilka osób jednocześnie. Są oni odpowiedzialni za różne czynności,takie jak ustawianie ostrości i przesłony, ustawianie zbliżeń czy kierowanie ruchem kamery. W produkcjach telewizyjnych ważniejsze jest posiadanie bardziej uniwersalnej kamery, łatwej do przenoszenia. Kamery te-lewizyjne mają przyciski i pokrętła, które są proste w obsłudze, a wiele funkcji może być łatwo włączanych przez jednego operatora kamery.

Łatwość obsługi jest główną cechą, którą biorą pod uwagę konsumenci, kupując kamery cyfrowe. Zwykli użytkownicy kamer zazwyczaj nie posiadają specjalistycznej wiedzy. Co więcej, nie zapoznają się do-kładnie z instrukcją obsługi przed użyciem kamery. Kiedy konsument włączy kamerę od razu oczekuje zadowalających go efektów, dlatego zwykłe kamery mają zaprogramowane automatyczne ustawienia. Przyobecnym poziomie automatyki stosowanej w kamerach daje to naprawdę dobre efekty, ale dla operatorów z zacięciem artystycznym może to również być spore ograniczenie możliwości. Funkcje automatczne imałe rozmiary kamery (niewiele miejsca na przyciski i pokrętła) utrudniają nastawy manualne.

Kamery cyfrowe. Kamera cyfrowa jest urządzeniem najczęściej wykorzystywanym do nagrywania obrazui dźwięku. Obecnie na rynku można znaleźć wiele prawie niezależnych od siebie grup produktów. Osoby,które oglądają je po raz pierwszy są nieraz zdziwione różnicami w rozmiarach i cenach urządzeń, które sąwykorzystywane w tym samym celu. Na pierwszy rzut oka trudno jest ocenić różnice w działaniu, ponieważtakie parametry jak rozdzielczość ekranu (teraz prawie każdy sprzęt nagrywa w jakości HD), czy typy prze-chowywania danych mogą być podobne zarówno w przypadku kamer profesjonalnych, jak i amatorskich. Nie znaczy to jednak, że działają w ten sam sposób. Niewielkie różnice, które za chwilę zostaną opisane, są najważniejsze. Interesują nas głównie kamery profesjonalne i pół-profesjonalne.

Sprzęt zaprojektowany dla profesjonalistów ma większy potencjał, niż kamery amatorskie. Przede wszyst-kim można nagrywać wideo i audio w odpowiednim formacie i na przeznaczonym do tego nośniku (pa-mięć). Profesjonalny sprzęt ma więcej funkcji ustawianych ręcznie, przez co operator ma większy wpływ na wynik swojej pracy, niż gdyby używał prostej kamery automatycznej. Niżej wymieniono najważniejszecechy profesjonalnego sprzętu:

Możliwość ręcznego ustawienia niemal wszystkich parametrów.

Wiele funkcji dostępnych bezpośrednio na kamerze (łatwy dostęp do przycisków, przełączników znajdujących się bezpośrednio na obudowie kamery).

Wysoka jakość obiektywów o dobrych parametrach, a w droższych modelach możliwość wymiany obiektywów (jak w np. lustrzance cyfrowej).

Profesjonalny interfejs (np. HD-SDI) wykorzystywany wraz z profesjonalnym sprzętem (rejestratory, monitory podglądowe itd.).

Możliwość podłączenia i współpracy z dużą gamą dodatkowych urządzeń, takich jak rejestratory, monitory podglądowe, mikrofony zewnętrzne itd.

Page 11: Tworzenie nowych mediów

PL

11

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Powyższe elementy każdy jest w stanie ocenić sam, nawet jeśli nie jest ekspertem w temacie. Oczywiście niewarto podejmować decyzji o używaniu czy kupnie sprzętu tylko na podstawie opisanych elementów, jednak ukazują one pewne trendy wykorzystywane przez producentów specjalistycznego sprzętu do nagrywania.

Zaledwie kilka fi rm specjalizuje się w tego typu sprzęcie. Najczęściej można spotkać produkty fi rm: Sony Panasonic JVC Canon

Niezależnie od marki producenta, każda kamera ma podobną budowę. Jest to spowodowane tym, że zawodowy operator kamery musi umieć obsługiwać każdy rodzaj sprzętu, tak jak zawodowy kierowca musi umieć prowadzić samochód, niezależnie od jego marki. Mówimy o znajomości pewnych standardów w konstrukcji sprzętu i jego funkcjonalności.

Oczywiście każdy model kamery, nawet od tego samego producenta, różni się w swojej budowie i rozmieszczeniu elementów, ale ten, kto rozumie ogólne zasady budowy kamery, poradzi sobie z różnymimodelami.

Obiektyw przechwytuje światło odbite odobiektu i przenosi je na przetwornik lubprzetworniki CCD.

wbudowany mikrofon

obiektyw

wizjer

ekran LCD

panel kontrolny

Page 12: Tworzenie nowych mediów

PL

12

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Kamery fi lmowe, tak samo jak profesjonalne kamery cyfrowe, mają wymienne obiektywy. Obiektywy wkamerze mają za zadanie kierować światło do przetwornika oraz ustawiać ostrość obrazu. Obiektywy mają możliwość dostosowywania odległości ogniskowej, ostrości i przysłony.

Większość kamer jest wyposażona w obiektywy wbudowane na stałe w obudowę kamery, których nie można wymienić. Takie funkcje jak ręczne ustawianie przysłony lub ostrości są możliwe tylko w ograni-czonym stopniu lub wcale. Automatyczne ustawienia kamery ułatwiają pracę osobie nagrywającej, ale teżograniczają jej kreatywność.

Wizjer, przez który patrzy operator, pozwala komponować ujęcie i ustawiać ostrość obrazu oraz jego ekspozycję. Zapewnia on kontrolę nad kadrem. Nowe modele aparatów i kamer cyfrowych posiadająekran LCD, a czasami też TFT LCD. Jednak w profesjonalnym sprzęcie wizjer jest wciąż najważniejszym elementem, umożliwiającym kontrolę robionych nagrań, ponieważ LCD i TFT LCD nie są wystarczającoprecyzyjne. Po pierwsze, dokładne ustawienie ostrości jest dużo łatwiejsze przez wizjer. Wizjery wysokiej jakości operują najczęściej czernią i bielą, ponieważ te kolory dają większy kontrast, co umożliwia dokład-niejsze dostosowanie ostrości zdjęcia. Jakość materiałów z których wykonuje się ekrany ciekłokrystyalicz-ne jednak z każdym rokiem rośnie i wiele kamer, również profesjonalnych, często łączy funkcję ekranu iwizjera.

Wizjer w zwykłych kamerach użytkowych jest zazwyczaj bardzo mały i ma niską rozdzielczość. Niesprawdza się najlepiej podczas kadrowania, dlatego wykorzystuje się go tylko w nagłych sytuacjach, np. gdy świeci ostre słońce i zupełnie nic nie widać na ekranie LCD.

Page 13: Tworzenie nowych mediów

PL

13

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Rejestrator to system elektronicznych i w niektórych wypadakach mechanicznych elementów,umożliwiających zapisywanie wideo na nośniku danych.

Dotychczas opracowano wiele różnych formatów zapisywania wideo. Na taśmach magnetycznychużywano między innymi S-VHS, Hi8, MiniDV, Betacam, DV, DVC Pro lub DigiBeta. Rynek jestzdominowany przez nowe nośniki cyfrowe, XD, P2 lub karty pamięci SD, a taśmy magnetyczne są mniejpopularne. Jednak profesjonalne stacje telewizyjne wciąż korzystają z techniki wideo Betacam jako formatu pomocniczego. W niektórych stacjach jest on nadal podstawowym formatem. Obecnie niezależnemuoperatorowi trudno by było jednak zdobyć kamerę zapisującą w formacie Betacam, a przy tym byłoby to zupełnie nieopłacalne.

Mikrofon jest czujnikiem akustycznym, który przemienia dźwięk w sygnał elektryczny. Prawie wszystkieaparaty i kamery mają wbudowany mikrofon, jednak nie jest on wystarczający w przypadku pracyprofesjonalnej. Wbudowanego mikrofonu używa się głównie do nagrywania dźwięków z otoczenia.

Baterie dostarczają energię podczas korzystania z kamery w terenie. Są używane także w pracy w studio,ponieważ zapewniają operatorowi kamery większą swobodę poruszania się. Podstawowy zestaw powinienmieć przynajmniej dwie baterie. Z ładowarki korzysta się w przypadku zasilania kamery w nagłychprzypadkach oraz do ładowania baterii.

Przy produkcji fi lmów istnieje wiele różnych typów sprzętu wykorzystywanego wraz z kamerą.

Profesjonalne kamery zmieniają się wraz z całym rynkiem elektronicznym. Wynika to z rozwoju technologiiw ostatnich latach. Sprzęt produkowany obecnie jest zupełnie różny od tego sprzed 5 czy 10 lat. Największe różnice:

Rejestrowanie na dyskach czy prostych kartach pamięci całkowicie zastąpiło kasety.

HD jest powszechnie obowiązującym standardem. Coraz więcej kamer może nagrywać w większej rozdzielczości (2K lub 4K), co sprawdza się też przy produkcji fi lmowej przeznaczonej na ekrany kinowe.

Analogowe złącza RCA zostały prawie w całości zastąpione przez HDMI czy SDI.

Lustrzanka cyfrowa (DSLR). Od kilku lat lustrzanki pozwalające na nagrywanie fi lmów i dźwięków coraz częściej zastępują zwykłe kamery. Dlaczego tak się dzieje? Stosunkowo tanim sprzętem i akcesoriami można uzyskać bardzo dobrą jakość obrazu. Jest to powiązane z optyką i ogólną budową aparatu. Tylko kamery z najwyższej półki mogą osiągać podobną jakość i podobne efekty wizualne. Tym samym wielu producentów wideo korzysta z możliwości jakie dają aparaty cyfrowe (wymienne obiektywy, duży wybór modeli, itd.).

Page 14: Tworzenie nowych mediów

PL

14

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Lustrzanki cyfrowe mają jednak poważną wadę. Przede wszystkim ten typ aparatu potrzebuje odpowied-niego ustawienia. Aparaty służą zazwyczaj do robienia zdjęć – statycznych ujęć robionych w ułamkusekundy. W przypadku fi lmów zarówno czas, jak i warunki zmieniają się podczas kręcenia. Wszelkiegorodzaju ruchy są nie tylko możliwe, ale często konieczne. W praktyce niestety bardzo trudno jest kontrolo-wać tego typu sprzęt i jego ustawienia.

Używając lustrzanki cyfrowej jako urządzenia do nagrywania, pamiętaj:

Lustrzanką można nagrywać tylko kilkuminutowe ujęcia. Nagrywanie pojedynczych ujęć powyżej tego czasu może być niemożliwe. Jest to istotne ograniczenie podczas fi lmowania dłuższych wypowiedzi.

Konstrukcja lustrzanki lepiej sprawdza się podczas robienia zdjęć niż nagrywania fi lmów. Jest to widoczne zwłaszcza podczas ruchu i zbliżeń, które są bardzo trudne do nagrania bez użycia dodatkowego sprzętu.

Nagrywanie scen, gdzie jest dużo ruchu wymaga doświadczonego operatora.

Dźwięk najlepiej nagrywać za pomocą oddzielnej nagrywarki, ponieważ lustrzanki często nie mają opcji kontrolowania mikrofonu na odpowiednim poziomie. W niektórych modelach nie ma nawet możliwości podłączenia zewnętrznego mikrofonu.

Pomimo tych problemów, lustrzanki wykonują nagrania w bardzo dobrej jakości, a rynek akcesoriów dotego typu sprzętu wciąż rozwija się. Do najważniejszych akcesoriów zalicza się:

Slidery, statywy, systemy stabilizacji kamery (steadicam) do kontrolowania ruchu kamery.

System follow focus do łatwej zmiany ustawień podczas kręcenia.

Podgląd ekranów LCD by lepiej widzieć szczegóły obrazu.

Aparat fotograficzny- obecnie prawie każdy aparat cyfrowy posiada funkcję nagrywania materiałów wideo- zazwyczaj w rozdzielczości HD. W praktyce, wszystkie aparaty cyfrowe nagrywają również towarzyszący obrazowi dźwięk. W nowszych modelach istnieje nawet możliwość nagrywania dźwięku stereo. Umiejętność nagrywania krótkich fi lmów jest cechą wyróżniającą większość aparatów cyfrowych od analogowych. Materiałwideo nie jest co prawda bardzo wysokiej jakości (gorszy niż gdybyśmy nagrywali kamerą), ale aparat fotogra-fi czny to wciąż przydatne narzędzie, jeśli chodzi o nagrywanie jakiejś uroczystości rodzinnej czy fi lmu z wakacji(i wszystkiego innego, gdy nie mamy profesjonalnego aparatu).

Mimo pewnych oczywistych wad (aparaty fotografi czne mają znacznie mniejszą powierzchnię, więc nie dostaje się do nich zbyt dużo światła), niektóre z nich nagrywają wideo o stosunkowo niskim poziomie hałasu. Dzieje się tak ze względu na algorytmy zmniejszające hałas, które działają tam znacznie silniej niż w innych urządzeniach rejestrujących. Niestety, wiąże się to z określonymi skutkami ubocznymi. Algorytmy redukujące poziom szumów pogorszają też ostrość obrazu.

W zależności od marki i modelu aparatu fotografi cznego, nagrane fi lmy mogą mieć różną rozdzielczość, ilość klatek i czas. Informacje o tych parametrach można znaleźć w instrukcji obsługi aparatu. Proste i tanie aparaty mają zwykle możliwość nagrywania wideo z jedną rozdzielczością, ale niekoniecznie z tą najmniejszą. Aparatypozwalają na nagrywanie wideo do górnej granicy pojemności wbudowanej karty pamięci- najczęściej od 12 do40 MB. Aby zwiększyć zasoby pamięci konieczne jest zainstalowanie w nim odpowiednio dużej karty pamięci.

Page 15: Tworzenie nowych mediów

PL

15

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Telefony i inne.Obecnie za pomocą prawie każdego telefonu można nagrywać fi lmy i dźwięk. Co więcej, najlepsze modele mogą nagrywać wideo w jakości zbliżonej do HD. Nic więc dziwnego, że wielu ludzikorzysta ze swoich smartfonów jak z kamery cyfrowej. Czy takie urządzenia mają sens z punktu widzenia produkcji fi lmów?

Przede wszystkim należy pamiętać, że pomimo imponujących parametrów telefonów, które przypominająprofesjonalny sprzęt, mała kamera w telefonie nigdy nie zastąpi profesjonalnej kamery. Główne ogranicze-nia wynikają z jakości i rozmiarów obiektywów oraz konstrukcji urządzenia i jego funkcjonalności. Jednaktelefon lub tablet są często jedynymi urządzeniami, które mamy akurat pod ręką, więc być może będziemyzmuszeni do ich używania. Jeśli tak się stanie, należy pamiętać:

Zawsze używajmy ich przy dobrym oświetleniu, aby zapobiec zakłóceniom obrazu.

Niewielkie obiektywy w telefonach mogą zniekształcić proporcje.

W większości z nich opcja ustawiania ostrości obrazu jest automatyczna.

Kręcąc fi lmy telefonem, należy pamiętać, by ustawić jak najwyższą jakość obrazu i dźwięku. Nagranie nigdy nie będzie takiej samej jakości, jak to zrobione profesjonalnym sprzętem, ale dobry montażysta będzie wiedział, jak wykorzystać taki materiał. Ważne jest też, aby nagrywać w pozycji poziomej, tak jak wprzypadku aparatów. Obraz powinien być szerszy niż wyższy. Tylko w ten sposób będzie można go wyko-rzystać wraz z innymi ujęciami.

Jak już wspomnieliśmy wcześniej, aparat umieszczony w telefonie nigdy nie zastąpi profesjonalnegosprzętu, ale istnieją na rynku aplikacje dedykowane dla smartfonów, które z pewnością przybliżą go do tych bardziej zaawansowanych. Łatwo znaleźć dziesiątki aplikacji w Google Play i App Store, które pomogą Ciw nagrywaniu i edytowaniu materiałów wideo. Co więcej, wiele z tych aplikacji jest za darmo lub kosztujebardzo niewielkie pieniądze. Przedstawiamy niektóre z nich:

Instagram – ta aplikacja jest znana głównie w odniesieniu do zdjęć, ale istnieje również możliwość tworzenia oraz edytowania materiałów wideo. Pozwala nagrywać iedytować 15-sto sekundowe pliki wideo. Co więcej, przy pomocy trzynastu fi ltrów ma-teriał może być modyfi kowany, co znacznie zwiększa atrakcyjność zwykłych fi lmów. Użytkownik ma możliwość wyboru konkretnego momentu z nagrania, który stanie sięilustracją dla opublikowanego wideo. Instagram oferuje również technologię Cinema,która jest odpowiedzialna za stabilizację obrazu.

JumpCam - Record Video Together - to darmowa aplikacja umożliwiająca kompono-wanie fi lmów razem ze znajomymi. Możesz dodać również fi ltry, np. w stylu vintage lub czarno-białe, jak i własną muzykę. Materiał wideo może być udostępniony naFacebooku lub Twitterze.

Lapse it – ta aplikacja pozwala na tworzenie fi lmów poklatkowych, które są bardzo efektowne, ponieważ pokazują długie procesy w krótkim czasie, np. spalanie sięświecy lub ruch chmur. Głównym zadaniem aplikacji jest wybór kluczowych klatekfi lmu z całej ich sekwencji. Generalnie aplikacja jest darmowa, ale jeśli chcesz korzy-stać z niektórych dodatkowych funkcji, trzeba dopłacić (aczkolwiek nie jest to drogie).

Page 16: Tworzenie nowych mediów

PL

16

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Videon – ta aplikacja pozwala nam zdecydować o rozdzielczości nagrań i ich propor-cji (obsługuje formaty takie jak 2,35:1, 1:1 i 4:3.), liczbie klatek na sekundę, obecnościdźwięku w fi lmie, wybieramy nawet mikrofon przedni lub tylny. Co więcej, możemy zablokować ostrość i geotagować materiał wideo. Jeśli chodzi o edytowanie wideo,Videon oferuje kilka ciekawych fi ltrów, regulację ekspozycji, kontrastu i nasyceniakolorów. Mamy możliwość wyostrzenia i rozmycia nagrań, dodania efektów, takich jakspowolnienie, migotanie czy odwrócenie kolorów. Kosztuje około 3$.

Camera Plus Pro- to aplikacja dla systemu iOS. Pozwala na regulację ekspozycji (podczas nagrywania wideo), powiększanie, łatwe tagowanie, przełączanie kamery na przód / tył, edytowanie wideo i geo tagging. Możemy również przesyłać materiaływideo na YouTube’a, Facebook’a i pocztę, a także synchronizować je między innymi urządzeniami. Kosztuje około 3$.

ProCamera – oprócz możliwości nagrywania wideo, która jest dość zaawansowana (jak Camera Plus Pro umożliwia regulację ekspozycji podczas nagrywania), oferujekilka przydatnych narzędzi do postprodukcji, takich jak Pro Lab, Pro Cut i Pro FX. Jest darmowa.

Na rynku dostępne są także kamery do konkretnych zastosowań. Są poręczne, istnieje coraz większy wybór akcesoriów, dzięki czemu mogą być użyte do robienia ujęć w bardzo trudnych warunkach. Takiekamery można umieszczać na kaskach motocyklowych, ramach rowerowych, karoserii pojazdu, a nawetna desce surfi ngowej czy kijku narciarskim. Umożliwia to kręcenie scen, które byłyby niesamowicie trudnei czasochłonne przy użyciu zwykłej kamery.

Kamery tego typu nie mają zbyt wielu ustawień, ale mogą być używane praktycznie wszędzie bez większych ograniczeń. Niektóre modele mogą być sterowane za pomocą aplikacji na smartfona lub tablet.

Taki sprzęt może być używany tylko jako wsparcie dla profesjonalnej kamery, ale warto wziąć go pod uwagę.

Page 17: Tworzenie nowych mediów

PL

17

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

DźwiękW większości przypadków, nagrywanie wysokiej jakości dźwięku wymaga dodatkowego sprzętu iodpowiednich zdolności osoby fi lmującej. Mikrofony i rejestratory dźwięku wbudowane w kamerę, są bardzo pomocne, ale niewystarczające. W wielu przypadkach trzeba z nich zrezygnować.

Mikrofony.Prawie wszystkie kamery mają wewnętrzny mikrofon, lecz nie jest on wystarczający podczas profesjonalnego fi lmowania. Do specjalnych zadań, np. wywiadów lub scen dialogowych, wykorzystujesię zazwyczaj mikrofony zewnętrzne. Jest wiele różnych typów mikrofonów zewnętrznych, które fi lmowcy wybierają w zależności od potrzeb danej sceny. Różne są też rozdzaje złącz za pomocą których podłącza się mikrofony do kamery czy innego urządzenia:

Przed rozpoczęciem zdjęć trzeba wiedzieć, jaki rodzaj złącza obsługuje twoja kamera. Dostępne są przejściówki do połączenia złącza z urządzeniem. Czasami trzeba użyć innego typu złącza, np. RCA lub jack, jednak nie w przypadku mikrofonów.

Do profesjonalnych kamer można podłączyć dwa niezależne od siebie mikrofony. Tak więc mają one dwa wejścia. Pozwala to na podłączenie niezależnych mikrofonów dwóm osobom jednocześnie.

OświetlenieDo oświetlania fi lmowanych obiektów używa się różnych typów lamp. Różnią się od siebie budową itechnologią.

W zależności od ich konstrukcji można mówić o lampach umieszczonych bezpośrednio na kamerach (górne światła) lub niezależnych (umieszczonych na specjalnych stojakach lub rampach). Pierwszy rodzajlamp nie daje zbyt dużo światła, ale pozwala na szybką pracę, np. przy kręceniu newsów. Takie lampy są często zasilane bateriami.

Górne światła używane są głównie podczas nagrywania dla serwisów informacyjnych, jako światła rozświetlające, gdy jest za mało światła naturalnego, a montowanie refl ektorów jest zbyt skomplikowane lub czasochłonne. Górne światła doczepione są do kamery i mogą być zasilane bateriami lub akumulatorem. Te, które nie mają funkcji przyciemniania, mogą wytworzyć bardzo intensywne światło, aleza pomocą specjalnych fi ltrów można je odpowiednio złagodzić. Może to być niezbędne, np. aby uniknąć dużych kontrastów na twarzy osoby fi lmowanej.

mini-jack 3,5 mm –niewielkie złącze podobne do tego

używanego w słuchawkach,

zazwyczaj w kamerach amatorskich.

XLR – okrągłezłącze z trzema otworami, używane w profesjonalnych kamerach.

Page 18: Tworzenie nowych mediów

PL

18

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

W następnych rozdziałach dowiesz się, jak wybierać odpowiedni rodzaj lamp. Teraz skupmy się nadostępnych technologiach.

Obecnie używa się trzech najpopularniejszych typów lamp:

Lampy halogenowe (reflektory) – używają żarówek o mocy od 300 do 1000 watów. Bardzo szybko się nagrzewają, ale dzięki prostej budowie i niewielkim rozmiarom są bardzo popularne.

Światła jarzeniowe / świetlówki – to rodzaj oświetlenia o przedłużonej oprawie świetlnej z wbudowanymi lampami jarzeniowymi. Są popularne zaledwie od kilku lat, ponieważ wcześniejsza technologia nie pozwalała na produkcję świateł jarzeniowych odpowiedniej jakości. Lampy tego typu zużywają dużo mniej energii i dużo wolniej się nagrzewają. Dają delikatne, lekko rozproszone światło.

LED – stosunkowo nowa technologia oparta na diodach elektroluminescencyjnych i soczewkach. Lampy LED produkują światło wysokiej jakości, produkują mało ciepła i zużywają bardzo mało energii.

Czasem fi lmowcy używają innych rodzajów lamp. Najpopularniejsze są lampy wyładowcze. Zapewniają bardzomocne światło (potrzebne przy produkcji kinowej), ale pochłaniają gigantyczną ilość energii i często wymagająspecjalnych agregatów. W produkcji wideo takie oświetlenie praktycznie nie jest wykorzystywane.

StatywStatyw to trójnogi przedmiot, najczęściej używany do stabilizacji mocowanych na nim przedmiotów. Sta-tywy stosuje się przy robieniu zdjęć lub fi lmów, aby zapobiec niechcianym ruchom kamery. Zmniejszają drgania kamery i dzięki nim obraz uzyskuje najlepszą ostrość. Statyw przydaje się także przy kadrowaniu zdjęć. Dziennikarze często rezygnują z używania statywów, ponieważ muszą szybko reagować na zaistnia-łą sytuację.

Robienie dobrych ujęć wymaga kontroli nad kadrem. Jest ona możliwa tylko wtedy, kiedy kamera jest sta-bilna. Nawet jeśli chcemy zrobić ujęcia w ruchu trzeba uniknąć przypadkowych ruchów kamery. Obraz niemoże być chaotyczny ani poruszony.

Statyw posiada głowicę, która umożliwia wykonywanie delikatnych ruchów podczas kręcenia ujęć. Jakość głowicy jest jednym z najważniejszych parametrów statywu. Głowica dobrej jakości musi się płynnie poru-szać. Dzięki temu można wykonywać ruchy w dwóch kierunkach bez żadnego wysiłku, a zarazem wytwa-rzany jest pewien opór, co gwarantuje płynne ruchy kamerą.

Page 19: Tworzenie nowych mediów

PL

19

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Każdy statyw posiada również złącze, do którego mocuje się aparat lub kamerę. Obecnie powszechnieużywa się standardowych śrub, dzięki czemu nie trzeba martwić się, czy łącze pasuje do modelu kamery, którą posiadasz. Każdą kamerę można przymocować do statywu dzięki gwintowanym otworom, do których się ją przykręca. Należy jednak pamiętać, że statyw i jego osprzęt (złącza) różnią się w zależności od modelu.

Kluczowe cechy statywu :

Regulowana wysokość, maksymalna i minimalna, pomaga określić jak bardzo można dostosowaćkamerę do naszych potrzeb. Zazwyczaj maksymalna wysokość statywu nie przekracza wzrostu dorosłego człowieka, więc kamerę można ustawić na wysokościwzroku lub ust aktora.

Rodzaj głowicy – głowice w profesjonalnych statywachwypełnione są specjalnym olejem.

Ogólna jakość użytkowania i stabilności. Chociaż nikt nie lubi dźwigać ciężkiego sprzętu, dobry statywnie jest lekki. Wynika to z poziomu stabilizacji, jaki gwarantuje. Wszystkie elementy, kamera i pozostałysprzęt muszą być zabezpieczone i stabilne.

Specjalnym rodzajem statywu jest monopod – ma tylko jedną nogę. Może służyć jako punkt podparcia kamery. Z monopodu korzysta się tylko w warunkach, kiedy nie można wnieść ciężkiego profesjonalnegosprzętu. Trzeba pamiętać, że monopod nie może samodzielnie stać.

Przechowywanie danychJedną z cech rozróżniających kamery są wykorzystywane przez nie nośniki pamięci. Można wyróżnić przynajmniej cztery ich rodzaje. Wiele z nich nie jest ze sobą kompatybilnych.

Taśma. Najpopularniejszy nośnik pamięci. Ma wiele formatów, np. Digital Betacam do profesjonalnychkamer lub miniDV do amatorskich. Kasety różnią się od siebie w zależności od rozmiaru i sposobu odczytywania danych. Obecnie używa się wiele różnych formatów, które nie są kompatybilne. Trzeba tutaj przypomnieć, że taśmy są zastępowane przez inne rozwiązania, dlatego nie opłaca się inwestować w kamery używające kaset.

Karty pamięci (flash). Karty pamięci są tanim i popularnym nośnikiem pamięci. Można na nich przechowywać duże ilości danych w osobnych plikach. Dostęp do danych jest łatwy – nie ma potrzebyprzewijania taśmy.

Rejestrator. Profesjonalne kamery mają specjalne nagrywarki pamięci fl ash, które łączą w sobie kartypamięci i dysk twardy. Umożliwiają bardzo szybkie zapisywanie danych przy zachowaniu najwyższej jakości nagrywanego materiału.

CD/DVD. Niektóre amatorskie kamery nagrywają bezpośrednio na CD lub DVD. To wygodne rozwiązaniedla amatorów (jeśli chcesz obejrzeć nagrane sceny bezpośrednio na DVD bez konieczności ichedytowania). Jednak CD/DVD nie są wykorzystywane w profesjonalnej produkcji fi lmowej.

Page 20: Tworzenie nowych mediów

PL

20

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

HDD (twardy dysk). Zaletą kamer z wbudowanym dyskiem twardym jest ich wysoka wydajność - od kilkudziesięciu do kilkuset GB. Głównymi wadami są jednak: konieczność podłączenia kamery dokomputera w celu edycji materiału i większa czułość kamery na wszelkie wstrząsy. Ponieważ dysk twardy jest urządzeniem mechanicznym, może pojawić się też problem z krótszą pracą na baterii.

SSD (solid state drive). Urządzenie, które przechowuje dane w oparciu o pamięć fl ash. Dyski SSD mają wiele zalet w porównaniu do tradycyjnych dysków twardych: mniejsze zużycie energii, szybszy dostępdo danych i większą niezawodność. Jednak kamery wyposażone w takie dyski są znacznie droższe od pozostałych. Używają ich głównie profesjonaliści.

InneOprócz kamery i jej podstawowych akcesoriów, profesjonaliści korzystają z dodatkowego sprzętu :

Pudełka, kufry, torby do bezpiecznego transportu sprzętu. Podczas transportu bardzo łatwo jest uszkodzić delikatny sprzęt elektroniczny. Odpowiednio zaprojektowane torby pozwalają tego uniknąć.

Ładowarki i baterie. Odpowiednia ilość baterii i innych akcesoriów zawsze powinna być pod ręką. Nagrywanie nie powinno być przerywane z powodu rozładowanych baterii, ponieważ koszty utrzy-mania ekipy fi lmowej są bardzo wysokie.

Przedłużacze i zasilacze. Czasem trzeba podłączyć sprzęt do prądu, którego źródło oddalone jest dziesiątki czy nawet setki metrów od miejsca nagrywania. Ekipa potrzebuje odpowiedniego rodzaju kabli. Liczy się nie tylko długość, ale też wysoka obciążalność prądowa przewodów.

Sprzęt do makijażu. Podstawowy zestaw do makijażu pozwala poprawić wygląd aktorów podczas nagrywania. Zawsze należy mieć przy sobie puder do twarzy.

Page 21: Tworzenie nowych mediów

PL

21

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Jak tworzyć ujęcia

Cele nauki: Szczegółowo poznać pracę z kamerą, w tym takie zagadnienia jak: kadrowanie, per-spektywa, ruch i relacje między nimi. Dzięki nim uczestnicy nauczą się kontrolować pracę kamery.

Czas trwania: 03:00 godziny

Grupa docelowa: Specjaliści ds. reklamy i wizerunku, specjaliści PR, specjaliści ds. marketingu i sprzedaży, doradcy, konsultanci, specjaliści ds. zarządzania treścią.

Oprócz umiejętności technicznych, operator kamery odpowiada także za artystyczną kompozycję fi lmu. Każdenajmniejsze ujęcia powinny być dokładnie zaplanowane, ponieważ łączy się je następnie w sekwencję i w tensposób przekazuje informacje i emocje widzowi.

Techniki kinematografi czne, takie jak wybór ujęcia czy ruch kamery, mogą wpłynąć na strukturę i znaczeniefi lmu.

Podstawowe ustawienia i zależności między nimiAby nagrać materiał o wysokiej jakości operator musi dostosować podstawowe ustawienia kamery do każ-dego nowego nagrania. Wiele amatorskich kamer robi to automatycznie, stąd też nie ma wielu możliwościdopasowania ich ręcznie. Większość funkcji jest dostępnych tylko w przypadku profesjonalnego sprzętu.

ZOOM

Wzmocnienie Balans bieli

Page 22: Tworzenie nowych mediów

PL

22

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Odległość ogniskowa. Odległość ogniskową można dostosowywać za pomocą pierścienia regula-cji ostrości znajdującego się na obiektywie. W zależności od wyboru odległości ogniskowej, obiektypojawiają się blisko albo w większej odległości. W trakcie kręcenia ujęć, odpowiednie ruchy zoomem mogą nadać fi lmowi artystycznego charakteru. Zbliżenie na przedmiot lub osobę podkreśla szczególneznaczenie wątku. Innym popularnym zabiegiem jest oddalenie, co daje bardziej ogólne spojrzenie.

Zbliżanie i oddalanie dają bardzo szczególny efekt i powinny być używane z rozwagą. W kiepsko na-kręconych fi lmach, tego typu ujęcia są bardzo często wykorzystywane bez konkretnego celu.

Ostrość. Najpopularniejsze defi nicje ostrości to:

Miejsce, na które padają promienie światła z obiektywu i tworzą jasny i ostro zarysowany obraz na płaszczyźnie ogniskowej.

Działanie dostosowujące odległość pomiędzy obiektywem a obiektem tak, aby skupione promie-nie światła tworzyły jasny i ostro zarysowany obraz obiektu.

Ostrość jest potrzebna do dostosowywania odległości pomiędzy obiektem a kamerą. Błędne dostosowanie, w zależności od warunków światła i odległości ogniskowej, może sprawić, że ujęcia będą rozmazane.

Aby odpowiednio nastawić ostrość, należy wykonać pewną sekwencję ruchów. Po pierwsze, trzeba nakierować zbliżenie na główny obiekt, a potem za pomocą pierścienia regulacji ostrości na obiektywie ustawić ostrośćobrazu. Dopiero wtedy obraz powinien być właściwie wyregulowany i można rozpocząć nagrywanie.

Kiedy aktorzy przybliżają się do kamery lub oddalają się od niej, odległość cały czas się zmienia, dlatego ostrość musibyć dostosowywana na bieżąco podczas kręcenia. Takie same wymagania dotyczą ruchów kamery.

Część poświęcona ustawianiu ostrości w zaawansowanych kamerach jest znacznie bardziej skomplikowa-na i z tego powodu zostanie omówiona później.

Tanie i amatorskie kamery i aparaty nie zawsze dają możliwość dostosowania ostrości ręcznie, a fotograf musi polegać na ostrości dostosowanej automatycznie. Nie zaleca się także wybierania niewielkiej odległo-ści ogniskowej, ponieważ ten tryb zmniejsza głębię ostrości.

Kamery profesjonalne lub półprofesjonalne posiadają obie opcje ustawiania ostrości: automatyczną i ręczną. W większości przypadków ustawienie ręczne jest bardziej korzystne, gdyż automatycznie nasta-wiana ostrość nie jest wystarczająco dokładna. Ujęcia nieprofesjonalne często charakteryzują się zmiennąostrością obrazu.

Przysłona. Szerokość przysłony wpływa na ilość światła, jaka przez obiektyw dostaje się do kamery.Im jaśniejszy obiekt, tym mniejszą szerokość przysłony trzeba ustawić (niska wartość – duża szero-kość przysłony, wysoka wartość – mała szerokość przysłony).

Przeciętni użytkownicy kamer mają najczęściej ograniczone możliwości ustawiania ostrości ręcznie. Profesjonalne kamery mają zamontowane przy obiektywach specjalne pierścienie regulacji przysłony. Przy wykonywaniu wielu ujęć, automatyczna funkcja może dać przyzwoite rezultaty i może być wy-korzystywana do obliczania średniej wartości. Kiedy zmienia się światło podczas kręcenia, przysłona powinna być ustawiana ręcznie.

Temperatura barwowa i balans bieli.

Każdy z rodzajów światła ma inną temperaturę barwową. Temperaturę barwową mierzy się za pomocąskali Kelwina. Czyste światło dzienne osiąga temperaturę barwową 5600 Kelwinów. Czyste światło żarowe, powstające w refl ektorach ma temperaturę 3200 Kelwinów.

W przypadku światła mieszanego, np. w pomieszczeniach, gdzie jest światło sztuczne i dzienne,wartość kelwinów może być zmierzona tylko przez pomiar światła. Ludzkie oko automatycznie przy-stosowuje się do różnych temperatur barwowych. Oznacza to, że np. kolor czerwony wygląda mniejwięcej tak samo niezależnie rodzaju padającego światła. Kiedy używamy kamery, balans bieli nie jestodpowiednio ustawiony, a kolory wyglądają nienaturalnie. Obrazy mają zimny lub ciepły odcień. Balans

Page 23: Tworzenie nowych mediów

PL

23

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Podstawy kadrowaniaDobra kompozycja ujęcia (rozmiar) to podstawa w pracy z kamerą. Początkujący muszą nauczyć się różnychrodzajów kadrowania i ćwiczyć komponowanie widoku fi lmowego. Wymienione niżej rodzaje kadrów są po-wszechnie używane w fi lmach, nagraniach wideo i w animacjach.

Total.

Total jest największym / najszerszym ujęciem fi lmowym. Ma za zadanie wprowadzić widza w akcję fi lmu lub pokazać miejsce akcji. Widz ma ogól-ne pojęcie o miejscu akcji, np. wieś w górach.

Ogólny.

Ogólny plan pokazuje miejsce akcji z większą ilością szczegółów niż to-tal. Np. mały dom w górach, bawiące się przed nim dzieci, nadchodzący człowiek.

Pełny.

W tym ujęciu bohaterowie (główne postaci) lub jeden bohater znajdują się w centrum kadru – ukazana jest cała postać. Np. dwie osoby rozmawiają, drzwi otwierają się i ktoś wchodzi. Ta osoba może być od razu zidentyfi ko-wana przez widza.

Plan amerykański.

Ten rodzaj ujęcia wywodzi się z westernów – ukazuje osobę od kolan w górę (widoczna jest broń). Amerykański plan podkreśla gesty, ponieważ ręce w tym ujęciu pozostają widoczne. Np. ktoś rozmawia z mężczyzną, który właśnie wysiadł z samochodu. Kobieta jest zdenerwowana i wkłada ręce do kieszeni.

bieli pomaga dostosować kamerę do odpowiedniej temperatury barwowej.

Aby dobrze oddać kolor, kamera musi być mieć ustawiony balans bieli. By go dostosować, ustaw przysłonę i ostrość kamery na białym obiekcie (powinien wypełniać cały kadr, np. biała kartka papierunaprzeciwko obiektu, który ma być fi lmowany). Operator wciska przycisk balansu bieli aż do momentu,gdy kamera dostosuje wszystkie wartości kolorów do odpowiedniej wartości bieli. Na wizjerze pojawisię informacja, potwierdzająca wykonanie zadania.

Kiedy podczas ciągłego kręcenia światło nie zmienia się, kamera oddaje wszystkie kolory poprawnie. Wiele kamer, oprócz ręcznego ustawiania balansu bieli, posiada ustawienia automatyczne. Są to zgóry ustalone wartości dla światła dziennego lub żarowego.

Wszystkie kamery mają automatyczne ustawienia balansu bieli, co przy odpowiednich warunkachmoże przynieść korzystne rezultaty. Jednak ręczny balans bieli jest zawsze korzystniejszy

Regulacja wzmocnienia. Dzięki funkcji regulacji światłoczułości, w przypadku braku odpowiedniego oświetlenia, obraz można oświetlić elektronicznie. Kamery użytkowe najczęściej robią to automatycz-nie. W bardziej profesjonalnych kamerach można tę funkcję wyłączyć. Funkcja ta pogarsza jakośćnagrania, więc używa się jej tylko w wyjątkowych sytuacjach.

Page 24: Tworzenie nowych mediów

PL

24

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Ujęcia mające przekazywać złożone informacje są zazwyczaj dłuższe, dzięki czemu widz może połączyć narra-cję z obrazem. Szybsze ujęcia z kolei dają odwrotny efekt, wytwarzają napięcie i podtrzymują uwagę widza.

Kompozycja ujęć wpływa na odbiór przejść od jednej sceny do drugiej. W zależności od intencji kompozycji,przejścia mogą być niemal niezauważalne lub bardzo widoczne.

Podstawowe ruchy kameryWyróżnia się dwa typy ruchu w ujęciach fi lmowych.

Typ pierwszy: These movements happen in front of the camera while the camera itself is fi xed.

Przykład: osoba lub obiekt porusza się w stronę kamery, oddala się od kamery, porusza się od lewej do prawej strony lub odwrotnie.

Typ drugi: Ruchy wynikają z pracy z kamerą.

Przykład: Kamera przybliża się lub oddala od obiektu. Kamera nachyla się z góry lub z dołu w stosunku do obiektu.

Te typy ruchu używa się często wspólnie. Oznacza to, że kamera podąża za osobą lub obiektem, który sięporusza. Kamera porusza się swobodnie po pomieszczeniu niezależnie od osób czy przedmiotów.

Pan. Kamera porusza się w poziomie od lewej do prawej i na odwrót.

Tilt. Kamera porusza się w pionie od góry do dołu i na odwrót.

Ujęcie „z ręki” - Ruch ten jest stosowany głównie w dwóch przypadkach. Po pierwsze oczywiście jeśli nieposiadasz stabilizatora zawodowego (statywu, steadicam) i musisz poradzić sobie z ujęciami bez stabi-lizacji kamery. Druga sytuacja zachodzi wtedy, gdy chcesz stworzyć bardziej dynamiczne i dramatyczne ujęcie. Skorzystanie z tej metody jest dosyć trudne, ponieważ nasze ciało ciągle wykonuje mikroskopijne

Średni.

Średni. Ujęcie pokazuje górną część ciała bohatera, ramiona i głowę. Całkiem dobrze pokazuje mimikę twarzy oraz mowę ciała.

Zbliżenie. Zbliżenie jest częstym ujęciem wykorzystywanym w dialogach, wy-wiadach lub relacjach reporterskich. Widać głowę i klatkę piersiową osoby. Mimika twarzy i emocje są łatwe do odczytania. Widoczne części stroju, np. koszule, biżu-teria lub krawat ujawniają status społeczny bohatera. Przykład: kobieta rozmawia z inną osobą i uśmiecha się.

Półzbliżenie.

Większe zbliżenie skupia się na wyrazie twarzy. Nawet najsubtelniejsze emocje są widoczne dla widza. Przykład: Kobieta jest wyraźnie zdziwiona przebiegiem rozmowy. Stara się ukryć emocje, jednak bez powodzenia – na jej twarzy widoczny jest grymas.

Detal.

Szczegółowe ujęcia lub wstawki służą oddaniu specjalnego znaczenia sceny lub podkreśleniu emocji.

Page 25: Tworzenie nowych mediów

PL

25

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Jak się poruszać?Do fi lmowania (nieprzerwalnego) ujęć w profesjonalnych produkcjach fi lmowych korzysta się z różnegosprzętów. Poniżej krótki opis niektórych z nich, choć są one dość rzadko używane w innych dziedzinach.

Ruchoma platforma Jest to platforma na kółkach, na której znajduje się kamera. Dzięki niej ujęcia są fi lmowane płynnie.

Jest wiele ścieżek, po których porusza się platforma.

Najazd równoległy: platforma porusza się równolegle do obiektu na obrazie.

Najazd przedni: platforma porusza się w kierunku osoby/ obiektu.

Najazd tylni: platforma oddala się od osoby/obiektu.

Kamera na platformie może być umieszczona na wózku lub na specjalnych szynach, jeśli powierzchnia niejest odpowiednio gładka. Platformy są często zmechanizowane, dzięki czemu można nimi poruszać bezżadnego wysiłku.

Kran kamerowy. Kran kamerowy to specjalne urządzenie do podnoszenia kamery i kręcenia ujęć z góry. W trakcie koncertów lub pokazów kran kamerowy często unosi się ponad głowami publiczności.

Krany kamerowe występują w różnych rozmiarach i typach. Niektóre z nich można dostosować zarówno do potrzeb operatora jak i kamery, ale modele sterowane za pomocą pilota umożliwiające sterowanie z ziemi są coraz bardziej popularne. Modele tego typu są lżejsze i łatwiejsze do sterowania.

ruchy. Nawet jeśli kamera minimalizuje wstrząsy, ruchy te są nadal widoczne. Chcąc zredukować ten efekt,konieczne jest poznanie kilku technik. Przykładowo, kiedy trzymasz kamerę na boku, należy użyć drugiejręki lub głowy, żeby ją podtrzymać.

Tracking shot. - Powszechnie stosowany w Hollywood ruch, wymaga użycia ruchomej platformydo przewozu kamery wokół sceny. Tracking shot można jednak wykonać także wykorzystując ujęciaręczne z użyciem systemu stabilizacji kamery.

Page 26: Tworzenie nowych mediów

PL

26

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Profesjonalne stacje telewizyjne często używają całkowicie zautomatyzowanych kranów, umożliwiających dokładne programowanie ich ruchów. Wbrew pozorom, sterowanie kranem kamerowym nie wymaga dużosiły, ponieważ zaopatrzony jest on w przeciwwagę.

Steadicam. Steadicam to system stabilizacji kamery, mechanicznie oddzielający ruch operatora od ka-mery. Pozwala to na robienie płynnych ujęć, nawet wtedy, gdy operator szybko porusza się po nierównym podłożu.

Platforma i steadicam są często używane przy wykonywaniu tzw. mastershot. Jest to długie ujęcie jednej sceny bez robienia żadnej przerwy w trakcie nagrywania.

Przykład: Mężczyzna wchodzi do budynku. Mija różne biura, wita się z kolegami i w końcu siada przy swoim biurku.

Ujęcia takie tworzą poczucie większej głębi i pomagają widzowi zorientować się w przestrzeni. Należy je szczegółowo zaplanować i zastosować dobrze przemyślaną choreografi ę.

Dokładne użycie steadicamu wymaga wielu godzin praktyki, ponieważ na początku trudno jest operować kamerą. Ważny jest także wybór dobrego sprzętu. Steadicam jest dostępny w prostszej wersji (zdjęciepowyżej) i bardziej zaawansowanej, która składa się ze specjalnie dobranej kamizelki (lub ramienia) dla operatora.

Slider. Rozwój lustrzanek cyfrowych spowodował opracowywanie lżejszych urządzeń wspomagających fi lmowanie. Jeden z nich bazuje na ruchomej głowicy, na której montuje się lustrzankę. Ten system przy-pomina ruchomą platformę, ale jest dużo mniejszy, tańszy i łatwiejszy w użyciu. Jest idealny, kiedy zależy nam na czasie, a ruchy kamerą nie muszą być zbyt obszerne.

Page 27: Tworzenie nowych mediów

PL

27

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Podstawowe rodzaje perspektywyPerspektywa kamery jest kolejną techniką kinową, która wpływa na odbiór obrazu przez widza.

Im bardziej ekstremalne ujęcie osób z góry lub z dołu, tym bardziej przykuwa ono uwagę widzów. Interpre-tacja tego typu scen zależy jednak od wielu czynników. Nie zawsze ujęcie z lotu ptaka przedstawia, np. bezsilność osoby, a z żabiej perspektywy jej dominację. Czasami zabawa perspektywą wykorzystywanajest do celów artystycznych i eksperymentalnych.

Poziom wzroku.Perspektywa z poziomu wzroku jest najbardziej naturalnąperspektywą. Kamera, jak wskazuje nazwa, jest umieszczona na wysokości wzroku. Perspektywa ta używana jest podczas przeprowadzania rozmów, wywiadów, itp.

W praktyce, to najczęściej wybierana perspektywa - nie wnosidodatkowego znaczenia, jest najbardziej zbliżona do naszegocodziennego postrzegania.

Widok z dołu.

W tym przypadku kamera jest umieszczona poniżej poziomu wzro-ku, a osoba jest fi lmowana lekko z dołu. W zależności od kontek-stu ujęcia, taki rodzaj widoku wyraża pewność siebie lub negatyw-ne cechy bohatera, np. dominację. Z powodu niewielkich różnic między ujęciem na poziomie wzroku i z dołu widzowie zwykle nie zwracają na nie uwagi.

Widok z góry.

W ujęciu z góry kamera umieszczona jest nieco powyżej osoby fi lmowanej. W zależności od kontekstu może on przedstawiać sła-bość lub wdzięk osoby fi lmowanej.

Bardzo często stosuje się to ujęcie, gdy chcemy podkreślić zna-czącą różnicę w wysokości obiektu względem kamery-widza, na przykład w scenie rozmowy dorosłego z dzieckiem.

Żabia perspektywa i perspektywa z lotu ptaka.

Jak wskazują powyższe nazwy, kamera ustawiona jest znacznieponiżej lub powyżej rejestrowanego obiektu

Page 28: Tworzenie nowych mediów

PL

28

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Oświetlenie

Cele nauki: Poznanie typów oświetlenia używanego przy produkcji wideo oraz sposobów ich wykorzystania w zależności od potrzeb i warunków.

Czas trwania: 01:30 godziny

Grupa docelowa: Specjaliści ds. reklamy i wizerunku, specjaliści PR, specjaliści ds. marketingu i sprzedaży, doradcy, konsultanci, specjaliści ds. zarządzania treścią.

Oko ludzkie posiada doskonałą naturalną zdolność do przystosowywania się do zmieniającego się oświe-tlenia. Sprzęt techniczny, np. kamera, nie jest aż tak zaawansowany, dlatego potrzebuje więcej czasu i musi być dostosowywany manualnie, aby tworzyć obrazy o odpowiedniej jakości przy różnym oświetleniu.

Kreatywne projektowanie światła to skomplikowany proces, który wykracza poza zwykłe zwiększeniepoziomu oświetlenia w celu uzyskania jaśniejszego obrazu. Projektowanie światła pomaga tworzyć odpo-wiednią atmosferę i pożądany nastrój w całym dziele.

Szczegółowe wyjaśnienie, na czym polega projektowanie światła może trwać wiele godzin i zająć wiele stron. Ten rozdział wprowadza tylko podstawy tego projektowania.

Oświetlenie 3-punktowePrzy produkcjach telewizyjnych, wykorzystanie oświetlenia 3-punktowego jest standardową techniką oświe-tlania ludzi. Stosuje się ją podczas nagrywania wywiadów, seriali czy fi lmów. Światła używane w ustawieniu3-punktowym to: światło główne, tylne oraz dopełniające.

Światło główne (Key) Światło główne jest najmocniejsze i tym samym określa kształt padania cienia. Jestustawiane jako pierwsze w niewielkiej odległości i nieco wyżej od kamery, tak aby mógł padać cień.

Back

Camcorder

FillKay

Page 29: Tworzenie nowych mediów

PL

29

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Światło dopełniające (Fill). Celem tego rodzaju oświetlenia jest rozjaśnienie sceny. Umieszczane jest podrugiej stronie osi kamery oraz powinno być ciemniejsze niż światło główne. Światło dopełniające łagodzikształty cieni nadane przez światło główne. Dzięki warstwie pośredniej, ten rodzaj oświetlenia nadaje sce-nie łagodniejszy i naturalniejszy charakter.

Światło tylne (Back). Światło tylne ustawia się naprzeciwko światła głównego. Nadaje osobie ostre kon-tury, dzięki czemu sylwetka oddziela się od tła. Ujęcie ma charakter bardziej grafi czny i zyskuje przestrzeńgłębi.

Światło tła. Dodatkowo, oprócz oświetlenia 3-punktowego, fotograf lub operator może wykorzystać światło tła. Ciekawy kolor tła można uzyskać, np. dzięki kolorowej warstwie pośredniej.

Zewnętrzne światło słoneczne jest światłem głównym. Słońce jest naturalnym źródłem światła według logikiświatła. Wyrażenie „logika światła” odnosi się do rzeczywistego i naturalnego oświetlenia. Jeśli oświetlenie jest nienaturalne, nazywa się je „dramatyczną” logiką światła. W tym przypadku efekty świetlne są bardzoważne.

Projektowanie światła poprzez jego ukierunkowanie

Światło górne oświetla osobę z przodu. Gwiazdy fi lmowe z lat 40. i 50. korzystały z dobrodziejstwa światła głównego, które sprawiało, że w oku kamery wyglądały młodziej. Bezpośrednie światło nie rzuca cieni, więc zmarszczki czy problemy z cerą nie są widoczne. Światło boczne pada bezpośrednio z boku pod kątem 90° do osi kamery. Tworzy ono bardzo mocny cień, co podkreśla dramaturgię sceny.

Źródło tylnego światła jest ustawione naprzeciwko kamery za fi lmowanym obiektem lub osobą. Twarz oso-by pozostaje nieoświetlona, stąd też ten rodzaj oświetlenia stosuje się w horrorach lub thrillerach.

Jakość światła

Wśród kilku parametrów światła, z perspektywy twórców wideo najważniejsze są:

natężenie, czyli mówiąc najprościej jasność światła,

temperatura barwowa, która określa kolor światła,

częstotliwość migotania żarówek lub świetlówek.

Wraz z złym ustawieniem parametrów, bądź niewłaściwym przygotowaniem planu zdjęciowego, pojawiająsię określone problemy, czy też błędy w materiale wideo. Dla przykładu:

brak wystarczającej jasności spowoduje niedoświetlenie materialu fi lmowego, będzie to skutkowało pojawieniem się szumów w ciemnych partiach kadru i brakiem szczegółowości.

użycie za mocnego światła lub ustawienie go zbyt blisko obiektu może spowodować prześwietlenie materiału wideo i brak szczegółów w jasnych częściach obrazu

należy unikać oświetlania obiektów lampami o różnych temparaturach barwnych. Łączenie światła dziennego, o temperaturze ok. 5600° K z światłem sztucznym - ok. 3200° K spowoduje, że obiekt, ktory fi lmujemy przybierze nienaturalny kolor.

czasami, gdy oświetlamy plan lampami wyposażonymi w świetlówki o częstotliwości migotania innej niż wielokrotność liczby klatek na sekundę (fps) nagrany obraz może mróżyć i mogą pojawiać się na nim szare pasy. Efekt ten często pojawia się podczas pracy nad ujęciami w zwolnionym tempie lub przy użyciu amatorskich lamp.

powstaje poprzez warstwę pośrednią przymocowaną do boków refl ektora. Taki sam efekt można uzyskaćpoprzez pośrednie ustawienie światła. W tym celu światło refl ektora musi być skupione na białej przestrze-ni. Odbite promienie światła są bardziej rozproszone i miękkie. Większość refl ektorów posiada fi ltry do rozpraszania światła.

Aby osiągnąć efekt ostrych cieni światło musi być skierowane bezpośrednio na osobę lub obiekt.

Page 30: Tworzenie nowych mediów

PL

30

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Page 31: Tworzenie nowych mediów

PL

31

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Dźwięk

Cele nauki: Poznanie zasad użycia różnych rodzajów dźwięków w produkcji wideo, w tym muzyki i efektów specjalnych audio.

Czas trwania: 02:30 godziny

Grupa docelowa: Specjaliści ds. reklamy i wizerunku, specjaliści PR, specjaliści ds. marketingu i sprzedaży, doradcy, konsultanci, specjaliści ds. zarządzania treścią.

Muzyka, dźwięki i głos są stałym elementem fi lmów i nagrań wideo. Nawet w niemym fi lmie jest muzyka. Aranżacja dźwięków jest tak samo ważna, jak kompozycja obrazu.

Dźwięk podczas nagrywaniaMikrofon wielokierunkowy. Nagrywa dźwięk dochodzący z każdego kierunku, jednak ma raczej małyzasięg. Najlepiej sprawdza się w wywiadach przeprowadzanych w hałaśliwym otoczeniu. Mikrofony tewykorzystuje się też w muzyce.

Mikrofon przypinany (krawatowy). To specjalna mała odmiana mikrofonu wielokierunkowego, która może być przyczepiana do ubrań, dzięki czemu mikrofon nie jest tak widoczny. Mikrofony te są dużobardziej czułe w porównaniu do zwykłych mikrofonów wielokierunkowych, dlatego wykorzystywane są wwywiadach w cichym otoczeniu.

Mikrofon kardioidalny (niebezpośredni). Dobrze nadaje się do nagrywania dźwięku, kiedy trzeba wy-ciąć hałas dochodzący z innego kierunku. Jest bardzo czuły na dźwięki z jednego kierunku, dlatego źródłodźwięku może zostać dokładniej zarejestrowane. Mikrofony kardioidalne mogą być także wykorzystywane przy kręceniu fi lmów, kiedy mikrofon nie powinien być widoczny w kadrze.

Wyróżnia się wiele rodzajów mikrofonów kardioidalnych o różnej charakterystyce.

hiperkardioidalny: jest najbardziej wrażliwy na dźwięk docierający od frontu, a najmniej wrażliwy na dźwięk docierający z boku. Dzięki temu można uniknąć hałasów dochodzących z tyłu. Często jest wykorzystywany przy okazji wywiadów i reportaży.

superkardioidalny: jest jeszcze bardziej wrażliwy na dźwięk dochodzący od frontu niż w mikrofo-nach hiperkardioidalnych oraz jeszcze lepiej wygłusza dźwięki dochodzące z tyłu.

lobe: kierunkowy mikrofon wysokiej jakości (tzw. mikrofon likwidujący hałas) najlepiej nadający się do pracy w głośnym otoczeniu. Często instalowany na statywie. Kiedy mikrofon zbiera bezpośred-nio dźwięki z ust mówiącego, głośnych dźwięków z tła (np. ruchu ulicznego) nie słychać z większej odległości.

Mikrofon wbudowany. Prawie każde urządzenie nagrywające wideo jest wyposażone we wbudowanymikrofon. W każdym przypadku dźwięk jest nagrywany bezpośrednio do kamery. Niestety jakość tego typuautomatycznych mikrofonów pozostawia wiele do życzenia. Dźwięk nagrany w ten sposób nie nadaje się do wykorzystania w wywiadzie czy scenach dialogowych. Czasami jednak może być przydatny w dzienni-karstwie jako dźwięk z tła.

Jeśli z jakiś powodów musimy nagrywać za pomocą wbudowanego mikrofonu, warto zapoznać się z niektórymi jego funkcjami :

Czułość: w niektórych kamerach można ustawiać poziom czułości w zależności od odległości mikrofonu od źródła dźwięku.

Osłona przeciwwietrzna: ten element pozwala na ograniczenie czułości mikrofonu na odgłos wia-tru, jednak w praktyce pogarsza on jakość dźwięku.

Nagrywanie przy pomocy zewnętrznej nagrywarkiNiezależnie od rodzaju mikrofonu, którego używasz, wciąż pozostaje kwestia wyboru urządzenia do rejestrowania dźwięku. W profesjonalnych kamerach dostępna jest zazwyczaj opcja połączenia dwóch

Page 32: Tworzenie nowych mediów

PL

32

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

osobnych mikrofonów i ustawienia parametrów nagrywania. W takim przypadku, dźwięk jest nagrywany bezpośrednio do pamięci.

Jednak co w sytuacji, gdy kamera nie ma odpowiadającej naszym wymaganiom nagrywarki? Wtedy należy użyć zewnętrznego sprzętu nagrywającego

Dyktafon. To małe, przenośne urządzenie pozwala na nagrywanie dźwięku, który można następnie spisać (np. w przypadku wywiadu). Generalnie wyróżniamy dwa typy urządzeń rejestrujących, z uwzględnieniem ich technologii nagrywania: analogowe (z wykorzystaniem technologii zapisu dźwiękuna taśmie magnetycznej) i cyfrowe (przetwarzanie dźwięku wg parametrów numerycznych). Rejestrator analogowy jest tańszy, ale zapis odzwierciedla też szumy. Zaletą cyfrowego rejestratora z kolei jest to, żepodczas zapisywania dźwięku, szumy i zakłócenia nie są zachowane. Poza tym łatwiej jest modyfi kować iprzechowywać na nośnikach cyfrowe nagrania.

Dyktafony cyfrowe są podzielone na dwie grupy – stacjonarne - podłączone do komputera przez USBi przenośne, które można zabrać ze sobą wszędzie. W pierwszym przypadku, dźwięk jest nagrywany bezpośrednio na dysku twardym. Dyktafony przenośne natomiast są zasilane przez baterie, a zapis odbywa się na wbudowanej pamięci lub na karcie fl ash. Mają mały ciężar i wymiary zatem doskonalenadają się do pracy w terenie.

Niektóre urządzenia, takie jak odtwarzacze MP3/MP4 lub smartfony, mają już wbudowany dyktafon. Naogół jednak, nie można podłączyć do nich zewnętrznego mikrofonu, w celu poprawy jakości dźwięku, więc lepiej jest posiadać oddzielny dyktafon.

Wbudowany dyktafon, w dobrych warunkach, wyraźnie nagrywa dźwięk z odległości 5-6 metrów. Jeśli chcesz nagrywać z większej odległości, wybierz model z możliwością podłączenia zewnętrznego mikrofonu kierunkowego. Dobrze, kiedy rejestrator posiada możliwość regulacji czułości mikrofonu. Aktywacjagłosowa to także bardzo przydatna funkcja stosowana w większości dyktafonów, aby uniknąć nagrywania ciszy. Głośnik wbudowany w dyktafonie pozwala na odsłuchanie nagranego materiału, ale lepiej jest używać słuchawek jeśli zależy Ci na jakości odsłuchiwania. Funkcja prędkości odtwarzania z kolei sprawia,że łatwiej jest przesłuchiwać nagrany materiał. Skorzystaj z niej, gdy zarejestrowany dźwięk nie jest czysty, albo kiedy chcesz szybko przewinąć materiał w poszukiwaniu interesującej części. Większość rejestratorów posiada tę funkcję.

Dyktafon, niezależnie od tego, czy jest to urządzenie cyfrowe, czy analogowe, może mieć mnóstwo dodatkowych funkcji, które zwiększają jego użyteczność, np.: przewodnik głosowy, szybkie odtwarzanie, regulacja prędkości odtwarzania, fi ltry (pozwalają na uzyskanie czystszego dźwięku), kontrola poziomu czułości mikrofonu, zoom i wiele innych.

To urządzenie wygląda jak cyfrowy dyktafon i ogólnie wykonuje takie same zadania. Do jego zalet należy dokładne dostosowanie parametrów do późniejszego nagrywania, co pozwala kontrolować cały sprzęt.

Page 33: Tworzenie nowych mediów

PL

33

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Nagrywanie dźwięku na żywoPodczas nagrywania dźwięku na planie, trzeba pamiętać o podstawowych sprawach:

Każdy mikrofon powinien być ustawiony odpowiednio do warunków i celów nagrania. Inny rodzaj mikrofonu zostanie użyty przy nagrywaniu dźwięków z tła, a inny w wywiadzie. Niektóre mikrofony potrzebują własnego zasilania (baterii lub „fantoma”). Pamiętaj także, by dostosować parametry sprzętu nagrywającego do mikrofonu.

Osoba odpowiedzialna za dźwięk powinna odsłuchiwać nagranie już w trakcie jego nagrywania. Idealnym sprzętem w takim przypadku są słuchawki ograniczające dźwięki dochodzące z zewnątrz. Dzięki nim, dźwiękowiec może skoncentrować się na swojej pracy oraz na jakości nagrywanego dźwięku.

Jeśli wykorzystujesz zewnętrzne urządzenie do nagrywania dźwięku, musisz pamiętać o zsynchro-nizowaniu dźwięku z obrazem. Jest to ważne w późniejszym procesie postprodukcji. Wykorzystaj do tego zwykły klaps.

Przykład: Jeśli używasz oddzielnie kamery i urządzenia do nagrywania dźwięku, montażysta otrzyma oddzielne pliki audio i wideo, co może powodować problemy z synchronizacją obrazu z dźwiękiem. Dlatego też, zaraz po rozpoczęciu nagrywania, nagraj klaps, na którym zapisany jest numer sceny. Dodatkowo, osoba obsługująca klaps głośno wymawia zapisane numery i uderza listewką, która jest jego częścią. Dzięki temu, edytor łatwo dopasuje obraz uderzającego klapsa do dźwięku, który on wydaje.

Dźwięk na planie i poza planemDźwięk w fi lmach może pochodzić z różnych źródeł. Po pierwsze, rozróżniamy dźwięk na planie i poza pla-nem. Źródło dźwięku na planie znajduje się aktualnie w kadrze, np. rozmawiający główny bohater, muzyk, czy przejeżdżający samochód. W przypadku dźwięku poza planem, jego źródło nie jest widziane w kadrze – przykładem może tu być głos komentatora. Stąd możemy stwierdzić, że dźwięki poza planem nie są wytwarzane przez sytuację w kadrze. Do typowych źródeł dźwięków tego typu należą: osoby komentujące, efekty dźwiękowe czy muzyka.

Istnieje specjalna forma dźwięku poza planem. Jego źródłem jest bohater, który aktualnie znajduje się pozakadrem. Nie widzimy go, ale słyszymy. To samo odnosi się do dźwięków i muzyki, które słyszymy. Źródładźwięku znajdują się poza kadrem, ale są one częścią przedstawionej sceny.

MuzykaWpływ muzyki na emocje widza jest bardzo ważnym elementem fi lmu. Często zdarza się, że muzykabardziej wpływa na emocje widza, aniżeli to, co znajduje się na ekranie. Muzyka podkreśla dramatycznewydarzenia dziejące się w kadrze i tworzy dynamikę akcji.

Należy pamiętać o następujących aspektach muzyki fi lmowej:

Tempo. Jeśli nagrywana scena ma być dynamiczna, potrzebujemy muzyki charakteryzującej się szybkim rytmem. Typowym przykładem wykorzystania takiej muzyki jest scena akcji. Dokładnie opracowywaneprodukcje fi lmowe dostosowują wydarzenia do rytmu muzyki. Jeśli chcemy zilustrować muzycznieromantyczną scenę, wykorzystamy z kolei wolniejszy utwór. W jej przypadku muzyka ma za zadanie stworzyć spokojną i relaksującą atmosferę. W przypadku, gdy chcemy przekazać jakąś informację, muzyka winna być dyskretna i nie powinna odciągać uwagi widza od wydarzeń na ekranie.

Instrumenty i nastroje. Każdy instrument muzyczny posiada własny ton. Poza tym, pewne instrumentykojarzą się z konkretnymi miejscami, sytuacjami, motywami, czy gatunkami fi lmowymi.

Przykłady: harmonijka = western/kowboj; dudy = Szkocja; saksofon = bar; gitara fl amenco= Hiszpania; akordeon = nocne życie w Paryżu. W zależności od kontekstu, te utarte skojarzenia mogą pełnić rolę informacyjną lub humorystyczną, mogą ilustrować sceny o zabarwieniu dramatycznym lub też ironicznym.

Page 34: Tworzenie nowych mediów

PL

34

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Ilustrowanie muzyką. Znaczenie obrazu może być podkreślone przez muzykę na wiele różnych spo-sobów. Technika tworzenia nastroju podkreśla nastrój panujący w danej scenie poprzez wykorzystanie muzyki.

Przykład: szczęśliwi ludzie – radosna muzyka, smutni ludzie – smutna muzyka.

Kreskówki dały początek technice zwanej „mickeymousing” (od Myszki Miki) – każdy ruch wywołujedźwięk. Muzyka gonitwowa, jak sama nazwa wskazuje, wykorzystywana jest do obrazowania gonitwy. Jest to pewien rodzaj jazzu – kilku solistów improwizuje muzyczną „bitwę”, podobną do tej na ekranie.

Akcentująca funkcja muzyki, w odróżnieniu od mickeymousingu, polega na podkreślaniu nią szczególnych momentów nagrania, tych, które są ważne dla fabuły fi lmu.

Kontrastowanie muzyką. W celu zmylenia widza, sprowokowania go, lub przyciągnięcia jego uwagi,stosuje się muzykę kontrastywną. Źródło dźwięku jest rażąco różne od sceny toczącej się na ekranie.

Przykład: scena wojenna opisana jest wesołą muzyką.

Polaryzowanie muzyką. Neutralny obraz lub mało interesująca scena zobrazowana jest przesadzoną muzyką. Tego typu zabieg może mieć cel manipulacyjny lub ironizujący, w zależności od kontekstu.

Przykład: polityk pojawia się w kadrze, a muzyka zmienia się na bardziej ponurą – polityk wydaje się dziwny lub złowrogi.

Dodatkowe dźwiękiEfekty specjalne. Bazy dźwięków w Internecie pełne są odgłosów, strzałów, uderzeń, eksplozji, itp.Możemy również wykorzystać dźwięk skrzypiących drzwi, czy różnego rodzaju kroków (kroki na piachu, betonie, drewnianej podłodze). Wzbogacają one nasz materiał o dodatkowe dźwięki, które pojawiają się w naturze, ale trudno je uchwycić. Ważne jest jednak, aby efekty specjalne były jedynie dodatkiem i żeby nietworzyły dominującego efektu same w sobie.

Tło. Aby ścieżka dźwiękowa była kompletna, powinieneś dodać dźwięki z otaczającego nas świata. Potrzeba taka pojawia się głównie w sytuacji, gdy przeprowadzamy nagranie w studio – wtedyzdecydowanie odczuwamy brak tła muzycznego.

Cisza. Czy cisza może być rodzajem dźwięku? Możesz nie zdawać sobie z tego sprawy, ale nawet jeślina ekranie nie jest prowadzona żadna rozmowa ani też nie słyszymy muzyki, inżynierowie dźwięku dodająpewne hałasy w tle, ponieważ cisza jest czymś nienaturalnym. Jednakże, w pewnych przypadkach, cisza może okazać się odpowiednim typem dźwięku, który pomoże nam zbudować właściwą atmosferę.

ScreencastyJedną z bardzo popularnych technik wykorzystywanych w internetowym wideo są screencasty, czyli klipy, na których prezentowany jest ekran komputera i to on odgrywa główną rolę w fi lmie. Ta forma jest często użyteczna, gdy chcemy pokazać komuś jak wykonać jakieś operacje w komputerze, jak obsłużyć dany pro-gram itp. Obrazowi ekranu najczęściej towarzyszy głos lektora-trenera. Ujęcia z ekranu możemy również łączyć z nagraniem z kamery za pomocą przeników lub w formie picture-in picture. To jedna z najtańszych form produkcji wideo - każdy jest w stanie wykonać ją na swoim komputerze, wyposażonym w mikrofon.

Jest kilka narzędzi, które możemy wykorzystać podczas tworzenia screencastów. Najpopularniejsze to Camtasia Studio fi rmy Techsmith. Pozwala ona nie tylko na nagrywanie ekranu, ale również na dosyćzaawansowany montaż, wraz z dodawaniem zbliżeń, tekstów, różnego rodzaju strzałek i wyróżnień, jakrównież na dodawanie i edycję dźwięku. Gotowy screencast może być od razu wyeksportowany do pliku, jednego z serwisów wideo lub jako gotowa paczka do systemów e-learningowych.

Wśród alternatywnych darmowych odpowiedników znajdziemy choćby CamStudio, Ezvid, Jing czy Screen-cast-O-Matic. Część z nich jednak pozwala wyłącznie na nagrywanie ekranu, ale dalszą obróbkę materiału wideo musimy wykonać w innym programie.

Page 35: Tworzenie nowych mediów

PL

35

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Podstawy kompozycji obrazu

Cele: Poznanie zasad kompozycji obrazu

Czas trwania: 02:30 godziny

Grupa docelowa: Specjaliści ds. reklamy i wizerunku, specjaliści ds. PR, specjaliści ds. sprzedaży i marketingu, konsultanci, doradcy, specjaliści ds. zarządzania treścią.

Kamera nie jest tylko urządzeniem służącym do nagrywania wszystkiego w takiej formie, w jakiej siępojawia. Jest też świetnym narzędziem do wyrażenia siebie, pokazania kreatywności i spontanicznychpomysłów. Przed wypróbowaniem różnych możliwości kamery, operator powinien jednak poznać kilka podstawowych zasad projektowania grafi cznego.

Zasada „złotego środka”Jak wspomniano w poprzednim rozdziale, obrazy asymetryczne wywołują większe napięcie izainteresowanie. Stąd też fotografowie lubią pracować według tzw. „zasady trzech części” stanowiącejuproszczenie zasady „złotego środka”, znanej również jako „złoty podział” lub „boska proporcja”.

Zasada ta oznacza, że obraz podzielony jest przezdwie poziome i dwie pionowe linie. Według zasady „złotego środka” przedstawiony obiekt powinienbyć umieszczony albo wzdłuż jednej z linii, albo bezpośrednio na ich przecięciu.

Zgodnie z tą zasadą, kwiat (lub jego kwiatostan) nie powinien znajdować się dokładnie na środku obrazu, ale wzdłuż prawej linii.

Page 36: Tworzenie nowych mediów

PL

36

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Kompozycja obrazuCelem kompozycji obrazu jest zorganizowanie przedmiotów lub osób na zdjęciu w najbardziej efektywny i wyraźny sposób. Kompozycja obrazu oparta jest na zasadzie „złotego środka”.

Jeśli chcesz nagrać wywiad, powinieneś:

Linie i kontrastyLinie i kontrasty są elementami, które w dużym stopniu wpływają na percepcję obrazu przez odbiorcę. Linie pomagają skupić wzrok na różnych częściach obrazu lub prowadzić go po obrazie. Dodatkowo, linie wpływają na emocje odbiorcy. Linie pionowe na przykład pomagają wywołać uczucie rangi, wysokości i siły.

Kontrast w kompozycji fotografi cznej jest skutecznym sposobem skierowania uwagi odbiorcy na centrumzainteresowania. Pozycjonowanie elementów tworzących kontrast zwiększa nacisk i skupia uwagę odbiorcy.

Określić położenie osoby na obrazie

Umieść osobę w prawej lub lewej trzeciej częściobrazu. Osoba powinna siedzieć/stać trochę z boku(aby uniknąć perspektywy czołowej, która spłaszczaobraz osoby). Upewnij się, że nad głową zachowanajest równowaga przestrzeni (nie za duża i nie zamała).

Wybrać odpowiednią odległość kamery(rodzaj ujęcia).

W większości przypadków będzie to zbliżenie,pokazujące osobę, z którą przeprowadzany jestwywiad, od klatki piersiowej w górę.

Page 37: Tworzenie nowych mediów

PL

37

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Kontrasty jasny-ciemny

Najbardziej popularnym rodzajem kontrastu jest prawdopodobnie kontrast jasny-ciemny. Kiedy białe koło leży na czarnym kwadracie, odbiorca automatycznie skupia uwagę na białej powierzchni. W przypadkukontrastu jasny-ciemny uwaga widza jest zawsze skierowana na jasną część.

Kontrasty kolorówKontrasty kolorów często wykorzystywane są jako narzędzie stylistyczne w reklamie. Na przykład: jeżeli obraz składa się z kilku kwadratów, z których wszystkie są niebieskie z wyjątkiem jednego czerwonegokwadratu, uwaga odbiorcy skupi się na czerwonym kwadracie. Kontrast kolorów można dodać w trakciepostprodukcji.

Page 38: Tworzenie nowych mediów

PL

38

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Kontrast proporcji

Ten sam przykład może być wykorzystany przy kontraście proporcji: wśród różnokolorowych elementówjest tylko jeden czerwony kwadrat. Różnica w proporcji przyciąga uwagę odbiorcy i skupia ją napojedynczym czerwonym kwadracie.

Kontrast formy i powierzchni

Jeżeli jest tylko jedno koło pomiędzy kwadratami, uwaga odbiorcy skupi się na kole.

Page 39: Tworzenie nowych mediów

PL

39

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Linie poziome, pionowe i ukośnePodczas gdy linie poziome tworzą wrażenie harmonii, spokoju i statyczności, linie pionowe wyrażajądominację, moc i siłę. Linie ukośne natomiast tworzą atmosferę niepokoju, dysharmonii, dynamiki inapięcia.

Linie poziome. Plan ogólny morza tworzy relaksujące i harmoniczne wrażenie dzięki wyraźnym liniompomiędzy morzem, plażą i niebem.

Linie pionowe. Plan ogólny Pałacu Prezydenckiego wywołuje wrażenie wielkości i mocy tworzone przezpionowe linie kolumn.

Linie ukośne. Ujęcie lasu z pochylonymi drzewami zawiera ukośne linie, dlatego też obraz wydaje sięniepokojący i nieharmonijny. Odbiorca będzie miał wrażenie, że drzewa za chwilę upadną.

Page 40: Tworzenie nowych mediów

PL

40

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Linie graficzne lub niewidoczne. Istnieją dwa rodzaje linii na obrazie. Linie grafi czne tworzone przezobiekty i ich pozycje, na przykład: kaniony miejskie, krajobrazy, pozycjonowanie osoby w pokoju.

Linie wirtualne i linie niewidoczne są tworzone poprzez ruch na obrazie – tzw. wektory ruchu. Liniewirtualne mogą być tworzone przez ruch. Kierunek spojrzenia, tzw. wektor wzroku, oraz gesty także tworzą linie wirtualne.

SymetriaSymetria i asymetria tworzą dynamikę i napięcie obrazu. W symetrycznie uporządkowanym obrazie elementy mają swoje odbicie na osi, w przypadku asymetrii elementy są rozmieszczone przypadkowo.

Symetria. Obrazy symetryczne wywołują, tak jak linie poziome, wrażenie harmonii. Takie rozwiązanie może być nieciekawe, jeśli jest zbyt często wykorzystywane.

Asymetria. Aby wywołać zainteresowanie i skupić uwagę odbiorcy, wiele obrazów zorganizowanych jestasymetrycznie. Asymetria obrazów wydaje się bardziej dynamiczna i fascynująca.

Page 41: Tworzenie nowych mediów

PL

41

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Reżyseria i praca na scenie

Cele: Poznanie podstawowych metod pracy z ekipą na planie oraz struktury dramatycznej podczaskręcenia zdjęć.

Czas trwania: 01:30 godziny

Grupa docelowa: Specjaliści ds. reklamy i wizerunku, specjaliści ds. PR, specjaliści ds. sprzedaży i marketingu, konsultanci, doradcy, specjaliści ds. zarządzania treścią.

Struktura dramatycznaDramaturgia jest sztuką kompozycji dramatycznej i przedstawieniem głównych elementów dramatu nascenie. W szerszym ujęciu może być też defi niowana jako kształtowanie historii w taki sposób, aby mogła być zagrana na scenie. Dramaturgia nadaje dziełu lub przedstawieniu strukturę.

Każda narracja, bez względu na to, czy jest to powieść, nagranie radiowe, fi lm lub reportaż telewizyjny, wymaga dramaturgii. Zadaniem narracji dramaturgicznej jest rozrywka i skupienie uwagi odbiorcy. Jeśliodbiorca jest znudzony fi lmem, oznacza to, że jest coś nie tak z dramaturgią.

Istnieje kilka modeli dramaturgicznych, które powinien znać każdy montażysta. Wykorzystanie tych modeli może pomóc stworzyć ciekawy fi lm.

Piramida FreytagaPoniższy schemat przedstawia (idealną) strukturę dramaturgiczną narracji. Podstawowe elementy struk-tury można odnaleźć prawie we wszystkich rodzajach narracji (fi kcyjnej i rzeczywistej). Taki złożony model może być dostosowany do krótkich form (takich jak reportaże telewizyjne), ale z pewnymi ograniczeniami.

HPP: obsługa – wątek – pozycjonowanie (ang. Handling – Plot – Point))

Ekspozycja: W ekspozycji odbiorcy poznają sytuację początkową i podstawowe informacje drugoplanowe: Kto? Kiedy? Gdzie? Konfl ikt zbliża się powoli, ale systematycznie.

Zawiązanie konfliktu: W większości konfl ikt inicjowany jest przez impuls, np. zdarzenie lub rozmowę.

Konflikt: Kiedy konfl ikt dochodzi do punktu kulminacyjnego, pokazane są możliwości, w jaki sposób główni bo-haterowie mogą pokonać przeciwników i przeszkody. Konfl ikt ma pochodzenie zewnętrzne (na przykład statekzaczyna tonąć) lub istnieją wewnętrzne przyczyny, takie jak zwątpienie, strach lub niespełniona miłość.

Punkt zwrotny: Od czasów Arystotelesa nagła zmiana narracji nazywana jest perypetiami i prowadzi do pozytywnego lub negatywnego rozwiązania problemu.

Rozwiązanie konfliktu: Konfl ikt zostaje rozwiązany i staje się jasne, czy „dobry bohater” wygrywa, czyprzegrywa. Dla odbiorcy oznacza to spadek napięcia.

Zakończenie: Finał narracji może być zamknięty lub otwarty. Otwarte zakończenie musi wskazywać, wjaki sposób będzie wyglądała przyszłość bohaterów.

Schemat HPP wyznacza główne momenty, w których ma się pojawić nowe rozwinięcie akcji. Nazywa się je też punktami zwrotnymi, ponieważ prowadzą historię w innym kierunku. Bardzo często schemat ten jest zaskakujący i wywołuje największy efekt, kiedy odbiorca się tego nie spodziewa.

Ekspozycja i zakończenie często obejmują narrację. Dokonuje się tego, pozwalając bohaterom na wystą-pienie na początku i na końcu historii w takiej samej lub bardzo podobnej sytuacji.

Przykład: Na początku narracji bohater prowadzi szczęśliwe życie ze swoją rodziną. W trakcie opowieści bierze udział w niebezpiecznej operacji wojskowej. W końcu wraca z lekkimi obrażeniami do swojej rodziny.

Page 42: Tworzenie nowych mediów

PL

42

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Elementy budujące napięcieKontrasty: Odwołanie do emocji, na przykład: szczęścia, empatii, smutku. Humor, jeśli pasuje do historii, jest zawsze doceniany przez odbiorców.

Przykład: biedny i bogaty, młody i stary, dobry i zły.

Retardacja: Rozwiązanie konfl iktu lub punkt kulminacyjny są przełożone w czasie.

Przykład: Mężczyzna ma właśnie skoczyć z mostu, dzwoni jego komórka; mężczyzna odbiera ją, a potem skacze.

Suspens: Chwilowe wstrzymanie akcji lub jej zwrot w celu zaskoczenia odbiorcy.

Zaskoczenie: Odbiorcy wiedzą mniej niż bohater i są zaskoczeni zdarzeniami, których nie można byłoprzewidzieć.

Skok w czasie: Narracja nie jest prowadzona w porządku chronologicznym, porządek scen tworzy pewne-go rodzaju dramaturgiczny efekt. Typowymi przykładami są retrospekcja i widzenie przyszłych zdarzeń.

Praca na scenieJednym z największych wyzwań w multimediach jest zorganizowanie dużej ilości różnych czynności. Jest to szczególnie trudne, kiedy pracuje się w obcym miejscu i z ludźmi, których się zbyt dobrze nie zna. Przyprodukcji fi lmów wideo często występuje taka sytuacja.

Organizacja miejsca. Ważne jest rozwijanie pewnych nawyków i, w konsekwencji, umiejętności kontrolo-wania pracy na planie. Podczas nagrywania najważniejszą rzeczą jest czas przed jego rozpoczęciem. Samfi lm wideo jest jedynie efektem tego, czy czas ten został właściwie wykorzystany.

Podczas kręcenia można kilkakrotnie zmienić scenariusz i inne dokumenty produkcji. Należy zadbać o to, aby każdy członek ekipy miał tę samą wersję.

Zasady pracy i samodyscyplina są bardzo istotne. Łatwo jest stracić kontrolę nad sytuacją, co może prowa-dzić do dodatkowych opóźnień. Sprawny reżyser i producent fi lmów wideo jest przede wszystkim dobrym organizatorem. Jeżeli nad fi lmem pracuje ponad dziesięć osób, potrzebna jest osoba, która zajmie siękwestiami organizacyjnymi.

Ciągłość. Dla widzów ważne jest zachowanie ciągłości między ujęciami i scenami. Wyraża się to główniew trosce o szczegóły, o których łatwo zapomnieć podczas pracy na planie.

Często kolejne ujęcia i sceny nie są nagrywane tego samego dnia. Należy zadbać o to, aby postaci byłyodpowiednio ubrane i uczesane. Ważne są również elementy dekoracji.

Chociaż szczegółowe planowanie scen pomaga uniknąć problemów, dobrze, jeśli reżyser potrafi prze-widzieć konsekwencje swoich nagłych decyzji, które mogą w niespodziewany sposób wpłynąć na wynik końcowy.

Eks

pozy

cja

Page 43: Tworzenie nowych mediów

PL

43

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Montaż fi lmów

Cele: Nabycie praktycznych umiejętności z zakresu montażu fi lmów wideo (warsztat).

Czas trwania: 04:00 godziny

Grupa docelowa: Specjaliści ds. reklamy i wizerunku, specjaliści PR, specjaliści ds. sprzedażyi marketingu, doradcy, konsultanci, specjaliści ds. zarządzania treścią.

Co to jest montaż fi lmów?Niniejszy rozdział przedstawia podstawy montażu fi lmów i wprowadzenie do oprogramowania do montażu (systemy profesjonalne i amatorskie).

Montaż fi lmu jest częścią procesu postprodukcji fi lmowej. Obejmuje wybór i łączenie ujęć, składanie se-kwencji i ostatecznie stworzenie ukończonego fi lmu.

Zasadniczo montaż fi lmów jest sztuką, techniką i procedurą łączenia ujęć w spójną całość. Montażysta fi lmowy jest osobą, która wykonuje montaż poprzez złożenie materiału fi lmowego.

Budowanie sekwencjiZasadniczo w procesie postprodukcji wyróżniamy następujące jednostki fi lmowe:

Ujęcie. Najmniejsza jednostka fi lmu; pojedynczy nieprzerwany odcinek nagranego występu, trwają-cy od momentu włączenia nagrywania w kamerze do jego wyłączenia.

Scena. Nieprzerwany fragment opowieści charakteryzujący się jednością miejsca lub skupiony na konkretnym bohaterze. Sceny składają się z ujęć.

Sekwencja. Ciąg scen.

Akt. Zwykle jednostka techniczna: jedna rolka 35mm fi lmu o długości 300 metrów. Praktycznie niestosowana w produkcji fi lmów wideo.

Aspekty montażuGłównym zadaniem montażysty jest ułożenie poszczególnych ujęć w scenę. Sceny powinny być uporządkowa-ne w logicznej sekwencji. W rezultacie zmontowany materiał powinien odpowiadać scenariuszowi. Dodatkowoujęcia i sceny mogą być uzupełnione muzyką, animacją lub innymi efektami. Istnieje wiele sposobów wzboga-cenia treści fi lmu. Niektóre z nich zostaną omówione później (patrz poniżej: Dobre praktyki i triki).

Przebieg montażuWiększość programów do montażu działa na bardzo podobnej zasadzie i obejmuje następujące elementy:

Skrzynka projektu (Project Bin)

Oś czasu (Timeline)

Podgląd (Preview)

Efekty (Effects)

Czasami elementy te mają różne nazwy. Prawie każde oprogramowanie nieznacznie się różni, ale istota pozostaje ta sama. Działanie jest proste: należy odpowiednio uporządkować materiał fi lmowy według osi czasu, w odpowiedniej kolejności, a następnie wzmocnić go efektami.

Poniżej przedstawiono najbardziej popularny przebieg montażu z podstawowymi elementami.

Page 44: Tworzenie nowych mediów

PL

44

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Widok ogólny Adobe Premiere

Oś czasu: tutaj można uporządkować wszystkie pliki źródłowe. Można wykorzystać wiele fi lmów wideo i ścieżek dźwiękowych (V1, V2, V3…, A1, A2, A3). Kolorowe słupki przedstawione na osi czasu są poszczególnymi ujęciami.

Skrzynka projektu: tutaj można umieścić wszystkie pliki źródłowe (ujęcia, grafi kę, utwory muzyczne, tytuły itd.). Można tu rów-nież przechowywać pełne sekwencje monto-wanego materiału przed ich eksportem.

Przegląd popularnych możliwości przebiegu montażu w trybie offl ineAdobe Premiere. Adobe oferuje wiele oprogramowań służących do tworzenia multimediów. Najbardziej Aznanymi są: Photoshop (korekta obrazu), Illustrator (tworzenie grafi ki wektorowej), InDesign (DTP) i Pre-miere, który jest używany do montażu fi lmów wideo.

Page 45: Tworzenie nowych mediów

PL

45

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Mikser, przeglądarkamediów, efekty – tutaj można udoskonalićswój fi lm wideo. Wlewym oknie na przykład można połączyć różne źródła audio, w tym:głośność, kanały, ujęciapanoramiczne, efekty itd.

Final Cut.

Przegląd projektu: Tutaj możnazobaczyć efekty swojej pracy. Nadole widoczne są również przy-ciski do montażu różnych ujęć.Można zobaczyć całą oś czasulub poszczególne odcinki.

Page 46: Tworzenie nowych mediów

PL

46

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Co jeśli nie posiadamy tak zaawansowanego oprogramowania?Jeśli nie posiadamy dostępu do drogich systemów do montażu, można również wykorzystać oprogramowania dostępne prawie na każdym komputerze. Takie programy nie mają zbyt wielu funkcji, alew wielu przypadkach są wystarczające. Można ich używać do nauki podstaw montażu fi lmów wideo, zanimzdecydujemy się na profesjonalny program.

Movie Maker. Windows Live Movie Maker stanowi część systemu operacyjnego Windows – można gopobrać ze strony internetowej Microsoft i bezpłatnie zainstalować na swoim komputerze. Należy jednakpamiętać, że Movie Maker jest prostym oprogramowaniem i nie umożliwia pracy nad skomplikowanymi projektami.

iMovie. iMovie jest programem w pakiecie systemu operacyjnego Mac. Nie trzeba niczego instalować, jeśli jest się już użytkownikiem Macbooka, Maca lub iMaca. Należy go tylko odszukać w programach. iMoviejest nieco bardziej rozbudowany, ale nadal jest to oprogramowanie amatorskie.

Edytory online jako popularne rozwiązanie. Obecnie na rynku dostępne są także programy, któredziałają bezpośrednio w Internecie. Aplikacje te są dostępne przez przeglądarkę i nie wymagają instalacji niczego dodatkowego. Należy tylko załadować treść do serwera aplikacji i dokonać edycji online. Potrzeb-ne jest jednak szybkie i stabilne połączenie z Internetem.

W ostatnich latach, wraz z rozwojem oprogramowania Open Source, pojawiło się wiele rozwiązań zupełniedarmowych, dostępnych zarówno dla systemów operacyjnych Windows i OSX, jak również działających wśrodowisku Linux.

Wśród oprogramowania do obróbki multimediów znajdziemy zarówno programy grafi czne (Gimp czyInkscape), do obróbki dźwięku (Audacity, Ardour czy LMMS), jak zaawansowane programy do montażu i postprodukcji w 3D (Blender, Cinelerra lub Shotcut).

Dzięki wykorzystaniu oprogramowania Open Source jesteśmy w stanie przygotować w całości fi lm wideo. Od etapu budowy i pisania scenariusza, poprzez montaż i postprodukcję ujęć, a narzędzia takie jak Blen-der, choć darmowe są używane do grafi ki 3D w komercyjnych dużych projektach.

Na poziomie funkcjonalnym stoją one bardzo wysoko i często niewiele różnią się od ich drogich odpo-wiedników. Zaletą jest niewątpliwie wsparcie ze strony społeczności internetowej, która często działa dużo sprawniej niż wsparcie techniczne dużych fi rm. Problemem może być czasem stabilność działania oraz intuicyjność użytkowania, jednak są one cały czas poprawiane. Także coraz więcej fi rm wspiera środowisko Linux i Open Source udostępniając kodeki czy SKD do swoich komercyjnych rozwiązań.

Avid.

Page 47: Tworzenie nowych mediów

PL

47

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Co jest potrzebne, aby rozpocząć?Montaż fi lmów wideo wymaga przede wszystkim bardzo dobrego komputera. Prosty montaż może zostaćwykonany na jakimkolwiek nowoczesnym komputerze, ale istotny jest czas oczekiwania na przetwarzaniescen i ujęć (tzw. rendering). Rendering wymaga sprawnego komputera, ponieważ zajmuje dużo zasobów.

Czasami (obecnie coraz częściej) montażyści pracują na laptopach. Montaż bardzo dużego projektu może być trudny na przenośnym komputerze, ale można na nim wykonać mniejsze prace.

Dobre praktyki i triki W tej części pokażemy bardziej szczegółowo poszczególne działania wykonywane przez montażystę. Zrozumienie profesjonalnych programów w taki sposób, aby korzystać z nich bez problemu wymaga dużoczasu. Wykorzystamy Adobe Premiere Elements, który jest nieco uproszczoną wersją Adobe PremierePro. Program jest łatwy do opanowania i zawiera wszystkie kluczowe elementy.

Jak zacząć?

Po uruchomieniu programu pojawi się ekran powitalny. Można wybrać jedną z dwóch opcji:

Organizer – do organizacji, wyszukiwania i oglądania wszystkich plików źródłowych takich jak fi lmy wideo, zdjęcia, muzyka.

Video editor – do tworzenia fi lmów z efektami specjalnymi i ich udostępniania.

Należy wybrać Video Editor i poczekać, aż się włączy. Można wybrać istniejący projekt lub utworzyć zupeł-nie nowy. Należy wybrać New Project i poczekać kilka sekund.

Page 48: Tworzenie nowych mediów

PL

48

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Główny pasek narzędzi

Okno podglądu z klawiszami modyfikatora

Timeline z narzędziami, fi ltrami i efektem wstążki. Timeline ma różne ścieżki do fi lmów wideo i audio.Ścieżki audio dodatkowo dzielą się na zwykłe audio, narrację i ścieżkę dźwiękową. Można zmieniaćilość i kolejność ścieżek. Niektóre ścieżki mogą być ukryte lub usunięte.

Importowanie plików źródłowych. Aby importować pliki źródłowe na Timeline lub do Project Assets nale-ży wybrać Add Media. Następnie należy wybrać źródło. Można zrzucić multimedia bezpośrednio z kamery (przez USB lub FireWire) albo po prostu wybrać pliki z dysku twardego lub karty pamięci. Od tego momen-tu wszystkie pliki będą w oknie Project Assets i będą gotowe do użycia.

Widok ogólny.

Page 49: Tworzenie nowych mediów

PL

49

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Panel Add Media: Jak widać, można do-dawać pliki multimedialne z wielu różnych źródeł, w tym dysków, kamer wideo, kamer internetowych oraz cyfrowych aparatówfotografi cznych.

Od tego momentu wszystkie importowanemultimedia będą znajdować się w Project As-sets. Dobrze jest zebrać wszystkie ważne pliki multimedialne przed rozpoczęciem montażu.Pomoże to zachować porządek w projekcie.

Page 50: Tworzenie nowych mediów

PL

50

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Cięcie.

Przejście.

Należy dwukrotnie kliknąć na ujęcie(plik) w Project Assets. Pojawi się okno cięcia. Następnie można wykorzystaćznacznik Set In/Set Out, aby zaznaczyć,kiedy ujęcie powinno się rozpocząć izakończyć. Program automatyczniedostosuje to ujęcie.

Dowolne dwa ujęcia można w prosty sposób zesobą połączyć (umieszczając jeden za drugim)lub użyć tzw. efektu przejścia. Efekt ten możnawybrać z menu pod Timeline (Transitions). Możnawybierać spośród kilkudziesięciu różnych przejść,od podstawowych do bardzo skomplikowanych.

Należy po prostu przeciągnąć i upuścić dany efektna Timeline pomiędzy dwoma wideoklipami.

Istnieje jeszcze drugi sposób, aby wykonać cięcieujęcia. Można wstawić ujęcie na Timeline (wystarczyprzenieść je za pomocą myszki). Należy znaleźćkrawędzie pliku i przeciągnąć je. Następnie możnazmniejszyć plik do pożądanej długości.

Można korzystać z obu sposobów. Ważne jest, aby sprawdzić cięcie w praktyce. Jeśli nie jesteśmy pewni,jak połączyć dwa ujęcia, trzeba po prostu popróbować. Należy pamiętać o przestrzeganiu zasad opisanychw poprzednim rozdziale.

Page 51: Tworzenie nowych mediów

PL

51

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Tytuły.

W oknie ustawień dodatkowych można wybrać czas trwania i można wyrównać przejście między wideoklipami.

Należy uważać, aby nie nadużywać efektów przejścia, bo mogą one zakłócić odbiór fi lmu. Dopodstawowych przejść, które są najczęściej wykorzystywane przez fi lmowców należą: przenikanie („crossfade”) i zanikanie do czerni („fade to black”).

Automatycznie pojawi się okno Adjustments, w którym możnadopasować napisy do swoich potrzeb.

Przykładowe modele napisów są dosyć dobrze opracowane, należy tylko dopracować szczegóły tak, aby miały pożądany wygląd i pasowały do projektu. .

W ten sam sposób można dodać napisy do fi lmu. W dolnym menu znajdują sięfunkcje Titles & Texts, w których możnaznaleźć dziesiątki gotowych wzorów.

Należy umieścić wybrany formatnapisów na Timeline, nad którym znajdują się wideoklipy.

W fi lmach pełnometrażowych efekty są najczęściej używane do łączenia scen (np. poprzez efekt zanikaniado czerni odbiorcy łatwo mogą się zorientować, że miejsce akcji zmieniło się). Jednak w przypadku nowych form (takich jak np. teledyski) efekty są stosowane częściej i w różnych kombinacjach.

Page 52: Tworzenie nowych mediów

PL

52

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Muzyka. Można wzbogacić fi lm ścieżką dźwiękową. Można do tego celu wykorzystać gotowy kawałek w zakładce Music lub dodać własną muzykę w górnym menu zakładki Add Media. Wystarczy tylko przecią-gnąć plik do punktu Soundtrack i dopasować go do pozostałych elementów fi lmu.

Korekta dźwięku. Korekta dźwięku to właściwa regulacja każdej ścieżki dźwiękowej. Dla każdego wideoklipu,jak i dla każdego utworu muzycznego czy efektu dźwiękowego jest osobna ścieżka dźwiękowa. Ich parametrymuszą być prawidłowo ustawione, aby muzyka nie zakłócała odbioru fi lmu i tak, aby dialogi były słyszalne.

Poniżej znajduje się okno Audio Mixer. Każdy kanał ma osobny słupek regulacji, który można ustawić na dwa sposoby:

Balance - poziom głośności kanału (prawo-lewo)

Level - ogólny poziom wzmocnienia dźwięku

Można również całkowicie wyciszyć dany kanał.

Na dolnym ekranie należy wybraćTools, a następnie Audio Mixer.

Istnieją również dodatkowe fi ltry dźwiękowe dostępne dla niektórych typów oprogramowania, którepozwalają na bardziej skomplikowaną korektę dźwięku, np. redukcję hałasu lub pogłosu.

Page 53: Tworzenie nowych mediów

PL

53

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Korekta koloru. Filmy bardzo często nagrywane są o różnych porach dnia, w pomieszczeniu lub na zewnątrz. W rezultacie aktorzy pojawiają się w różnym świetle i kolory różnych ujęć nie pasują do siebie.Można to naprawić na etapie montażu.

W prawym menu w zakładce Adjust znajdują się narzędzia, które w tym pomogą.

Najpierw należy użyć opcji Temperature and Tint. Jeśli to nie wystarczy, należy wybrać Color. Tutaj można bardziej szczegółowo dopasować ustawienia.

Należy powtórzyć dane ustawienia dla każdego ujęcia. Istotne jest, aby zwrócić uwagę jak ujęcia wygląda-ją razem i czy kolory są bardziej do siebie dopasowane po korekcie.

Grafika. Wykorzystanie tekstu jest standardowym wspólnym elementem każdej produkcji telewizyjnej.Zwykle pojawia się w formie podpisów pod występującymi osobami (imię, nazwisko, funkcja), napisów do fi lmu, czołówki lub napisów końcowych.

Można łatwo dodać napisy do fi lmu używając zakładki Titles & Texts w dolnym menu. Wystarczy wybraćprojekt tekstu i dopasować go do swoich potrzeb.

Eksport.Aby zmontowany fi lm można było udostępnić do oglądania, musi być eksportowany w wybranym Aformacie. W ten sposób otrzymamy pojedynczy plik, który będzie można opublikować w Internecie, nagrać na dysku lub na nośniku pendrive.

Page 54: Tworzenie nowych mediów

PL

54

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Należy wybrać opcję Publish+Share w górnym menu. Następnie należy wybrać jedną z dostępnych opcji, w zależności od tego, co chcemy osiągnąć. Dostępne są następujące opcje:

Web DVD – jeśli przygotowujemy DVD do oglądania na komputerze.

Disc – jeśli przygotowujemy DVD lub dysk Blu-ray do oglądania na niezależnym oddzielnym odtwa-rzaczu wideo.

Online – jeśli chcemy opublikować swój fi lm bezpośrednio w Internecie na stronie YouTube, Face-book lub Vimeo.

Computer – jeśli chcemy zapisać plik na swoim komputerze.

Mobile Phones and Players – jeśli chcemy przygotować plik, który będzie można odtworzyć na smartfonie lub innym urządzeniu.

Oto kilka linków do stron internetowych, gdzie można znaleźć tutoriale do programów edycyjnych:

http://www.videouniversity.com/articles/the-art-of-fi lm-and-video-editing-part-1/

http://www.mediacollege.com/video/editing/

https://vimeo.com/videoschool

http://www.kdenlive.org/tutorial

http://nofi lmschool.com/

Technika chroma keyJedną z technik wykorzystywanych podczas tworzenia wideo jest kluczowanie (chroma key), zwanerównież technologią blue- lub greenbox. Polega ona na wyodrębnieniu nagranej postaci z tła (najczęściejjaskrawej zieleni lub błękitu) i zastąpienie go dowolnie przygotowaną wcześniej grafi ką, animacją czyprezentacją.

Kluczowanie jest szczególnie pomocne, gdy nie mamy miejsca na tworzenie scenografi i (na przykład wmałym studio, we własnym pokoju lub biurze). Możemy wtedy, przy pomocy dosyć prostych środków, stworzyć atrakcyjną przestrzeń wizualną, wykorzystując choćby w tle przygotowaną wcześniej prezentację czy animację.

Do wykonania poprawnego ujęcia w technologii chroma key potrzebujemy jednolitego, najczęściej zielone-go matowego tła. Ten kolor najbardziej różni się od ludzkiej skóry i dosyć rzadko jest elementem garderoby.Może być to tkanina, tło fotografi czne, bądź też pomalowana na zielono ściana. Ważne jest, by tło byłorównomiernie oświetlone w każdym punkcie kadru, a postać rzucała jak najmniej cieni. Ułatwi to poźniej-sze kluczowanie. Bardzo często wykorzystuje się dwa zestawy oświetlenia - jeden na tło, drugi na postać. Pozwala to na łatwiejsze modelowanie światła i rozpraszanie cieni.

Aktor występujący na tle z oczywistych powodów powinien być ubrany w kolory kontrastujące z zielenią lub innym kolorem, który wykorzystujemy jako tło. Unikać należy również tkanin lśniących i odbijających.

Samej operacji kluczowania dokonujemy w czasie rzeczywistym, korzystając z miksera wideo, bądź metodą offl ine - przy pomocy komputera i jednego z wielu programów do montażu wideo. Zdecydowanawiększość z nich ma narzędzia do kluczowania (key), od prostych do bardzo rozbudowanych, które wyko-rzystywane są w holywoodzkich produkcjach fi lmowych. Podstawową funkcją w tego typu narzędziach jest wybranie koloru tla i zakresu tolerancji.

W celu najlepszego efektu należy również spędzić chwilę na korekcie barwnej ujęć ze studia (dostosowa-nie do kolorów z nowego tła).

Page 55: Tworzenie nowych mediów

PL

55

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Przykład szkoleniaJeśli zastanawiasz się, jak takie szkolenie powininno wyglądać i jakich metod użyć, spójrz na podany przykład:

Czas Temat Cel Metoda Środki przekazu00:00-00:15 Wprowadzenie.

Przywitanie i pre-zentacja programu

Orientacja i pozna-nie uczestników – każdy opowiadakrótko o swoimdoświadczeniu Ioczekiwaniach

Prezentacja Flipchart/TablicaProjektor/TV

00:15-01:45 Sprzęt i jego funkcje

Uczestnicy powinni poznać sprzęt donagrywania wideo i jego funkcje, żeby byli świadomi jego możliwości

Prezentacja oraz bezpośredni pokaz – trener pokazuje i omawia po kolei każde urządzenie, tłumacząc jego elementy I następ-nie oddając w ręce uczestników (każdy może dotknąć urzą-dzenia, zobaczyć goz bliska I spróbować użyć).Trener pre-zentuje różne typy kamer, mikrofonów, lamp, statywów, opowiada o nich, przekazuje uczestni-kom I odpowiada na ewentualne pytania

Flipchart/TablicaProjektor/TV

01:45-02:00 Krótka przerwa Regeneracja02:00-03:30 Ćwiczenie #1

– Kontynuacjatematu “Sprzęt I jego funkcje”

Uczestnicy powinni poznać sprzęt wi-deo i jego funkcje,aby zdawać sobie sprawę z ich moż-liwości

Praca indywidualna I w grupach - każdy uczestnik wybiera jedno urządzenie i przed całą grupą mówi o tym, czego się dowiedział

Bezpośredniaprezentacja przyużyciu dostępnegosprzętu

03:30-03:45 Krótka przerwa Regeneracja03:45-05:15 Jak tworzyć ujęcia Uczestnicy powinni

dowiedzieć się w szczegółach, jakobsługiwać kameręoraz o elementachtakich jak: kadro-wanie, perspekty-wa, ruch i relacjimiędzy nimi. W ten sposób uczestnikuczy się panować nad kamerą

Trener mówi o podstawowych rodzajach per-spektywy, ruchów, kadrowania i po-kazuje kilka zdjęć jako przykłady.

Projektor/TV

Page 56: Tworzenie nowych mediów

PL

56

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Krótka przerwa Regenaracja05:30-06:00 Ćwiczenie #2 –

Jak tworzyć ujęciaUczestnicy tworzą grupy (2 osoby w każdej grupie), po czym robią zdjęcia I nagrywają fi lmiki,używając dostęp-nego sprzętu I wlasnych telefo-nów komórkowych.Zdjęcia i nagrania ukazują ujęcia,perspektywy i ruchy opisywaneprzez trenera. Następnie każda z grup przedsta-wia swoje wynikipracy w obecności wszystkich uczest-ników oraz trenera.Zdjęcia i nagrania są omawiane.

Praca grupowa Dostępny sprzęt, smartfony, kom-putery

06:00-06:10 Podsumowanie Trener podsu-mowuje dzień iotrzymuje infor-macje zwrotne oduczestników

Plenum, Informa-cje zwrotne

Flipchart/TablicaNotebook/Projek-tor/TV

Page 57: Tworzenie nowych mediów

PL

57

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Pytania testowe:

1) Total to:

a. ujęcie gdzie główne postaci znajdują się w centrum kadru

b. ujęcie, które przedstawia osobę od głowy do kolan

c. najszersze ujęcie używane do wprowadzenia widza w akcję fi lmu lub przedstawiające lokalizację.

2) Która z następujących części kamery zawiera elementy elektroniczne i mechaniczne pozwalające kontrolować jej działanie oraz nagrywać obraz na taśmę magnetyczną lub inny rodzaj nośnika pamięci?

a. panel kontrolny

b. obudowa kamery

c. ekran LCD

d. wbudowany mikrofon

3) Dokończ zdanie: im bardziej jasny obiekt ...

a. tym mniej musi zostać otwarta przysłona

b. tym bardziej musi zostać otwarta przysłona

c. tym bardziej skomplikowana jest regulacja balansu bieli

4) Steadicam to:

a. specjalne urządzenie do podnoszenia kamery i kręcenia ujęć z góry

b. system stabilizacji kamery, mechanicznie oddzielający ruch operatora od kamery

c. urządzenie umożliwiające wykonanie płynnych ujęć. Bazuje na ruchomej głowicy

5) Która z następujących jednostek jest największa?

a. sekwencja

b. ujęcie

c. scena

6) Wymień najważniejsze części kamery i ich funkcje.

7) Wymień 4 różne formaty nośników danych, na których rejestrowane są dane.

8) Wyjaśnij pojęcie „plan amerykański”.

9) Co to jest: „specjalne urządzenie służące do podnoszenia kamery wysoko w powietrze i fi lmowania z góry”?

10) Wymień przynajmniej 3 popularne programy do edycji w trybie offl ine.

11) „Kamera porusza się pionowo z góry na dół lub odwrotnie” – jak nazywa się taki ruch?

Page 58: Tworzenie nowych mediów

58

Moduł B –

Dziennikarstwo crossmediowe

Page 59: Tworzenie nowych mediów

PL

59

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Wprowadzenie do modułuGłówne wyzwania, którym współczesna produkcja medialna musi stawić czoła to umiejętnośćwykorzystania zasobów dostępnych w Internecie, serwisach społecznościowych oraz sprawne łączenieróżnorodnych środowisk w procesie tworzenia nowych materiałów, produkcji wideo czy strumieniowaniutreści. Chcielibyśmy przedstawić ciekawe informacje na temat niektórych zasobów, które mogą ułatwićtworzenie treści multimedialnych w sieci.

“Metodyka Nowych Mediów” to swego rodzaju ramy metodyczne, które stworzono z myślą orozwijaniu umiejętności z zakresu produkcji multimediów. Podczas gdy Moduł A skupiał się naprodukcji multimedialnej, Moduł B koncentruje się na nowych formach dziennikarskich: dziennikarstwiecrossmediowym oraz transmediowym. W dalszej części znajdą Państwo teoretyczne i praktyczneinformacje na temat różnych koncepcji dziennikarstwa w XXI wieku oraz wykaz niektórych zasobów, któremogą być przydatne w produkcji multimediów.

Grupa docelowaModuł B, jako część publikacji „Metodyka Nowych Mediów”, stworzono przede wszystkim z myślą ofreelancerach oraz specjalistach ds. PR, marketingu, coachingu, konsultingu, itp., jednak polecamy go również wszystkim tym, którzy:

interesują się nowymi formami pojawiającymi się w dziennikarstwie,

lubią być na bieżąco z nowościami z zakresu produkcji multimediów, oraz

wykorzystują Internet jako główny kanał komunikacyjny.

Informacje ogólneModuł B podzielono na 5 rozdziałów. Struktura kursu jest zgodna z współczesnymi trendami: dostarcza uczestnikom teoretycznych podstaw, które następnie poparto praktycznymi przykładami i ćwiczeniami.

Dziennikarstwo w XXI wieku. Czas trwania: 01:30 godziny

Ten rozdział to próba przedstawienia współczesnej koncepcji dziennikarstwa XXI wieku. Zawiera krótkącharakterystykę form i trendów obecnych w dziennikarstwie oraz prezentuje, jak mogą zmieniać punktwidzenia odbiorcy.

Przenikanie się mediów. Czas trwania: 01:00 godziny

Rozdział ma na celu propagowanie współpracy w procesie produkcji i zarządzania wiadomościami,zwłaszcza z wykorzystaniem specjalnych narzędzi dostępnych w Internecie. Biorąc pod uwagę fakt, żenowa koncepcja dziennikarstwa polega na otwarciu go dla społeczeństwa i promowaniu współpracy,musimy omówić też różne środowiska umożliwiające taką współpracę, jak również kwestie dotyczące tego, jak tworzyć i kreować wiadomości w ramach współpracy.

Rozpowszechnianie się multimediów. Czas trwania: 01:00 godziny

Ta część Modułu B zawiera prezentację najpopularniejszych platform multimedialnych oraz przydatne informacje na temat wykorzystania ich możliwości. Dodatkowo, zamieściliśmy tu oddzielny wątekdotyczący platform typu open source.

Serwisy społecznościowe. Czas trwania: 01:00 godziny

Ten rozdział poświęcony jest tematowi serwisów społecznościowych oraz temu, jaki jest ich potencjał dlaprzekazu crossmediowego. Głównym jego celem jest przedstawienie uczestnikom wiodących serwisów społecznościowych z punktu widzenia crossmediów (koncepcja multikryterialna) oraz potencjału serwisów społecznościowych (oraz sieci kontaktów nawiązywanych w Internecie) dla nowych mediów.

Aspekty prawne. Czas trwania: 02:00 godziny

Rozdział, który wprowadza uczestników w temat mechanizmów prawnych regulujących kwestie związane z tworzeniem multimediów online. Jest to temat istotny, ponieważ rzuca nowe światło na pewne aspekty prawne orazprezentuje najnowsze procedury z zakresu ochrony praw intelektualnych w kontekście treści multimedialnych online.

Page 60: Tworzenie nowych mediów

PL

60

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Dziennikarstwo w XXI wieku

Cele: Przedstawienie nowych pojęć i trendów w dziennikarstwie.

Czas trwania: 01:30 godziny

Grupa docelowa: Specjaliści ds. reklamy i wizerunku, specjaliści PR, specjaliści ds. sprzedaży imarketingu, doradcy, konsultanci, specjaliści ds. zarządzania treścią.

Żyjemy w erze cyfrowej. Każdy obserwuje innych i sam jest obserwowany – przez cały czas i wszędzie. Ludzie mają praktycznie nieograniczony dostęp do informacji, co daje ogromną masę danych, na podstawie których mogą tworzyć i rozpowszechniać własne. W dzisiejszych czasach każdy może byćswoim lub czyimś dziennikarzem i redaktorem.

Multimedia i dziennikarstwo crossmedioweWspółczesne media wykorzystują różne aplikacje, platformy i zasoby, bazujące na zaawansowanychstrukturach nawigacyjnych, które wspierane są w różnych działaniach i do których zalicza się gry,środowiska wspierające współpracę, blog i wiele innych.

To właśnie rozumiemy pod pojęciem „crossmedia”. Jest to wykorzystanie różnych zasobów w celu poprawienia jakości wiadomości oraz dotarcia do szerszego grona odbiorców.

Kanały przekazu crossmediowego najlepiej sprawdzają się w Internecie oraz są dostosowane do potrzebokreślonej grupy docelowej. Obejmują aplikacjeumożliwiające interakcję i współpracę z innymiużytkownikami oraz narzędzia służące do zarządzaniazasobami. To wirtualne środowisko obejmuje teżintegrację różnych platform takich jak telewizja, radio,chaty, SMS, MMS oraz aplikacje mobilne, promująctworzenie powiązań między usługami za pośrednictwem różnych środków przekazu. Możemy stworzyć silniejszyprzekaz, bazując głównie na wiadomości, a nie nametodzie wykorzystanej do jej przekazu.

Nie możemy jednak zapomnieć, że interaktywna ideaprzekazu crossmediowego wykracza poza Internet.Gry, smartfony, tablety, przenośne odtwarzaczemultimedialne oraz inne urządzenia przenośneodgrywają obecnie kluczową rolę w procesiekomunikacji oraz wymiany informacji i wiedzy pomiędzyludźmi na całym świecie.

Właśnie dlatego zjawisko crossmedia stanowi wyzwaniedla dziennikarstwa w XXI w., co wiąże się z tworzeniemnowego środowiska promującego nowe koncepcjetworzenia informacji i przekazywania wiadomości.Chodzi o dwukierunkowy kanał do tworzenia informacjii zasobów, gdzie promowałoby się współpracę między„reporterem” a jego grupą docelową oraz prezentowałoby się użycie różnych środków przekazu, takich jak wideo, audio, tekst, mikroblogi, itp.

Oczywiście istnieją różnice pomiędzy nowym dziennikarstwem i starą produkcją multimedialną. W głównej mierze polegają one na różnicach w znaczeniu tych samych pojęć takich jak wiadomość, środek przekazu, odbiorca, tymczasowość.

Crossmedia to …

… nowa strategia komunikacyjna, która dzięki zastosowaniu różnorodnych środków przekazu (multimediów), wykorzystuje informacje, nowe artykuły czy inne zasoby, by dotrzeć do szerszego grona odbiorców, gwarantując w ten sposób osiągnięcie możliwie najbardziej skutecznego przekazu.

Page 61: Tworzenie nowych mediów

PL

61

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

W poniższej tabeli przedstawiono podstawowe różnice między tymi dwoma koncepcjami:

Dziennikarstwo tradycyjne Dziennikarstwo crossmedialne

Wiadomość jednokierunkowa dwu/wielokierunkowa

Odbiorcy określona grupa różne grupy

Zaangażowanie nie współpraca z odbiorcą

Środek przekazu jeden wiele – wykorzystanie różnych środkówprzekazu

Kanał kanał bezpośredni wielokanałowość

Ramy czasowe określony czas brak ram czasowych

Zakres geografi czny ograniczony nieograniczony

Jakiś czas temu pojawił się też nowy termin, który przyczynia się do dalszego rozwoju pojęcia crossmedia i udoskonala świat massmediów i komunikacji: Transmedia.

Przekaz transmediowy polega na tym, że każda zwykorzystanych platform, okien czy elementów stanowi część danej wiadomości i są one ze sobą powiązane. W tensposób każda część przekazu jest wyjątkowa, w zależności od platformy, którą wykorzystano do jej przekazania (Internet, komiks, portal społecznościowy, gra wideo). Wdziennikarstwie transmediowym użytkownicy uczestniczą w procesie tworzenia historii, co znaczy, że mogą stworzyć iupublicznić własny, lepszy przekaz.

Osoby zainteresowane tym tematem znajdą wielestron internetowych poświęconych dziennikarstwumultimedialnemu.

Multimedia Muse: Multimedia Muse to środowisko on-line stworzone z myślą o wspieraniu producentów multimediów. Strona koncentruje się na temacie fotodziennikarstwa, jednakznajdziemy tam też przydatne informacje na temat innychform produkcji multimedialnych takie jak: tutoriale, narzędzia,podręczniki. Warto też zapoznać się z częścią poświęconą karierze, można tam znaleźć ciekawe oferty pracy.

crossmedia

transmedia

Transmedialna inicjatywa. „Twittersodios de El Barco”To serial, którego scenariusz oparty jest na wpisach publikowanych na twitterze. Fani mogą komunikować się z bohaterami, publikując wpisy. Mają też dostęp do konkretnych treści dostępnych tylko dla nich, muszą współpracować ze sobą żeby rozwiązywać zagadki. Program to inicjatywa łącząca ideę przekazu transmediowego i najbardziej innowacyjny rodzaj przekazu telewizyjnego – telewizji społecznościowej.

Page 62: Tworzenie nowych mediów

PL

62

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Innovative Interactivity: to otwarte środowisko umożliwiające współpracę z zakresu tradycyjnego i nowego dziennikarstwa. Znajdziemy tam wiele interesujących publikacji, wskazówek oraz zasoby multimedialne, które z powodzeniem można wykorzystać w pracy.

duckrabbit: to prywatna fi rma działająca w branży produkcji multimedialnej. Zajmuje się głowniezdjęciami, nagraniami wideo oraz produkcją multimedialną na potrzeby organizacji pozarządowych i im podobnych. Znajdziemy tam oferty szkoleń, rekomendacje, podręczniki, nowinki, itp. Każdy, kto interesuje się nowymi możliwościami oferowanymi przez produkcję multimedialną powinien znać tę stronę.

Multimedia Shooter: jedna z najbardziej wyczerpujących stron na temat produkcji multimedialnej. Jestprzyjazna użytkownikowi, łatwa w nawigacji, a jej zawartość jest naprawdę praktyczna. Znajdziemy tam wskazówki, nowinki, komentarze oraz przykłady najlepszych dokonań dziennikarstwa nowych mediów.

Praktyka: Zapoznaj się z jedną z tych platform. Przejrzyj „kategorie” po prawej stronie, znajdziesz tam opcje umożliwiające fi ltrowanie i przeglądanie treści, które Cię interesują (na przykład: szkolenia, porady czy interaktywne tutoriale, itp.)

Przegląd gatunków dziennikarskich Dziennikarstwo to zbieranie i obróbka różnego rodzaju informacji (pisemnych, ustnych, wizualnych lubgrafi cznych). Jego celem jest zbieranie, analizowanie, synteza, porządkowanie i publikowanie dostępnychw danym momencie i pojawiających się informacji. Istnieje wiele gatunków i form dziennikarstwa. Każda z nich ma na celu zaprezentowanie informacji z innej perspektywy.

Biorąc pod uwagę prezentowanie informacji, możemy rozróżnić następujące gatunki dziennikarstwa:

Dziennikarstwo informacyjne ma na celu zaprezento-wanie wiadomości, bez żadnych ozdobników i upiększeń,w sposób bezpośredni i obiektywny. Przedstawia historiętaką, jaka jest, dokłada starań, by przedstawić informacjew sposób obiektywny.

Felieton prezentuje punkt widzenia autora i jego osobisty stosunek do tematu, jakiegoś zdarzenia lub osoby. Lekki w formie, często złośliwy i ironiczny krótki utwór dziennikar-ski, który umieszczany jest zwykle na stałej kolumnie.

Recenzja to forma pośrednia między dziennikarstweminformacyjnym a opiniotwórczym (felietonem). Dziennikarzanalizuje historię i opisuje ją szczegółowo dołączając ele-menty subiektywne – wyrażając swoją opinię na opisywanytemat.

Dziennikarstwo śledcze ma na celu ujawnienie jakiegośtematu, osoby, zdarzenia czy sprawy. Dziennikarz badasprawę, weryfi kuje dane i fakty z nią związane, następnie może ją przedstawić w różnoraki sposób: jako oddzielny artykuł w gazecie czy magazynie, dokument emitowany wtelewizji, itp.

Dziennikarstwo możemy też sklasyfi kować w zależności od tematów czy treści, którymi się zajmuje.Wtedy możemy mówić o:

dziennikarstwie politycznym

dziennikarstwie biznesowym

dziennikarstwie satyrycznym

dziennikarstwie sportowym

news

review

investigate

columns

Page 63: Tworzenie nowych mediów

PL

63

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

dziennikarstwie wojennym

dziennikarstwie kulturalnym

dziennikarstwie środowiskowym

dziennikarstwie naukowym

dziennikarstwie kulinarnym

innych.

Styl tworzenia informacji, artykułów, nagrań audio i wideo (oraz innych) bardzo różni się w zależności odwybranego tematu.

W końcu, gatunki dziennikarskie możemy też podzielić, biorąc pod uwagę stosowane środki przekazu. Rozróżniamy wtedy:

Dziennikarstwo pisane. Kiedy mówimy o dziennikarstwie pisanym, zazwyczaj mamy na myśli gazety,magazyny, biuletyny, itp., czyli środki przekazu, które bazują na treściach pisanych, czasem wzbogacone zdjęciami lub elementami grafi cznymi.

Dziennikarstwo audio lub słuchane środki przekazu, gdzie głównym środkiem przekazu jest ludzki głos.W dziennikarstwie tego typu najczęściej wykorzystywanym medium jest radio.

Dziennikarstwo wideo to dziennikarstwo, które na potrzeby transmisji jakiegoś wydarzenia czy informacji wykorzystuje techniki wideo.

Fotodziennikarstwo w celu opowiedzenia historii lub przekazania informacji wykorzystuje głównie zdjęcia lub obrazy.

Dziennikarstwo cyfrowe lub cyberdziennikarstwo to rodzaj dziennikarstwa, które wywodzi się z Internetu ipolega na wykorzystaniu nowych technologii komunikacyjnych do przekazywania wiadomości. Dziennikar-stwo cyfrowe obejmuje różne rodzaje środków przekazu, czasem kombinacje kilku z nich, w tym m.in.:

blogi i mikroblogi – dziennikarstwo pisane online,

transmisje na żywo – bezpośrednia transmisja jakiegoś zdarzenia w Internecie z wykorzystaniem technologii audio i wideo,

multimedialne opowieści – nowa koncepcja opowiadania historii, która wykorzystuje techniki audio i wideo.

Odbiorca vs użytkownikIstnieją rozwiązania technologiczne (w tym najnowszy rodzaj telewizji), które automatycznie wykrywają upodobania widza i według tych upodobań dostarczają muzyczny program telewizyjny lub radiowy, który dostosowuje muzykę do potrzeb użytkowników. Potencjalny rynek jest bardzo duży. Według prognoz amerykańskiej gazety The Guardian, obroty w branży produkcji medialnej w 2015 r. sięgną 1,4 biliona dolarów.

Page 64: Tworzenie nowych mediów

PL

64

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Zdolności percepcyjne odbiorców W nowym podejściu do dziennikarstwa, zmienił się też sposób jego odbioru przez widzów – stali się raczej użytkownikami, nie tylko odbiorcami.

Jak widać na rysunku, istnieje swoisty horyzontalny związek między nadawcą a widzem (odbiorcą).

Źródło: Kahn y Lenk, 2001

Redaktor (dziennikarz) określa pewne cele komunikacyjne, które odpowiadają na oczekiwania odbiorców. Wybiera też strategię komunikacyjną, która zgodna jest z realiami kulturowymi odbiorcy. Redaktor projektu-je i edytuje nową treść tak, by odpowiadała możliwościom percepcyjnym i poznawczym odbiorcy. W końcuwybiera rozwiązanie technologiczne dostosowane do możliwości informacyjno-komunikacyjnych wybrane-go odbiorcy.

Jest to pozioma relacja, zachodząca między redaktorem i odbiorcą, publicznością, grupą docelową, wktórej redaktor wybiera środek przekazu dostosowany do potrzeb i oczekiwań odbiorców, a obie grupy są połączone przez Internet.

Wszystkie produkty multimedialne odzwierciedlają jakieś cele (co chcemy osiągnąć), kontekst (gdzie sięone pojawiają), środki (dostępne narzędzia umożliwiające osiągnięcie tych celów) oraz mentalne para-dygmaty (scenariusze, w których określono zadania, środowisko i zasady określające relacje między nimi).

Nad

awca

Kom

unik

acja

i stra

tegi

a

Cel

e

Pro

jekt

i edy

cja

Tech

nolo

gia

kom

pute

row

a

odpowiedniki

INTERNET

media

Odbiorca

Oczekiw

ania

kulturowe

Odbiór

i zrozumienie

Technologiainform

acyjna

Page 65: Tworzenie nowych mediów

PL

65

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Przenikanie się mediów

Cele: Poznanie różnych zasobów, które pozwalają na wspólne tworzenie i zarządzanie informacjami.

Czas trwania: 01:00 godzina

Grupa docelowa: Specjaliści ds. reklamy i wizerunku, specjaliści PR, specjaliści ds. sprzedaży imarketingu, doradcy, konsultanci, specjaliści ds. zarządzania treścią.

Rosnące wykorzystanie technologii cyfrowych przyczyniło się do zmian w sposobie dostarczania treścicyfrowych do odbiorcy. Przed twórcami otworzyło się wiele nowych możliwości, ale pojawiły się też nowewyzwania:

dostępność – dostęp do zasobów w dowolnym czasie i miejscu,

gotowość do łączenia i dzielenia się – konstruktywne wykorzystanie dostępnych zasobów,

aktualna treść - dostęp do informacji w czasie rzeczywistym,

ułatwiona współpraca – zespołowe budowanie wiedzy.

W następnej części poruszymy kwestie, które ułatwią pracę z wykorzystaniem tych nowych środowisk.

Zasoby treściZanim przystąpisz do tworzenia jakiegoś zasobu, zastanów się jaki rodzaj zasobu treści chcesz stworzyćdla danego środka przekazu. Jest to istotne, ponieważ wpływa na:

wiadomość,

projekt,

układ grafi czny projektu, dystrybucję i rozpowszechnianie.

Różne treści multimedialne wymagają różnych form, w tym zastosowania innego układu grafi cznego czy stylu.

Najpopularniejsze zasoby treści to:

1. Tekst – Tekst jest podstawowym formatem treści, który wciąż posiada bardzo dużą moc – oddziaływania. Treści pisane to podstawa blogów oraz podstawowy format dla zawartości w Internecie. Możemy tworzyć różne rodzaje treści, jednak warto pamiętać, że tekst można udoskonalić m.in. dodając do niego wideo czy obrazy bez uszczerbku dla jego pierwotnego charakteru.

artykuł – to forma tradycyjna, która sprawdza się też w przypadku nowych trendów, gdzie każ-dy chce pierwszy opisać najnowsze wydarzenia.

quiz – forma szczególnie przydatna, kiedy potrzebujemy kreatywnego sposobu na zachęcenie odbiorców do czynnego uczestnictwa.

whitepaper – pomyśl o swoich odbiorcach, w jaki sposób możesz ich pozyskać? Jakie są ich potrzeby? Jakie mają pytania i obawy? Whitepaper pomoże rozpoznać potrzeby odbiorców i zareagować na nie.

studium przypadku – wykorzystaj kilka studiów przypadku, poprawnych i błędnych, zakończo-nych sukcesem i nie zakończonych sukcesem, mających duże znaczenie lub żadne. Wyniki takich analiz przypadków możesz zaprezentować, wykorzystując różne techniki: prezentacja multimedialna, nagranie wideo, narracja, itp.

blog – blogi to bardzo dobry sposób wymiany wiadomości i pomysłów, zwłaszcza jeśli chodzi o media umożliwiające współpracę przy tworzeniu treści, ponieważ można je łatwo aktualizować, przy współudziale czytelników / widzów.

Page 66: Tworzenie nowych mediów

PL

66

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

2. Wideo – format wideo w dzisiejszych czasach może być odtwarzany na większości urządzeń. Ważne by stworzyć takie rozwiązanie, które będzie można odtwarzać na różnych urządzeniach i które pozwoli na połączenie różnego rodzaju treści. Oto kilka z nich:

typografi a kinetyczna - to nazwa techniki animacji, która łączy słowa i obrazy, nagrania wideo i dźwięk w celu wzmocnienia siły przekazu. Technika ta może okazać się przydatna przy pracy nad prostą wiadomością, ponieważ umożliwia wzmocnienie celu komunikacyjnego.

transmisja na żywo (ang. live stream) – to potężne narzędzie wykorzystywane w produkcji nagrań wideo online. Pozwala wszystkim użytkownikom oglądać wydarzenia na żywo. Obecnie każdy może tworzyć nagrania wideo. Wystarczy kilka minut, i już można zacząć nagrywać i transmitować wybrane zdarzenie na żywo w Internecie. Twoje nagranie może dotrzeć do tysię-cy osób, które nie mogą osobiście uczestniczyć w wydarzeniu oraz znajdujących się tysiące kilometrów od Ciebie.

3. Grafika interaktywna– to grafi ka zawierająca pewne dynamiczne cechy, które użytkownik może –dostosować do swoich potrzeb. Istnieją różne rodzaje grafi ki interaktywnej, w tym:

prezentacja multimedialna – jest to przydatne narzędzie, które sprawdza się w szczególności, kiedy treści techniczne lub specjalistyczne trzeba zaprezentować w sposób przystępny i sche-matyczny. Użytkownik swobodnie porusza się między slajdami. Dostęp do poszczególnych treści zaprezentowanych na slajdach jest łatwy, można też wybrać slajdy, które są szczególnie interesujące. Slide share to kanał specjalizujący się w tego typu przekazie: możesz stworzyć swój własny kanał, wgrać swoją prezentację i udostępnić ją innym użytkownikom.

wykres interaktywny – narzędzie szczególnie przydatne, kiedy posiadamy dużo informacji, które chcemy zaprezentować z uwzględnieniem potrzeb użytkowników.

4. Grafika– treści grafi czne to bardzo skuteczne narzędzie medialne. Mogą służyć do wyjaśnienia– określonej sytuacji lub być wykorzystane do zwrócenia uwagi społeczeństwa na dany temat.

zdjęcia – jeden obraz mówi więcej niż tysiące słów. Jeden obraz może opowiedzieć całą histo-rię, przekazać przesłanie lub wyjaśnić sytuację, którą trudno byłoby opisać słowami.

wykresy – możesz ich użyć, kiedy masz do przedstawienia dużo informacji, a chcesz zwrócić uwagę odbiorców.

5. Infografika – to przydatna treść, która ułatwi wyjaśnienie specyfi cznych zagadnień, często– o zabarwieniu technicznym: Jak wybierany jest prezydent w USA? Jak doszło do katastrofy w Fukushimie? Dlaczego samoloty latają? Przykład infografi ki:

http://www.eitb.com/infografi as/detalle/604777/por-que-vuelan-aviones/

6. Audio– powszechne wykorzystanie urządzeń przenośnych przyczyniło się do spopularyzowania– treści audio w Internecie. Spośród nich warto wspomnieć o podcastach. Podcast składa się przede wszystkim z plików audio, które możemy tworzyć, wgrywać, słuchać online, jak również pobierać i słuchać offl ine. Z ich wykorzystaniem możemy tworzyć wywiady, lekcje, wiadomości, konferencje, warsztaty, itp. Warto odwiedzić stronę BBC i posłuchać (lub pobrać) kilka z ich podcastów.

Strumieniowanie i rozpowszechnianieW związku z dużym zapotrzebowaniem na treści i usługi w ostatnich latach na rynku pojawiło się sporoaplikacji sieciowych służących do rozpowszechniania treści. Te sieci i aplikacje umożliwiają transmisję wydarzeń, wymienianie się muzyką oraz rozwiązaniami grafi cznymi lub po prostu dzielenie się plikami.

Użytkownicy wymagają wysokiej jakości usług strumieniowania treści: społeczeństwo chce dostępu do pli-ków wideo, chce oglądać wykłady online, najlepiej na żywo i bezpośrednio. Wymaga to transferu ogromnej ilości danych w sieci, dlatego potrzeba bardzo dobrej jakości usług strumieniowania i rozpowszechniania treści

Page 67: Tworzenie nowych mediów

PL

67

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Środowisko bazujące na chmurze obliczeniowejChmura obliczeniowa to system, który daje możliwość przetwarzania danych bezpośrednio z poziomuInternetu.

Serwery chmury obliczeniowej działają online iodpowiadają na zapotrzebowanie użytkownikaw dowolnym czasie i miejscu, bez konieczności posiadania przez niego specjalistycznejwiedzy z zakresu programowania czywykorzystywanych rozwiązań. Użytkownik potrzebuje tylko połączenia z Internetem, aby uzyskać dostęp do wszystkich informacji zapisanych w chmurze. Treści i aplikacjepochodzą od różnych dostawców, częstozlokalizowanych w różnych częściach świata.Obniża to koszty, zapewnia lepszy czas pracy, a strony internetowe nie są narażone naataki hakerów i są niezależne od lokalnychprzepisów prawa.

Chmura obliczeniowa to nowy model usług oraz technologia, która zapewnia użytkownikomdostęp do pakietu standaryzowanych usług idostosowana jest do ich potrzeb.

Zmiany, które przyniosła ze sobą technologia chmury obliczeniowej pozwalają na zwiększenie liczbyusług internetowych. Jest to korzystne dla dostawców usług, którzy mogą teraz oferować szybsze ibardziej skuteczne oraz bardziej zróżnicowane usługi. Użytkownicy maja ułatwiony dostęp do tych usług i odczuwają korzyści związane z większą „przejrzystością” oraz szybkością systemu, a płacą za te, z którychrzeczywiście korzystają. Warto wspomnieć też o obniżeniu kosztów robocizny i nakładów inwestycyjnych(lokal, specjalistyczny sprzęt, itp.).

Technologia chmury obliczeniowej charakteryzuje się wysokim stopniem automatyzacji, szybką mobilizacją zasobów, wysokim stopniem przystosowania do zmieniającego się popytu, jak również bardziejzaostrzonymi środkami ochrony przed niezgodnym z prawem wykorzystaniem oprogramowania.

Zalety Wady Środowisko chmury łatwo i szybko

zintegrować z innymi aplikacjami.

Środowisko chmury oferuje większą łatwośćadaptacji, możliwość odzyskania utraconych danych oraz minimalizuje czas przestoju.

Technologia chmury umożliwia dostępdo treści bez konieczności instalowania dodatkowego sprzętu.

Aplikacje chmury są zazwyczaj dostępne w ciągu kilku dni lub godzin i oferują znaczne możliwości personalizacji lub integracji.

Automatyczna aktualizacja nie maniekorzystnego wpływu na zasoby IT.

Centralizacja aplikacji i systemu przechowywania danych prowadzi do powstania zależności między dostawcami usług.

Dostępność aplikacji uzależniona jest oddostępu do Internetu

Niezawodność usług uzależniona jest od dobrej kondycji technologicznej i fi nansowej dostawców usług w chmurze.

Miną miesiące lub nawet lata zanimrealne będzie zaoferowanie wysoko wyspecjalizowanych usług w sieci.

Bezpieczeństwo: zanim informacja dotrzedo celu, przechodzi przez wiele węzłów, które mogą być źródłem zagrożenia.

cloudcomputing

Page 68: Tworzenie nowych mediów

PL

68

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Popularne serwisy oferujące środowiska bazujące na technologii chmury obliczeniowej to:

Dropbox,

Google Drive,

Wuala,

iCloud,

SkyDrive,

Ubuntu One.

Page 69: Tworzenie nowych mediów

PL

69

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Rozpowszechnianie multimediów

Cele: Prezentacja najbardziej popularnych platform multimedialnych i pokazanie jak uczestnicy mogąwykorzystywać te platformy.

Czas trwania: 01:00 godzina

Grupa docelowa: Specjaliści ds. reklamy i wizerunku, specjaliści PR, specjaliści ds. sprzedażyi marketingu, doradcy, konsultanci, specjaliści ds. zarządzania treścią.

Obecnie mamy dostęp do kilku platform, które pomogą nam tworzyć rozwiązania multimedialne. Są to plat-formy, środowiska typu open source, środowiska sprzyjające współpracy, itp. które nie tylko ułatwiają namtworzenie treści, ale też promują współpracę przy tworzeniu treści multimedialnych.

Popularne platformy multimedialnePlatforma multimedialna to środowisko internetowe, które oferuje oprogramowanie (czasem też rozwiąza-nia sprzętowe) przydatne przy tworzeniu, produkowaniu, przechowywaniu, dystrybuowaniu i publikowaniutreści multimedialnych. Istnieje wiele różnych platform; każda oferuje inne zasoby, narzędzia i materiały,które można wykorzystać przygotowując treści multimedialne.

Pierwszym krokiem jest określenie kierunku działalności. Jest kilka pytań, na które powinniśmy sobie odpo-wiedzieć przed wyborem platformy (która będzie najbardziej odpowiednia dla realizacji naszego celu?)

Kiedy już odpowiemy sobie na powyższe pytania, kolejnym krokiem jest analiza cech charakterystycznychplatform, które znajdziemy w Internecie. Warto sprawdzić czy wybrana platforma internetowa:

posiada strefę wsparcia lub przewodnik dla użytkownika, które ułatwią przygotowanie, publikację i zarządzanie stworzonymi zasobami,

posiada odpowiednią liczbę użytkowników (to znaczy ile osób tworzy i pracuje wykorzystując te same zasoby),

jest kompatybilna z innymi urządzeniami np. urządzeniami przenośnymi,

jest kompatybilna z innymi systemami operacyjnymi.

Warto w tym miejscu wrócić do części „Jak tworzyć ujęcia” – być może pomoże to wybrać najciekawszą platformę.

Poniżej przedstawiamy kilka dostępnych w Internecie rozwiązań, które ułatwią tworzenie crossmediowych zasobów:

Blogowanie: W kwietniu 2013 roku opublikowano wpis na blogu (http://snitchim.com/how-many-blogs-are-there/), według którego najpopularniejsze platformy hostingują w sumie około 240,000,000 blogów. Rzeczywistą liczbę blogów trudno jednak oszaco-wać, ponieważ brak rzetelnych danych na ten temat. Stworzenie bloga nie jest trudne, w Internecie

Dlatego zastanów się:Jakiego typu platformy potrzebujesz (do blogowania, treści multimedialnych, wideo, realacji na żywo…)?

Jakim poziomem kompetencji IT dysponujesz (niski – średni – wysoki)?

Jakim budżetem dysponujesz?

Jakim tematem lub tematami zamierzasz się zajmować?

Kim są Twoi odbiorcy?

Do jakiej liczby osób możesz dotrzeć?

Page 70: Tworzenie nowych mediów

PL

70

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

istnieje wiele platform oferujących gotowe szablony. Są darmowe i bardzo przyjazne użytkownikom, tak więc stworzenie i opublikowanie własnego bloga nie zajmie więcej niż kilka godzin. Oto te naj-bardziej popularne:

tumblr (http://www.tumblr.com): Założony w 2007 roku jest największą społecznością blogerską na świecie (142 miliony blogów). Bliżej mu do serwisu społecznościowego niż społecznościblogerskiej, a przewagę nad innymi serwisami blogowymi uzyskał dzięki możliwości ponownegopublikowania notatek umieszczonych przez innych użytkowników. Jest to opcja warta rozważe-nia, jeśli potrzebujesz czegoś prostego. Właściciel platformy: Yahoo.

WordPress (http://wordpress.org): jest najstarszą platformą blogową. Łatwo dostosować ją doswoich potrzeb, jest intuicyjna w obsłudze. WordPress zawiera wystarczająco wiele motywów inarzędzi by stworzyć bloga lub stronę internetową. Jest kompatybilny z urządzeniami mobilnymi.To dobry wybór dla początkujących. Z użyciem WordPress stworzono ok. 65 milionów blogów.

Blogger (http://blogger.com): Narzędzie do blogowania stworzone przez Google. Wszystko, czego potrzebujesz by stworzyć swojego bloga to konto Google. Nie posiada wprawdzie takichmożliwości personalizacji, jak WordPress czy tumblr, jednak jest to dobre i łatwe w obsłudze rozwiązanie, jeśli dopiero zaczynasz pisać.

Squarespace (http://SquareSpace.com/): podobna do tradycyjnych platform jak WordPress, jednak wykorzystywana głównie do tworzenia rozwiązań dla biznesu, marketingu i e-handlu.Nie jest darmowa, opłata za wersję podstawową to 8 dolarów. Szczególnie polecana do użytku biznesowego.

Typepad (http://www.typepad.com): Razem z WordPress pretendują do miana ojców blogosfery.Platforma oferuje bardzo ciekawe motywy, nieograniczoną pojemność oraz wsparcie użytkowni-ka, jednak nie jest darmowa, abonament podstawowy wynosi 8,95 dolarów za miesiąc.

Platformy multimedialne: Tak jak w przypadku blogowania, istnieją też specjalistyczne platformy umożliwiające tworzenie, produkowanie, hosting i dystrybucję zasobów i treści multimedialnych. In-nymi słowy są to platformy internetowe stworzone z myślą o tworzeniu i produkowaniu plików wideo i audio. Inaczej niż w przypadku platform blogowych, korzystanie z platform multimedialnych jest zazwyczaj płatne. Oto najpopularniejsze z nich:

Brightcove:(http://www.brightcove.com/): Jest to platforma wideo oferująca usługi icloud wideooraz umożliwiająca hosting i dystrybucję treści wideo. Platforma oferuje możliwości uczenia się.Jest płatna.

Kaltura (http://corp.kaltura.com) To otwarta platforma wideo oferująca różnorodne rozwiązaniasłużące do zarządzania i dystrybucji treści wideo i multimediów. Posiada oddzielne oferty napotrzeby rozrywki, biznesu i edukacji. Platforma obejmuje oferty szkoleniowe i wsparcie dlaużytkowników. Dostępna wersja darmowa.

Ooyala (http://www.ooyala.com): Stworzona w 2007 roku Ooyala jest platformą umożliwiająca dystrybucję treści wideo. Poza możliwością produkcji i rozpowszechniania treści wideo, platfor-ma oferuje też opcje multimedialne jak strumieniowanie czy webinaria. Jest płatna.

TThe Platform (http://theplatform.com): Jest to platforma oferująca specjalistyczne rozwiązaniasłużące zrządzaniu i dystrybucji treści wideo. Oferuje również wsparcie w procesie tworzeniaokreślonych rozwiązań dla biznesu, mediów, rozrywki. Jest płatna.

Praktyka: Zapoznaj się z czterema czy pięcioma z wymienionych platform. Odwiedź ich strony, przeanalizuj ich zawartość pod kątem zaproponowanych kryteriów. Możesz też uwzględnić swoje własne kryteria oceny. Wybierz te, które Ci najbardziej odpowiadają i uzasadnij, czemu je wybrałeś

Własna platforma multimedialna – platformy typu open sourcePoza opisanymi wyżej platformami w Internecie znaleźć można również inne ciekawe rozwiązania,przydatne przy przygotowywaniu i produkowaniu treści multimedialnych – programy typu open source.

Otwarte oprogramowanie (ang. open source) to oprogramowanie, którego kod jest powszechnie dostępny oraz który może być wykorzystywany i modyfi kowany. Alolita Sharma (2008 - Open Source Initiative)

Page 71: Tworzenie nowych mediów

PL

71

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

proponuje następującą defi nicję tego terminu:

Otwarte oprogramowanie to:

oprogramowanie na licencji zgodnej z Defi nicją Źródła Otwartego (ang. Open Source defi nition (OSD),

oprogramowanie rozpowszechniane wraz z kodem źródłowym w formacie możliwym do odczytania przez człowieka,

oprogramowanie, które powstaje w ramach otwartej współpracy między grupami twórców.

Oznacza to, że program posiada darmową licencję, która pozwala na korzystanie z niego i jego dystrybucję.

Oprogramowanie i platformy typu open source stanowią alternatywę dla płatnego oprogramowania. Umoż-liwiają tworzenie treści multimedialnych na platformach otwartych i dają użytkownikom możliwość ulepsza-nia i przyczyniania się do rozwoju otwartego oprogramowania.

Należy jednak pamiętać, że nawet otwarte oprogramowanie, które można wykorzystywać i rozpowszech-niać, wymaga licencji i podlega pewnym ograniczeniom z zakresu ochrony praw autorskich.

Platformy i oprogramowanie typu open source niosą za sobą wiele korzyści, których nie posiadają produkty na licencji komercyjnej czy zamkniętej. Na przykład:

są to najtańsze rozwiązania umożliwiające przygotowanie treści cyfrowych w domu,

można je personalizować: możesz dostosować oprogramowanie do swoich potrzeb i opracować nowe jego elementy czy aktualizacje (w zakresie określonym w licencji),

są bezpieczniejsze niż programy komercyjne ponieważ użytkownicy nieustannie je ulepszają i aktualizują,

są elastyczne – można z nich korzystać, używając różnych systemów operacyjnych, nawet tych, które są za stare by obsługiwać nowe pogramy komercyjne,

oferują globalne wsparcie, w przypadku problemu możesz zwrócić się o pomoc do innego użytkownika.

Wiki

Fosil (http://www.fossil-scm.org) – rozwiązanie wieloplatformowe współpracujące z systemamiLinux, Mac i Windows. Z jego pomocą można tworzyć serwisy wiki i blogi. Jest proste w obsłu-dze, posiada wbudowany interfejs www.

DocuWiki (https://www.dokuwiki.org/dokuwiki) to aplikacja wiki, która została stworzona z myśląo zaspokojeniu potrzeb małych organizacji z zakresu zarządzania dokumentami. Jest bardzoprosta i wszechstronna, łatwa w obsłudze, można ją zintegrować z innymi środowiskami. Jestdostępna w 27 językach.

Mediawiki (http://www.mediawiki.org) – to otwarte oprogramowanie służące do tworzenia stronwiki. Oferuje ponad 700 opcji ustawień. Wykorzystywane przez fi rmy, organizacje non-profi t w celach edukacyjnych i zawodowych, itp. Dostępna w ponad 50 językach.

Serwisy społecznościowe

Buddy Press (http://buddypress.org/) – Buddy Press to serwis społecznościowy typu open source należący do WordPress. Jest całkowicie darmowy i można go personalizować. Można go łatwo zintegrować ze swoim blogiem w serwisie WordPress.

Elgg (http://elgg.org) – to platforma społecznościowa wspierana przez dużą społeczność twór-ców i użytkowników. Jest łatwa w użyciu, można ją dostosować do swoich potrzeb, dostępne wtyczki oferują dodatkowe opcje, języki i motywy.

Edytory wideo

Możemy też korzystać z oprogramowania typu open source służącego do edytowania i kodowania nagrań wideo.

Page 72: Tworzenie nowych mediów

PL

72

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Open shot (http://openshot.org) – jak wskazuje nazwa (ang. open – otwarty, shot – ujęcie) jest toprosty program, ale z dużym potencjałem. Oprogramowanie umożliwia obróbkę plików audio, wideoi obrazów, oraz tworzenie i dystrybucję plików wideo. Posiada opcję dodawania napisów, przejść iefektów specjalnych, jak również eksportowania plików do innych internetowych platform wideo.

VirtualDub (http://virtualdub.org) – to urządzenie do edycji plików wideo kompatybilne z syste-mami operacyjnymi Windows. To narzędzie o dużym potencjale, które umożliwia kompresję orazkodowanie plików wideo.

Inne otwarte platformy i oprogramowania umożliwiające tworzenie i dystrybucję medialnychtreści cyfrowych dostępne w internecie. Znajdziemy tam oprogramowania i platformy służące dotworzenia i obróbki plików audio, obrazów, itp.

Praktyka: Proponujemy ćwiczenie. Wspólnie z innymi uczestnikami kursu (z pomocą trenera) zastanówcie się, które z wymienionych platform są bardziej przydatne, jeśli chodzi o media. Określcie ich zalety i wady; zastanówcie się nad ich słabymi punktami i zagrożeniami z nimi związanymi.

Portale społecznościoweSieci społecznościowe stały się istotnym kanałem przekazywania informacji na czas i ponad granicami, a ze względu na swój potencjał w zakresie docierania do ludzi, zasługują na opisanie w odrębnej sekcji.

W tej części dowiesz się, co to są portale społecznościowe oraz jaka jest ich rola w produkcji multimedial-nej, poznasz też kilka sposobów na ich wykorzystanie.

Zanim przejdziemy do wskazówek i rekomendacji dotyczących wykorzystania różnych portali społeczno-ściowych i maksymalizowania korzyści z tym związanych, przyjrzymy się najpopularniejszym istniejącym portalom społecznościowym.

Cztery prezentowane niżej portale są najskuteczniejszymi kanałami, które można wykorzystać na potrzeby nawiązywania kontaktów prywatnych i zawodowych. Każdy został stworzony z myślą o innym użytkowniku i każdy posiada swoje cechy charakterystyczne:

Facebook: posiadając ponad 1 miliard użytkowników Facebook jest najpopularniejszym portalem społeczno-ściowym na świecie. Głównym jego celem jest kontaktowanie się z innymi, zbieranie i dzielenie się takimi treściami jak: pliki multimedialne, linki, publikacje, obrazy, itp. Portalten oferuje różne aplikacje, które ułatwiają nawiązywanie kontaktów takie jak możliwość wysyłania prywatnych wiadomości, tworzenia grup roboczych, strumienie wiadomości (ang. news feed), czat, itp. Pozwala to na personalizowanie treści i maksymalizowaniekorzyści płynących z wykorzystania wybranej aplikacji w zależności od grupy docelowej.Jest to sieć ogólnodostępna – określając zakres zasiągu wiadomości, przez tą samą „ta-blicę”, użytkownik może dotrzeć do różnych odbiorców, począwszy od zawężonej grupyodbiorców do bardzo ogólnego ich grona.

LinkedIn: uznawany jest za „profesjonalny” serwis społecznościowy. Posiada 238.000.000 użytkowników i skupia się na kwestiach związa-

nych z profesjonalnym rozwojem: możliwości rozwoju zawodowego, rozwój umiejęt-ności i kompetencji, badania w zakresie określonych tematów, zarządzanie wiedzą, dzielenie się doświadczeniem, itp. Można go uznać za szczególne środowisko do nawiązywania kontaktów ponieważ:

członkowstwo jest bardziej ograniczone,

jego zasoby skupiają się na rozwoju zawodowym,

LinkedIn to miejsce, gdzie użytkownik może dostosować profi l do swoich zaintereso-wań, potrzeb czy pod kątem planowanego rozwoju i w ten sposób usprawnić proces zarządzania wiedzą i nawiązywania kontaktów.

Podsumowując, LinkedIn jest narzędziem pozwalającym dotrzeć do wybranej części grupy docelowej projektu.

Twitter: serwer mikroblogingowy posiadający około 255,000,000 aktywnych użytkowników, którzy dzielą

Page 73: Tworzenie nowych mediów

PL

73

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

się tam informacjami (publikują około 500.000.000 tweetów dziennie). Umożliwia dzielenie się z innymi użytkownikami wiadomościami, których długość nie może prze-kroczyć 140 znaków. Można obserwować wybranych użytkowników, inni użytkownicy mogą obserwować twoją aktywność, zapewniając sobie dostęp do interesujących tematów. Możesz włączyć się w dyskusję na jakiś temat, pisać i komentować lub poprostu czytać to, co piszą inni.

Google +: serwis społecznościowy fi rmy Google INC. Google + integruje różne funkcje, np: kręgi społecznościowe czy wideospotkania (Hangouts). Serwis Google+ powstał jako konkurent Facebooka. Obecnie około 343 mln użyt-kowników współpracuje i wymienia informacje za jego pomocą.

Oprócz wcześniej wymienionych sieci społecznościowych, możemy znaleźć równieżinne skupiające się na treściach multimedialnych, takich jak fi lmy i zdjęcia.

Flickr: darmowy serwis internetowy, który umożliwia przesyłanie, przechowywanie, organizowanie, wyszukiwanie, sprzedaż i udostępnianie zdjęć oraz fi lmów on-line.Jest bardzo popularny ze względu na duże możliwości do zarządzania zdjęciami za pomocą narzędzi, które pozwalają autorowi na oznakowanie jego zdjęcia orazodkrywanie i komentowanie zdjęć innych. Około 92 millionów użytkowników korzystaz Flickr.

Instagram: ta aplikacja umożliwia przesyłanie zdjęć i ich edycję. Zdjęcia następniemogą być współdzielone w sieciach społecznościowych, takich jak Facebook, Twitter czy Flirck. Obecnie około 200 millionów użytkowników wymienia pliki i zdjęcia za pomocą Instagramu.

YYouTube: serwis dzięki któremu możesz przesyłać, dzielić się oraz (jeśli jest todozwolone) pobierać fi lmy. YouTube jest najbardziej popularnym serwisem wideo,ponieważ umożliwia przesyłanie własnych fi lmów w prosty sposób. Możliwe jestprzesyłanie różnych rodzajów multimediów, takich jak pliki muzyczne, programytelewizyjne i fi lmy „domowej roboty”. Więcej niż 1 miliard użytkowników odwiedza YouTube co miesiąc.

Vimeo: W 2004 roku grupa producentów wideo i kina stworzyła Vimeo. Celem było wykreowanie miejsca, w którym mogliby dzielić się i pokazywać swoje produkcje. Jest to serwis społecznościowy bazujący na przechowywaniu, dzieleniu się i dystry-bucji wideo. Rejestracja jest obowiązkowa jeżeli chcesz przesłać fi lm wideo, utwo-rzyć profi l, komentować inne fi lmy bądź stworzyć listę reprodukcji. Vimeo akceptujetylko fi lmy stworzone przez użytkowników.

Page 74: Tworzenie nowych mediów

PL

74

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Oprócz wspomnianych sieci społecznościowych, istnieje jeszcze więcej opcji, jeśli szukasz bar-dziej „profesjonalnego” kanału w celu udostępnienia swoich produkcji:

https://myspace.com/ – jest to jedna z najważniejszych sieci społecznościowych wykorzystywanych dodzielenia się produkcjami multimedialnymi, zwłaszcza tymi muzycznymi. Liczy około 35 milionów użytkow-ników tylko w Stanach Zjednoczonych.

http://www.shutterstock.com – od 2003 r. Shutterstock oferuje obrazy, pliki audio lub wideo, nadające się do umieszczenia w nowej produkcji

http://stockphoto.com – strona koncentrująca się wyłącznie na zdjęciach. Można tam znaleźć darmowefotografi e, ale żeby korzystać z większości dostępnych zasobów, będziesz musiał zapłacić.

http://www.123rf.com – szczególnie dla projektantów, można tu znaleźć miliony obrazów, ilustracji wektoro-wych, klipów wideo i audio. W większości nie są za darmo, ale istnieje na stronie obszar do pobierania bez opłat.

http://www.bigstockphoto.com – łatwa i szybka strona, na której znajdziesz zdjęcia wysokiej jakości i ilu-stracje wektorowe. Strona internetowa oferuje ponad 19 milionów obrazów i fotografi i.

http://www.agefotostock.com – to internetowa przechowalnia zdjęć, ilustracji wektorowych i plików audio.Można znaleźć również małą ilość darmowych zdjęć i strefę niskich kosztów.

http://www.stockmusic.net – specjalna witryna zawierająca muzykę i pliki audio do ulepszania twoich multi-mediów.

http://www.audionetwork.com – strona internetowa zawierająca muzykę i pliki audio.

http://www.stockmusic.net – strona internetowa zawierająca muzykę, fi lm, podcasty, media cyfrowe oraz inne zasoby, które można wykorzystać w produkcji medialnej.

http://www.audiomicro.com – strona www zawierająca dźwięk i efekty dźwiękowe. Muzyka bez konieczno-ści płacenia tantiemów oraz strefa darmowych efektów dźwiękowych.

http://stockmusicboutique.com – biblioteka muzyki online.

To tylko jedne z głównych sieci społecznościowych, które możesz wykorzystać do dzielenia się swoimi mul-timediami, ale jest ich o wiele więcej, a ich popularność zależy od kraju. Przeglądaj Internet, aby znaleźćnajbardziej odpowiednią dla Ciebie!

Oto kilka zasad, o których warto pamiętać wykorzystując w pracy serwisy społecznościowe:

1) Wybierz serwis społecznościowy, który jest najbardziej odpowiedni dla twojego środka przekazu. Przeanalizuj wszystkie dostępne opinie i zdecyduj, gdzie chcesz być obecny. Pamiętaj, że serwisyspołecznościowe różnią się między sobą. Musisz wiedzieć co publikować i kiedy jest najbardziej ko-rzystny moment na publikację danej treści.

2) Nie łącz różnych serwisów. Każdy serwis społecznościowy ma określony cel i cechy charaktery-styczne, więc nawet jeśli masz możliwość połączenia dwóch serwisów pamiętaj, że na każdym powi-nieneś publikować treści zgodne z charakterem danego serwisu.

3) Bądź aktywnym członkiem społeczności. Nie ograniczaj się do mówienia wyłącznie o tym, co sam publikujesz, wymieniaj się informacjami i komentarzami z innymi członkami społeczności, komentuj działania innych osób. Żaden inny kanał poza serwisami społecznościowymi nie daje możliwości tworzenia takich powiązań.

4) Nie publikuj tego samego postu częściej niż 5 razy w tygodniu. Treści dostarczają wartości doda-nej użytkownikowi. Pamiętaj więc, żeby publikowane przez ciebie treści były nowatorskie i atrakcyjne. W ten sposób pozyskasz i utrzymasz użytkowników, którzy będą śledzili twoje działania.

5) Nie bądź pesymistą ani osobą nastawioną negatywnie. Ogólnie Internet jest miejscem raczej po-zytywnym gdzie rozmowy, uczestnictwo, elementy edukacyjne i uprzejmość są w cenie.

Page 75: Tworzenie nowych mediów

PL

75

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

6) Obecność w serwisach społecznościowych oznacza, że jesteś na czasie, bez względu na sektor działalności. Obecność w różnych serwisach społecznościowych oznacza też, że interesujemy sięnowymi trendami i nadążamy za zmieniającym się światem.

7) Mów, słuchaj, uczestnicz. W przypadku serwisów społecznościowych ważne jest wypowiadanie się, jednak tak samo ważne jest słuchanie innych użytkowników: czego chcą i potrzebują, co chcąwiedzieć. Doda to twojej stronie wartości.

8) Nie kopiuj. W swoich publikacjach staraj się być oryginalny. Istnieje wiele stron, z których możeszczerpać informacje, jednak musisz być oryginalny i angażować innych użytkowników.

9) Co publikować? By najłatwiej ocenić czy dana treść nadaje się do publikacji, postaw się na miejscu klienta. Przed opublikowaniem czegoś zastanów się, czy potencjalny klient będzie się z tą marką iden-tyfi kował. Staraj się zbliżyć do swoich użytkowników i traktuj ich w sposób indywidualny, bliższy, mniejofi cjalnie, jednak nie zapominaj o prawdziwej relacji, jaka istnieje między wami.

10) Czas i wytrwałość. Stworzenie swojego miejsca w serwisie społecznościowym jest proste, jednakczasochłonne. Każdy może założyć stronę czy konto korzystając z różnych usług, jednak nawiązywa-nie kontaktów ze swoimi klientami wymaga czasu. Pamiętaj, bądź cierpliwy!

Page 76: Tworzenie nowych mediów

PL

76

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Kwestie prawne

Cele: Przedstawienie narzędzi najbardziej odpowiednich do ochrony prawnej nowych mediów.

Czas trwania: 02:00 godziny

Grupa docelowa: Specjaliści ds. reklamy i wizerunku, specjaliści PR, specjaliści ds. sprzedaży imarketingu, doradcy, konsultanci, specjaliści ds. zarządzania treścią.

Prawa cyfroweTermin „prawa cyfrowe” odnosi się do relacji pomiędzy produktami cyfrowymi objętymi prawami autorskimi (takimi jak fi lm, muzyka, sztuka) a zezwoleniami i prawami użytkowania odnoszącymi się do komputerów,sieci i urządzeń elektronicznych. Prawa cyfrowe związane są także z dostępem i kontrolą danych cyfro-wych1. Można zatem stwierdzić, iż pojęcie to określa zasady i prawa regulujące dostęp, użytkowanie, two-rzenie i publikację treści multimedialnych za pośrednictwem urządzeń ITC (PC lub inne podobne urządze-nia, urządzenia przenośne i / lub inne narzędzia komunikacyjne i sieci).

Koncepcja ta koncentruje się na ochronie treści cyfrowej stworzonej przez autora oraz na uregulowaniu zasad jej użytkowania. Oprócz tego stanowi precyzyjną odpowiedź na „tradycyjne” pytania związane zmediami, takie jak prywatność oraz wolność wypowiedzi. Rozkwit nowych mediów oraz internetowej treści cyfrowej spowodował znaczne trudności w kontrolowaniu rozpowszechnianych materiałów i zasobów.Niektóre kwestie, jak np. prawa autorskie, dystrybucja i użytkowanie zezwoleń, itd., wypływają ponownie wkontekście treści medialnych.

Obecnie istnieją liczne instytucje zajmujące się dziedziną ochrony treści cyfrowych, jak np.:

Entertainment Consumers Association (ECA): amerykańska organizacja występująca w interesie graczy gier komputerowych i wideo w USA i Kanadzie.

Free Software Foundation (FSF): wspiera rozwój darmowego oprogramowania.

Electronic Software Foundation (EFF): międzynarodowa organizacja działająca w obszarze rzecz-nictwa praw cyfrowych i kwestii prawnych.

Digital Rights Ireland (DRI): organizacja pracująca nad zagadnieniami związanymi z prawami cyfro-wymi w obszarze swobód obywatelskich.

European Digital Rights (EDRi): międzynarodowa grupa rzeczników działających w obszarze praw autorskich, bezpieczeństwa, prywatności oraz wolności wypowiedzi.

Open Rights Group (ORG): brytyjska organizacja działająca w obszarze ochrony praw cyfrowych, cenzury, dostępu do wiedzy, prywatności, wolności informacji oraz głosowania elektronicznego.

Jedno z głównych zadań tych organizacji to wspieranie dobrego zarządzania prawami własności i ochronyprywatności w obszarze nowych mediów. Wskutek tego ukuto nowe pojęcie: zarządzanie prawami cyfrowy-mi.

Zarządzanie prawami cyfrowymi (ang. DRM) to zarządzanie praktykami mającymi na celu zahamowanielub utrudnienie piractwa. W związku z tym różne instytucje opracowały i spopularyzowały wybór stosow-nych narzędzi.

1 Cory Janssen, Techopedia

Page 77: Tworzenie nowych mediów

PL

77

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Krótki glosariusz:Media cyfrowe to połączenie oraz interakcje pomiędzy wszelkimi mediami tradycyjnymi, takimi jak au-dio, obrazy, wideo, tekst, ruch, dotyk i dane cyfrowe.

Prawo do prywatności to jedno z praw człowieka regulowane następująco:

Nie wolno ingerować samowolnie w czyjekolwiek źycie prywatne, rodzinne, domowe, ani w jego korespondencję, ani też uwłaczać jego honorowi lub dobremu imieniu.

Każdy człowiek ma prawo do ochrony prawnej przeciwko takiej ingerencji lub uwłaczaniu.

Art. 12 Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka ONZ

Nikt nie może być narażony na samowolną lub bezprawną ingerencję w jego życie prywatne, rodzinne, dom czy korespondencję ani też na bezprawne zamachy na jego cześć i dobre imię.

Każdy ma prawo do ochrony prawnej przed tego rodzaju ingerencjami i zamachami.

Art. 17 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych

Wolność wyrażania opinii to opracowane przez ONZ prawo człowieka o następującej treści:

Każdy człowiek ma prawo wolności opinii i wyrażania jej; prawo to obejmuje swobodę posiadania niezależnej opinii, poszukiwania, otrzymywania i rozpowszechniania informacji i poglądów wszel-kimi środkami, bez względu na granice.

Art. 19 Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka ONZ

Każdy człowiek ma prawo do posiadania bez przeszkód własnych poglądów.

Każdy człowiek ma prawo do swobodnego wyrażania opinii; prawo to obejmuje swobodę po-szukiwania, otrzymywania i rozpowszechniania wszelkich informacji i poglądów, bez względu nagranice państwowe, ustnie, pismem lub drukiem, w postaci dzieła sztuki bądź w jakikolwiek inny sposób według własnego wyboru.

Realizacja praw przewidzianych w ustępie 2 niniejszego artykułu pociąga za sobą specjalne obowiązki i specjalną odpowiedzialność. Może ona w konsekwencji podlegać pewnym ogranicze-niom, które powinny być jednak wyraźnie przewidziane przez ustawę i które są niezbędne w celu: a) poszanowania praw i dobrego imienia innych; b) ochrony bezpieczeństwa państwowego lub porządku publicznego albo zdrowia lub moralności publicznej.

Art. 19 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych

Otwarte oprogramowanie (OSS) to oprogramowanie komputerowe, którego kod źródłowy jest udostęp-niony i opatrzony licencją, w myśl której właściciel prawa autorskiego udziela prawa do badania, zmiany i dowolnej dystrybucji danego oprogramowania.

St. Laurent, Andrew M., „Understanding Open Source and Free Software Licensing”, O’Reilly Media 2008., str. 4

Zawartość twórcza a licencjaJak stwierdzono w powyższym dziale, nowe rodzaje komunikacji i twórczości przyczyniają się do powsta-nia nowych sposobów zarządzania powiązanymi prawami do ochrony prywatności, własności itd.

Powyższy dział wprowadził także pojęcie zarządzania prawami cyfrowymi, które defi niowane jest na wiele różnych sposobów, np.:

Zarządzanie prawami cyfrowymi (DRM) to użytkowanie oprogramowania lub innej technologii kompute-rowej do zarządzania warunkami, w których opatrzony prawem autorskim materiał cyfrowy może zostać wykorzystany. („Free dictionary”)

Zarządzanie prawami cyfrowymi (DRM) to systematyczne ujęcie ochrony praw autorskich w obszarze me-diów cyfrowych. Celem DRM jest zapobieżenie nieuprawnionej redystrybucji mediów cyfrowych oraz ogra-

Page 78: Tworzenie nowych mediów

PL

78

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

niczenie sposobów powielania zakupionych treści przez konsumentów. (Margaret Rouse w SearchCIO)

Technologie zarządzania prawami cyfrowymi (DRW) mają służyć kontroli tego, co można i czego nie moż-na zrobić z zakupionymi mediami i sprzętem komputerowym. (Elecrtonic Frontier Foundation)

Zarządzanie prawami cyfrowymi to szerokie pojęcie odnoszące się do wszelkich programów kontroli dostępu za pośrednictwem technologii do materiału objętego prawem autorskim. (Julia Layton „How Digital Rights Management works”.

Jak wynika z powyższych paragrafów, istnieje wiele defi nicji pojęcia, co wzbudza wiele kontrowersji wokółniego. Dlatego też niektóre organizacje dostrzegają konieczność chronienia praw własności nowych twór-ców. Z drugiej strony, inne organizacje rozumieją to pojęcie jako ograniczanie użytkowania wytworzonejtreści cyfrowej. (Free Software Foundation twierdzi, że lepszym terminem od „zarządzanie prawami cyfro-wymi” jest „zarządzanie ograniczeniami treści cyfrowej” (Digital Restrictions Management)).

Dyskusja na temat pozytywnych i negatywnych metod ochrony nowych mediów pozwala dostrzec istnienieróżnych narzędzi wspierających tworzenie i dostęp do tworzenia nowych mediów oraz to, że mogą one służyć ochronie praw użytkowników (jak uzyskać dostęp do zawartości) lub prawa twórców (jak chronić dostęp do zawartości cyfrowej).

Dokumenty. Zarządzanie prawami cyfrowymi w przedsiębiorstwie (E-DRM lub ERM) to przykład praktycz-nego zastosowania koncepcji DRM do celów kontroli dostępu do dokumentów (wytworzonych za pośred-nictwem Microsoft Offi ce, pdf), e-maili oraz Intranetu. Jest to najczęściej używane narzędzie z obszaruZarządzania Prawem do Informacji służące docelowo zapobieganiu nieuprawnionemu wykorzystaniu dokumentów własnych.

Film. Film i wideo to jedne z pierwszych obszarów, gdzie zastosowano konkretny system DRM. Od 1996 roku niektórzy producenci fi lmowi stosują zabezpieczenie CSS (Content Scrambling System). System ten oparto na kodowaniu treści DVD, zaś licencja uwzględniała ograniczenia użytkowania danego wideo.Obecnie istniejące narzędzia DRW dla wideo są bardzo podobne, a większość z nich wsparto licencją regulującą użytkowanie oraz ograniczenia użytkowania danego materiału wideo.

Znak wodny. to system DRM polegający na umieszczeniu ukrytego znaku w obrazie lub pliku danych wcelu identyfi kacji autora produktu medialnego. Dodawany jest do dokumentu gwarantującego produkcję lubdystrybucję i może zawierać informacje o: właścicielu praw autorskich, dystrybutorze, łańcuchu dystrybucji,nabywcy danego elementu opisanego w dokumencie itd.

Jak nadmieniono w komentarzu na początku niniejszego działu, istnieją ugrupowania, które nie zgadzają się z koncepcją DRM, w związku z czym niektórzy producenci promują wolny dostęp do treści medialnych.

Apple – od stycznia 2009 roku wszystkie pliki muzyczne opatrzone są etykietą „muzyka bez DRM”

Tor books – od 2012 roku wydawca ten sprzedaje książki nieujęte przez system DRM

Go.com – dystrybutor cyfrowy stosujący ścisłą politykę anty-DRM wobec wszystkich produktów.

Tak czy owak, niektóre ze strategii anty-DRM to tylko marketingowa sztuczka, gdyż zawartość cyfrowachroniona jest przez dodatkowe systemy DRM, jak np. znak wodny.

Prawo autorskie w crossmedia Oprócz systemów zarządzania prawami cyfrowymi, regulującymi zarówno prawa jak i ograniczenia postronie właściciela i użytkownika, istnieją specjalne narzędzia służące interesom prawa autorskiego wobszarze tworzenia treści cyfrowej.

Obecnie wyróżnić można różne rodzaje norm prawa autorskiego, opracowane dla potrzeb chronienia treścicyfrowej.

Copyleft. to ogólna licencja pozwalająca na tworzenie ogólnodostępnej treści cyfrowej, co często wiążesię z wymogiem ogólnodostępności wobec wersji zmodyfi kowanych i rozszerzonych.

Najprostszym sposobem na powszechne udostępnienie treści cyfrowej jest zamieszczenie jej na publicznej domenie, bez zastrzeżenia praw autorskich. Dzięki temu inni mogą rozpowszechniać dane zasoby oraz ichulepszenia i przyszłe modyfi kacje. Dozwolone jest wprowadzenie dowolnej ilości zmian oraz rozpowszech-

Page 79: Tworzenie nowych mediów

PL

79

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

nienie wyniku jako własnego produktu.

Jak widać copyleft może stanowić przeciwieństwo prawa autorskiego (copyright), lecz w tym przypadku„udostępnienie” niekoniecznie oznacza „darmowe udostępnienie”, lecz raczej możliwość dalszej modyfi ka-cji i to nie całości treści, lecz niektórych jej elementów.

Niemniej, w zależności od konfi guracji, copyleft może być:

silne lub słabe,

pełne lub częściowe.

Silne/słabe copyleft. Określenie silne/ słabe zależy od tego, jak duża część treści chroniona jest przezcopyleft. Jeżeli cała treść poza pewnymi elementami może być rozpowszechniana na podstawie innych licencji, treść taka objęta jest słabym copyleft. Z drugiej strony, jeżeli większość treści objęta jest copyleft i tylko niewielka jej część może być rozpowszechniana na podstawie innych licencji, mamy do czynienia z silnym copyleft.

Silne/częściowe copyleft. Defi niowanie treści poprzez pełne lub częściowe copyleft zależy od tego ileczęści licencji objętych jest copyleft, a ile podlega innym licencjom. Jeżeli wszystkie części można wyko-rzystywać i rozpowszechniać, wówczas mówimy o pełnym copyleft. Z drugiej strony, jeżeli niektóre części podlegają innym licencjom, wtedy chodzi o częściowe copyleft.

Creative CommonsZarządzana przez organizację pozarządową Creative Commons, licencja ta może być uważana za najsłyn-niejszą licencję dotyczącą zawartości cyfrowej na świecie. Ale czy jest ona na pewno dobrze rozumiana?

Licencja Creative Commons (CC) to najpopularniejsza publiczna licencja na rozpowszechnianie dzieł objętych prawem autorskim. Licencją CC można posłużyć się udzielając szerokiej publice zezwolenia naudostępnianie, użytkowanie a nawet tworzenie w oparciu o stworzony produkt. Główną cechą tej licencjijest elastyczność. Autor treści cyfrowej może zadecydować czy chce chronić całość pracy czy tylko jejczęść, lub czy pozwala na użytkowanie wyłącznie niekomercyjnej części swojego produktu.

Z drugiej strony licencja ta stanowi użyteczną normę dla użytkowników, gdyż ułatwia korzystanie oraz redystrybucję treści w związku z tym, iż jedynym obostrzeniem, jakie musi uwzględnić osoba chcąca wyko-rzystać treść stworzoną przez innego autora, jest licencja CC.

Istnieją różne rodzaje licencji CC. Autor może wybierać spośród różnych kombinacji w zależności od wa-runków dystrybucji. Łącząc i zestawiając różne opcje oferowane przez licencję CC, można otrzymać sześćróżnych prawomocnych licencji CC.

Istnieją cztery podstawowe zakresy, regulujące licencję CC:

Symbol/piktogram OpisUznanie autorstwa: Użytkownik jest zobowiązany do umieszczenia informacji o twórcy w sposób określony przez niego samego lub licencjodawcę.

Użytek niekomercyjny: Treść cyfrowa może być dystrybuowana dla celów nieko-mercyjnych.

Bez utworów zależnych: Użytkownikowi nie zezwala się na zaprowadzanie zmian, przekształcanie lub tworzenie w oparciu o daną treść.

Udostępnianie na tych samych warunkach: Jeżeli użytkownik zmieni, przekształci,stworzy treść w oparciu o daną treść, zobowiązany jest do upowszeniania utwo-rzonej treści na podstawie takiej samej lub podobnej licencji co treść oryginalna.

Tabela: Różne zakresy licencji CC. Źródło: strona internetowa Creative Commons.

€€=

Page 80: Tworzenie nowych mediów

PL

80

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Łącząc ww. zakresy można uzyskać sześć różnych rodzajów licencji CC:

Symbol/piktogram Rodzaj licencji

uznanie autorstwa – bez utworów zależnych

uznanie autorstwa – użytek niekomercyjny

uznanie autorstwa – na tych samych warunkach

uznanie autorstwa - użytek niekomercyjny– bez utworów zależnych

uznanie autorstwa - użytek niekomercyjny– na tych samych warunkach

Tabela: Różne licencje CC. Źródło: strona internetowa Creative Commons

Sieć CC współpracuje z ponad 100 afi liowanymi sieciami działającymi w ponad 70 jurysdykcjach.

Więcej informacji (w tym kwestie praktyczne i studia przypadku) na stronie Creative Commons:http://creativecommons.org/.

Powszechna licencja publiczna lub GPL. GNU GPL (Powszechna Licencja Publiczna lub GPL) to licencja opracowana w połowie lat 80-tych przez Free Software Foundation (FSF), przeznaczona głównie do ochrony wolnej dystrybucji, modyfi kacji oraz użytkowania oprogramowania. Oprogramowanie objęte tąlicencją jest ogólnodostępne i chronione przed ograniczeniem wolnego użytkowania.

Na stronie internetowej Free Software Foundation zamieszono informacje o ww. licencji oraz o procedurze jej pozyskania http://www.fsf.org/licensing

Ćwiczenie praktyczne:Proponujemy wykonanie teraz ćwiczenia praktycznego. Właśnie nagrałeś wideo i zastanawiasz się nad opublikowaniem go w Internecie. Jaka licencja będzie w tym przypadku najlepsza? Copyleft, silna lub słaba, pełna lub częściowa? Creative Commons?

Zajrzyj do powyższych informacji i odwiedź wskazane strony internetowe. Po przeanalizowaniu danych wskaż wybraną licencję i wyjaśnij, dlaczego zdecydowałeś się właśnie na tą.

Ochrona danych osobowych. Dane osobowe to dane - prawdziwe lub nie – osoby fi zycznej, która może zostać za ich pośrednictwem zidentyfi kowana, lub za pośrednictwem tych danych oraz innych informacji, do których dana organizacja ma lub może mieć dostęp.

W 1995 roku instytucje europejskie zatwierdziły wydaną dnia 24 października Dyrektywę 95/46/WE Parla-mentu Europejskiego i Rady w sprawie ochrony osób fi zycznych w zakresie przetwarzania danych osobo-wych oraz swobodnego przepływu tych danych.

Celem dyrektywy była harmonizacja prawa o ochronie danych osobowych w krajach Unii Europejskiej.Większość postanowień ustawy z 1998 roku weszła w życie dnia 1 marca 2000 roku, choć do października2007 roku istniały wyjątki. Dyrektywa zawiera także pewne odniesienia do ochrony danych w kontekście informacji cyfrowych.

Dyrektywa stanowi podstawę oraz określa główne zasady ochrony danych w krajach UE. Zgodnie z jejtekstem ‚’Państwa Członkowskie zobowiązują się chronić podstawowe prawa i wolności osób fi zycznych,w szczególności ich prawo do prywatności w odniesieniu do przetwarzania danych osobowych.”

€€

€€€€

=

=

Page 81: Tworzenie nowych mediów

PL

81

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Ponadto, Dyrektywa zawiera pełne prawodawstwo odnośnie niżej wymienionych kwestii,związanych z ochroną danych:

zasady odnośnie jakości danych

kryteria legalnego przetwarzania danych

różne kategorie przetwarzania danych

informacje, jakich należy udzielić podmiotowi danych

prawa dostępu podmiotu danych do danych

poufność i bezpieczeństwo przetwarzania danych

powiadamianie

transfer danych do innych krajów

ograniczenia i powinności

zakres funkcjonowania dyrektywy w Europie (uwzględnienie dyrektywy w narodowym prawodaw-stwie w związku z poszerzeniem UE).

Dyrektywa ta była zatem pierwszym krokiem do ustanowienia wspólnej europejskiej legislatury w obszarze ochrony danych.

http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:31995L0046:en:NOT – tekst dyrektywy wewszystkich ofi cjalnych językach dostępny jest pod wskazanym linkiem.

W praktyce, w przypadku podejmowania czynności związanych z ochroną danych osobowych, należyuwzględniać zasady opisane niżej. A zatem, dane osobowe należy:

1. Przetwarzać uczciwie i zgodnie z prawem: należy uważnie obchodzić się z wnioskowanymi danymi, zapoznać się ze stosownym prawodawstwem oraz unikać wnioskowania o dane, które mogą ograniczać swobody ich podmiotów (religia, pochodzenie etniczne, poglądy polityczne).

2. Jeżeli to możliwe, należy uzyskać pisemne pozwolenie. Podmioty zobowiązane są udzielić zgodyna zarządzanie ich danymi. Choć zgoda pisemna nie zawsze jest wymagana prawnie (nawet w odniesieniu do wrażliwych danych personalnych), warto o nią poprosić.

3. Przetwarzać dane w związku z konkretnymi celami: nie należy zapomnieć o zgłoszeniu celu, w związku z którym dane będą przetwarzane. Należy pamiętać, iż nie zezwala się na uwzględnianie kwestii retroaktywnych.

4. Dane winny być adekwatne, odpowiednie i nie nadmierne. Należy wnioskować wyłącznie o danezwiązane z zamierzonym celem; przechowywanie dodatkowych danych “na wszelki wypadek” jest niedopuszczalne.

5. Dane nie powinny być przechowywane dłużej, niż jest to konieczne.

6. Bezpieczeństwo: należy stosować odpowiednie systemy zarządzania w celu zapobieganiabezprawnemu wykorzystaniu lub przypadkowej utracie lub uszkodzeniu danych (np. dostęp zapodaniem hasła, kopie zapasowe).

7. Danych nie wolno przekazywać stronom trzecim bez stosownych zabezpieczeń: poza niektórymi przypadkami, nie zezwala się na przekazywanie danych personalnych stronom trzecim.

Ochrona własności intelektulnej w Polsce

Źródłem ochrony własności intelektualnej w Polsce jest przede wszystkim Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Oprócz wspomnianej ustawy, o autorskich prawach traktuje także Kodeks Cywilny i Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Podstawowe pojęcia, których używają autorzy tych ustaw to: prawo autorskie osobiste i prawo autorskie majątkowe.

Page 82: Tworzenie nowych mediów

PL

82

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Ważne jest zrozumienie różnic w defi niowaniu tych pojęć, przyjrzyjmy się zatem im bliżej:

Autorskie prawa osobiste przysługują każdemu autorowi utworu/dzieła „z urzędu”, prawa te wiążą dzie-ło/utwór z autorem. Nie można się ich zrzec ani sprzedać, są trwałe, nigdy nie wygasają i nie można ich przenieść na inną osobę.

Zgodnie z art.16 tej ustawy, twórcy danego dzieła przysługuje prawo do:

autorstwa utworu

oznaczenia go swoim nazwiskiem

nienaruszalności formy i treści utworu

decydowania o pierwszym udostępnieniu

kontroli nad sposobem korzystania z utworu

wycofania dzieła z obiegu

odstąpienia od umowy, wypowiedzenia umowy

Jeśli autor konkretnego działa uzna, że jego prawa zostały naruszone, może wystąpić na drogę sądową. Pozew może wnieść autor za życia oraz zstępni zarządzający prawami autorskimi. W takiej sytuacji, mogąoni zażądać:

zaniechania tego naruszenia

zadośćuczynienia pieniężnego

usunięcia skutków naruszenia

Autorskie prawa majątkowe określają natomiast kwestie fi nansowe, związane z faktem bycia autorem dzieła/utworu. Mogą zostać przeniesione na inną osobę albo podmiot.

Zgodnie z ustawą, twórcy mają prawo do:

wyłącznego korzystania z utworu

dowolnego rozporządzania utworem na wszystkich polach eksploatacji

wynagrodzenia za korzystanie z utworu

Rozporządzanie utworem, wg ustawy z 1994 roku, obejmuje następujące pola eksploatacji:

a) w zakresie utrwalania i zwielokrotniania - wytwarzania określoną techniką egzemplarzy artystycz-nego wykonania, w tym zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową,

b) w zakresie obrotu egzemplarzami, na których artystyczne wykonanie utrwalono - wprowadzania doobrotu, użyczania lub najmu egzemplarzy,

c) w zakresie rozpowszechniania artystycznego wykonania w sposób inny niż określony w pkt. b - nadawania, reemitowania oraz odtwarzania, chyba że są one dokonywane za pomocą wprowadzone-go do obrotu egzemplarza, a także publicznego udostępniania utrwalenia artystycznego wykonania wtaki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym.

Czas trwania autorskich praw majątkowych obowiązuje całe życie autora i 70 lat po jego śmierci. Jeśli nie znamy twórcy, ochrona praw majątkowych trwa 70 lat od daty pierwszego rozpowszechnienia utworu. Kiedy natomiast przysługują one komuś innemu niż twórca, obliguje nas okres także 70 lat od daty rozpo-wszechnienia utworu. Gdy utwór nie został rozpowszechniony, liczy się 70 lat od daty ustalenia utworu.

Przeniesienie autorskich praw majątkowych możliwe jest w trzech przypadkach:

Dziedziczenie

Umowa o przeniesieniu praw autorskich, umowa o korzystaniu z utworu - licencja, umowa o stwo-rzeniu utworu

Nabycie przez przyjęcie utworu

Page 83: Tworzenie nowych mediów

PL

83

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

W razie wejścia na drogę sadową dot. naruszenia autorskich praw majątkowych, twórca może domagać się:

zaniechania tego naruszenia

usunięcia skutków naruszenia

wydania uzyskanych korzyści

naprawienia szkody

Zarządzaniem autorskimi prawami majątkowymi zajmują się: Stowarzyszenia zbiorowego zarządzania (ZAiKS - Związek Autorów i Kompozytorów Scenicznych., ZASP - Związek Artystów Scen Polskich, ZPAV- Związek Producentów Audio-Video) i Komisja Prawa Autorskiego.

Przepisy dopuszczają również w kilku przypadkach ograniczenia ochrony prawa autorskiego majątko-wego. Jednym z nich jest prawo do cytatu.

Art.. 29 ustawy o prawach autorskich i prawach pokrewnych stwierdza: Wolno przytaczać w utworach sta-nowiących samoistną całość urywki rozpowszechnionych utworów lub drobne utwory w całości, w zakresie uzasadnionym wyjaśnianiem, analizą krytyczną, nauczaniem lub prawami gatunku twórczości.

Aby móc jednak z prawa do cytatu skorzystać, trzeba pamiętać o kilku ważnych warunkach:

Pełni funkcję pomocniczą

Jest rozpoznawalny

Jest wyraźnie oznaczony

Służy nauczaniu, objaśnianiu, analizie

Kolejnym przypadkiem ograniczenia prawa autorskiego jest dozwolony użytek. Jest to ograniczeniemonopolu właściciela praw autorskich lub patentowych, polegające na zezwoleniu na korzystanie bez konieczności uzyskiwania jego zgody z już rozpowszechnionego utworu pod ściśle określonymi warunka-mi i w ściśle określonych sytuacjach. Jednym z tych warunków jest zastrzeżenie dozwolonego użytku dla „osób pozostających w związku osobistym, w szczególności pokrewieństwa, powinowactwa lub stosunkutowarzyskiego”. Pole do interpretacji w przypadku dozwolonego użytku jest zatem ogromne, szczególnie, że za sprawą Internetu określenie stosunku towarzyskiego jest jeszcze bardziej skomplikowane.

Wyjątkiem są tutaj programy komputerowe, których dozwolony użytek nie obejmuje.

Każdy obywatel ma prawo do ochrony swojego wizerunku. Oznacza to, że aby rozpowszechniać dany wizerunek należy zyskać zgodę osoby na danej fotografi i na takie działanie. Artykuł 81. Prawa autorskiego przewiduje jednak dwa wyjątki:

Zezwolenia nie wymaga rozpowszechnianie wizerunku:

1) osoby powszechnie znanej, jeżeli wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych, w szczególności politycznych, społecznych, zawodowych,

2) osoby stanowiącej jedynie szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza.

Jeżeli jednak osoba publiczna ujęta jest na fotografi i podczas czynności zupełnie prywatnych, zezwolenie takie jest już wymagane.

Page 84: Tworzenie nowych mediów

PL

84

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Przykład szkoleniaW poniższej tabeli znajdziesz propozycję struktury wasztatu, która będzie dla Ciebie pomocna podczasprojektowania szkolenia dot. dziennikarstwa crossmediowego:

Czas Temat Cel Metoda Środki przekazu00:00 – 00:20 Wprowadzenie:

Prezentacja zawartości oraz celów warsztatu

Powiadomienie o tym, czego nauczą się uczestnicy i jaki jest cel nauczania

Prezentacja Flipchart/Tablica

Notebook/Rzutnik/TV

00:20 – 01:50 Dziennikarstwow XXI wieku

Uczestnicy dowiedzą się, jak dziennikarstwo ewoluowało wXXI wieku, od wykorzystania informacji drukowanych do mediów społecznościowych jako nowych kanałów, jak rów-nież jaki to ma wpływ na spo-sób reakcji ludzi na informacjei własne zaangażowanie w ich tworzenie

Prezentacja,

Praktyczneprzykłady

Flipchart/Tablica

Notebook/Rzutnik/TV

01:50 – 2:00 Krótka przerwa Regeneracja, odświeżenie02:00 – 03:00 Przenikanie się

mediówPromowanie wspólnego two-rzenia i zarządzania news’ami, szczególnie w obszarze współ-pracy on-line.

Praca w grupach.

Stworzenie wspólnegoprofi lu w me-diach społecz-nościowychzwiązanychz tworzeniemmultimediów

Flipchart/Tablica

Notebook/Rzutnik/TV

Komputer i dostępdo Internetu

03:00 – 04:00 Rozpowszech-nianie multime-diów

Prezentacja najpopularniej-szych platform multimedialnych oraz informacji jak uczestnicy mogą w ramach tych platform działać.

Prezentacjagłównych plat-form medial-nych

Flipchart/Tablica

Notebook/Rzutnik/TV

Komputer i dostępdo Internetu

04:00 – 05:00 Siecispołecznościowe

Pokazanie portali społeczno-ściowych i ich potencjału w dziennikarstwie crossmedio-wym

Prezentacja

Praca grupowa

Notebook/Rzutnik/TV

Komputer i dostępdo Internetu

05:00 – 05:15 Krótka przerwa Regeneracja05:15 – 07:15 Kwestie prawne Wprowadzenie uczestników

w kwestie prawne związane z tworzeniem multimediów online.

Prezentacja

Praktyczneprzykłady

Notebook/Rzutnik/TV

Komputer i dostępdo Internetu

07:15 – 07:30 Krótka przerwa Regeneracja

Page 85: Tworzenie nowych mediów

PL

85

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

07:30 – 08:30 Ćwiczenie Celem jest pokazanie uczestnikom potencjału mediów społecznościowych w porównaniu do tradycyjnych mediów, przyrozpowszechnianiu informacji.

Grupa zostanie podzielona na dwa obozy. Jeden z nich będzie publikować informacje w gazecie (wymyślonej dlacelów ćwiczenia), druga na profi lu jednego z social media (utworzonego wcześniej). Uczestnicy mają przeanalizować (tak jakby bylikońcowymi odbiorcami swojej pracy) do jak wielu osób są w stanie dotrzeć, jak dużo czasu zajmuje dotarcie do nich I jaka jest reakcja odbiorców.

Odgrywanie ról,

Opinieuczestników

Wybrane przezuczestników

08:30-08:40 Podsumowanie i pożegnanie

Trener wraz z uczestnikami za-stanawia się nad przebiegiem szkolenia I przeprowadza sesję ewaluacyjną

Plenum,

Opinieuczestników

Flipchart/Tablica

Notebook/Rzutnik/TV

Page 86: Tworzenie nowych mediów

PL

86

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Pytania testowe:

1. Istnieje pięć podstawowych rodzajów dziennikarstwa:

a. śledcze, informacyjne, recenzyjne, felieton i satyryczne

b. śledcze, informacyjne, recenzyjne i felieton

c. Google Drive, Ubuntu Drive, dropbox, iCloud

d. śledcze, informacyjne, sportowe i felieton

2. Które z poniższych może być uważane za zasoby treściowe?

a. Tekst i grafi ka

b. Infografi ka i audio

c. Wideo (live streaming)

d. Wszystkie są poprawne

3. Platforma medialna to:

a. środowisko internetowe oferujące oprogramowanie online (czasami także hardware) dla potrzeb tworzenia, produkcji, udostępniania, dystrybucji oraz publikacji treści multimedialnych

b. środowisko internetowe oferujące oprogramowanie online (czasami także hardware) dla potrzeb publikacji treści multimedialnych

c. środowisko internetowe oferujące oprogramowanie online (czasami także hardware) dla potrzeb tworzenia treści multimedialnych

d. środowisko internetowe oferujące oprogramowanie online (czasami także hardware) dla potrzeb produkcji treści multimedialnych

4. Prawa cyfrowe to pojęcie odnoszące się do:

a. związku pomiędzy objętymi prawem autorskim pracami cyfrowymi (takimi jak fi lm, muzyka isztuka) a prawami odnoszącymi się do komputerów, sieci i sprzętu elektronicznego

b. związku pomiędzy objętymi prawem autorskim pracami cyfrowymi (takimi jak fi lm, muzyka isztuka) a zezwoleniem na użytkowanie

c. związku pomiędzy objętymi prawem autorskim pracami cyfrowymi (takimi jak fi lm, muzyka i sztuka) a zezwoleniem na użytkowanie odnoszącym się do komputerów, sieci i sprzętuelektronicznego

d. związku pomiędzy zezwoleniem na użytkowanie a prawami odnoszącymi się do komputerów, sieci i sprzętu elektronicznego

5. Zakresy licencji Creative Commons to:

a. uznanie autorstwa, bez utworów zależnych, na tych samych warunkach

b. uznanie autorstwa, użytek niekomercyjny, na tych samych warunkach

c. uznanie autorstwa, użytek niekomercyjny, bez utworów zależnych, na tych samych warunkach

d. uznanie autorstwa i na tych samych warunkach

Page 87: Tworzenie nowych mediów

PL

87

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

6. Co oznacza ten symbol ?

a. uznanie autorstwa – na tych samych warunkach

b. uznanie autorstwa – użytek niekomercyjny

c. uznanie autorstwa - użytek niekomercyjny– bez utworów zależnych

d. tylko uznanie autorstwa

7. Ilu użytkowników wymienia się informacjami na Twitterze?

a. więcej niż 1 miliard

b.około 238 milionów

c. około 255 milionów

8. Jaka to forma dziennikarstwa? Pokazuje opinię autora dot. jakiegoś tematu, wydarzenia lub osoby.Lekki w formie, często złośliwy i ironiczny krótki utwór dziennikarski, który umieszczany jest zwykle nastałej kolumnie.

a. Dziennikarstwo opiniowe

b. Felieton

c. Dziennikarstwo śledcze

d. Dziennikarstwo newsowe

9.VirtualDub to:

a. sieć społecznościowa

b. wiki

c. edytor wideo

10. DRM jest defi niowana jako:

a. system oparty na kodowaniu treści DVD

b. ukryty znak dołączony do obrazka albo pliku z danymi w celu identyfi kacji właściciela produktu

c. użytkowanie oprogramowania lub innej technologii komputerowej do zarządzania warunkami, w których opatrzony prawem autorskim materiał cyfrowy może zostać wykorzystany

Page 88: Tworzenie nowych mediów

88

Moduł C –

Szkolenie trenera

Page 89: Tworzenie nowych mediów

PL

89

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Wprowadzenie do modułu„Metodyka Nowych Mediów” ma służyć uczestnikom w zdobywaniu i rozwijaniu umiejętności w obszarze mediów. Podczas gdy moduły A i B koncentrują się na innych sferach produkcji multimedialnej, takich jakprodukcja audio/wideo lub standardach nowoczesnego dziennikarstwa, Moduł C przygotowuje uczestnikówdo jednego z najważniejszych zadań stojących przed freelancerami i osobami na stanowiskach kierowniczych. Jak przekazać innym nowo zdobytą wiedzę? Jak zaprezentować siebie i to co mamy do przekazania? Lub, krótko mówiąc: jak przeprowadzić prezentację lub szkolenie / seminarium z wykorzystaniem nowoczesnych środków i metod w oparciu o aktualne koncepcje dydaktyczne.

Grupa docelowaAdresatami Modułu C są eksperci różnych dziedzin, chętni podzielić się posiadaną wiedzą z innymi.

Metodyka skierowana jest do profesjonalistów-freelancerów oraz specjalistów PR, marketingu, coachingu, doradztwa, itd. Osoby znajdujące się w grupie docelowej winny spełniać następujące wymogi, by jaknajlepiej skorzystać z treści Modułu:

otwarty, ciekawy świata umysł,

wysoki poziom kompetencji komunikacyjnych,

zdolność rozumienia i współodczuwania z innymi,

zdolność do pracy w sposób ustrukturyzowany.

Bieżący Moduł porusza wszystkie istotne kwestie związane z przygotowaniem osób do pracy w charakterze trenera, prowadzącego szkolenia i prezentacje.

ZarysNiniejszy Moduł składa się z 6 rozdziałów, koncentrujących się na różnych kwestiach kluczowych. Kurszaprojektowany został w nowoczesny, praktyczny sposób. Rozpoczyna się wprowadzeniem uczestników w podstawowe zagadnienia teoretyczne, a kończy realizacją projektu praktycznego, co pozwala na zdobycieumiejętności koniecznych do skutecznego zarządzania szkoleniami / seminariami.

Rola i kompetencje trenera. Czas trwania: 3 godz. 30 min.

W poniższym rozdziale omówiono kompetencje, jakie należy posiadać, by stać się skutecznym trenerem.Przedstawiono także różne metody autoprezentacji oraz ujęto wskazówki odnośnie radzenia sobie w pewnych sytuacjach, jakie mogą mieć miejsce podczas szkolenia.

Zarządzanie cyklem szkolenia. Czas trwania: 4 godz.

W poniższym rozdziale omówiono kompletny proces planowania prawidłowego szkolenia: od samegopoczątku do etapu ewaluacji.

Komunikacja z uczestnikami szkolenia. Okres trwania: 2 godz. 30 min.

W poniższym rozdziale omówiono sposoby nawiązywana kontaktu z uczestnikami, tak w sensietechnicznym (w Internecie i poza nim) jak i osobistym.

Przekazywanie wiedzy i metody dydaktyczne. Okres trwania: 4 godz.

W poniższym rozdziale wyjaśniono różnicę pomiędzy dydaktyką a metodologią oraz pokazano jak wykorzystać tę wiedzę do tworznia i prowadzenia skutecznych szkoleń / seminariów.

Jak przeprowadzić interaktywne warsztaty online. Okres trwania: 3 godz.

W poniższym rozdziale omówiono współczesną technologię koncentrując się na jednym z najważniejszych trendów w obszarze szkoleń: webinariach.

Projekt praktyczny: jak być trenerem. Okres trwania: 6 godz.

W poniższym rozdziale teoria zostaje zamieniona w praktykę: uczestnicy korzystają z wiedzy zdobytejw poprzednich rozdziałach.

Page 90: Tworzenie nowych mediów

PL

90

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Wymogi odnośnie nauczania treści Modułu CBy jak najlepiej przekazać treść Modułu C, organizacja lub osoba szkoląca powinna postarać się spełnić następujące wymogi infrastrukturalne i osobowe:

Trener (lub trenerzy), odpowiedzialni za prowadzenie warsztatu, winni posiadać następujące kompetencje:

bogate doświadczenie w prowadzeniu szkoleń,

zdolność działania na metapoziomie,

doświadczenie w analizowaniu potrzeb szkoleniowych oraz elastyczność w dostosowywaniu się do spontanicznie zaistniałych potrzeb,

szeroka wiedza z zakresu mediów pozwalająca na przeprowadzenie nowoczesnego szkolenia oraz opracowanie nowoczesnych materiałów szkoleniowych.

Jeżeli szkolenie odbywa się offl ine, lokalizacja winna spełniać następujące kryteria:

duży, jasny pokój,

dostęp do wszystkich niezbędnych mediów (Internet, projektor, fl ipchart, itd.),

możliwość skorzystania z niezbędnego sprzętu (np. kamery, światła),

możliwość dostarczenia odpowiedniego wyżywienia,

dostęp dla uczestników niepełnosprawnych.

Jeżeli szkolenie odbywa się za pośrednictwem Internetu, należy poinformować uczestników o wymaganiach systemowych (patrz: Rozdział 6), zaś trener winien przygotować wirtualny pokójszkoleniowy.

Rola i kompetencje trenera

Cele nauki: Zapoznanie się z rolą trenera, jego kompetencjami i sposobami zarządzania szkolenia-mi oraz wyjaśnienie, dlaczego jest to istotne.

Czas trwania: 05:00 godzin

Grupa docelowa: Specjaliści ds. reklamy i wizerunku, specjaliści PR, specjaliści ds. marketingu i sprzedaży, doradcy, konsultanci, specjaliści ds. zarządzania treścią

Każda osoba pracująca jako trener winna posiadać zróżnicowane umiejętności oraz zdolność do autorefl eksji odnośnie własnych zadań i pełnionej roli. Poniżej omówiono kluczowe kompetencje trenerów.

Kompetencje osobisteKompetencje osobiste stanowią o integralności danej osoby, jego/jej obrazie samego/samej siebie,zdolności do refl eksji na temat własnych umiejętności i pełnionej roli. Człowiek kompetentny zastanawia sięnad swoim postępowaniem, pozycją oraz stosunkiem do różnych kontekstów sytuacyjnych.

W przypadku trenera oznacza to realizowanie swojej roli, refl eksję na temat wymagań oraz tego, w jakimstopniu mogą być one spełnione (jakich umiejętności brak, co należy uczynić, by je uzyskać).

By opisać powyższe kompetencje opracowano termin „solidny”. „Solidny” trener to taki, który właściwie,skutecznie i profesjonalnie wypełnia swoją rolę i umie postępować z ludźmi.

Page 91: Tworzenie nowych mediów

PL

91

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Kompetencje społeczneKompetencje społeczne przyczyniają się do przesunięcia uwagi z obszaru indywidualnego na grupę. To suma postaw i zdolności osobistych niezbędnych do skutecznej interakcji pomiędzy jednostką a grupą.Podczas szkolenia trener często pracuję z grupą, kompetencje te są zatem bardzo ważne, jako że mająwpływ na atmosferę zajęć. Uczestnik nie ma możliwości nauczenia się niczego, jeżeli trener nie posiadakompetencji społecznych.

Kompetencje zawodoweKompetencje zawodowe łączą się z jednej strony z posiadaniem przez trenera niezbędnej wiedzy i umiejętności jej przekazania, z drugiej zaś – ze znajomością tematu. Oznacza to zdolność douporządkowania wiedzy oraz wyjaśnienia jej w szerszym kontekście. Oprócz kontekstu profesjonalnegoi funkcjonalnego, trener powinien posiadać umiejętność odnalezienia się w szerszym kontekście, a także umieć przemieszczać się między nimi. Powinien także posiadać zdolność myślenia niestandardowego i mieć świadomość gdzie i które ze swych umiejętności może najlepiej wykorzystać.

Kompetencje metodologiczneTrener winien posiadać głębokie rozeznanie odnośnie metod przekazywania wiedzy. Oznacza to, iż, oprócz wiedzy o rodzajach metod, winien także umieć dokonać wyboru metody najwłaściwszej dla danego kontekstu. Nie każda metoda sprawdza się w każdym kontekście, pasuje do każdego tematu lub uczestnika. Kompetencje te to zatem umiejętność dokonania właściwego wyboru odpowiedniej metody.

Kompetencje metodologiczne odgrywają istotną rolę zanim jeszcze rozpocznie się szkolenie / warsztat,kiedy to trener musi zaplanować jego elementy i dokonać wyboru metod, jakimi posłuży się w celu zapewnienia odpowiednich warunków do nauki. Na samym początku należy jasno zakomunikować celszkolenia oraz rozpoznać procesy uczenia się uczestników, jak też strukturę kontekstu nauczania (duże/ małe grupy, jednolitość / różnorodność grupy, dużo / mało przestrzeni, jakie materiały zostaną użyte,co należy zakupić, itd.) w celu wybrania właściwych metod. Wykonując te czynności trener demonstruje kompetencje metodologiczne.

Kompetencje pedagogicznePoniżej przedstawiono pożądane u trenera cechy związane z umiejętnościami pedagogicznymi. Powiązane są one z każdym typem szkoleń przeznaczonych dla osób dorosłych.

Otwartość na informację zwrotną. Kompetencje te to umiejętność udzielenia uczestnikowi właściwejinformacji zwrotnej odnośnie jego procesu uczenia się oraz rezultatów tego procesu. Umiejętność udzielania informacji zwrotnej obejmuje sposób jej udzielania, tzn. w jaki sposób trener wyjaśnia uczestnikowi jego mocne i słabe strony. Trener może także otrzymywać informację zwrotną oduczestników, innych trenerów, opiekuna merytorycznego, instruktora lub innych osób, które zgłoszą taką potrzebę.

Ucz się z własnych doświadczeń. Wiedza, umiejętności oraz postawa to trzy równoważne wytycznedla trenera, który chce być postrzegany jako osoba kompetentna. Kompetentny trener to taki, który dzięki właściwej postawie oraz celom osobistym chce i potrafi odpowiednio spożytkować posiadaną wiedzę orazumiejętności w celu realizacji przydzielonych zadań.

Trener winien regularnie dbać o:

zdobywanie nowej wiedzy,

ćwiczenie nabytych umiejętności,

kształtowanie postaw.

Powyższe powinno obejmować:

nieustanne zdobywanie informacji / śledzenie trendów w obszarze metod trenerskich, jak również w dziedzinie specjalizacji trenera,

Page 92: Tworzenie nowych mediów

PL

92

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

źródła wiarygodnej informacji powinny obejmować: książki źródłowe, specjalistyczne portale tematyczne, interesujące raporty z badań,

spotkania z ekspertami z danej dziedziny (informacji o takich wydarzeniach najlepiej szukać na forach),

wymiana doświadczeń, która pozwala zaoszczędzić czas poświęcany na studia własne, a także umożliwia poznanie osób z branży, co może zaowocować wspólnymi projektami szkoleniowymi w przyszłości.

Radzenie sobie z krytyką i z wyrażaniem krytyki. W trakcie szkoleń uczestnicy i trenerzy zazwyczaj wspólnie ustalają zasady obowiązujące w sali szkoleniowej (‚kontrakt szkoleniowy’). Jedną z nich jest zasada „nie krytykuj, udziel konstruktywnej informacji zwrotnej”. Krytyka, czasami mająca swe źródło pozasalą szkoleniową, może wywołać otwarty konfl ikt pomiędzy uczestnikami lub pomiędzy uczestnikami atrenerem. W każdym takim przypadku cel szkolenia może zagubić się i pozostać niezrealizowany.

By uniknąć takich sytuacji na etapie diagnozowania trener powinien zrealizować dwie rzeczy:

powiązać cele szkolenia zaplanowane przez trenera z celami każdego z uczestników – na etapie przygotowawczym, podczas rozmów ze sponsorami projektu, ekspertami ds. zarządzania zasobami ludzkimi, kierownictwem oraz przy okazji wywiadów telefonicznych (najlepiej w trakcie spotkań twarzą w twarz) z uczestnikami. Jeżeli nie jest to możliwe, wywiady z pracownikami wyznaczonymi przez klienta. Jest to niezwykle istotne w związku z realizacją osobistych celów uczestników,

poznać osoby szkolone - kim są, co robią, czy i kto może przyczynić się do powstania problemów w trakcie warsztatu.

Wzbogacony o taką wiedzę, trener może pracować znacznie wydajniej, gdyż znacznie łatwiejsze staje się kierowanie procesem uczenia oraz kontrolowanie opinii wygłaszanych przez uczestników, a takżewłasnych opinii.

Kreatywność i elastyczność w myśleniu i działaniu. Dobry trener winien być twórczy i starać się robić rzeczy, jakich nikt przed nim nie robił. Kreatywność jest siłą napędową wszystkich wielkich osiągnięć, gdyż czerpie z zasobów niewykorzystanych możliwości, ukrytych w każdym człowieku.

Kreatywność rozwija się w środowisku charakteryzującym się:

duchem eksperymentatorskim: wymiana idei i koncepcji powiązana z wdrażaniem treningu umysło-wego,

chęcią zabawy: kultywacja dziecięcej ciekawości świata,

spontanicznością: danie sobie pozwolenia na kierowanie się impulsem oraz podszeptom intuicji. To najlepsze remedium na brak pomysłów i asertywność.

Dobry trener powinien także charakteryzować się elastycznością metod pracy i myśli, ponieważ bardzoczęsto będzie zmuszony do zmiany sposobu prowadzenia szkolenia – w związku ze specyfi ką grupy lub problemami technicznymi w trakcie prezentacji.

Zdolność do analizy i syntezy. Zadaniem trenera nie jest jedynie przemawianie i prowadzenie z wykorzystaniem slajdów (przeskakiwanie z jednego slajdu na drugi). Skuteczne szkolenie to praktyczny warsztat, prowadzony zgodnie z zasadą 20-30% teorii i 70-80% praktyki. Sprowadzenie teorii do minimum podniesie skuteczność szkolenia. Ćwiczenia, dyskusje oraz studia przypadków pozwalają trenerowi na obserwację grupy oraz reagowanie na to, co się dzieje w sali.

Jednym z zadań trenera jest zebranie informacji od uczestników, podsumowanie ich opinii oraz odniesienieich do postawionych celów, popychając ich w kierunku samodzielnego rozwiązywania problemów przywsparciu poradami i wskazówkami. Trener podsumowuje każdy blok szkoleniowy i sporządza raport pozakończeniu szkolenia, będący syntezą poglądów i najlepszych praktyk. Dobrze przygotowany raport stanowi dodatkowe źródło wiedzy o pracownikach, z którego skorzystać może dział HR i kierownictwo, a także materiał do bezpośredniego zastosowania przez pracowników.

Page 93: Tworzenie nowych mediów

PL

93

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Akceptacja opinii innych. Każdy ma prawo wyrażać swoje opinie i jest to fakt, o którym trener powinienpamiętać. Szacunek to także próba spojrzenia na problem z innej perspektywy – najważniejsze są skuteczne rozwiązania i osiągnięcie postawionych celów. Akceptacja różnorodności korzystnie wpływana proces komunikacji i współpracy różnych grup, a także na wzmożoną kreatywność oraz wydajność w dalszej pracy.

Skoncentrowanie na celach i ludziach. Trener winien obserwować uczestników z perspektywy grupy oraz jednostki – trenerzy skupiający się na programie szkolenia nie powinni zapominać o uczestnikach. Czasami trenerzy współpracują ze sobą, co przynosi rezultaty wyłącznie, gdy dobrze znają siebienawzajem i wiedzą, jak współpracować.

Uczestnicy szkolenia są różni i przyjmują różne role. Trener powinien „zdiagnozować” uczestników oraz ich potrzeby psychologiczne, postawy i role w grupie. Jeżeli celem trenera jest zmobilizowanie wszystkich uczestników, powinien on dać każdemu możliwość wykorzystania swoich umiejętności i odegrania roli, wktórej czuje się dobrze i która budzi szacunek i uznanie innych. Trener winien mieć świadomość różnychpotrzeb członków grupy, jak też zaakceptować fakt, iż różne osoby są w różnym stopniu zaangażowane iróżny jest ich wkład w pracę grupy, co przekłada się na konieczność dostosowania podejścia do każdej znich.

Zdolność skoncentrowania się na problemie. Najważniejszym elementem szkolenia jest jego cel. Prowadząc szkolenie, trener słucha i obserwuje, zadaje prowokujące do myślenia pytania, kieruje jegoprzebiegiem w taki sposób, że nikt nie jest pozostawiony z poczuciem nierozwiązanych problemów. Trener winien zapobiegać sytuacjom, w których uczestnicy gubią z oczu cel szkolenia. W każdym momencie powinien szukać wszelkich możliwych rozwiązań, które mogą być dostosowane przez każdego uczestnika zgodnie z jego własną preferencją.

Kontrola procesu komunikacji. By poprowadzić szkolenie w sposób skuteczny i interesujący, trener powinien przystąpić do niego w doskonałej formie umysłowej i fi zycznej, zachować otwarty umysł i być gotowym słuchać i kontrolować grupę.

Zasady komunikacji:

w danym momencie przemawia tylko jedna osoba,

wysławiamy się z szacunkiem,

mówimy tylko we własnym imieniu,

opinie wygłaszane w trakcie szkolenia nie są wynoszone na zewnątrz,

dyskrecja i kultura są niezwykle istotne.

Trener jest koordynatorem szkolenia i sprawuje kontrolę nad uczestnikami oraz ich emocjami, a także nad kolejnością i długością wypowiedzi. Zawsze należy podsumować wypowiedzi innych i udzielić informacji zwrotnej.

Radzenie sobie w trudnej sytuacji. Nie istnieje jeden sposób na poradzenie sobie z tzw. trudnymisytuacjami w grupie szkoleniowej, gdyż w związku z sytuacją, czasem, miejscem i, przede wszystkim uczestnikami, każdy kurs jest inny. Jeżeli podczas szkolenia nastąpi poważny kryzys lub konfl ikt, trener powinien wiedzieć, iż może być on rozwiązany jedynie przez osoby zaangażowane. Trener nie jest mediatorem! Nie powinien angażować się w dyskusję, jeżeli nie ma pewności, że uczestnicy starają się rozwiązać problem. Trener winien porozmawiać z każdą ze stron. Może także wykorzystać grupę celem pacyfi kacji osób agresywnych. Najprostszą metodą jest tu odniesienie się do zasad szkolenia.

Z drugiej strony, wrogość całej grupy może skutkować kłopotami – uczestnicy powinni być na szkoleniu, ale nie chcą. W takiej sytuacji trener nie powinien przeciwstawiać się całej grupie, lecz starać się rozwiązać problem odwołując się do humoru i wykazując elastyczność. Powinien nakłonić uczestników doporozmawiania na temat danej sytuacji.

Page 94: Tworzenie nowych mediów

PL

94

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Kompetencje techniczneTrener poczuje się swobodnie w swojej roli jeśli dobrze pozna temat szkolenia. Ale czy to wystarczy?Niezależnie od obszaru szkolenia, trener powinien także doskonale panować nad aspektami technicznymi.W wielu przypadkach będzie on zmuszony radzić sobie samodzielnie, bez pomocy z zewnątrz.

Narzędzia do tworzenia materiałów szkoleniowych. Faktem jest, iż dobra prezentacja to prezentacja dostosowana do modelu klienta i opracowana pod jego kątem, a zatem stanowi też doskonałe źródło informacji na wybrany temat.

Do stworzenia ciekawej prezentacji służą różne programy:

Microsoft PowerPoint,

Adobe Captivate,

Apple Keynote,

Prezi.

Najpopularniejszym narzędziem jest prawdopodobnie PowerPoint, lecz wybór należy do osobyprzygotowującej prezentację. Należy wziąć pod uwagę, iż to nie narzędzie stanowi o jakości prezentacji,lecz umiejętność wykorzystania go w celu stworzenia wysokiej jakości treści.

Niezależnie od wykorzystanego narzędzia, istotne jest uwzględnienie następujących zasad:

Teksty – powinny mieć formę sloganów, rozwijanych w trakcie szkolenia. W przypadku dłuższego tekstu uczestnicy skupią się na czytaniu zamiast słuchaniu prowadzącego.

Zdjęcia – należy unikać obrazów typu clipart. Zamiast tego lepiej wykorzystać gotowe, adekwatnie dobrane zdjęcia dobrej jakości.

Wykresy – wykresy powinny być jasne i przejrzyste – nieprzeładowane.

Grafi ki – projekt prezentacji powinien być przejrzysty. Warto dopilnować, by elementy współgrały z logo fi rmy, miały określone kolory, kształty itd.

Czcionki – należy posługiwać się jednym, co najwyżej dwoma rodzajami prostych czcionek i unikać kursywy, gdyż jest ona niezbyt czytelna. Tytuły najlepiej pisać dużą czcionką, teksty paragrafów – mniejszą.

Animacja – jeżeli nie jest to koniecznie, należy unikać animacji. Są one raczej irytujące, jeżeli nie odgrywają istotnej roli (np. stopniowe tworzenie wykresu).

Stworzenie wartościowej i interesującej prezentacji jest wyzwaniem, dlatego wiedza na temat tego jak jątworzyć jest bardzo ważna. Opracowanie prezentacji nie sprowadza się do przygotowania 100 slajdów i odczytania słuchaczom treści monotonnym głosem. Metoda taka może wywołać irytację lub sennośćodbiorcy. Choć nie ma złotego środka na przygotowanie doskonałej prezentacji, a każdy temat może byćprzedstawiony na sto różnych sposobów, istnieją pewne uniwersalne zasady, których warto przestrzegać:

bądź ekspertem w swojej dziedzinie: zacznij od zgromadzenia potrzebnych materiałów, postaraj się skorzystać z wszelkich dostępnych źródeł (książki, artykuły, fi lmy, Internet),

dopasuj prezentację do odbiorcy: znajomość profi lu klienta pomoże podjąć decyzję odnośnie tego co i jak mówić,

określ cel prezentacji: co chcę osiągnąć? dlaczego to robię?

dostosuj pomoce naukowe: postaraj się zadbać o różne rodzaje mediów, mając jednak na uwadze, że materiały dodatkowe absorbują uwagę słuchaczy – należy zatem dokładnie zaplanować moment ich wykorzystania,

opracuj plan prezentacji: by uniknąć pomyłek należy opracować ramy przebiegu prezentacji.

Page 95: Tworzenie nowych mediów

PL

95

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Sprzęt. Jako trener będziesz mieć do czynienia z różnymi rodzajami sprzętu. Niektóre pełnią te samefunkcje, ale różnią się w kwestii obsługi.

Laptop

używany do przechowywania materiałów prezentowanych w trakcie szkolenia,

może być także używany do udostępnienia uczestnikom szkolenia innych materiałów dydaktycz-nych (publikacji, linków do ważnych stron, przykładów wideo itd.),

nie należy korzystać z laptopa przez całe szkolenie – niektórzy uczestnicy mogą być tym znudzeni. Nale-ży pamiętać o korzystaniu z różnych metod, nie odwołując się koniecznie do prezentacji z laptopa,

podczas szkolenia nie należy wykorzystywać laptopa do prywatnych celów.

Projektor

używany jest do wyświetlania prezentacji i innych materiałów przechowywanych na komputerze,

warto zapoznać się ze sprzętem przed szkoleniem,

należy wyświetlać każdy slajd odpowiednią ilość czasu (tak by wszyscy uczestnicy zdążyli od-czytać jego treść),

nie należy patrzeć na wyświetlane obrazy; dopuszczalne jest patrzenie na ekran komputera,

w trakcie prezentacji nie należy przechodzić w poprzek strumienia światła,

jeżeli zależy nam na podkreśleniu treści slajdu należy skorzystać z wskaźnika laserowego lubkursora na ekranie komputera – nie powinno się wskazywać ręką,

jeżeli między slajdami planowana jest dłuższa przerwa należy wyłączyć projektor (nawet ‚pusty’ promień światła padający na ścianę odciąga uwagę słuchaczy),

projektor należy umieścić w rogu sali, a nie na środku przeciwległej ściany (ekran umieszcza sięw środku wyłącznie, gdy slajdy stanowią główny element prezentacji).

Biała tablica / fl ipchart

może być używana podczas całego szkolenia lub w pewnych momentach,

można zawczasu przygotować niektóre plansze, lecz pownno się na nich pracować także wtrakcie prezentacji – podkreślać, rysować strzałki, dodawać słowa i zdania tak, by odbiorca niemiał wrażenia, iż prezentacja jest bez życia,

należy zasłonić tekst, który jest zbędny w danym momencie,

należy dbać, by pokazywana strona była albo pusta albo zawierała bieżące informacje,

należy pisać ładnie i czytelnie, każdą literę osobno – pismo ciągłe jest trudne do czytania,

powinno się posługiwać zarówno małymi, jak i dużymi literami, a także stosować różne koloryfl amastrów,

wykorzystane plansze należy powiesić w sali szkoleniowej (będzie można odwołać się do ichtreści w trakcie warsztatu wskazując na konkretną planszę),

nie powinno się mówić do tablicy, lecz do audytorium,

obiekty na planszach wskazywać można ręką lub fl amastrem.

Wskaźnik laserowy

wykorzystywany najczęściej gdy chcemy podkreślić jakieś zdanie - można je wtedy podświetlić wskaźnikiem,

prezentując wykresy lub inne złożone slajdy trzeba mieć na uwadze, że światło lasera jest bar-dzo intensywne, co może rozpraszać słuchaczy,

nie powinno się bawić wskaźnikiem.

Page 96: Tworzenie nowych mediów

PL

96

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Innym urządzeniem, jakie często wykorzystywane jest dla potrzeb szkolenia jest pamięć USB lub kartapamięci. Jest to urządzenie służące jako interfejs pomiędzy jednym komputerem a innym lub innymi dostosowanymi urządzeniami, przenoszące dane za pośrednictwem portu USB. Najczęściej napęd tenwykorzystywany jest do transferu i przechowywania plików. Z uwagi na mały rozmiar jest najczęściejwykorzystywanym urządzeniem do przenoszenia materiałów szkoleniowych.

A co, jeśli się nie uda? Z pracą trenera łączą się różnorakie wyzwania. Mogą to być problemy wszelkiego rodzaju – problemy techniczne, negatywna postawa uczestników, brak zaangażowania, wypadki lub konfl ikty w grupie. Doświadczony trener powinien posiadać umiejętność radzenia sobie w takich sytuacjach, jak również identyfi kowania ich przyczyn. Skuteczność w tym obszarze jest wyznacznikiemprofesjonalizmu, a profesjonalizm jest tym, czego od trenera oczekują osoby szkolone.

Problemy techniczne występują dość często, natomiast zapobieganie im jest stosunkowo łatwe:

wypisane fl amastry,

projektor jest niekompatybilny z laptopem,

brak pasującego okablowania (np. Mac vs PC),

brak dostępu do Internetu,

hałaśliwy klimatyzator,

brak odpowiedniego oprogramowania do prezentowacji materiałów szkoleniowych,

różne wersje oprogramowania, np. PowerPoint,

za krótkie kable,

rozkład sali nieodpowiedni dla potrzeb szkolenia (nieodpowiednia sala).

Zazwyczaj wystarczy, by trener przyniósł ze sobą własne pomoce (fl amastry, kartki papieru, długopisy).Dotyczy to także materiałów, na których zamierza oprzeć szkolenie – warto zachować je na różnychmediach. Dzięki temu trener będzie w stanie odtworzyć je z CD, jeżeli zawiedzie port USB komputera. Jeżeli trener korzysta z PowerPointa, warto zapisać przygotowany materiał jako pdf (będzie miał wtedypewność, że slajdy będą się wyświetlać jednakowo nawet na różnych komputerach). Zasady dobrej praktyki nakazują także, by przybyć na miejsce szkolenia przynajmniej pół godziny przed godzinąrozpoczęcia. Jest to wystarczający czas, by rozeznać się w sytuacji i rozwiązać potencjalne problemy.

Poczucie estetyki oraz użyteczności materiałów. W trakcie przygotowywania szkolenia trener spotyka się z uczestnikami oraz pracownikami fi rmy klienta: dowiaduje się jaka jest sytuacja w branży, jakiesą zalety fi rmy pod kątem konkurencyjności, czy fi rma lub uczestnicy doświadczają jakichś trudności,czy są planowane zmiany, jaka kultura organizacyjna obowiązuje w fi rmie. Bazując na powyższychustaleniach, trener może przygotować dostosowany do klienta warsztat, wykorzystując użyteczne ipraktyczne materiały. Prezentacje ilustrujące szkolenie powinny być przejrzyste i stanowić wsparcie dlaprocesu szkoleniowego. Opracowując je należy wykorzystać język, jaki stosuje się w fi rmie klienta, by uniknąć wrażenia niespójności z daną branżą i organizacją. Po szkoleniu materiały te mogą nadal byćwykorzystywane jako użyteczne narzędzie wspierające działania uczestników oraz służyć jako wytycznedla rozwiązań opracowanych podczas szkolenia.

Page 97: Tworzenie nowych mediów

PL

97

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Ja jako trenerKim jestem kiedy uczę? Jasne jest, że treść powinna zostać przekazana, a uczestnicy powinni czegośsię nauczyć. Ale jak chcę być postrzegany? W ekonomii zdefi niowano trzy różne style zarządzania w oparciu o badania Kurta Lewina, psychologa społecznego. Style te, które mogą być do pewnego stopnia zaadaptowane do roli trenera, przedstawiono poniżej.

Autorytarny lub hierarchiczny styl zarządzania. Styl ten charakteryzuje się wyraźną hierarchią: szef,opiekun lub trener wydaje instrukcje i przydziela zadania bez pytania o opinię odbiorcy (pracownika lub ucznia). System hierarchiczny jest oczywisty dla wszystkich zainteresowanych stron – osoby podległewinny wypełniać polecenia. Jeżeli ktoś popełni błąd, konsekwencją jest kara, a nie wsparcie. Nie akceptujesię porażek.

Ten rodzaj przewodzenia charakteryzował nauczanie niemal do końca XX wieku. Od uczniów wymaganocałkowitej podległości i szacunku – osiągano je poprzez ostrą krytykę, karne zatrzymywanie po lekcjachoraz operowanie strachem przed porażką.

Demokratyczny lub kooperacyjny styl zarządzania. Ta metoda polega na włączaniu podwładnych wproces decyzyjny. Oznacza wymianę zdań oraz wspieranie zaangażowania współpracowników w tworzenie konstruktywnych idei i propozycji. Uwzględnianie opinii podwładnych skutkuje zwiększeniem ich motywacji oraz zaangażowania, a także możliwą głębszą identyfi kacją z wykonywaną pracą lub z fi rmą.

Niemniej, nadal występuje tu ścisły podział kompetencji, co oznacza, że ten styl zarządzania także bazuje na strukturze hierarchicznej.

Co to wszystko oznacza dla trenera? Przekłada się to na nadzór nad uczestnikami w procesie uczenia, przyzwolenie na to, by to oni decydowali o tempie zajęć oraz akceptacja prawa uczestników domaksymalnego wsparcia metodologicznego. Jednocześnie trener związany jest ogólnymi warunkami(określonymi przez klienta) oraz ustalonymi założeniami (co jest przedmiotem nauki i kiedy należy gozrealizować?) i w związku z tym musi je także wziąć pod uwagę.

Liberalny styl zarządzania (laissez-faire). Jak sama nazwa wskazuje, styl ten stanowi całkowiteprzeciwieństwo stylu autorytarnego, a mianowicie, pozwala na maksymalną niezależnośćwspółpracowników poprzez zgodę na podejmowanie przez nich decyzji odnośnie pracy i fi rmy. Tylko kilkaprocesów jest sformalizowanych, wszystko jakoś funkcjonuje, szef odmawia odgrywania własnej roli i nie bierze na siebie odpowiedzialności. W ostatnim stuleciu styl ten znalazł swój ekwiwalent w niektórych systemach edukacyjnych: edukacja antyautorytarna, szkoły bez nauczycieli i władz były odpowiedzią nastyl autorytarny.

Istnieją również inne style zarządzania będące w mniejszym lub większym stopniu hybrydami wyżej opisanych form. Szczególnie jeden styl nabiera wagi w kontekście szkoleniowym.

Styl wspomagający W przypadku tego stylu w centrum uwagi znajduje się trenera, który w najwyższym stopniu skupia się na uczniach. W warunkach idealnych trener nadzoruje, wspiera i wymaga, ale też wie co należy uczynić w danym momencie. Jest osobą, która lubi pracować z uczniami i poświęca tylesamo uwagi procesowi uczenia jak i rezultatom. Trener tego rodzaju poważnie traktuje potrzeby uczniów,posługuje się różnymi metodami i odznacza się w pracy dużą niezależnością osobistą. W innym razie stylten mógłby łatwo przekształcić się w nadmierną spolegliwość. Trener odpowiedzialny jest za stworzenietakiej atmosfery, która umożliwia skuteczne uczenie i nauczanie przy uwzględnieniu wyznaczonych zadańi celów.

Page 98: Tworzenie nowych mediów

PL

98

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Zarządzanie Cyklem Szkolenia

Cele: Zdobycie wiedzy o tym, czym jest Zarządzanie Cyklem Szkolenia, czemu jest ono pomocne ijak należy je prawidłowo stosować.

Czas trwania: 07:00 godz.

Grupa docelowa: Specjaliści ds. reklamy i wizerunku, specjaliści PR, specjaliści ds. marketingu i sprzedaży, doradcy, konsultanci, specjaliści ds. zarządzania treścią

Zarządzanie Cyklem Szkolenia – WprowadzenieZarządzanie Cyklem Szkolenia (Training Cycle Management - TCM) to podejście mające na celu zapro-jektowanie skutecznego szkolenia. Ważne jest zatem, aby upewnić się, że wszystkie zadania cyklu zostałydokładnie zrealizowane.

Istnieje wiele różnych modeli TCM i często są one modyfi kowane pod kątem konkretnych wymagań (np.marketingu szkolenia lub zadań administracyjnych). Poniższy model koncentruje się na zasadniczych eta-pach, które zawierać powinien każdy model TCM:

1) Przygotowanie. Przygotowanie szkolenia może mieć różne aspekty. Jednym z najważniejszych jestwybór uczestników, najlepiej na podstawie wypełnionych formularzy zgłoszeniowych (choć możnadyskutować, czy ten etap nie powinien mieć miejsca po analizie potrzeb szkoleniowych – więcej naten temat w dalszej części).

Przygotowanie oznacza także zdobycie odpowiedniej wiedzy o istniejących okolicznościach (Kto zapew-nia środki fi nansowe? Kto wybiera lokalizację? Kto uczestniczy i dlaczego?). Jak wspomniano wyżej, od trenera mogą być także wymagane czynności marketingowe i PRowe.

2) Analiza potrzeb szkoleniowych. Właściwa analiza potrzeb uczestników stanowi zasadniczą część każdego skutecznego szkolenia. W innym razie szkolenie może nie przynieść rezultatów (np. w związku z bardzozróżnicowanymi kompetencjami uczestników) lub może w ogóle być źle zaadresowane. Niezwykle istotne zatem jest, by mieć świadomość, iż różni uczestnicy mają różne potrzeby szkoleniowe, a zatem koniecznejest zastosowanie różnych metod. Trener powinien dostosować szkolenie i materiały do potrzeb grupy – nie odwrotnie. W myśl skutecznego modelu TCM trener powinien zatem być osobą elastyczną i otwartą na

1. Przygotowanie

2. Analiza potrzeb szkoleniowych

3. Zaprojektowanie szkolenia

5. Przeprowadzenie szkolenia

6. Ocena szkolenia

7. Wnioski

Page 99: Tworzenie nowych mediów

PL

99

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

zmiany.

3) Zaprojektowanie szkolenia / seminarium. Zasadniczo projekt szkolenia sprowadza się do harmono-gramu zajęć, opracowanego według potrzeb szkoleniowych oraz powiązanych z nimi celów szkolenio-wych. Oczywiście trener może wykorzystać ten sam projekt wielokrotnie dostosowując go do wykona-nej uprzednio analizy potrzeb szkoleniowych.

4) Przygotowanie materiałów. Po zaprojektowaniu szkolenia / seminarium trener przygotowuje materiały szkoleniowe (np. kserokopie, slajdy w PowerPoincie, ćwiczenia itd.) według ustalonych celów szkole-niowych. Materiały winny stanowić wsparcie dla wybranej metodologii szkolenia.

5) Prowadzenie szkolenia. Prowadzenie szkolenia to pierwszy widoczny element TCM, a jego sukces zależy w ogromnym stopniu od poprzednich etapów. Odpowiednie przygotowanie jest zasadnicze dla poprowadzenia dobrego szkolenia. Niemniej, sposób prowadzenia różni się w zależności od trenera oraz przepływu pracy w danej grupie. Niekiedy nawet najlepiej przygotowana koncepcja musi zostaćzmieniona w trakcie szkolenia – dobry trener jest w stanie poradzić sobie w takiej sytuacji i dostoso-wać się.

6) Ewaluacja. Szkolenie / seminarium można oceniać na wiele sposobów, przy czym najpopularniejszym pozostaje kwestionariusz ewaluacyjny, wypełniany przez uczestników i trenerów po zakończeniuszkolenia / seminarium.

7) Wnioski. Nawet najlepsza ewaluacja jest bezwartościowa, jeżeli wnioski z niej płynące nie zostaną uwzględnione przy przygotowywaniu przyszłych szkoleń / seminariów oraz nie wpłyną na korektę ma-teriałów szkoleniowych (np. materiały szkoleniowe, zmiana czasu trwania poszczególnych elementówszkolenia, itd.). Dobry trener potrafi wyciągnąć właściwe wnioski z informacji zwrotnej uzyskanej oduczestników oraz własnych wrażeń i zastosować je do wszystkich etapów TCM.

Zarządzanie Cyklem Szkolenia – Informacje SzczegółoweW poniższym dziale omówiono poszczególne etapy TCM. Przed opracowaniem własnego TCM każdytrener powinien określić swoje cele: Dlaczego chcę prowadzić szkolenia / seminaria? Jakie spoczywają namnie obowiązki? W jaki sposób szkolenie może wpłynąć na życie innych ludzi?

Szkolenie może być skutecznym sposobem uzyskania nowych kompetencji, jak również rozwoju już posia-danych umiejętności. Wiele fi rm postrzega je jako inwestycję w zasoby ludzkie. Coś co może wyglądać nabanalne szkolenie w oczach trenera, może okazać się istotnym elementem przebiegu kariery któregoś zuczestników.

Konieczne jest zatem, by etap planowania traktować poważnie i z uwagą. TCM działa wyłącznie przy za-chowaniu właściwej postawy umysłowej.

Etap 1. Przygotowanie. Pierwszy etap można podzielić na 2 części:

1. uczestnicy,

2. środowisko

Przede wszystkim należy znaleźć uczestników. Od rodzaju szkolenia zależy, w jakim stopniu trener zaan-gażowany jest w te działania. Część jego obowiązków może obejmować:

opracowanie formularza zgłoszenia,

nawiązanie kontaktu z potencjalnymi uczestnikami za pośrednictwem zasobów sieciowych,

opracowanie tekstów i ogłoszeń, wykonanie innych zadań z obszaru PR,

administrowanie zapytaniami,

wyselekcjonowanie uczestników (w oparciu o zgłoszenia).

Jak już nadmieniono wyżej, czynności marketingowe mogą wejść w zakres obowiązków trenera. Należyteż pamiętać, że opracowanie lub przynajmniej analiza formularza zgłoszeniowego stanowi zasadniczy i niezbywalny element etapu przygotowywania TCM.

Jeżeli trener opracowuje własne formularze zgłoszeniowe, powinien uwzględnić w nich pytania o wszystkie

Page 100: Tworzenie nowych mediów

PL

100

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

informacje niezbędne do ustalenia, kto będzie uczestniczyć w szkoleniu. Należy pamiętać o następującychdanych (dane niezbędne oznaczone są ‚*’):

imię i nazwisko *, płeć *, data urodzenia *, miejsce zamieszkania, język *, zawód, poziom wykształcenia *, pochodzenie (zaplecze kulturowe), motywacja (dlaczego osoba ta bierze udział w szkoleniu?), specjalne wymagania (np. wyżywienie), możliwe upośledzenia (fi zyczne i umysłowe), umiejętności (w odniesieniu do tematu szkolenia) *,

oczekiwania i życzenia *.

ustalić następujące kwestie: lokalizacja szkolenia, wyposażenie techniczne (np. tablica typu fl ipchart, projektor, itd.), osoba odpowiedzialna w lokalizacji (do kogo należy zwracać się w przypadku zaistnienia problemów),

wyżywienie (gdzie można coś zjeść i wypić?).

W przypadku szkoleń online należy sprawdzić czy oprogramowanie (np. Skype) lub skojarzone z przeglą-darkami pokoje konferencyjne (np. ClickMeeting) są w pełni sprawne.

Gdy powyższe zadania zostały dokładnie wykonane, trener może przystąpić do drugiego etapu TCM.

Etap 2. Analiza potrzeb szkoleniowych. Analiza Potrzeb Szkoleniowych (Training Needs Analysis, TNA) jest pożytecznym narzędziem uzyskiwania informacji o:

status quo (jaki jest stan rzeczy),

sytuacja pożądana (jaki powinien być stan rzeczy).

By zmienić stan rzeczy i doprowadzić do sytuacji pożądanej należy zidentyfi kować cele szkolenia. Jeżeli cel szkolenia nie jest pomocny w osiągnięciu pożądanego stanu rzeczy, należy go odrzucić. By spraw-dzić, czy cel szkolenia jest odpowiedni, warto posłużyć się metodą SMART (z and. Specifi c, measurable,achievable, relevant, time focused):

Page 101: Tworzenie nowych mediów

PL

101

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Niemniej, by zidentyfi kować faktyczne potrzeby szkoleniowe uczestników, należy odwołać się do TNA. TNA podzielić można na cztery podstawowe elementy konstytutywne, określone jako łańcuch DECS (z ang. demands, emphasis, causes, solutions):

Zanim trener przystąpi do kolejnych faz DECS, powinien zdecydować w jaki sposób ustali potrzeby szko-leniowe uczestników. Oprócz opisanej wyżej metody formularza zgłoszeniowego, istnieją inne sposobyustalenia potrzeb szkoleniowych:

spotkania grup fokusowych, testy (np. jako element e-learningu), wywiady (online, telefoniczne, osobiste itd.), kwestionariusze (jako dodatek do formularza zgłoszeniowego),

przyjrzenie się poprzednim podobnym ocenom.

Niezależnie od tego, jaką metodą posłuży się trener w ustalaniu potrzeb szkoleniowych, w dalszej kolejno-ści należy przejść następujące etapy:

1. Zapotrzebowanie. Etap ten to, krótko mówiąc, analiza luk mająca na celu identyfi kację bieżących problemów, braków w zasobach wiedzy lub umiejętnościach. Trener powinien ustalić jakie są umiejęt-ności uczestników na daną chwilę, a jakie chcieliby posiadać po zakończeniu szkolenia. Zidentyfi ko-wane luki pozwolą ostatecznie na określenie celów szkolenia.

2. Skupienie zainteresowania. Na tym etapie trener ustala jakie potrzeby są istotne dla przebiegu szkolenia – lub, czy pierwotna koncepcja szkolenia powinna zostać dostosowana, czy na pierwszy plan wysunęły się potrzeby, o których trener wcześniej nie pomyślał. Z drugiej strony, jeżeli dana po-trzeba szkoleniowa sprawia wrażenie niezbyt istotnej w porównaniu z innymi, należy ją wyeliminować dla dobra skuteczności szkolenia.

3. Przyczyny. Celem tego etapu jest ustalenie dlaczego uczestnicy w ogóle posiadają potrzeby szkole-niowe. Dzięki temu trener może opracować rozwiązania mające na celu poinstruowanie uczestników, jak być zawsze na bieżąco. Rozwiązania te może uczynić elementem szkolenia. By ustalić przyczynytrener może przeprowadzić dokładne badanie środowiska za pośrednictwem wywiadów i kwestiona-riuszy.

4. Rozwiązania. W oparciu o wcześniej zebrane informacje trener może teraz opracować lub zmodyfi ko-wać istniejący projekt szkolenia.

Czasami selekcjonowanie uczestników po przeprowadzeniu TNA daje lepsze efekty (np. w przypadku otwartej oferty szkoleniowej, dostępnej dla wszystkich).

Kluczowymi czynnikami, jakie należy uwzględnić w związku z selekcją uczestników, są: rozmiar grupy, proporcja płeć /wiek, poziom wykształcenia i posiadane umiejętności,

lokalizacja (ważna z punktu widzenia osób niepełnosprawnych).

Po zakończeniu tego etapu trener może przystąpić do projektowania szkolenia.

Etap 3. Zaprojektowanie szkolenia / seminarium. Jak stwierdzono wyżej, projekt szkolenia / seminariumzależny jest od różnych czynników kluczowych, takich jak temat, uczestnicy, trener, lokalizacja. Wiele z tychczynników można zaplanować z wyprzedzeniem, np. przy okazji przeprowadzania analizy uczestników (TNA)

zapotrzebowanie skupienie zainteresowania

przyczyny

Page 102: Tworzenie nowych mediów

PL

102

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

W związku z konkretnym planowaniem szkolenia, zaleca się uwzględnienie następujących kategorii:

Czas Temat Cel Metoda Media Komentarze

koniec zajęćJaki jest tematzajęć?

Co jest celemzajęć?

Jaką metodęnależyzastosować, byosiągnąć cel?

Jakie narzędzianależywykorzystać?

Miejsce nauwagi

Kategorie te stanowią podstawę dobrego projektu szkolenia / seminarium. Każdy rząd reprezentuje jedną jednostkę lub element projektu szkolenia. Trener decyduje na ile jego projekt będzie szczegółowy.

Osobom początkującym zaleca się opracowanie i opisanie jak największej ilości elementów szkolenia: nie ma lepszej metody identyfi kacji martwych punktów w projekcie (oprócz wykonania go, oczywiście).

Każde szkolenie powinno zawierać niżej wymienione elementy:

powitanie (w tym przedstawienie harmonogramu dnia),

zapoznanie się,

oczekiwania,

przerwy,

kopie zapasowe rezultatów,

ćwiczenie aktywacyjne,

informacja zwrotna,

pożegnanie.

Oczywiście, każdy trener ma osobiste preferencje metodologiczne. Grupa może być jednolita lub bardzo zróżni-cowana, zatem trener powinien wykazywać się elastycznością reakcji. Skuteczne szkolenie charakteryzuje sięróżnorodnością wykorzystanych metod, osiąganymi rezultatami uczenia, spójnością i przejrzystością.

Niejednokrotnie uczestnicy liczą na coś wykraczającego poza ramy zasadniczej treści szkolenia. Na przykład, chcą poznać nowe osoby, zabawić się, pokazać, podzielić zainteresowaniami itd. Dobry trener uwzględnia podobne oczekiwania przygotowując szkolenie i decydując o metodach, jakie zastosuje.

Truizmem współczesnej pedagogiki jest fakt, iż długie prezentacje, stawiające w centrum nauczyciela, niegwarantują realizacji celów edukacyjnych, a wręcz przeciwnie – uczestnicy po prostu tracą zaintereso-wanie. W psychologii nauczania funkcjonuje termin „pamięci podatnej”. Cele, różnorodność metod oraz wyczucie szczególnych potrzeb uczestników to narzędzia dobrego trenera.

Rozdział 7 Modułu C zawiera praktyczne ćwiczenia z obszaru projektowania szkoleń.

Etap 4. Przygotowanie materiałów. Jedno z podstawowych pytań odnośnie przygotowania materiałówszkoleniowych to: po co uczestnikom materiały szkoleniowe, jeżeli szkolenie jest dobre?

Istnieją dwa podstawowe powody, w większości poparte badaniami naukowymi:

1. Uczestnicy mogą wykorzystać materiały szkoleniowe w celu powtórzenia materiału po zakończeniu szkolenia (i odświeżenia pamięci).

2. W trakcie szkolenia uczestnicy mogą skoncentrować się na przebiegu zajęć zamiast robić notatki.

Przy opracowywaniu drukowanych materiałów szkoleniowych, na przykład kserokopii, trener powinienuwzględnić następujące kwestie:

stosowanie prostego, precyzyjnego języka (celem lepszego oglądu i zaoszczędzenia miejsca),

atrakcyjny układ grafi czny (jeżeli materiał jest przyjemny dla oka istnieje większa szansa, ze znów się do niego zajrzy),

ilustracje i obrazki (ile tylko się da – jeżeli są dobrze wykonane, znacznie ułatwią uczestnikowi zro-zumienie treści szkolenia).

Page 103: Tworzenie nowych mediów

PL

103

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Oczywiście pojęcie „materiał szkoleniowy” jest bardzo szerokie i może obejmować także materiały wideo,podręczniki, pokazy slajdów itd.

Najistotniejsze w przygotowywaniu wszystkich rodzajów materiałów szkoleniowych jest zachowanie celuszkoleniowego w centrum uwagi. Jeżeli materiał wspomaga rozumienie i podsumowuje treść szkolenia jest to materiał dobry.

Etap 5. Przeprowadzenie szkolenia. Każda osoba zainteresowana prowadzeniem szkoleń powinnarozumieć czym zasadniczo jest szkolenie/seminarium:

„Szkolenie/seminarium to sytuacja nauczania i uczenia się w małych grupach z wykorzystaniem interakcji jako środka zaangażowania uczestników. Pomimo, iż szkolenie zwykle rozpoczyna się prezentacją lub mini wykładem dostarczającym podstawę dla dalszej dyskusji, słowo ‚seminarium’ implikuje dość formalne dyskusje grupowe prowadzone przez nauczyciela i skupione zasadniczo na treści zajęć, nie na tematach proponowanych przez uczestników”.

(David Jacques w „Learning in Groups” [„Uczenie się w grupach”], 1991 r.)

Powyższa defi nicja z 1991 roku ukazuje seminaria jako dość formalne sytuacje edukacyjne. Pomimo, iż bazują na dynamice grupy, są z defi nicji raczej beznamiętne. Dziś na określenie seminariów o podejściu praktycznym używa się terminu „warsztat”, choć w większości przypadków oba te pojęcia oznaczają to samo dla większości osób.

Jak wykazano, seminaria bazują na interakcjach wśród członków grupy. W związku z tym niezwykle istotne jest, by niedoświadczony trener zapoznał się z różnymi etapami, przez jakie przechodzi grupa seminaryjna,w celu podjęcia odpowiednich działań w stosownym momencie, a także, by był w stanie zrozumiećzachowanie uczestników:

Idealny dzień prowadzenia szkolenia powinien mieć następujący przebieg:

1. W domu zjedz lekkie śniadanie (burczenie w brzuchu może być rozpraszające), przynieś ze sobą żywność i napoje na miejsce szkolenia,

ubierz się odpowiednio (uwzględniając miejsce szkolenia i grupę docelową).

2. Przybądź wcześniej na miejsce szkolenia

sprawdź czy wszystkie urządzenia są na miejscu i działają (projektor, odpowiednia ilość krzeseł, laptop itd.)

upewnij się, że prezentacja i materiały szkoleniowe zostały przygotowane (identyfi katory, nalepki, lista uczestników itd.),

sprawdź czy osoba odpowiedzialna ze strony klienta jest obecna na wypadek zaistnienia proble-mów (technik, sekretarka, itd.)

FORMOWANIE

etap 1

Etap ten rozpoczyna

WZBURZENIE

etap 2

grupy oraz atak w

NORMOWANIE

etap 3 etap 4

-

-

UTRWALANIE

etap 5

Page 104: Tworzenie nowych mediów

PL

104

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

3. Rozpocznij szkolenie

powitaj uczestników i przedstaw się,

omów miejsce szkolenia (toalety, wyżywienie, miejsce dla palących, itd.),

omów harmonogram,

ustal oczekiwania uczestników,

daj uczestnikom szansę zapoznania się nawzajem (etap ten można połączyć z ćwiczeniem aktywa-cyjnym),

rozpocznij pierwszą część zajęć wg projektu szkolenia / seminarium.

skupić się na celach edukacyjnych (nie rozpraszać się),

poznać uczestników (przeczytać wcześniej wypełnione przez nich formularze),

starać się przestrzegać harmonogramu (ale być elastycznym),

stworzyć komfortowe warunki pracy (atmosfera, sala, materiały),

posiadać dogłębną wiedzę na temat prezentowanej kwestii (być ekspertem w swojej dziedzinie),

unikać dekoncentrujących manieryzmów (bawienie się ołówkiem, wyłamywanie palców itd.),

mówić głośnio i wyraźnie (szczególne, gdy grupa jest liczna), lecz niezbyt szybko,

nawiązywać kontakt wzrokowy (poruszać się po sali upewniając, że nawiązany został kontakt z uczestnikami z różnych punktów pomieszczenia),

motywować i zachęcać uczestników do brania udziału w dyskusjach, pracy grupowej itd.

5. Po zakończeniu szkolenia, trener winien pozostać kilka minut w sali, by uczestnicy mieli możliwośćporozmawiania z nim indywidualnie (np. niektórzy mogą być zbyt nieśmiali, by zadawać pytania przed całą grupą),

Etap 6. Ewaluacja. W ostatnich latach, po etapie ostrej krytyki wyrażającej się postawą „ja najlepiej wiem, jak powinno wyglądać moje szkolenie” oraz „po co w ogóle oceniać?”, ewaluacja zyskała na popularności.

W rzeczy samej, proces oceny jest najistotniejszym elementem procesu ulepszania szkolenia i współgra zetapem 7 TCM. Zalety procesu ewaluacji to:

uzyskanie informacji zwrotnej (która może być bezpośrednio przełożona na projekt szkolenia),

motywowanie uczestników (szkolenie postrzegane jest jako wydarzenie poważniejsze, jeżeli podle-ga ewaluacji),

wnioski dotyczące trenera (jak odebrany został styl prowadzenia seminarium?),

kontrola realizacji celów edukacyjnych.

Formy ewaluacjiEwaluacja może przyjąć formę werbalną lub pisemną – z wykorzystaniem kwestionariuszy. Ewaluacja werbalna różni się w zależności od tego, czy szkolenie było grupowe, czy indywidualne:

w porównaniu z innymi metodami ewaluacja werbalna jest zazwyczaj bardziej powierzchowna i powta-rzalna, gdyż wygodniej jest podzielać zdanie większości (szczególnie pod koniec dnia, kiedy wszyscy „chcą iść do domu”), a osobiste otwarcie się przed grupą bywa nieprzyjemnym doświadczeniem,

osobista ewaluacja werbalna może być bardzo wnikliwa – zależy to od charakteru / osobowości uczestnika. Jeżeli osoba ta jest bardzo nieśmiała sytuacja taka może zestresować ją w znacznie większym stopniu niż podczas sesji grupowej,

forma pisemna zwykle sprawdza się odnośnie wszystkich typów osobowościowych, lecz jest bar-dziej ograniczona z racji swej formy: określonych pytań na papierze.

Page 105: Tworzenie nowych mediów

PL

105

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Obie metody mają swoje wady i zalety. Z tego względu wielu trenerów decyduje się na zastosowaniedwóch – jednej po drugiej. W takim przypadku zaleca się rozpoczęcie ewaluacji od uzyskania pisemnej informacji zwrotnej: jeżeli grupa „zdradzi” wszystko w trakcie ewaluacji werbalnej, nie będzie widziałasensu w powtarzaniu tych samych informacji na papierze. Ewaluacja werbalna może natomiast stanowićokazję do uzupełnienia wypowiedzi pisemnych.

Ogólnie rzecz biorąc, trener zawsze powinien sporządzać notatki w trakcie ewaluacji werbalnej, byupewnić się, że wszystkie poruszone kwestie zostaną poddane rozwadze (nikt nie jest w stanie zapamiętać odpowiedzi więcej niż 10 osób).

Metody ewaluacjiJeżeli chodzi o treść ewaluacji, może ona odnosić się do szkolenia jako takiego i / lub celów edukacyjnych. By uzyskać potrzebne informacje, trener może posłużyć się różnymi rodzajami kwestionariuszy:

1. Klasyfi kacja. Zazwyczaj uczestnik zaznacza wybraną ilość punktów na skali od 1 do 10 (nie należy używać szkolnej skali – szersza skala, np. „1” oznacza „źle”, „10” oznacza „dobrze” jest bardziej wielostronna) odpowiadając na pytania w rodzaju: „Jak oceniasz umiejętności pedagogiczne trenera?” Klasyfi kowanieposiada tę istotną zaletę, iż jest statystycznie wymierne i dostarcza bardzo dobrego obrazu sytuacji.

2. Kwestionariusz wielokrotnego wyboru. Można go wykorzystać tak w odniesieniu do kwestii związanychze szkoleniem jako całości, jak i celami edukacyjnymi. Przygotowując tego rodzaju pytania, trener winienzaopatrzyć je w krótkie i przejrzyste odpowiedzi – pytanie powinno zawierać większość informacji.

3. Pytania typu prawda / fałsz. Pytania takie są przydatne w ocenie celów edukacyjnych – umożliwiają trenerowi szybki ogląd sytuacji. Niestety ich przydatność jest ograniczona, że względu na możliwośćpopełnienia błędu w wyborze odpowiedzi.

4. Wypowiedzi pisemne. Trener może poprosić uczestników o napisanie tekstu w odpowiedzi nakonkretne pytanie (np. „Czy szkolenie / seminarium spełniło twoje oczekiwania? Dlaczego?”) lub ogólnie odnoszącego się do atmosfery szkolenia.

Wytyczne odnośnie informacji zwrotnejInformacja zwrotna stanowi istotny element procesu ewaluacji. Pozwala zarówno trenerowi, jak i uczestnikom na wartościowy wgląd w bieżącą pracę (np. produkty, itd.) oraz własną osobowość.

Udzielając informacji zwrotnej należy stosować zdania podkreślające fakt, iż wyrażana opinia ma charakter osobisty, a jej celem jest udzielenie wsparcia, nie zaś krytykowanie dla samego krytykowania, np.:

należy mówić w osobie pierwszej (unikać mówienia ogólnego), stosować frazeologię percepcyjną („Rozumiem, że jesteś...” lub „Na przyszłość zalecałabym...”), być konkretnym i precyzyjnym, być empatycznym, opisywać, nie osądzać.

Konstruktywna informacja zwrotna udzielana przez trenera w trakcie szkolenia może stać się kluczowym elementem procesu uczenia się uczestników. Wykonując każde ćwiczenie, przekładające się na przyswajanie wiedzy przez uczestników, zarówno trener, jak i grupa udziela informacji tak pozytywnej, jak inegatywnej.

Informacja zwrotna nt. wykonanej pracyPrzed udzieleniem informacji zwrotnej nt. wykonanej pracy, np. o produkcie stworzonym przez uczestnika, należy uprzednio ustanowić konkretne kategorie. Kategorie te stanowić będą punkty orientacyjne wewaluacji produktu. Jeżeli produktem jest nagranie wideo, kategoriami takimi mogą być:

kwestie techniczne (jakość nagrania, montaż, kolory),

treść (jak dobra jest treść nagrania?),

komunikacja (czy przesłanie trafi a do grupy docelowej?)

Page 106: Tworzenie nowych mediów

PL

106

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

W związku z omawianiem pracy należy pamiętać o dwóch kwestiach:

Przedstawienie elementów dobrych, takich, które nie potrzebują dalszych ulepszeń – należy zacho-wać je na przyszłość (rezerwa jakościowa).

Przedstawienie elementów, które mogą być ulepszone w przyszłości (rozwój jakościowy).

Te dwa proste kroki wystarczą, by informacja zwrotna była kompletna i pomocna.

Osobista informacja zwrotnaW przypadku udzielania osobistej informacji zwrotnej, np. odnośnie kompetencji danej osoby (np. w trakcieprezentacji), także należy uprzednio ustanowić konkretne kategorie. W tym przypadku będą to:

manieryzmy (czy osoba posiada jakieś?),

umiejętności (jak dobra jest osoba w danej dziedzinie?),

style komunikacyjne (jak ta osoba jest postrzegana?).

Omawiając konkretną osobę należy pamiętać o tych samych krokach, co w przypadku udzielania informacjizwrotnej o wykonanej pracy:

Przedstawienie elementów dobrych, takich, które nie potrzebują dalszych ulepszeń - należy zacho-wać je na przyszłość (rezerwa kompetencji).

Przedstawienie elementów, które mogą być ulepszone w przyszłości (rozwój kompetencji).

Te dwa proste kroki wystarczą, by informacja zwrotna była kompletna i pomocna.

zwrotna

rezerwa kompetencji

rozwój kompetencji

Osobistainformacjazwrotna

Page 107: Tworzenie nowych mediów

PL

107

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Etap 7: Wnioski i ulepszenia.

Ostatni etap TCM, pozwalający trenerowi na wyciągnięcie poprawnych wniosków z ewaluacji orazdoświadczeń, jakie zebrał na etapie planowania i prowadzenia szkolenia.

Bardzo pomocne jest tu proste narzędzie zwane cyklem PDCA:

PDCA to angielski akronim będący nazwą narzędzia kontroli, oznaczający:

Zaplanuj [ang. plan] (koncepcja)

Wykonaj [ang. do] (przeprowadzenie szkolenia)

Sprawdź [ang. check] (kontrola: co poszło dobrze, co źle?)

Działaj [ang. act] (rewizja i powrót do etapu P - planowania)

PDCA jest bardzo przydatnym narzędziem na etapie 7, pozwalającym na stałe ulepszyć i unormować wypracowaną koncepcję szkolenia.

Przebieg tego etapu zależy w ogromnej mierze od samodyscypliny trenera. Nieustanne wymaganie od siebie i poszukiwanie słabych punktów w wypracowanych koncepcjach stanowi dla niektórych trenerówpoważne wyzwanie. Niemniej, tylko trener będący swym największym krytykiem pozostanie najlepiej poinformowany i konkurencyjny na rynku.

Słowo końcoweJak stwierdzono na początku niniejszego rozdziału, istnieje wiele systemów TCM. System przedstawiony w powyższym rozdziale składa się z elementów najbardziej zasadniczych: żadnego z nich nie należy pomijać, choć każdy można zmodyfi kować.

Efekty TCM zależą w pełni od trenera – od jego preferencji, charakteru, stylu, doświadczenia. Trener powinien regularnie poddawać TCM rewizji, by jak najlepiej odzwierciedlał jego potrzeby.

Jak w przypadku każdego nowego narzędzia, TCM przynosi najlepsze skutki, gdy trener, wykazując się dyscypliną, używa go systematycznie, do momentu całkowitego przyswojenia.

PA

DC

Komunikacja z uczestnikami szkolenia

Cele: Zapoznanie się z z technicznymi aspektami oraz metodami komunikacji z uczestnikami szkolenia.

Czas trwania: 04:00 godziny

Grupa docelowa: Specjaliści ds. reklamy i wizerunku, specjaliści PR, specjaliści ds. marketingu i sprzedaży, doradcy, konsultanci, specjaliści ds. zarządzania treścią

Aspekt techniczny komunikacjiSłowo „szkolenie” w XXI wieku ma wiele znaczeń. Niektóre z nich odnoszą się bezpośrednio do aspektówtechnicznych tego zagadnienia. Szkolenia organizowane są w salach wykładowych (nazwijmy je szkolenia-mi tradycyjnymi), w postaci warsztatów lub zgodnie z ostatnimi trendami w formie multimedialnej. Każde znich wymaga jednak innego podejścia i przygotowania.

Page 108: Tworzenie nowych mediów

PL

108

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Szkolenie tradycyjne. Podstawą dla każdego trenera jest opanowanie sztuki komunikacji personalnej.Doskonała znajomość tematu szkolenia staje się bezużyteczna w momencie, kiedy trener nie potrafi nawiązać dialogu z grupą i tym samym nie przekazuje jej swojej wiedzy.

Zazwyczaj w kursie szkoleniowym bierze udział kilka osób. Tym samym trener ma okazję poznać każdego zuczestników i nawiązać z nim pewną relację. Musi jednak pamiętać, że nie jest jedynie mówcą, a jego rola niezawęża się jedynie do przekazania treści szkolenia. Szkolenie przygotowywane jest w taki sposób, aby zapew-nić jak najlepszą komunikację z uczestnikami. Przykładowo, rozpoczęcie od „porannej kawy” i „przywitania się”daje trenerowi okazję na rozmowę z uczestnikami na tematy niezwiązane ze szkoleniem, jeszcze przed roz-poczęciem zajęć. W ten sposób zdobywa autorytet wśród uczestników, a w dalszej perspektywie ich zaufanie. Z drugiej strony tyran, który prowadzi zajęcia „z zegarkiem w ręku” straci zainteresowanie uczestników. Trener pracuje również podczas przerw; uczestnicy szkolenia przyglądają mu się wtedy, poddają ocenie i wyciągają odpowiednie wnioski.

W szkoleniach tego typu kluczową rolę pełni komunikacja niewerbalna. Należy mieć na uwadze fakt, że uczest-nicy przez kilkadziesiąt godzin będą obserwować swojego trenera. Sposób, w jaki się zachowuje, nawet robiąc to bezwiednie, może być sprzeczny z tym, co mówi.

Warsztaty. Prowadzenie warszatów wymaga praktycznego podejścia do tematu. Dzieje się tak ponieważuczestnicy szkolenia są zaangażowani aktywnie i o wiele bardziej niż podczas tradycyjnego wykładu. Trener musi pamiętać, że w tym przypadku będzie mu trudniej skoncentrować się na kilkunastu osobach jednocześnie. Niektórzy uczestnicy mogą nie zrozumieć danego zadania lub mogą mieć problem z jego wykonaniem. W takimprzypadku pomoc ze strony trenera powinna przyjść najszybciej jak to możliwe. Uczestnicy po kilku nieudanych próbach mogą łatwo się zniechęcić, a odzyskanie ich uwagi może okazać się bardzo trudne.

Trener powinien poprosić o dodatkowych trenerów lub ekspertów, jeżeli zmniejszenie grupy uczestników do rozsądnej liczby jest niemożliwe. Zwłaszcza na szkoleniach dotyczących tematów technicznych pomoc eks-pertów w danym temacie jest wskazana. Nie spowoduje to utraty autorytetu trenera, a wręcz przeciwnie, zyska on szacunek uczestników. Należy również zadbać o to, aby osoby pomagające trenerowi miały opanowane podstawy komunikacji personalnej. Bez tych umiejętności może okazać się, że są dla uczestników niedostępnelub zarozumiałe.

Obecnie tematem wielu szkoleń są nowe technologie. Zakres tego zagadnienia jest bardzo obszerny, dlategotrener powinien zaplanować konkretne zadania dla uczestników. To bardzo ważne, aby osiągnięty efekt prze-prowadzonego szkolenia można było ocenić. Przykładowo, jeżeli uczestnicy szkoleń używają edytora zdjęć,dobrym pomysłem jest umożliwienie im wydrukowania swoich prac „przed” i „po”. W ten sposób zasadnośćszkoleń zostanie potwierdzona, a dalsze rozwijanie tematu uzasadnione.

Seminaria online (webinaria). Komunikacja online ogranicza czynniki niewerbalne do minimum. Uczestnicy słyszą swojego trenera i widzą jego obraz (chociaż nie zawsze). Zadaniem trenera nie jest wyłącznie utrzyma-nie pełnej kontroli nad grupą i procesem szkolenia. Po pierwsze, trener prawie nigdy nie jest w stanie zobaczyć, co dokładnie robią wszyscy uczestnicy szkolenia. Nie ma więc żadnej gwarancji, że słuchają i rozumieją przeka-zywane im treści.

Z uwagi na swoją specyfi czną formę szkolenie online jest zazwyczaj dość krótkie. Standardowe webinarium trwa mniej więcej godzinę. Dzieje się tak z uwagi na fakt, że praktycznie nigdy trener nie jest w stanie skupićuwagi uczestników na dłużej. Jest to sytuacja zupełnie inna od tej, gdzie uczestnicy szkolenia przyjeżdżająna całodniowe seminarium i nic nie zakłóca ich uwagi. Dlatego też trener powinien zadbać podczas swoich webinariów o to, aby komunikacja było precyzyjna i zwięzła. Nie ma wtedy czasu na to, aby budować relacje zuczestnikami lub zapoznawać się z nimi.

Trener powinien również prowadzić szkolenie z „zegarkiem w ręku”, gdyż z uwagi na brak czasu łatwo o utratę kontroli na zaplanowanym działaniem.

E-learning (kursy asynchroniczne). E-learning w formie kursów charakteryzuje się tym, że tempo i czas trwaniaposzczególnego zadania wykonywanego przez uczestników nie zależy wyłącznie od trenera. Komunikacja nie jestżywa, a przyjmuje jedynie formę korespondencji (np. poprzez e-maile lub fora internetowe).

W takich warunkach ważne jest, aby stworzyć interaktywne materiały szkoleniowe tak, aby niosły ze sobą jasne i precyzyjne przesłanie. Co więcej, powinny być stworzone w taki sposób aby uczestnicy zawsze wiedzieli,co mają robić w danym momencie i co robić w dalszej kolejności. Zagubienie się w kolejności wykonywanychzadań oraz w rozumieniu ich są powszechnymi powodami niezadowolenia uczestników takiego szkolenia.

Page 109: Tworzenie nowych mediów

PL

109

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Personalne metody komunikacjiKomunikacja personalna to podstawa pracy każdego trenera. Niezależnie od tematu, w którym jest ekspertem,odpowiednia komunikacja z grupą oraz umiejętność przekazania danego materiału to sprawy kluczowe.

Komunikacja personalna to nie tylko umiejętność wypowiadania się lub odpowiednia kontrola mowy ciała. Poniżej przedstawiamy kluczowe kwestie oraz związane z nimi wskazówki. Oto jak trudna i wymagająca jestpraca trenera.

Wiarygodność i autorytet. Wiarygodność to wrażenie, jakie trener wywiera na swoim interlokutorze lub audytorium. To właśnie na jej podstawie uczestnik szkolenia może zaufać trenerowi i zaangażować się wprezentację.

Podstawowe wyznaczniki wiarygodności:

ubiór – ludzie ubrani elegancko wydają się być bardziej wiarygodni niż osoby ubrane nieformalnie. Łatwo można to zauważyć. Badania pokazują, że o wiele więcej ludzi przejdzie na czerwonym świe-tle podążając za osobą ubraną w garnitur niż za osobą ubraną nieformalnie,

profesjonalizm – dobre i merytoryczne przygotowanie, doskonała znajomość tematu. Osoba, która chce być wiarygodna musi być przygotowana na każdą okoliczność, każde pytania i każdy sprzeciw,

entuzjazm – trener musi być pewny tego, co prezentuje, bez względu na to, co to jest. Entuzjazmem można się zarazić, dlatego jeżeli trener jest entuzjastyczny, jego odbiorca przekonuje się do treści, które głosi.

Pierwsze wrażenie. Pierwsze wrażenie stanowi początek procesu komunikacji, dzięki któremu tworzy się obraz osoby, z którą się rozmawia. Obraz ten w znaczącym stopniu wpływa na dalszy kontakt z daną osobąponieważ kształtuje nastawienie interlokutorów.

Trener powinien przywiązywać szczególną uwagę do sposobu w jaki siedzi, porusza się oraz do tego czystoi wyprostowany z uniesioną głową. Prawidłowa postawa zwiększa wiarę w samego siebie. Przyjaznatwarz i uśmiech są również bardzo istotne. Dobrze opowiedziany dowcip, który w pewnym stopniu odnosi się do tematu szkolenia, to świetny sposób na przełamanie pierwszych lodów.

Twarz to bardzo ważne źródło informacji związanych z emocjami, ponieważ odzwierciedla gwałtownie zmie-niający się nastrój oraz reakcje na to, co mówi i jak zachowuje się rozmówca. Twarz wyraża również emocje pierwotne. Aby stworzyć dobry show należy mieć dobre nastawienie. Trzeba o tym zawsze pamiętać.

Pytania. Cała pewność siebie i akceptacja, które wypracował sobie trener mogą zniknąć w mgnieniu oka, jeżeli nie wie on, jak poradzić sobie z reakcjami uczestników. Zdefi niujemy teraz kilka kategorii pytań, które może zadać słuchacz oraz sugestii jak na nie odpowiadać:

pytanie informacyjne – jest to pytanie neutralne. Słuchacz po prostu potrzebuje dodatkowego obja-śnienia oraz więcej informacji,

pytanie wyrażające dezaprobatę – uczestnik nie zgadza się ze szkoleniowcem i sprzeciwia się jego zdaniu,

pytanie sugestywne – słuchacz nie chce się niczego nauczyć, a jedynie chce podzielić się pewną informacją (czasami złośliwą).

Aby poprawnie odpowiedzieć na takie pytanie należy spróbować je najpierw sparafrazować. W ten sposóbmożna sprawdzić jak dobrze rozumie się intencje i zakres pytania. Jeżeli słuchacz potwierdzi interpretacjętrenera należy odpowiedzieć na pytanie najlepiej jak to możliwe. W tym przypadku słuchacz oczekuje otrzy-mania odpowiedzi.

Jeżeli słuchacz zaczyna prezentować swoją opinię, oznacza to, że było to pytanie wyrażające dezaprobatę.Trener powinien potraktować taką sytuację jako szansę na ponowne położenie nacisku na swoje najsilniej-sze argumenty. W takim przypadku słuchacz (pomimo tego, że zadał pytanie) dąży do dialogu. Zdarza się, że uczestnik chce opowiedzieć historię. Trener powinien mu na to pozwolić, jeżeli starcza na to czasu i pod warunkiem, że nie zniechęci to innych uczestników. W innym przypadku trener powinien grzecznie przerwać opowiadanie historii (dziękując, na przykład, za interesujący punkt widzenia).

Page 110: Tworzenie nowych mediów

PL

110

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

W momencie, kiedy trener dostanie pytanie sugestywne powinien posłuchać uczestników warsztatu: zadać im pytania, podsumować oraz pokazać swoje zrozumienie. Kiedy zobaczy, że emocje trochę opadły powi-nien udzielić odpowiedzi. W przypadku pytań sugestywnych trener powinien powstrzymać się od wyrażania swojego własnego zdania i prezentowania swoich opinii, jeżeli mają być one naładowane emocjami.

Zawieranie kontraktu. Początkiem dobrych zasad komunikacji i standardów panujących przez cały okres trwania szkolenia jest kontrakt dotyczący przestrzegania określonych zasad panujących podczas semina-riów. Trener może zaproponować uczestnikom zasady lub może ich poprosić o zaproponowanie swoich, jednak rzeczą najważniejszą jest zaakceptowanie wybranych zasad przez wszystkich. Jest do doskonałe narzędzie, które towarzyszy grupie przez cały okres trwania kursu (zasady mogą być spisane na dużej kartce papieru, a następnie zawieszone w widocznym miejscu).

Techniki integracyjne. Krótkie zadania integracyjne wykorzystywane są do przełamania pierwszychlodów pomiędzy uczestnikami szkolenia. Stanowią one doskonałą okazję do zapoznania się między sobą.Trzeba jednak pamiętać, że aby ich użyć należy się odpowiednio przygotować. Trener powinien upewnićsię, że zadania, których chce użyć, nie są zbytnio popularne. Nie powinien również ryzykować proponowa-nia grupie gry integracyjnej, w którą mogli już wielokrotnie grać w przeszłości. Techniki integracyjne powin-ny być również dostosowane do danej grupy ludzi tak, aby uczestnicy szkolenia nie czuli się, na przykład, traktowani jak dzieci.

Nawiązywanie relacji z poszczególnymi uczestnikami szkolenia. Aby nawiązać relację z poszczegól-nymi uczestnikami trener powinien przywiązywać uwagę do każdego z nich. Powinien również pamiętać,aby dowiedzieć się o nich czegoś więcej niż tylko nazwa fi rmy, którą reprezentują.

Trener powinien rozpocząć od przedstawienia się oraz od poproszenia każdego z uczestników, abyopowiedział kilka słów o sobie. Może ich też poprosić o odpowiedź na następujące pytania: „Jak mam na imię?”, „Jakie jest moje doświadczenie zawodowe?”, „Czym się interesuję?” oraz „Dlaczego biorę udział w tym szkoleniu?”. Trener może również użyć technik projekcyjnych, takich jak: „Gdybym był zegarem to wskazywałbym godzinę...”, „Gdybym nie był, kim jestem, to byłbym...”, „Gdybym był czekoladą, to...”,„Gdybym był zwierzęciem, to byłbym...”. W taki sposób przywitanie uczestników może być o wiele bardziej interesujące i zachęcające do współpracy.

Podczas słuchania poszczególnych uczestników należy: utrzymywać kontakt wzrokowy z osobą, z którą się rozmawia, zadawać dodatkowe pytania w celu lepszego poznania uczestnika, pamiętać imię uczestnika (jeżeli trener ma problem z zapamiętaniem imion dobrym sposobem jest poproszenie o sporządzenie listy imion lub poproszenie o używanie identyfi katorów osobowych).

Udzielanie informacji zwrotnej. Informacja zwrotna pomaga zbudować dobre relacje w grupie uczestni-ków szkolenia. Z jednej strony jest to reakcja na działanie innych ludzi, która pozwala na odczytanie emocjiz nimi związanych oraz znaczenia tych działań. Udzielanie informacji zwrotnej powinno być oparte na kon-struktywnym wyrażaniu zarówno pozytywnych jak i negatywnych działań i zachowań. Tym samym trener powinien udzielać informacji zwrotnej w taki sposób, aby nie wywoływać zachować obronnych. Im bardziej ktoś nastawiony jest na obronę tym trudniej jest skoncentrować się na właściwym kontekście komunikacji. Należy pamiętać, że informacja zwrotna ma służyć przede wszystkim osobie, do której jest skierowana, a więc powinna być skonstruowana w taki sposób, aby jej odbiorca czuł, że coś dostaje a nie, że jest mu cośnarzucone.

Efektywne przekazywanie nauczanej treści. Efektywna komunikacja w czasie kursu szkoleniowegozachodzi tylko wtedy, gdy:

przekazywane informacje wiernie odzwierciedlają intencje i cele trenera,

wiadomości przekazywane uczestnikom szkolenia są spójne z intencjami i materiałem trenera.

Czasami uczestnicy rozumieją przekazywane im informacje inaczej niż to się wydaje. Jeżeli trener nie jestpewien czy został prawidłowo zrozumiały, możliwe, że zlecone przez niego zadanie zostanie wykonane niezgodnie z jego intencjami i pomysłem. W ten sposób powstaje komunikacja jednostronna - trener nie dostaje informacji zwrotnej dotyczącej tego jak zostało zrozumiane jego polecenie. Ten rodzaj komunikacjijest efektywny przy nieskomplikowanych zagadnieniach. Mówi się, że błędy w komunikacji zawsze leżą postronie tego, który jest nadawcą informacji.

Page 111: Tworzenie nowych mediów

PL

111

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Aby uniknąć błędnego zrozumienia treści trener powinien:

w tym samym czasie używać kilku metod komunikacji: słowa oraz tekst zapisany na tablicy, tekst i obraz wyświetlany za pomocą rzutnika lub tekst mówiony i wykonywane czynności,

przekazać informację werbalnie, przynajmniej dwa razy, używając parafrazy,

poprosić jednego z uczestników o powtórzenie tego jak zrozumiał nauczaną treść, a następnie poprosić grupę o zadanie pytań.

Warto poświęcić czas na interakcję z uczestnikami szkolenia poprzez zadawanie im pytań, a następnie poproszenie ich o sparafrazowanie tego, co zostało powiedziane. Gwarantuje to lepsze zrozumienie nauczanego materiału.

Dostosowywanie języka do uczestników szkolenia. Trener powinien dostosować język do zdolnościpoznawczych uczestników szkolenia. Im krótsze są przekazywane komunikaty tym lepsze trener stwa-rza warunki do zrozumienia nauczanego materiału i tym samym do prawidłowego odbioru wiadomości i przekazywanej wiedzy. Dobór słów, pomysłów i przykładów jest ważny nie tylko z perspektywy osiągnięciacelów szkolenia, ale również wpływa na atrakcyjność szkolenia. Trener powinien zwracać szczególną uwa-gę na wyrażenia zapożyczone z innego języka oraz mowę potoczną, powinien jasno wyrażać swoje myśli i wyjaśniać wszelkie wątpliwości, jeżeli zachodzi taka potrzeba. Należy również pamiętać, aby materiał wybrany dla danej grupy szkoleniowej nie przerastał ich możliwości. Cała sztuka polega na tym, żeby o trudnych rzeczach mówić w jak najprostszy sposób.

Aktywne słuchanie. Umiejętność słuchania jest kluczowym środkiem do ustanowienia dobrego kontaktu oraz komunikacji. Zbyt często zapominamy, że na komunikację (dialog) składa sie mówienie i słuchanie. Zazwyczaj skupiamy się na mówieniu i przekonywaniu naszego rozmówcy. Zwłaszcza niedoświadczeni mają skłonność do wygłaszania monologów, co narzuca ich punkt widzenia stronie drugiej i daje do zrozu-mienia, że nie bierze się pod uwagę ich potrzeb.

Aktywne słuchanie to wyrażenie zainteresowania, akceptacja, zaufanie, życzliwość i współczucie skierowa-ne do naszego rozmówcy. Słuchanie może być trudne, kiedy podczas kontaktu z interlokutorem potęgują się emocje, zdenerwowanie i napięcie. Bardzo trudne staje się wtedy skupienie uwagi na swoim rozmówcy. Najczęściej skupiamy się na sobie i na swoich własnych emocjach. W takich sytuacjach pomaga użycie parafrazy.

Wykorzystywanie metod komunikacji, dzięki którym powstaje możliwość aktywnego słuchania jest bardzopomocne. Należą do nich:

parafraza - jest to informacja zwrotna od uczestnika szkolenia mówiąca nam o tym czy rozumiemy co do nas mówi. Trener swoimi słowami parafrazuje otrzymany komunikat i jego kluczowy sens, upewniając się tym samym, że uczestnik zrozumiał wszystko prawidłowo. Parafrazę można zacząć od następujących słów: „Z tego co mówisz, rozumiem, że...”,

podsumowanie - pozwala trenerowi pokazać, z którymi argumentami uczestnika szkolenia się zgadza. Jest to bardzo pomocne zwłaszcza w sytuacjach, kiedy konwersacja zaczyna działać na niekorzyść trenera. Przykładowo: „Pozwól, że podsumuję to, co do tej pory powiedziałeś...”,

wyjaśnienie - skupia się na najważniejszych argumentach konwersacji. Pozwala również uporząd-kować te, które są niejasne. Za pomocą wyjaśnienia trener może uzyskać odpowiedź na zadane pytanie, lub dobrze odczytać intencje swojego interlokutora, np: „Mając na uwadze to, co już zostało powiedziane...:, „podsumowując to, co zostało powiedziane, pamiętajcie, że...”, itp.,

dopasowanie werbalne - to dostosowanie swojego sposobu mowy do pewnych elementów języka swojego rozmówcy. Aby dopasować się werbalnie do rozmówcy, nie trzeba brać pod uwagę wszyst-kich werbalnych i niewerbalnych aspektów zachowania drugiej osoby. Wystarczy, że wybierze się jeden dominujący aspekt zachowania rozmówcy. W momencie, kiedy trener odpowiednio dopasuje się językowo do swojego interlokutora, może świadomie prowadzić konwersację w pożądanym przez siebie kierunku.

Page 112: Tworzenie nowych mediów

PL

112

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Poza tym, bardzo pomocne jest umiejętnie zadawanie pytań:

pozwala uniknąć zamieszania,

pozwala prawidłowo odczytać potrzeby uczestnika szkolenia - pokazuje, który element szkolenia mu się nie podoba lub czego nie rozumie,

pomaga w utrzymaniu kontroli nad przebiegiem szkolenia,

daje możliwość czerpania wniosków z doświadczenia oraz otrzymania informacji zwrotnej od uczestników,

stymuluje grupę i zachęca jej członków do wchodzenia w interakcję między sobą,

zachęca uczestników do wzięcia udziału w dyskusji,

pozwala trenerowi na skupienie się na członkach szkolenia, a nie wyłącznie na jego treści.

Zrozumiałe formułowanie myśli. Trener powinien pamiętać, że samo przekazywanie wiedzy nie gwaran-tuje sukcesu w nauczaniu, zwłaszcza jeżeli przekazywane informacje nie są zwięzłe, zrozumiałe i, przedewszystkim, interesujące.

trener powinien dostosować formułowanie swoich myśli do zdolności poznawczych swojej grupy - dotyczy to odpowiedniego dostosowania używanych wyrażeń i słownictwa,

język trenera powinien być zrozumiały i prosty. Zaleca się używanie krótkich i nieskomplikowanych zdań,

zapewnienie dobrych warunków do rozmowy – trener powinien zadbać o dobre warunki, w których przebiega konwersacja – słowo mówione musi być usłyszane. Daje to grupie czas na reakcję, zada-nie pytań i wyrażenie swoich opinii.

Koncentrowanie uwagi uczestników szkolenia. Znaczenie wypowiadanych słów zależy głownie odtego w jaki sposób zostały wypowiedziane. Najważniejszymi czynnikami wpływającymi na to, w jaki sposóbodbierane są nasze słowa są:

fl eksja (modulacja głosu) – chodzi tutaj głownie o częstotliwość używania wysokich i niskich tonów w naszym głosie. Zmiana wysokości głosu pomaga w koncentracji i zwiększa zainteresowanie gru-py, ponieważ wskazuje, np. za pomocą wysokich tonów, na istotne informacje. Uśmiech w trakcie mówienia sprawia, że nasz głos brzmi przyjaźnie i otwarcie,

głośność mówienia – jeżeli trener mówi zbyt cicho, jego słuchacze mogą stracić wątek i zacząć się denerwować. Mówienie za głośno może z drugiej strony wywołać irytację. Jeżeli uczestnik szkolenia mówi zbyt głośno, trener powinien odpowiadać mu ciszej, uciszając go w ten sposób. Aby przejąć kontrolę nad konwersacją należy zacząć mówić głośniej niż uczestnik szkolenia,

tempo mówienia – powinno być „szyte na miarę” odbiorcy oraz z uwzględnieniem tego, ile czasu potrzebuje na przyswojenie informacji. Trener, który mówi zbyt wolno w grupie pełnej energicznych ludzi szybko straci ich zainteresowanie. Istnieje zasada, która obowiązuje w mowie publicznej - im większy pomieszczenie tym wolniej należy mówić,

skupienie zainteresowania – to ważne, aby trener kład nacisk (mówił wolniej, wyraźniej i trochę gło-śniej) na informacje, które uważa za najistotniejsze. Uczestnicy szkolenia dzięki temu zapamiętają je lepiej,

tembr głosu – tembr głosu może zdradzać emocje mówcy. Odczuwanie napięcia może (nawet bezwiednie) powodować, że mówca podnosi głos, co może zostać negatywnie odebrane przez słuchaczy,

rytm – trener może zrobić krótką pauzę przed podaniem ważnej informacji, koncentrując tym sa-mym uwagę swoich słuchaczy,

pseudo język – to ważne aby w komunikacji nie nadużywać wtrąceń językowych, które źle wpływają na odbiór treści. Częste powtórzenia takich słów jak „tak”, „prawda”, „więc” zniechęcają uczest-ników, a wtrącenia takie jak „yyy...”, „eee...”, „mmm...” mogą być postrzegane jako oznaka braku wiedzy merytorycznej.

Page 113: Tworzenie nowych mediów

PL

113

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Dostosowywanie mowy ciała do mówienia. Mowa ciała to bardzo ważna część komunikacji, gdyż ludzki mózg odbiera informacje:

w 87% za pomocą zmysłu wzroku,

w 9% za pomocą zmysłu słuchu,

w 4% za pomocą innych zmysłów.

Mowa ciała jest istotna – dzięki niej możemy odbierać informację za pomocą ekspresji twarzy, gestów,ruchów ciała czy oczu. Mowa ciała ma duży wpływ na uczestników szkolenia.

kontakt wzrokowy – oczy mogą przekazać najbardziej znaczące i prawdziwe informacje, ponieważ stanowią punkt centralny ludzkiego ciała. Oczy skupiają najwięcej uwagi – podczas konwersacji rozmówcy skupiają się na oczach przez 43% jej trwania. Unikanie kontaktu wzrokowego może sugerować, że nie jest się pewnym tego, co się mówi. Kiedy cały czas patrzysz rozmówcy w oczy to zaczyna się on czuć nieswojo. Utrzymywanie kontaktu wzrokowego może pomóc w osiągnięciu porozumienia i w zbudowaniu pozytywnej relacji z uczestnikami szkolenia,

wyraz twarzy – twarz stanowi bardzo ważne źródło informacji, ponieważ odzwierciedla gwałtownie zmieniający się nastrój, reakcje na komentarze i zachowanie innych ludzi. Przede wszystkim jednak wyraża nasze uczucia,

postawa ciała – zgarbione ciało oznacza zdystansowanie, podczas gdy wyprostowana postawa i wysoko uniesiona głowa wskazują na pewność siebie,

gesty rąk – aby zwiększyć wiarygodność swoich słów należy otworzyć swoje ręce. Aby pokazać swoim słuchaczom, że jesteśmy otwarci na rozmowę należy skierować do nich dłonie i zapytać się, „Czy macie jakieś pytania? Chętnie na nie odpowiem”. Te same słowa wypowiedziane ze skrzyżo-wanymi rękami sugerują, że nasze słowa są nieszczere. Zaciśnięta pięść może sugerować wrogość a skrzyżowane ręce i chowanie dłoni za plecami niechęć,

dynamika – ruchome elementy prezentacji sprawiają, że jest ona bardziej wiarygodna,

zaangażowanie i entuzjazm – nie wahaj się pokazać swoim słuchaczom swojego osobistego zaan-gażowania.

Page 114: Tworzenie nowych mediów

PL

114

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Przekazywanie wiedzy i metody dydaktyczne

Cele: Zapoznanie się ze specyfi ką edukacji osób dorosłych oraz sposobami nauczania i dotarcia do dorosłych uczestników kursu.

Czas trwania: 08:00 godzin

Grupa docelowa: Specjaliści ds. reklamy i wizerunku, specjaliści PR, specjaliści ds. marketingu i sprzedaży, doradcy, konsultanci, specjaliści ds. zarządzania treścią

Edukacja osób dorosłychEdukacja osób dorosłych odgrywa szczególną rolę w dziedzinie edukacji. Dlatego wymaga innego spojrzeniana tradycyjne podejście do nauczania, jakie zazwyczaj przychodzi na myśl w kontekście konwencjonalnegonauczania w szkole.

W jaki sposób możemy stwierdzić, że przekazywanie oraz przyswajanie wiedzy w kontekście edukacji osóbdorosłych przebiega pomyślnie? W jaki sposób trener może ocenić rezultaty swojej pracy? Zazwyczaj, tak jakw znanych nam systemach edukacji, cele edukacyjne są opracowywane, a następnie wprowadzanie w życie.W celu sprawdzenia czy cele te zostały rzeczywiście osiągnięte stosowane są środki kontrolne, takie jak testyczy egzaminy. Taki sposób przekazywania wiedzy opiera się na trenerze oraz jego założeniach edukacyjnych.Trener zakłada, co uczestnik kursu powinien wiedzieć i po upływie jakiegoś czasu sprawdza wymaganą wiedzęoraz umiejętności. Jednak z takiego sposobu uczenia nie można wyciągnąć żadnych wniosków dotyczących jakości procesu uczenia się. Aby ocenić ten proces możemy użyć pytań pomocniczych takich jak: Czy uczestni-kowi kursu podobał się sposób uczenia? Czy uczestnik był zmotywowany? Czy uczestnik nadążał za szkole-niowcem podczas zajęć? Czy trener zwracał uwagę na indywidualne potrzeby poszczególnych uczestników?

Wysoki bądź niski wskaźnik osób rezygnujących z kursu lub uczestnicy kursu, którzy stają się swego rodzaju pośrednikami poprzez mówienie innym o swoich doświadczeniach związanych z kursem — to kolejne wykład-niki odzwierciedlające efektywność procesu nauczania. Takie spojrzenie na edukację znacząco różni się od tra-dycyjnych systemów nauczania ponieważ skupia się ono na poszczególnych uczestnikach kursu i zakłada, że mają oni prawo do otrzymania najlepszej możliwej edukacji. Zatem nie mamy już do czynienia z przestarzałym poglądem, że jedna metoda nauczania jest odpowiednia dla wszystkich uczniów oraz, że jedynym obowiązkiem nauczyciela jest przekazywanie treści bez rozpatrywania potrzeb poszczególnych uczestników kursu. Dlatego też trener, poza jasno określonymi celami edukacyjnymi musi posiadać również umiejętność planowania orazzdolności dydaktyczne. Dzięki temu powstanie szkolenie, które będzie solidne w teorii i efektywne w praktyce.

Edukacja osób dorosłych krok po kroku. Dorośli wymagają innego podejścia niż dzieci czy młodzież, ale dlaczego? Oto kilka powodów i ich następstw, które powinny być wzięte pod uwagę podczas prowadzenia kursu:

Page 115: Tworzenie nowych mediów

PL

115

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Przekazywanie wiedzy. W nowoczesnym ujęciu przekazywanie wiedzy oznacza wspieranie poszczególnychuczestników kursu w indywidualnym procesie uczenia się oraz dawanie im szansy na samodzielną naukę, a nie tylko przyswajanie tego, co mówi trener. W praktyce możemy to osiągnąć przez zastosowanie wielu różnorod-nych metod, szczegółowe planowanie oraz organizowanie zajęć i szkoleń oraz przez dokładne określenie celówedukacyjnych i wybór odpowiednich metod. Określenie celów edukacyjnych to nic innego jak sformułowaniecelu, jaki ma zostać osiągnięty przez uczestnika kursu. Powinniśmy również zachować równowagę pomiędzy założonymi celami, a potrzebami uczestników kursu. Oczywiście cele edukacyjne, które nie są związane zdotychczasowymi umiejętnościami i kwalifi kacjami uczestników niosą za sobą ryzyko tego, że nigdy nie zostaną zrealizowane. Co więcej, mogą nawet spotkać się z odrzuceniem ze strony uczestników, ponieważ będą oni czuli się nadmiernie obciążeni. Dlatego też, określenie celów edukacyjnych powinno odbywać się na dwóchpoziomach – należy rozpatrywać treść, którą mamy do przekazania oraz potrzeby uczestników kursu.

Cele edukacyjne można podzielić na trzy kategorie: kognitywne, afektywne oraz psychomotoryczne. Dla na-uczyciela/trenera kwestia kluczowa to określenie, do której z wymienionych kategorii należy jego cel, ponieważkażda kategoria wiąże się z innym sposobem przekazywania treści.

Kognitywne cele edukacyjne. Kognitywne cele edukacyjne opierają się na samej wiedzy i zdolnościach intelektualnych (słowo „kognitywny” wywodzi się z łacińskiego cognoscere i oznacza: wiedzieć, doświadczać,postrzegać), więc możemy je osiągnąć dzięki naszemu umysłowi lub inteligencji. Uczestnik kursu może od-woływać się do swojej dotychczasowej wiedzy, jak również zastosować ją w praktyce. Na przykład: uczestnicyModułu 1 zajmują się kompozycją. Dzięki temu poznają oni pewne kryteria jakościowe, które pozwalają imocenić czy dane zdjęcie ma dobrą lub złą kompozycję (kadrowanie, złota reguła, perspektywa, itp.) W rezultacieuczestnicy zdobywają wiedzę, która pozwala im na to, aby mogli wyrazić kompetentną opinię oraz zastosowaćtę wiedzę w ich pracy.

Afektywne cele edukacyjne. Afektywne cele edukacyjne odnoszą się do głębszych wartości, opinii, zaintere-sowań oraz podejścia uczestników. Będą one odzwierciedlane, manifestowane oraz/lub kwestionowane. Wyni-kiem tego może być zmiana w zachowaniu. Dobrym przykładem społecznym może być nowoczesne podejściedo procesu uczenia się. Podczas gdy 50 lat temu chłostanie uczniów było uważane za standardową praktykęstosowaną w procesie nauczania, obecnie zdrowy rozsądek podpowiada, że efektywne przyswajanie wiedzynie może opierać się na zastraszaniu i karaniu. Wręcz przeciwnie — na zajęciach niezbędna jest przyjaznaatmosfera, dzięki której proces uczenia się może przebiegać pomyślnie. W oparciu o tę świadomość nastąpiłazmiana wartości oraz sposobu oceniania. Liczy się nie tylko wynik, ale również indywidualny postęp. Zakazużywania kar cielesnych w szkołach był bezpośrednio związany z rewitalizacją procesu nauczania.

Weźmy za przykład kogoś, kto boi się pająków i dlatego je zabija. Na poziomie kognitywnym nie ma żadnegopowodu usprawiedliwiającego takie zachowanie. Pająki ani nie są groźne ani nie zagrażają naszemu życiu.Jednak na poziomie afektywnym pająk jest traktowany, jako coś obrzydliwego, strasznego, niebezpiecznego,groźnego, itp. W tym przypadku możemy mieć do czynienia ze strategią unikania (osoba wychodzi z pokojui czeka dopóki ktoś inny nie zabierze pająka) lub ze strategią konfrontacji (osoba zabija pająka). Kierując sięzdrowym rozsądkiem możemy stwierdzić, że żaden ze sposobów działania nie jest odpowiedni w tej sytuacji. Jednym z celów edukacyjnych może być przezwyciężenie strachu przed pająkami, czyli zmiana swojego wła-snego podejścia do tych zwierząt i tym samym zmiana w ocenie sytuacji. W ten sposób, dana osoba już się nie boi, a pająk przeżyje.

Jednym z celów w Module B jest, na przykład, zachęcenie uczestników do zastanowienia się nad ich wpływemmedialnym (biorą oni pod uwagę możliwości mediów w XXI wieku). Uczestnicy mają za zadanie poradzić sobiez odpowiedzialnością, która łączy się z publiczną komunikacją oraz opracować indywidualne stanowisko w sto-sunku do swojej własnej pracy dziennikarskiej. Tematy związane z tym celem edukacyjnym to na przykład: za-stanowienie się nad konfl iktem pomiędzy formowaniem a kreowaniem opinii oraz radzenie sobie z możliwościąmanipulowania mediami tylko poprzez decydowanie, jakie informacje zawrzeć w reportażu, a jakie pominąć.

Kolejnym celem afektywnym jest to, aby pomyśleć o zaangażowaniu w jakość dziennikarską. Podczas gdy na poziomie kognitywnym uczestnicy kursu uczą się o kryteriach jakości w ich pracy medialnej, na poziomieafektywnym powinni zastanowić się, czy i jak te kryteria stają się standardami jakości dla ich własnych działańdziennikarskich.

Psychomotoryczne cele edukacyjne. Trzecia kategoria, psychomotoryczne cele edukacyjne, łączy w sobie kompetencje intelektualne oraz umiejętności fi zyczne. Za prosty przykład może posłużyć umiejętnośćpisania. Pisanie to połączenie znajomości liter oraz faktycznej umiejętności zapisania ich na papierze.Moduł A zawiera różnorodne cele psychomotoryczne, takie jak: używanie kamery, poprawnie trzymanie mikrofo-nu lub obsługiwanie programu do edycji.

Page 116: Tworzenie nowych mediów

PL

116

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Dydaktyka w edukacji osób dorosłychTak jak zostało już wykazane w poprzednim podrozdziale, edukacja dzieci znacząco różni się od edukacji dorosłych. Edukacja dorosłych nie jest prostym przekazywaniem wiedzy, łączy się ona z nauczaniem osóbaktywnych zawodowo, które mają konkretne zainteresowania i oczekiwania. Dlatego też, dydaktyka w edu-kacji dorosłych polega na tworzeniu otoczenia, które pozwoli uczestnikom kursu rozwinąć ich możliwości do nauki. Dla trenera oznacza to, że jest nie tylko nauczycielem, ale również organizatorem oraz doradcą.

Istnieje wiele różnych podejść do dydaktyki w edukacji dorosłych, które często ze sobą konkurują. W tymrozdziale zaprezentowane zostaną trzy przykładowe schematy tak, aby dać trenerowi pogląd na to, jak bardzo się od siebie różnią i aby uświadomić mu, że konkretne sytuacje mogą wymagać różnych podejść dydaktycznych:

dydaktykaedukacyjna

dydaktyka biograficzna

dydaktyka oparta o program nauczania

Ten schemat edukacyjny stawia w centrum uwagi temat kursu,

-

-

Page 117: Tworzenie nowych mediów

PL

117

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Metodologia edukacji osób dorosłychŚwiadomość różnych celów edukacyjnych jest ważna ze względu na istnienie różnych metod potrzebnych do ich przekazania. Zastosowanie konkretnej metody zależy nie tylko od konkretnego celu (kognitywnego,afektywnego lub psychomotorycznego), ale również od trenera oraz grupy docelowej, czyli uczestników kursu.

Dla przykładu: nie można nauczyć się prowadzić samochodu tylko przy pomocy teorii. Bez lekcji jazdy, czyli praktycznego doświadczenia, uczeń nigdy nie nauczy się jeździć (typowy cel psychomotoryczny), podczas gdy przepisy drogowe stanowią typowy cel kognitywny i tym samym mogą zostać przyswojonebez żadnej praktyki. Jakim typem kierowcy się staje - defensywnym czy agresywnym - zależy od jego oso-bistego podejścia, czyli potencjalny cel edukacyjny jest celem afektywnym.

Każdy cel edukacyjny wymaga zastosowania odpowiednich metod. Dlatego też, trener musi zawsze wiedzieć, jaki cel chce osiągnąć tak, aby móc dobrać odpowiednią metodę uczenia. Ta kompetencja wymaga od trenera tego, aby był bardzo elastyczny, miał intuicję do przewidywa-nia pewnych sytuacji i potrafi ł odpowiednio zareagować wybierając najlepszą w danym przypadku metodę.Zazwyczaj ta kompetencja jest określana jako dostosowanie się do sytuacji i uczestników kursu.

Żeby stać się biegłym w dziedzinie kompetencji metodycznej, trener musi stale używać różnych metod, abysam mógł je dobrze poznać.

Metoda (z greki: droga) to zaplanowane i uzasadnione działania prowadzące do osiągnięcia konkretnegocelu edukacyjnego. Oznacza to, że zastosowanie metody musi być przemyślane pod względem jej realiza-cji i danego celu jeszcze zanim zdecydujemy się na użycie danej metody.

Abyśmy mogli działać metodycznie jako trener muszą zostać spełnione dwa warunki:

Metodyczna kompetencja do działania oznacza umiejętność zastosowania i przedstawienia metod w odpo-wiedni sposób.

Metodyczna kompetencja do wyciągania wniosków oznacza umiejętność faktycznego uzasadnienia użycia konkretnych metod i zadania sobie pytania, jaką funkcję dydaktyczną spełnia dana metoda na konkretnymetapie uczenia się oraz jakie cele edukacyjne mają zostać dzięki niej osiągnięte.

Będąc w posiadaniu tych dwóch kompetencji trener będzie w stanie krytycznie spojrzeć na jego własny sposób stosowania danych metod i będzie świadomy efektów, jakie za sobą niosą.

Dydaktyka i MetodykaProces nauczania zawsze powinien być powiązany z procesem uczenia się. Dlatego też działania meto-dyczne muszą spełniać konkretne zadania dydaktyczne.

Różnice i współdziałania pomiędzy dydaktyką a metodyką można wyjaśnić w prosty sposób. Będąc aktyw-nym zawodowo trenerem, który pracuje z osobami dorosłymi, pierwsze pytania, jakie musimy sobie zadać mają podłoże dydaktyczne. Stanowią one podstawę metodyki.

metodyczna kompetencja

metodycznakompetencja

wniosków

Page 118: Tworzenie nowych mediów

PL

118

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Pytania te zaczynają się od „Dlaczego?” i „Co?” i mają na celu wyjaśnienie ogólnego powodu oraz celunauczania oraz przekazywania treści. Po poznaniu celów edukacyjnych i treści kursu przychodzi czas nametodykę, z którą wiążą się pytania takie jak: „Jak?” i „W jaki sposób?”. Wtedy zastanawiamy się, w jaki sposób i przy użyciu jakich środków możemy osiągnąć nasze cele.

Zestawienie MetodZaczynając planowanie i prowadzenie kursu każdy trener powinien dodać swoje osobiste doświadczenia do poniższego zestawienia tak, aby mieć szeroki wachlarz metod do wyboru.

Poznanie uczestników kursu (z przygotowaniem indywidualnym). Trener zadaje trzy lub cztery py-tania każdemu uczestnikowi szkolenia. Uczestnicy odpowiadają pojedynczo, a na każdą odpowiedź mająograniczony czas. Następnie, odpowiedzi uczestników prezentowane są w grupach. Zazwyczaj pytania te dotyczą oczekiwań czy też sposobu postrzegania kursu. Dodatkowo trener prosi kursantów, żeby w kilku zdaniach opowiedzieli o swoich zainteresowaniach.

Cel: zajęcie miejsc, prezentacja, wzajemne poznanie się, stworzenie grupy.

Wykład. Informacje teoretyczne powiązane z celami kognitywnymi; typowymi środkami przekazu są tablice służące do prezentacji (fl ipcharty), rzutnik, foliogramy i kserokopie. W miarę możliwości wykłady nie powin-ny odbywać się bezpośrednio po przerwie obiadowej.

Cel: wszyscy uczestnicy kursu powinni szybko przyswoić tę samą wiedzę; zazwyczaj po wykładzie padają dodatkowe pytania ze strony uczestników kursu.

Przedstawienie wyników. Jedna osoba z każdej grupy przedstawia wyniki pracy wszystkim uczestnikomkursu. Przed przedstawieniem wyników odbywa się zazwyczaj praca w grupach.

Praca w grupach. Praca w grupach może okazać się pomocna podczas opracowywania różnych tematówi zagadnień. Pracując w mniejszych grupach czerpiemy korzyści z różnych punktów widzenia poszczegól-nych osób w grupie. Typowymi pomocami używanymi podczas pracy w grupach są fi szki, foliogramy oraztablice służące do prezentacji wyników. Praca w grupach wymaga wyraźnego określenia tematu pracy oraz czasu przeznaczonego na pracę w grupach. Jest ona przydatna przy afektywnych celach edukacyjnych.

Praca w grupach ze zmianą perspektywy. W tym przypadku, pierwsza część zadania jest podzielo-na pomiędzy dwie grupy, natomiast nad drugą częścią zadania grupy pracują na odwrót. Taka zmiana perspektywy na nowo pobudza zainteresowanie uczestników kursu (ponieważ mają oni przed sobą nowezadanie) i dopełnia końcowy wynik, ponieważ wszyscy uczestnicy muszą pracować zarówno nad jednym jak i drugim tematem. Co więcej ten rodzaj pracy w grupach umacnia poczucie więzi i polepsza nastawie-nie do siebie nawzajem.

Praca w parach. Ta metoda jest idealna do tego, aby stworzyć bardziej zażyłą i wzmożoną atmosferę pra-cy oraz pozwala na łatwą wymianę partnerów przy pracy. Praca w parach stanowi bardzo dobre uzupełnie-nie, np. dla „aktywnej wyobraźni”.

Samodzielna praca. Samodzielna praca opiera się na temacie i zadaniu dokładnie wytłumaczonym przez trenera. Uczestnicy muszą pracować samodzielnie i nikt nie może im w tym przeszkadzać. Głównym celem samodzielnej pracy jest skoncentrowanie się na sobie lub na swoich doświadczeniach, jak również odnie-sienie się do naszych własnych zachowań.

Spacer perypatetycki. Dwóch uczestników kursu idzie na spacer, na który mają określony czas i roz-mawia na przydzielony im temat. Zazwyczaj tematem rozmowy na spacerze jest omówienie satysfakcji z procesu nauczania i osiągniętych wyników. Celem tego spaceru jest między innymi refl eksja, wymiana poglądów oraz porównanie doświadczeń.

Przerwy. Przerwy są praktycznie niezbędne — umożliwiają one komunikację nieformalną między uczestni-kami kursu oraz tworzenie się grup nieformalnych. Poza tym przerwy mogą służyć jako celowy zabieg, np. kiedy trener chce już zakończyć jeden temat i przejść do następnego wracając do sali po przerwie. Może się to okazać bardzo skutecznym rozwiązaniem szczególnie w napiętych sytuacjach. Jednakże w takich przypadkach przerwy powinny służyć do oczyszczenia atmosfery poza salą wykładową tak, aby nie miała ona wpływu na kolejny etap kursu.

Page 119: Tworzenie nowych mediów

PL

119

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Flesz. Każdy z uczestników kursu ma szanse, żeby powiedzieć, co myśli na dany temat, ale może to zrobić przy użyciu tylko jednego słowa bądź zdania. Pozostali uczestnicy i trener nie komentują tego, copowiedziała ta osoba. Zadaniem trenera jest pokierowanie tą metodą poprzez wyznaczenie tematu oraz ustalenie zasad. Celem tego zadania jest uchwycenie ulotnych nastrojów w grupie (tj. złość, radość, znuże-nie itd.) tak, aby potencjalne problemy takie jak znużenie lub nadmierne wymagania stały się widoczne.

Poziom nastroju. Podobnie jak „fl esz”, „poziom nastroju” może zostać zastosowany jako uzupełnieniepo zakończeniu danego modułu/ćwiczenia. Pokazuje on nastroje panujące w grupie i umożliwia trenerowi szybką reakcję. Za pomocą samoprzylepnych kółek uczestnicy mogą przedstawić swój poziom zadowo-lenia na przygotowanej skali. Wszyscy uczestnicy powinni przyczepiać kółka w tym samym czasie, abyzapewnić im anonimowość. Następnie, poziom nastroju powinien być po krótce omówiony.

Zmiana perspektywy. Na zmianę perspektywy (np. na meta-poziom) może wpłynąć trener. Jest to przy-datne w celu doprecyzowania zagadnień, które właśnie zostały przyswojone przez kursantów na meta--poziomie. Ma to na celu poszerzenie kompetencji metodycznych uczestników kursu tak, aby mogli oniinaczej spojrzeć na siebie i na resztę grupy. Zmiana powinna zostać ogłoszona werbalnie („Przechodzę nameta-poziom”) lub poprzez jakieś działanie (np. założenie czapki).

Odgrywanie ról. Podczas odgrywania ról prawdziwe sytuacje są naśladowane w kontrolowany sposób.Odgrywanie ról wymaga wyraźnych instrukcji, wyraźnego przydziału konkretnych ról, lidera, który dopilnuje,że zasady są przestrzegane i w końcu samych zasad, które będą jasne dla każdego uczestnika. Dzięki od-grywaniu ról uczestnicy mogą sprawdzić się w różnych rolach i tym samym mogą nauczyć się urozmaicaćswoje działania i kompetencje. Zazwyczaj odgrywanie ról odbywa się w celu np. uniknięcia konfl iktów.

Podział na grupy. Istnieje wiele różnych sposobów podziału na grupy. Sposób podziału na grupy zależy od tego jaki cel chcemy osiągnąć, np. możemy stale mieszać uczestników, aby stworzyć poczucie grupy lub przeciwnie, możemy rozdzielać od siebie konkretnych uczestników, aby zerwać pewne więzi. Samo-dzielny podział na grupy wymaga od uczestników kursu kompetencji społecznych na wysokim poziomie ipowinien być stosowany tylko wtedy, kiedy trener jest pewien, że nie wyniknie z niego nic niepożądanego.

Sposób 1: odliczanie 1, 2, 1, 2, 1... lub 1, 2, 3, 1, 2, 3 itd.

Sposób 2: podział uczestników kursu

Wariacja: trener dzieli uczestników za pomocą różnych smaków czekolady (uczestnicy są dobie-rani w grupy na podstawie tego, jaki jest ich ulubiony smak czekolady)

Wariacja – zapamiętywanie dźwięków: pojemniki są wypełnione różnymi rzeczami, z czego dwalub trzy mają w środku to samo. Każdy uczestnik bierze pojemnik i musi „usłyszeć”, które osoby są pozostałymi członkami jego grupy.

Sposób 3: podział na grupy przez “lidera”. Ta metoda jest zalecana tylko w grupach, które posiadają zdrową podstawę społeczną, w przeciwnym razie niektórzy członkowie grup mogą czuć się wyklucze-ni (np. ci, którzy zostaną wybrani jako ostatni).

Page 120: Tworzenie nowych mediów

PL

120

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Jak prowadzić interaktywne warsztaty online?

Cele: Nauczyć się jak przygotowywać i prowadzić warsztaty online oraz jak oceniać uczestników tych warsztatów

Czas trwania: 04:00 godziny

Grupa docelowa: Specjaliści ds. reklamy i wizerunku, specjaliści PR, specjaliści ds. marketingu i sprzedaży, doradcy, konsultanci, specjaliści ds. zarządzania treścią

Jak zacząć?Technologia szkoleń online nie została jeszcze spopularyzowana, ale obecnie na rynku pojawia się coraz więcej rozwiązań, które umożliwiają samodzielną pracę. Przy użyciu specjalnych narzędzi trener jest wstanie poprowadzić zajęcia na odległość nawet dla dużej liczby uczestników.

Najbardziej typowe cechy szkoleń online w formie webinariów mogą być podsumowane w taki sposób:

środowisko on-line:

użycie oprogramowania,

osoby prowadzące webinaria potrzebują konkretnego oprogramowania,

uczestnicy muszą mieć dostęp do Internetu,

odbiór na żywo (zaplanowany na konkretną godzinę),

ograniczony czas trwania, ok 1-2 godzin na zaprezentowanie treści (użycie dźwięku, obrazu, wspól-nego ekranu, prezentacji PowerPoint, itp.),

interakcje z uczestnikami (dźwięk, czat, quizy, ankiety, tablica, guzik „podniesienie ręki”, itp.),

częściowa anonimowość uczestników.

Narzędzia SaaS - co ma znaczenie? Popularność komunikacji online sprawia, że narzędzia, nawet teszkoleniowe, są dostępne dla wszystkich. Obecnie programy do prowadzenia szkoleń online, które nie wy-magają instalacji są dostępne powszechnie. Aby ich używać wystarczy tylko wejść na odpowiednią stronę internetową i zalogować się do aplikacji. Tym samym oprogramowanie jest sprzedawane jako usługa - stądtermin SaaS (software as a service). To rozwiązanie ma przewagę nad używaniem konwencjonalnegooprogramowania:

wszyscy, zarówno trener jak i uczestnicy, mają łatwy dostęp do aplikacji przez przeglądarkę interne-tową,

trener nie potrzebuje zaplecza w formie wyspecjalizowanych serwerów lub ponadprzeciętnego połączenia z Internetem,

deweloperzy, którzy są właścicielami takiego oprogramowania stale dbają o jego rozwój i poprawę.

Istnieją również pewne niedogodności związane z zastosowaniem tego rozwiązania:

nie ma możliwości zainstalowania aplikacji i tym samym nie mamy nad nią pełnej kontroli,

znikomy wpływ na strategię rozwoju aplikacji,

konieczność przechowywania wszystkich materiałów w chmurze.

Dla trenera jedną z największych zalet używania SaaS jest to, że może zamówić i uruchomić usługę do-słownie w kilka minut. Co więcej, trener może skorzystać z licznych rozwiązań, ponieważ zamiast płacić zadrogie oprogramowanie, płaci tylko comiesięczną opłatę za subskrypcję. Jeśli aplikacja nie spełnia oczeki-wań trenera można po prostu zmienić usługodawcę.

Page 121: Tworzenie nowych mediów

PL

121

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Wiele fi rm dostarcza rozwiązania pozwalające na prowadzenie szkoleń online. Wśród nich możemy wymie-nić programy takie jak:

ClickMeeting and ClickWebinar (www.clickmeeting.com, www.clickwebinar.com),

Adobe Connect (www.adobe.com/products/adobeconnect.html),

GoToMeeting (www.gotomeeting.com),

Cisco Webex (www.webex.com),

Google Hangouts (http://www.google.com/+/learnmore/hangouts/?hl=en),

Anymeeting (http://anymeeting.com/),

GoToWebinar (http://www.joinwebinar.com/).

Większość aplikacji można testować za darmo przez kilka dni. To pozwala na wybranie najlepszego i dopa-sowanego do naszych potrzeb rozwiązania.

Kluczowe cechy szkolenia. Następujące funkcje są ogólnodostępne w większości, jeśli nie we wszyst-kich oprogramowaniach do realizacji webinariów:

transmisja wideo (pozwala trenerowi i uczestnikom widzieć się wzajemnie),

czat (pozwala uczestnikom komunikować się ze sobą w formie pisemnej, tym samym uczestnicy nie przeszkadzają osobie, która mówi przez mikrofon),

tablica w czasie rzeczywistym (pozwala danej osobie pisać na widocznej dla wszystkich tablicy),

dzielenie się plikami,

dzielenie się notatkami,

wspólny ekran (możliwość podglądu ekranu osoby prezentującej/wykładowcy),

ankiety/quizy (kwestionariusze on-line).

Inne opcje, które mogą okazać się przydatne i są dostępne w niektórych bardziej zaawansowanych opro-gramowaniach to:

możliwość zmiany roli moderatora/trenera podczas sesji - ta funkcja może być przydatna na webi-nariach dla mniejszych grup, ponieważ pozwala ona na to, aby uczestnicy szkolenia i szkoleniowcy pracowali wspólnie zamieniając się rolami,

możliwość podglądu ściągniętych plików - jest to przydatne podczas dyskusji,

możliwość nagrania webinarium – ta opcja może okazać się bardzo pomocna ponieważ dzięki niej uczestnicy szkolenia, którzy nie brali udziału w danym webinarium mają do niego dostęp oraz jest to swego rodzaju forma cyfrowego robienia notatek. Gwarantuje to, że uczestnicy szkolenia mogą w pełni poświęcić uwagę treści webinarium podczas sesji na żywo. Nagrane webinaria muszą być udostępniane przez trenera,

aplikacje do przeprowadzania ankiet – mogą służyć do przeprowadzania oceny szkolenia,

możliwość udostępniania kwestionariuszy – może być doskonałym sposobem udzielania informacji zwrotnej uczestnikom szkolenia - w szybki i łatwy sposób dostają oni informacje o swojej ocenie.

Ograniczenia. Głównym ograniczeniem w szkoleniach jest konieczność dostępu do komputera połączo-nego z Internetem i całkowita dostępność podczas szkolenia. Niektóre aplikacje są obsługiwane przez urządzenia mobilne, jednak rozmiar ekranu w telefonie w znaczący sposób utrudnia aktywny udział w szkoleniach. Dostęp do Internetu jest koniecznością, ponieważ bez niego nie możemy połączyć się zaplikacją. Mogą pojawić się również problemy związane z siecią bezprzewodową lub z połączeniami GSM.Dotyczą one zarówno stabilności jak i szybkości połączenia. Podsumowując, aby wziąć udział w szkole-niach, poza czasem potrzebne nam jest również spokojne i odpowiednie miejsce oraz wyposażenie. Naszczęście komputer ze stałym łączem internetowym to w dzisiejszych czasach standard zarówno w pracy jak i w domu.

Page 122: Tworzenie nowych mediów

PL

122

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Jak zaprojektować materiały szkoleniowe na webinaria?Połączenia internetowe stają się coraz szybsze, a wiedza trenerów na temat dobrze zaprojektowanychgrafi k jest coraz większa. Wszystko to ma wpływ na efekt szkolenia. Kluczem do dobrej prezentacji jest nietylko prezentacja sama w sobie, ale również odpowiednie połączenia różnych elementów multimedialnych.

Grafi ki powinny mieć zawsze wartość komunikacyjną i edukacyjną; proste i jasne grafi ki sprawdzają sięnajlepiej. Najbardziej popularnym narzędziem, którego możemy z łatwością użyć podczas webinariów jest PowerPoint. Forma prezentacji serii slajdów z tekstem, ilustracjami oraz prostymi animacjami jest świetnym sposobem przedstawienia informacji przekazywanych podczas wykładu. Pomimo tego, że PowerPoint jest dobrze znanym narzędziem do prezentacji, wielu użytkowników wciąż popełnia te same błędy. Trener, który puszcza slajdy powinien unikać problemów z czytelnością, takich jak: użycie zbyt małej czcionki lub brakspójności stylu.

W odróżnieniu od tradycyjnej sali wykładowej, podczas webinarium mamy szeroki wybór form przekazy-wania treści. Nie zawsze musimy używać slajdów, ale mogą one być bardzo przydatną pomocą wizualną,pomóc w przyciągnięciu uwagi uczestników szkolenia, wspomóc proces uczenia się oraz ułatwić zapamię-tywanie. Jednak musimy pamiętać, że należy używać ich z głową. Należy pamiętać, że podczas webina-rów komunikujemy się z uczestnikami przede wszystkim używając naszego głosu, więc nie należy przytła-czać kursantów dodatkowym tekstem na ekranie. Zamiast tego możemy użyć ilustracji, aby przyciągnąć ich uwagę i zobrazować najważniejsze zagadnienia. Pomoce wizualne powinny być bogate w informacje idopasowane do celów edukacyjnych, należy unikać grafi k, które służą jedynie za ozdobę. Dobrymi przykła-dami grafi k szkoleniowych są: rysunki, wykresy i diagramy, symbole, zdjęcia czy zrzuty ekranu.

Musimy również pamiętać o tym, że materiały używane podczas webinariów zazwyczaj pochodzą z róż-nych źródeł i będą w różnych formatach. Ważne jest, aby trener posiadał przynajmniej podstawową wiedzęna temat różnych technologii, narzędzi, oprogramowania i sprzętu komputerowego.

Wskazówki dotyczące prezentacji slajdów1

1. używaj prostego szablonu PowerPoint w formacie poziomym,

2. używaj ciemnej czcionki na jasnym tle bądź jasnej czcionki na ciemnym tle,

3. zachowaj 2,5 cm odstępu od krawędzi,

4. ogranicz liczbę słów na pojedynczym slajdzie:

a. używaj nie więcej niż 5 znaków wypunktowania na slajd,

b. używaj zwięzłych wyrażeń zamiast zdań,

5. staraj się, aby grafi ki były proste:

a. używaj prostych tabel, tj. diagram kołowy lub wykres słupkowy,

b. unikaj skomplikowanych tabeli i rozciągniętych wykresów,

6. używaj odpowiedniej wielkości czcionki:

a. w tekście czcionka przynajmniej w rozmiarze 30, a w nagłówkach 44,

b. używaj prostej i wyraźnej czcionki, tj. Arial, Tahoma, Verdana,

c. unikaj kursywy,

d. używaj małych liter w tekście,

7. unikaj animacji i efektów specjalnych takich jak: dźwięki, pokaz slajdów, nakładanie się slajdówna siebie:

a. używaj prostego przejścia od jednego slajdu do kolejnego,

b. staraj się, aby wszystko było proste.

1 Webcasting Processes and Best Practices, Ontario Telemedicine Network 2007

Page 123: Tworzenie nowych mediów

PL

123

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Jak zaangażować uczestników szkolenia?Trener nie może wymagać od swoich uczniów skupienia, jeżeli komunikacja między nimi odbywa się tylko jednostronnie. Wykład na żywo za pośrednictwem Internetu jest tym samym, co program w telewizji. Jestto jednostronna informacja odbierana przez pasywnego odbiorcę. Produkcje telewizyjne będą jednak po-legały na redaktorze, który udoskonali ich przesłanie. Webinaria czy szkolenia online cechują się mniejsząproduktywnością. Tak naprawdę webinarium jako rodzaj technologi jednostronnej może być postrzegane jako produkt telewizyjny o bardzo niskiej jakości. Prezentacja jednostronna może być więc jedną z przy-czyn dla których uczestnicy szkolenia tracą zaangażowanie. Interakcja pomiędzy szkoleniowcem a uczest-nikami szkolenia, a także komunikacja i zadane ćwiczenia zmienią ich zaangażowanie. Oprogramowaniewebinaru zapewnia zestaw narzędzi komunikacyjnych, które pomogą Ci zarządzać procesem szkolenia, takich jak:

dźwięk,

obraz,

czat,

tablica,

przycisk “ręka do gory”,

ankiety i quizy.

takich jak:

dyskusja,

burza mózgów,

zadanie polegające na stworzeniu czegoś,

odgrywanie ról.

Ponadto, liczba uczestników jest bardzo ważna podczas organizacji szkolenia. Na webinariach panuje jed-na podstawowa zasada - im więcej uczestników, tym mniejsza interakcja. Zasada kciuka musi być wzięta pod uwagę przy planowaniu struktury webinarium.

Liczba uczestników Poziom interakcji Struktura webinarium6 lub mniej Wysoki poziom interakcji - sesje

mogą być prowadzone w formiedialogu. Uczestnicy mogą sponta-nicznie przerywać prowadzącemu.Interakcja pomiędzy poszczegól-nymi uczestnikami jest dozwolona- np: za pomocą czatu. Dodatko-wo, jeżeli pozwala na to technolo-gia, można wykorzystać dźwięk i obraz przesyłane w obie strony.

Struktura i treść mogą byćzmienione, jeżeli zachodzi takapotrzeba - w zależności odotrzymanej informacji zwrotnej ipoziomu interakcji.

7-20 Ograniczona odpowiedź głosowalub wideo (trener może wybierać, komu udzielić głosu). Możnaużyć odpowiednich narzędzi w formie ankiet, które wykażą pro-gres uczestników (np.: przycisk“kciuk w górę” lub przycisk tak/nie). Ankiety, głosowania i inne narzędzia tego typu są ważne.

Modyfi kacja struktury i treści jest umiarkowana. Wykład może byćwydłużony/skrócony w zależności od otrzymanej informacji zwrotnej od uczestników. Każdy temat powinien być zakończony seriąpytań i odpowiedzi.

Page 124: Tworzenie nowych mediów

PL

124

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Więcej niż 20 Poziom interakcji zależy od wielkości zespołu prowadzące-go webinarium. W przypadku,gdy trener pracuje sam należyużywać jedynie ankiet. Jeżelipomaga mu przynajmniej jedenmoderator (oraz dodatkowiszkoleniowcy/eksperci) można użyć czatu, który będzie dopaso-wany do odpowiedniego trenera/eksperta.

Struktura musi być solidnie zaplanowana. Uczestnicy będąmniej lub bardziej anonimowi iwystępuje duże prawdopodo-bieństwo, że pośród nich wystąpi duża rozbieżność wieku.

Obowiązek bycia obecnym nawebinarium zależy w dużej mie-rze od materiału i tego jak ważnyjest w kontekście następnychwebinariów.

Jak używać nowych mediów przekazu w procesie szkolenia?Warsztaty online nie muszą być oddzielnym szkoleniem i doskonale sprawdzają się jako uzupełnienie lubrozszerzenie tradycyjnych warsztatów. Dodatkowo, nowoczesne narzędzia pozwalają również na transmi-sję prezentacji multimedialnych. Trener może również wykorzystywać warsztaty online w celu dotarcia do większej grupy uczestników. Jeżeli trener wie, że tradycyjne szkolenie zajmie mu (i uczestnikom szkolenia)dużo czasu, może przekazać im część materiału za pomocą Internetu. Sprawdza się to doskonale w tema-tach niewymagających użycia żadnego sprzętu.

Jak oceniać warsztaty online?Ocenianie szkolenia (a dokładniej poziomu przyswojenia nauczanych treści), bez względu na to, czy odbywa się podczas niego oraz/albo po nim (informacja zwrotna na temat przyswojonego materiału oraz inne aspekty doświadczenia szkoleniowego) może być przeprowadzone za pomocą metod jakościowych i/albo ilościowych. Ewaluacja może przybrać formę formatywną, sumatywną lub formę ewaluacji osiągnięć. Można je przeprowadzić w następujący sposób:

ewaluacja formatywna: np. za pomocą dyskusji bądź wywiadu – przydaje się zwłaszcza na po-czątku szkolenia w celu uzyskania opinii uczestników szkolenia o dotychczasowych wrażeniach ze szkolenia. Ewaluacja ta może być przeprowadzona w sposób formalny lub nie.

ewaluacja sumatywna: kwestionariusze lub wywiady przeprowadzane pod koniec szkolenia.

ewaluacja osiągnięć: przeprowadzana po zakończeniu semestru – może być przeprowadzona w formie wywiadu lub kwestionariusza.

Dzięki możliwościom nagrywania webinariów, ich ocena została w dużej mierze ułatwiona. Przede wszyst-kim, nagrane webinarium daje możliwość jego ponownej oceny. W ten sposób łatwiej ocenić sam proces,jak i pracę indywidualną, zwłaszcza po zakończeniu webinarium.

Aspekty techniczne szkoleń onlineTradycyjna edukacja w klasie jest dostępna dla wszystkich - tak samo powinno być z webinariami, a tooznacza, że oprogramowanie używane na webinariach powinno być kompatybilne z większością obecnie używanych komputerów. Same wymagania sprzętowe różnią się w zależności od tego co użytkownicy pla-nują zrobić na webinarium. Jedynym wymogiem do wzięcia udziału w webinarium jest komputer ze stałym łączem internetowym. Pozwala to przede wszystkim na interakcję z innymi uczestnikami i szkoleniowcem. Im więcej interakcji tym więcej doświadczeń dla użytkownika. Przykładowo, dodatkowy zestaw głośników do komputera zapewni użytkownikowi lepszy odbiór. Komputer pozwoli użytkownikowi na interakcję z inny-mi użytkownikami webinarium, zobaczenie i usłyszenie transmitowanego materiału, robienie notatek, czynawet pisanie na forach lub czat roomach dotyczących danego seminarium. Używanie kamery interneto-wej oraz mikrofonu dodatkowo zwiększa interakcję, ponieważ pozwala użytkownikowi na czynny udział w seminarium i tym samym na transmisję swojego głosu i obrazu. Możliwość zobaczenia i usłyszenia danegoużytkownika sprawia, że interakcja jest płynniejsza oraz pozwala na dokładniejsze i bardziej zrozumiałe wyrażanie się użytkownika.

Page 125: Tworzenie nowych mediów

PL

125

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Aby prawidłowo przeprowadzić warsztaty online, trener potrzebuje oprogramowania, ale też wiedzy orazdoświadczenia. Dzięki nim będzie mógł umiejętnie wykorzystać oprogramowanie, co oznacza jednak, że będzie musiał poświęcić dodatkowy czas na jego opanowanie.

Uczestnicy będą musieli poradzić sobie z kilkoma problemami technicznymi, m.in. zainstalowaniem opro-gramowania oraz różnymi komunikatami pojawiającymi się na ekranie. Większość uczestników będziemiała dostęp do komputerów, które spełniają minimalne wymogi uczestnictwa w szkoleniach.

Trener UczestnikDostęp do Internetu Ściąganie danych: 2 Mbps

Wysyłanie danych: 2 Mbps

Połączenie szerokopa-smowe przez kabel, jeżeli to możliwe.

Ściąganie danych: 2 Mbps

Wysyłanie danych: 0,5 Mbps

Połączenie przez kabel, wifi lub sieć GSM

Komputer Komputer multimedialny Komputer średniej klasyKamera internetowa Wszyscy: trener i uczestnicy mogą używać kamery i mikrofo-

nu, jeżeli formuła szkolenia przewiduje je w wyposażeniu. W większości przypadków używa ich tylko trener. Zalecane jest,aby również uczestnicy używali słuchawek.

MikrofonSłuchawki

Wtyczki systemowe Adobe Flash

Java TM

Adobe Air

Adobe Flash

Java TM

Adobe AirMinimalne wymagania dla uczestnika i trenera, które należy spełnić, aby wziąć udział w szkoleniach online

Dostęp do Internetu. Stabilne połączenie z Internetem jest bardzo ważne, zarówno dla trenera jak i uczestnika szkolenia. Lepszym rozwiązaniem dla trenera będzie połączenie z Internetem za pomocą kabla,uczestnicy mogą skorzystać z sieci WiFi. Minimalna prędkość łącza to 2 Mbps.

Komputer. Najważniejsze, aby komputer mógł uruchomić przeglądarkę internetową oraz zaktualizowaną wersję programów Adobe Flash Player oraz Java (JRE). Często można spotkać się z mitami, które głoszą, że aby wziąć udział w szkoleniach online należy mieć bardzo dobry komputer.

Tak naprawdę wystarczy mieć przeciętny komputer, który sprawdza się w prostych pracach biurowych lub taki, na którym będzie działać pełne i zaktualizowane oprogramowanie. Tym samym liczba osób, które zpowodów technicznych nie mogą wziąć udziału w webinarium, jest bardzo mała.

Kamera internetowa, mikrofon I słuchawki. Na większości szkoleń trenerzy używają kamery interne-towej i mikrofonu, a uczestnicy szkolenia jedynie słuchają tego, co mówi trener. Jest to związane głównie z ograniczeniami łącza internetowego oraz sieci. Nietrudno wyobrazić sobie zamieszanie, jakie powstaje,kiedy kilku uczestników na raz włącza swoją kamerę internetową i zaczyna mówić przez mikrofon. Niemniejjednak, w mniejszych grupach uczestnicy szkolenia często mają okazję coś skomentować lub użyć kamery internetowej. Dlatego też należy poinformować uczestników o tym czy kamera internetowa lub mikrofonbędą wymagane w czasie warsztatów.

Zaleca się, aby wszyscy uczestnicy używali słuchawek. Słuchawki pozwalają na lepszą koncentrację i nie rozpraszają innych uczestników.

Wtyczki systemowe. To bardzo ważne, aby wszystkie wtyczki systemowe były zaktualizowane. Przede wszystkim mowa tutaj o programach Adobe Flash Player oraz Java Runtime Environment. System opera-cyjny również musi być zaktualizowany. Jeżeli te warunki nie będą spełnione, mogą wystąpić problemy zwzięciem udziału w szkoleniach. Niektóre rzeczy mogą nie wyświetlać się poprawnie lub dostęp do szkoleńmoże być niemożliwy.

Zaleca się, aby trener nie tylko odpowiednio przygotował swój komputer, lecz również udzielił odpowied-nich wskazówek uczestnikom szkolenia.

Page 126: Tworzenie nowych mediów

PL

126

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Miejsce – widoczność I akustyka. Jako że webinaria opierają się na dostępie do Internetu, prowadzić jemożna praktycznie wszędzie. Jednakże, zaleca się wybranie możliwie najlepszego miejsca.

Jakość webinarium w dużej mierze zależy od wysokiej jakości dźwięku. Użycie doskonałej jakości sprzętu nie zagwarantuje udanego webinarium jeżeli w tle słychać będzie różne szumy i zakłócenia. Zakłóceniatakie jak odgłosy dochodzące z ulicy, odgłosy innych ludzi, pracujący system wentylacji czy brzęk jarzenió-wek będą miały szkodliwy wpływ na jakość webinarium.

Poziom tych zakłóceń można ocenić przysłuchując się otoczeniu i biorąc pod uwagę ich potencjalne źródła. Należy jednak pamiętać, że puste pomieszczenie, pozbawione mebli i elementów instalacji, może spowo-dować, że rozchodzący się w nim dźwięk będzie niskiej jakości. Zaleca się, aby we wszystkich możliwych miejscach umieścić maty akustyczne w celu wyeliminowania nadmiernego hałasu.

Jeżeli trener planuje używać kamery internetowej, bardzo ważne jest aby zadbał o wygląd pomieszczenia, z którego przemawia. Aby zapewnić profesjonalny wygląd, za jego plecami powinna być czysta ściana lubtablica. W tle nie może być bałaganu, reklam, sloganów czy zdjęć z wszelkiego rodzaju napisami.

Page 127: Tworzenie nowych mediów

PL

127

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Projekt praktyczny: Jak być trenerem

Cele:

nauczyć się wykorzystywać media do przeprowadzania prezentacji

umożliwić uczestnikom przeprowadzenie seminariów szkoleniowych

wykorzystać w praktyce wiedzę zdobytą podczas wcześniejszych lekcji

Czas trwania: 06:00 godzin

Grupa docelowa: Specjaliści ds. reklamy i wizerunku, specjaliści PR, specjaliści ds. marketingu i sprzedaży, doradcy, konsultanci, specjaliści ds. zarządzania treścią

Wymagania techniczne i rekomendacjeW dzisiejszych czasach, każdy trener powinien umieć wykorzystywać nowoczesne media i narzędzia ko-munikacji – szczególnie podczas przeprowadzania szkolenia dla ww. specjalistów.

Niniejszy rozdział koncentruje się na różnych, wysoce użytecznych narzędziach – zarówno oprogramowa-niu, jak i sprzęcie – które są niezbędne do przygotowania i przeprowadzenia efektywnego seminarium.

Sprzęt

Teczka z materiałami,

Projektor / rzutnik / TV,

Flipchart / biała tablica / czarna tablica,

Laptop / PC / smartfon,

Kamera,

Aparat.

Teczka z materiałami. Teczka ta zawiera takie pomoce jak: karteczki, mazaki, naklejki, itd., które mogą być użyte podczas prezentacji i przy wykorzystaniu różnych metod w trakcie seminarium.

Trener odpowiedzialny jest za przygotowanie właściwie wyposażonej teczki (zgodnie z metodami, które będą wykorzystane) przed szkoleniem.

Trenerzy nie mogą wymagać od klienta czy partnera w projekcie, że przygotuje taką teczkę za nich.

Projektor / rzutnik / TV. Projektory i telewizory mogą być wykorzystane w celu wyświetlenia prezentacji(np. w PowerPoincie), fi lmów, tekstu pisanego, itd. Mogą również odgrywać ważną rolę podczas prezenta-cji prac wykonanych przez uczestników. Trener musi upewnić się, że wykorzystywany sprzęt jest kom-patybilny z projektorem / telewizorem. Wszelkie kable, adaptery i inne potencjalne źródła błędów należy sprawdzić przed rozpoczęciem prezentacji.

W dzisiejszych czasach, projektory czy telewizory połączone są z notebookami lub komputerami za pomo-cą złącza VGA lub HDMI. Powinny one automatycznie wykryć sprzęt i połączyć się z nim. Jeśli tak się nie stanie, należy wcisnąć przycisk Windows oraz P w celu otworzenia menu odtwarzania, w którym odnaj-dziemy wiele sposobów na połączenie się z ekranem zewnętrznym. W przypadku laptopów, menu można otworzyć za pomocą kombinacji przycisku FN z innym przyciskiem.

Uwaga: Projektory oraz starsze rzutniki wymagają ekranu lub przynajmniej płaskiej, jasnej powierzchni iciemnego pomieszczenia, podczas gdy telewizor będzie spełniał swoją funkcję wszędzie.

Flipchart/ biała tablica/ czarna tablica. Flipcharty, białe, czy nawet czarne tablice są nadal często wy-korzystywane w celu prezentacji podstawowych informacji lub przedstawiania pewnych rzeczy na bieżącopodczas przekazywania instrukcji lub prowadzenia szkolenia przypominającego swoją formą lekcję. Są one również wykorzystywane do przedstawiania planu dnia na początku każdego seminarium. Flipcharty mogą być używane wielokrotnie – po seminarium trener może zabrać zapiski ze sobą.

Page 128: Tworzenie nowych mediów

PL

128

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Uwaga: Pisząc na białych tablicach, zawsze używaj właściwych markerów – nie używaj markerów wodo-odpornych lub permanentnych.

Laptop / PC / smartfon / tablet. Są to prawdopodobnie najważniejsze narzędzia wykorzystywane pod-czas przeprowadzania nowoczesnych i profesjonalnych seminariów. Każdy trener powinien biegle posługi-wać się tymi urządzeniami.

Notebook oraz komputer osobisty (PC) mogą być wykorzystywane do przedstawiania wszystkich przygo-towanych informacji (przy użyciu odpowiedniego oprogramowania), do zapisywania wyników, a w pewnychsytuacjach są one niemal niezbędne w procesie szkolenia (np. podczas edycji warsztatów).

Przed rozpoczęciem szkolenia trener powinien upewnić się, że zainstalowane zostało wszelkie niezbędne oprogramowanie, że bateria laptopa jest w pełni naładowana, lub może być łatwo naładowana podczas se-minarium, a także, co staje się coraz bardziej istotne, że laptop może połączyć się z Internetem w miejscu przeprowadzania szkolenia.

Smartfony czy tablety mogą być wykorzystywane do sporządzania dokumentacji lub w procesie planowa-nia, jako że posiadają kalendarz.

Kamery wideo. Kamery wideo mogą okazać się bardzo przydatne podczas prezentacji (gdy podłączymy je do projektora czy telewizora) wspomagając wykorzystanie pewnych metod (np. nagrywanie wywiadów).

Do kamer amatorskich zazwyczaj dołączone są kable (przeważnie kable/adaptery RCA lub HDMI), zapomocą których możemy podłączyć kamerę do każdego urządzenia projekcyjnego. Profesjonalne kameryposiadają wiele złączy, które mogą posłużyć do podłączenia kamery do nowoczesnych urządzeń.

Aparaty fotograficzne. Aparaty fotografi czne są idealne dla celów dokumentacji. Trener może z łatwościąfotografować fl ipcharty lub inne wizualne efekty szkoleń. Poza tym mogą one posłużyć do dokumentowaniapracy w trakcie jej wykonywania, co dla niektórych klientów jest bardzo ważne. W dzisiejszych czasach,smartfony i tablety mogą być wykorzystane w tym samym celu i powoli zaczynają wypierać aparaty –szczególnie wśród młodszych użytkowników.

W zależności od wybranej metody, aparaty mogą być wykorzystane, jako część jednego z elementówseminarium.

Aparaty w smartfonach. Dziś smartfony, a zwłaszcza ich aparaty są wysokiej jakości. W związku z tym,mogą być również wykorzystywane do celów dokumentacji, jak ma to miejsce w przypadku aparatówfotografi cznych. Ponadto, mogą być stosowane do kręcenia krótkich materiałów wideo, wykorzystywanych później do różnych celów, nawet w procesie produkcyjnym. Zaletą tych urządzeń jest to, że zwłaszcza wśród młodszego pokolenia są bardzo popularne i prawie każdy je ma. To również tańsze rozwiązanie ialternatywa dla pracy z użyciem sprzętu profesjonalnego, który jest delikatny i drogi w naprawie.

Oprogramowanie

Microsoft Powerpoint/OpenOffi ce Impress/Apple Keynote,

Microsoft Word/OpenOffi ce Writer/Apple Pages,

Mediaplayery,

Skype, Google Hangout, Clickmeeting,

Dropbox/Google Drive.

Pomimo, że programy stworzone przez Microsoft i Apple są najbardziej znane, nie są one darmowe i narzucają wykorzystanie konkretnych systemów operacyjnych (Microsoft Windows oraz Apple OS). Pakiet „Open Offi ce”stworzony przez Apache jest darmowym programem o otwartym kodzie źródłowym, który może być wykorzysta-ny przez każdego, niezależnie od aktualnie używanego systemu operacyjnego.

Microsoft Powerpoint / Apple Keynote / Apache OpenOffice Impress. Narzędzia typu „Microsoft Po-werpoint” są niezbędne podczas nowoczesnych seminariów. W przeciwieństwie do kiedyś wykorzystywanychurządzeń, programy te oferują swobodę w użytkowaniu (każdy element prezentacji może zostać zmienionyw każdym momencie), mobilność (można je przenieść za pomocą sticka USB, itp.) oraz wielozadaniowość –mogą prezentować dane w przeróżnych formach grafi cznych.

Page 129: Tworzenie nowych mediów

PL

129

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Przydatne linki:

http://offi ce.microsoft.com (ofi cjalna strona wsparcia dla oprogramowania “Microsoft Offi ce” obsługi-wana przez Microsoft, gdzie znajdziemy różne tutoriale i ogólne instrukcje),

http://www.apple.com/support/ (ofi cjalna strona Apple, gdzie uzyskać można wsparcie oraz od-powiedzi na najczęściej zadawane pytania, gdzie również znajdziemy tutoriale i ogólne instrukcje związane z oprogramowaniem Apple, takim jak np. Keynote),

http://wiki.openoffi ce.org/wiki/Documentation/FAQ/Impress (strona “OpenOffi ce Impress”, gdzie uzyskamy wsparcie dla oprogramowania fi rmy Apache – łatwo dostępna i działa na takich samych zasadach, jak każda inna strona Wikipedii).

Microsoft Word / Apple Pages / Apache OpenOffice Writer / Google Docs. Wymienione narzędzia mogą zostać wykorzystane do zapisywania projektów seminariów, pomysłów, informacji zwrotnej, lub każ-dego innego tekstu pisanego. Nowsze wersje zawierają ulepszone funkcje oferujące łatwe do stworzenia, świetnie wyglądające wizualizacje (np. „Smart Art”) oraz wachlarz funkcji połączonych w proponowanym przez nich pakiecie biurowym.

Google Docs odgrywa tutaj role szczególną. Jest to pakiet biurowy dostępny z poziomu wyszukiwarki inter-netowej, co oznacza, że każdy może uzyskać do niego dostęp za pomocą przeglądarek Firefox, Chrome,czy Safari by korzystać z darmowego edytora online na stronie docs.google.com (należy najpierw się zare-jestrować). Dobrą stroną tego rozwiązania jest brak konieczności instalowania oprogramowania oraz fakt, że dane automatycznie zapisują się na dysku Google przypisanym do danego użytkownika. Można się nimi dzielić, jak również edytować je online razem z całym zespołem. Niestety wszystkie pliki edytowane onlinezapisywane są jako arkusz i nie posiadają tak wiele możliwości edycji, jak pliki edytowane za pomocą tradycyjnych pakietów biurowych.

Przydatne linki:

http://offi ce.microsoft.com (ofi cjalna strona pomocy dla oprogramowania “Microsoft Offi ce” obsługi-wana przez Microsoft, gdzie znajdziemy różne tutoriale i ogólne instrukcje),

http://www.apple.com/support/ (ofi cjalna strona Apple, gdzie uzyskać można wsparcie oraz od-powiedzi na najczęściej zadawane pytania, gdzie również znajdziemy tutoriale i ogólne instrukcje związane z oprogramowaniem Apple, takim jak np. Keynote),

http://wiki.openoffi ce.org/wiki/Documentation/FAQ/Impress (strona “OpenOffi ce Impress”, gdzie uzyskamy wsparcie dla oprogramowania fi rmy Apache – łatwo dostępna i działa na takich samych zasadach, jak każda inna strona Wikipedii),

http://docs.google.com (link do internetowego pakietu biurowego Google – jeśli nie posiadasz konta Google, musisz się zarejestrować i tym samym korzystać ze wszystkich usług oferowanych przez Google)

Odtwarzacze mediów. Wiele prezentacji oraz metod wymaga wykorzystania odtwarzacza mediów wcelu zaprezentowania pliku audio lub wideo. Wybierając odtwarzacz trener powinien zwrócić szczególną uwagę na jego kompatybilność z rodzajami prezentowanych plików – wielu uczestników nie zwraca uwagi na obsługiwane przez odtwarzacze formaty, wymagane kodeki, itd. Darmowym i popularnym rozwiązaniem może być VLC player, który posiada wiele wbudowanych dekoderów i jest w stanie odtworzyć większość dostępnych formatów.

Przydatny link:

http://www.videolan.org/vlc/ (ofi cjalna strona VLC player, skąd możemy ściągnąć odtwarzacz oraz gdzie możemy dowiedzieć się, jak go zainstalować I używać).

Skype, Google Hangout, Clickmeeting. Komunikatory internetowe odgrywają ważną rolę zarówno wprocesie przygotowania, jak i przeprowadzania szkoleń online (webinariów). “Skype” i “Google Hangout” to popularne rozwiązania, ponieważ oprócz tradycyjnej komunikacji za pomocą tekstu i dźwięku, oferują inneopcje, takie jak: przesyłanie plików, transmisję wideo czy spotkania grupowe.“Google Hangout” jest zupeł-nie darmowym programem i może być używany przez każdego posiadacza konta Google.

Page 130: Tworzenie nowych mediów

PL

130

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Skype to serwis korzystający z telefonii internetowej, umożliwiający komu-nikację natychmiastową (ang. Instant Messaging). Użytkownicy serwisumogą komunikować się wzajemnie za pomocą głosu przy użyciu mikrofonu, poprzez wideo przy użyciu kamery internetowej oraz komunikatorów za po-średnictwem Internetu. Można też podjąć rozmowy z użyciem tradycyjnychsieci telefonicznych. Rozmowy z innymi użytkownikami Skype są bezpłat-ne, w przeciwieństwie do połączeń z telefonów stacjonarnych i telefonów komórkowych. Skype ma również dodatkowe funkcje, takie jak transfer plików i wideokonferencja. Spotkania grupowe z wykorzystaniem wideo sądarmowe.

Google Hangouts to bezpłatna platforma umożliwiająca instant messa-ging oraz rozmowy na czacie i rozmowy wideo. Pozwala użytkownikowi na komunikację między dwoma lub więcej osobami.Usługa jest dostępna w Internecie za pośrednictwem Gmaila lub Google+ lub aplikacji mobilnychdostępnych na Android i iOS. Dodatkowe funkcje to np. zapisana historiaczatu, która może być synchronizowana z innymi urządzeniami, zakładka wskazująca jak głęboko użytkownik zapoznał się z rozmową oraz udostęp-nianie zdjęć w trakcie rozmowy. W grupowym czacie wideo może wziąć udział maksymalnie 10 użytkowników jednocześnie.

Clickmeeting to komercyjne, specjalistyczne oprogramowanie wykorzysty-wane podczas przeprowadzania wideokonferencji i prezentacji – dlatego teżjest szczególnie polecane w przypadku webinariów. Do spotkania głoso-wego lub wideokonferencji z osobą znajdującą się w dowolnym miejscuna świecie można dołączyć przez telefon lub za pośrednictwem Internetu (VoIP) z dowolnej przeglądarki. Możliwe jest również promowanie swojejmarki wśród klientów i partnerów poprzez dodanie loga i grafi ki do „pocze-kalni” i „pokoju spotkań”. Aplikacja pozwala na współdzielenie ekranu, doczego wystarczy jedno kliknięcie. Można wybrać częściowe lub całościowe dzielenie pulpitu i skorzystać z narzędzia do rysowania w celu wsparcia prezentacji. Istnieje również możliwość moderowania chatu, prywatnych rozmów czy wyboru między różnymi językami.

Przydatne linki:

http://www.skype.com/en/download-skype/skype-for-computer/,

http://www.google.com/intl/en/+/learnmore/hangouts/,

http://www.clickmeeting.com/.

Dropbox/Google Drive. “Dropbox” i “Google Drive” to rozwiązania bazujące na koncepcie chmury uła-twiające dzielenie się plikami. Dla przykładu, trener może przesłać codzienną dokumentację fotografi cznąlub podzielić się innymi ważnymi informacjami z uczestnikami szkolenia bez konieczności wykorzystywania komunikacji poprzez e-mail, która często pozwala na przesyłanie jedynie małych rozmiarów plików.

Przydatne linki:

https://www.dropbox.com/install

http://drive.google.com

cccGGsss

Page 131: Tworzenie nowych mediów

PL

131

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Jak być trenerem?

Podczas gdy w poprzednich rozdziałach skupiliśmy się na teoretycznej wiedzy dotyczącej tego, jak być trenerem oraz metodach, które trenerzy medialni mogą wykorzystywać, w tym, ostatnim już, rozdziale pragniemy dać przyszłym trenerom możliwość sprawdzenia posiadanej wiedzy i wprowadzenia swoich pomysłów w życie – w dwóch etapach.

Planowanie wybranego elementu szkolenia. Każdy uczestnik proszony jest o przygotowanie prezen-tacji jednego elementu szkolenia, o którym była mowa w module A lub B. Prezentacja tego elementu nie powinna zająć więcej niż 15 minut. Na przykład, uczestnik może zaprezentować działanie aparatu stosującjedną z poznanych metod np. grę „gettting to know” czy burzę mózgów, itp. Uczestnik powinien uwzględnićwszystko, czego nauczył się z wcześniejszych rozdziałów i powinien umieć wybrać metody stosowne dotreści, które chce przekazać.

Element ten powinien zostać przeprowadzony zgodnie z zasadami, które przedstawiono w części “Zarzą-dzanie Cyklem Szkolenia”.

Uczestnicy mają godzinę na przygotowanie wszystkiego, czego potrzebują do etapu odgrywania ról: plan sesji / przebiegu szkolenia, materiały,

sceneria.

Odgrywanie ról i informacje zwrotne. Na etapie odgrywania ról każdy uczestnik proszony jest o wciele-nie się w rolę trenera i przedstawienie wybranego elementu seminarium. W tym czasie pozostali uczestnicy wcielają się w rolę słuchaczy.

Na realizację tego zadania uczestnik ma nie więcej niż 15 minut, po upływie tego czasu trener wstaje iprzerywa prezentację.

Następnie trener przekazuje informacje zwrotne na temat wystąpienia, faza ta składa się z następującychelementów:

refl eksje osoby wcielającej się w rolę trenera (Co, zdaniem uczestnika, udało się? Co można poprawić?) informacja zwrotna ze strony grupy,

informacja zwrotna ze strony trenera.

Na każdy punkt należy przeznaczyć nie więcej niż 5 minut.

Proponowany scenariusz najlepiej sprawdza się w przypadku grup liczących maksymalnie 6 uczestników. Możliwe jest wtedy zachowanie ram czasowych modułu.

Jeśli liczba uczestników jest większa, uczestników można podzielić na grupy. Należy wtedy jednak pamię-tać, że wymaga to uczestnictwa drugiego trenera.

Innym rozwiązaniem jest zaproponowanie dwóm uczestnikom przygotowania i zaprezentowania wybrane-go elementu w parze.

“Powiedz mi, a zapomnę. Pokaż mi, a zapamiętam. Pozwól mi zrobić, a zrozumiem.”

Page 132: Tworzenie nowych mediów

PL

132

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Czas Temat Cel Metoda Środki przekazu00:00-00:15

Wprowadzenie:prezentacja har-monogramu

Orientacja Prezentacja Flipchart / TablicaNotebook / Rzutnik / TV

00:15-01:00

Wymagania tech-niczne i zalecenia dla trenerów

Uczestnicy uczą się obsługi wybranego sprzętu i oprogra-mowania, które jest pomocne / niezbędne do przeprowadzeniawybranego przez nich elementuszkolenia

Prezentacja, praca w grupach

Flipchart / TablicaNotebook / Rzutnik / TV

01:00-01:15

Krótka przerwa Odświeżenie, regeneracja

01:15-01:30

Przypomnieniewiadomości zwcześniejszychrozdziałów tegomodułu

Przypomnienie nowych i przydat-nych informacji, przygotowanie do sesji praktycznej

Praca w grupach

Flipchart / TablicaNotebook / Rzutnik / TV

01:30-01:40

Wyjaśnienie założeń sesji praktycznej

Gruntowne przygotowanieuczestników do odgrywania ról i wykonania zadań

Prezentacja Flipchart/WhiteboardNotebook/Projector/TV

01:40-02:40

Przygotowaniewybranego ele-mentu szkolenia(indywidualnielub w parach, jeśli jest tokonieczne zewzględu na dużąliczbę uczestni-ków)

Uczestnicy po raz pierwszy przy-gotowują wybrany element szkole-nia (tematy wybierają z modułu 1lub 2). Wybrany element powinien być przygotowany zgodnie z poznanymi standardami. Ponadto uczestnicy powinni zastanowićsię nad scenerią i materiałami / środkami przekazu, które chcąwykorzystać przy wcielaniu się wrolę trenera

Praca indywidualna

Praca w parach

Długopisy, Papier, Notebook

02:40-02:50

Krótka przerwa Odświeżenie, regeneracja

02:40-04:50

Odgrywanie ról #1

Każdy uczestnik prezentuje wybrany element.

Najpierw przygotowuje miejsce (w przypadku szkoleń tradycyjnych) lub foldery (w przypadku szkoleń on-li-ne) i krótko omawia, czego będzie dotyczyła sesja.

Rozpoczyna się etap odgrywa-nia ról. Uczestnik wciela się wrolę trenera prowadzącego sesję zgodnie z przygotowanym planem. Inni uczestniczy wcielają się w rolęuczestników tego mini-szkolenia.

Odgrywanie ról, informacje zwrotne

Wybrane przezuczestnika

Page 133: Tworzenie nowych mediów

PL

133

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Po upływie 15 minut trener przerywaprezentację – rozpoczyna się etapprzekazywania informacji zwrotnej. Najpierw osoba, która wcielała się w rolę trenera dokonuje autorefl eksji, następnie wypowiada się grupa, a na końcu trener. Sesja ta trwa ok. 15minut, tak więc etap odgrywania ról w przypadku każdego uczestnika to ok. 30 minut.

Teraz w rolę trenera wciela się kolej-ny uczestnik. Ramy czasowe pierw-szego bloku przewidują prezentacjęczterech uczestników.

04:50-04:55

Krótka przerwa Odświeżenie, regeneracja

04:55-05:55

Odgrywanieról #2

Tak jak w przypadku “Odgrywa-nie ról #1”, przewidziano czas dla dwóch uczestników

Odgrywanie ról, informacje zwrotne

Wybrane przezuczestnika

05:55-06:00

Podsumowanie ipożegnanie

Trener podsumowuje dzień z uczestnikami i przekazuje iminformacje zwrotne

Plenum, informacje zwrotne

Flipchart / TablicaNotebook / Rzutnik / TV

Pytania testowe

1. „…z drugiej strony trener ma niezbędną wiedzę i umiejętności, którą uczestnicy potrzebują uzyskać,ale też wiedzę treściową” to defi nicja:

a. kompetencji personalnych

b. kompetencji metodycznych

c. kompetencji zawodowych

d. kompetencji społecznych

2. „Styl ten daje pracownikom największą niezależność pozwalając im podejmować decyzje dotycząceich pracy i jej organizacji” – to defi nicja:

a. autorytarnego lub hierarchicznego stylu zarządzania

b. demokratycznego lub kooperacyjnego stylu zarządzania

c. liberalnego stylu zarządzania (laissez-faire)

d. wspomagającego stylu zarządzania

3. Podstawowe oznaki wiarygodności to:

a. strój, profesjonalizm, entuzjazm,

b. entuzjazm, dobry głos, strój,

c. profesjonalizm, entuzjazm, pierwsze wrażenie,

d. efektywna komunikacja, strój, profesjonalizm.

Page 134: Tworzenie nowych mediów

PL

134

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

4. Jak liczna może być grupa uczestników webinarium, jeśli trener chce prowadzić je w formie dialo-gu, gdzie uczestnicy mogą spontanicznie przerywać wykład, a interakcja pomiędzy poszczególnymiuczestnikami jest dozwolona?

a. do 6 osób

b. 7-20 osób

c. więcej niż 20 osób

5. Czego trener nie powinien robić przy przekazywaniu informacji zwrotnej?

a. komentować zachowania uczestnika

b. oddzielać pochwały od krytyki

c. oceniać uczestników

6. Wymień siedem podstawowych etapów Zarządzania Cyklem Szkolenia.

7. Którą z metod można wykorzystać w celu określenia przydatności pojedynczego celu metodycznego?

a. DECS

b. SMART

c. żadnej z powyższych

8. Wymień przynajmniej pięć elementów, które powinny wchodzić w skład każdej sesji szkoleniowej.

9. Wymień pięć faz, przez które przechodzi grupa w czasie szkolenia.

10. Jakie dwa elementy są niezbędne by informacja zwrotna dotycząca wykonanej pracy była użytecz-na?

11. „Te cele poznawcze oparte są na czystej wiedzy i zdolnościach intelektualnych, tak więc osiągamy jedzięki umysłowi, dzięki inteligencji” – to defi nicja:

a. kognitywnych celów poznawczych

b. emocjonalnych celów poznawczych

c. psychomotorycznych celów poznawczych

12. Wymień pięć popularnych metod, które można wykorzystać w czasie sesji szkoleniowej.

Page 135: Tworzenie nowych mediów

135

Odpowiedzi

Page 136: Tworzenie nowych mediów

PL

136

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Moduł APytanie 1: Najszersze ujęcie używane do wprowadzenia widza w akcję fi lmu lub przedstawiające lokaliza-cję.

Pytanie 2: Obudowa kamery

Pytanie 3: …tym mniej musi zostać otwarta przysłona

Pytanie 4: System stabilizacji kamery, mechanicznie oddzielający ruch operatora od kamery.

Pytanie 5: Sekwencja

Pytanie 6:

Obudowa kamery – zawiera elementy elektroniczne i mechanizmy, które umożliwiają wybór opcji i zapisywanie obrazów na taśmie magnetycznej lub innym nośniku pamięci.

Obiektyw – chwyta światło odbijające się od przedmiotu i przenosi obraz przedmiotu na fi lm lub inne medium.

Wizjer – to przez niego patrzy osoba robiąca zdjęcie; służy do określania granic kadru i często ustawiania ostrości.

Rejestrator – zbiór systemów elektronicznych i mechanicznych pozwalających na zapisanie fi lmu nanośniku.

Mikrofon – przetwornik elektroakustyczny służący do przetwarzania fal dźwiękowych na sygnałelektryczny.

Baterie zaopatrują aparat w energię niezbędną do pracy.

Pytanie 7:

Taśma

Karta pamięci

Nośnik fl ash

CD/DVD

Pytanie 8: Ujęcie pokazujące osobę od czubka głowy do wysokości kolan (w tym pistolet). Plan amerykań-ski dobrze ukazuje gesty, ponieważ dłonie pokazane są w kadrze.

Pytanie 9: Kran kamerowy

Pytanie 10:

Adobe Premiere

Avid

Movie Maker

iMovie

Pytanie 11: Tilt.

Moduł BPytanie 1: Śledcze, informacyjne, recenzja i felieton.

Pytanie 2: Wszystkie są poprawne.

Pytanie 3: Środowisko internetowe oferujące oprogramowanie online (czasami także hardware) dla potrzebtworzenia, produkcji, udostępniania, dystrybucji oraz publikacji treści multimedialnych

Pytanie 4: związku pomiędzy objętymi prawem autorskim pracami cyfrowymi (takimi jak fi lm, muzyka i sztuka) azezwoleniem na użytkowanie odnoszącym się do komputerów, sieci i sprzętu elektronicznego

Page 137: Tworzenie nowych mediów

PL

137

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Pytanie 5: uznanie autorstwa, użytek niekomercyjny, bez utworów zależnych, na tych samych warunkach

Pytanie 6: uznanie autorstwa – na tych samych warunkach

Pytanie 7: około 255 milionów

Pytanie 8: Felieton

Pytanie 9: edytor wideo

Pytanie 10: użytkowanie oprogramowania lub innej technologii komputerowej do zarządzania warunkami,w których opatrzony prawem autorskim materiał cyfrowy może zostać wykorzystany

Moduł CPytanie 1: Kompetencji zawodowych

Pytanie 2: Liberalny styl zarządzania (laissez-faire).

Pytanie 3: strój, profesjonalizm, entuzjazm.

Pytanie 4: Do 6 osób

Pytanie 5: Oceniać uczestników.

Pytanie 6: Przygotowanie, Analiza potrzeb szkoleniowych, Zaplanowanie sesji szkoleniowej, Zaplanowanie niezbędnych materiałów, Przeprowadzenie szkolenia, Ewaluacja,

Podsumowanie i wprowadzenie usprawnień.

Pytanie 7: Metoda SMART

Pytanie 8: Powitanie (w tym prezentacja harmonogramu dnia), Zapoznanie się uczestników, Oczekiwania, Przerwy, Utrwalenie wyników, Regeneracja, Informacje zwrotne,

Pożegnanie.

Pytanie 9: Formowanie, Wzburzenie, Normowanie, Działanie, Utrwalanie (ang. Forming, Storming, Norming, Performing, Adjourning).

Pytanie 10: utrwalenie jakości i budowanie jakości.

Pytanie 11: Kognitywne cele poznawcze.

Pytanie 12: Np. praca w grupach, przemówienie, odgrywanie ról, metoda fl ashlight, zmiana perspektywy.

Page 138: Tworzenie nowych mediów

138

Słowniczek

Page 139: Tworzenie nowych mediów

PL

139

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Analiza Potrzeb Szkoleniowych (ang. Training Needs Analysis / TNA): Analiza Potrzeb Szkoleniowych to narzędzie lub proces wykorzystywane w celu identyfi kacji potrzeb szkoleniowych przyszłych uczestników.

Blog: Strona internetowa tworzona przez jedną lub więcej osób, gdzie w kolejności chronologicznej publi-kowane są teksty, wiadomości, artykuły prezentujące pomysły i/lub opinie autora na różne tematy. Czytel-nicy mogą współuczestniczyć w ich tworzeniu dodając np. komentarze. Autor może modyfi kować teksty idecydować o tym, czy zachować komentarze innych.

Chmura obliczeniowa: Nowy system, który daje możliwość przetwarzania danych bezpośrednio z poziomu Internetu. Technologia chmury obliczeniowej to nowy model usług, technologia, która zapewnia użytkownikom dostęp do pakietu standaryzowanych usług i jest dostosowana do ich potrzeb.

Copyleft: Rodzaj systemu licencjonowania praw autorskich, który daje wszystkim zainteresowanym dar-mowy dostęp do danej treści cyfrowej, zezwala na jej modyfi kację i dalszą redystrybucję na identycznych warunkach.

Crossmedia: Nowa strategia komunikacyjna, która dzięki zastosowaniu różnorodnych środków przeka-zu (multimedia), umożliwia informacjom, nowym artykułom czy innym zredagowanym treściom dotarcie do szerszego grona odbiorców, gwarantując w ten sposób osiągnięcie możliwie najbardziej skutecznegoprzekazu.

Dane osobowe: Dane osoby, prawdziwe lub nie, dzięki którym można tą osobę zidentyfi kować; lub dane osobowe lub inne informacje, które organizacja posiada lub do których ma dostęp.

DECS: Cztery istotne dla analizy potrzeb szkoleniowych elementy: z ang. demands - wymagania, empha-sis - nacisk, causes - przyczyny, solutions - rozwiązania

Detal: szczegółowe ujęcie służące oddaniu specjalnego znaczenia sceny lub podkreśleniu emocji.

Dydaktyka: Gałąź nauk pedagogicznych, która zajmuje się procesami nauczania i uczenia się.

Dziennikarstwo: Zbiór informacji prezentowanych w różnych formach oraz sposób ich przekazywania(pismo, dźwięk, nagranie wideo, obrazy). Zadaniem dziennikarstwa jest zbieranie, analizowanie, synteza, szeregowanie pod względem ważności i publikowanie dostępnych w danym momencie i pojawiających się informacji.

Dziennikarstwo cyfrowe lub cyberdziennikarstwo: Gatunek dziennikarstwa wywodzący się z Internetu,który do przekazania wiadomości wykorzystuje nowe technologie komunikacyjne.

Ewaluacja: W kontekście tej publikacji, ewaluacja to profesjonalny proces rozpoznawania słabych i moc-nych stron sesji szkoleniowej i trenera przeprowadzony z wykorzystaniem różnorodnych narzędzi ewalu-acyjnych.

Fazy szkolenia (biorąc pod uwagę interakcje między uczestnikami): Szkolenie zazwyczaj składa się z pięciu etapów, którymi są: formowanie, wzburzenie, normowanie, działanie, utrwalenie.

Infografika: Wizualne przedstawienie tekstu. Szczególnie przydatne, kiedy musimy wyjaśnić pewne spe-cyfi czne zagadnienia, często o zabarwieniu technicznym.

Informacja zwrotna lub sprzężenie zwrotne (ang. feedback): Informacja zwrotna na temat efektów czy-jejś pracy. Udzielanie informacji zwrotnej powinno opierać się na konstruktywnym komunikowaniu zarówno negatywnych, jak pozytywnych zachowań i działań. Służy rozwojowi osoby, której jest udzielana.

Kran kamerowy: Specjalne urządzenie dające możliwość wzniesienia kamery w górę i nagrywania mate-riału fi lmowego z innej perspektywy.

LED (dioda elektroluminescencyjna): Relatywnie nowa technologia wykorzystująca diody LED i soczewki. Dioda LED emituje wysokiej jakości światło, generuje mało ciepła i pobiera minimalną ilość energii.

Licencja Creative Commons (ang. CC license): Najpowszechniej stosowany rodzaj licencji publicznejpozwalający na udostępnianie utworów objętych prawami autorskimi. Licencji tego typu używamy, kiedy chcemy dać innym możliwość dzielenia się, wykorzystania czy nawet rozbudowywania naszego dzieła.

Licencja typu GNU GPL (ang. General Public License or GPL): Licencja wolnego i otwartego oprogra-mowania stworzona przez fundację Free Software Foundation (FSF) w połowie lat osiemdziesiątych. Jej

Page 140: Tworzenie nowych mediów

PL

140

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

głównym założeniem jest ochrona wolności rozpowszechniania, modyfi kowania i wykorzystania oprogra-mowania. Oprogramowanie objęte tego typu licencją jest oprogramowaniem darmowym, a licencja ma chronić je przed ograniczaniem dostępu użytkownika do tych wolności.

Media cyfrowe: Dowolna forma lub format łączenia, prezentacji i użytkowania wszystkich tradycyjnychtreści takich jak dźwięk, obraz, fi lm, tekst, ruch, dotyk oraz dane.

Metodyka: Dział dydaktyki badający metody i techniki nauczania.

Mikrofon: Przetwornik elektroakustyczny służący do przetwarzania fal dźwiękowych na prąd elektryczny.

Oprogramowanie otwarte / typu open source: Oprogramowanie, którego kod źródłowy jest powszech-nie dostępny, może być swobodnie wykorzystane i modyfi kowane.

Ostrość, regulacja ostrości: Stan, kiedy promienie przenikające przez obiektyw skupiają się i tworząwyraźny i ostro zarysowany obraz na płaszczyźnie ogniskowej. Czynność polegająca na odpowiednim dobraniu odległości między obiektywem a fotografowanym przedmiotem pozwalająca promieniom na sku-pienie się i stworzenie wyraźnego i ostro zarysowanego obrazu fotografowanego obiektu.

Pan: Jeden z ruchów kamery. Kamera porusza się w poziomie od lewej do prawej i na odwrót.

PDCA: Angielski akronim będący nazwą narzędzia kontroli, oznaczający: koncepcję – plan, działanie – do,kontrolę – check, rewizję i powrót do etapu P – planowania .

Plan amerykański: Ujęcie pokazujące postać ludzką od czubka głowy do wysokości kolan. Plan amery-kański pozwala na dokładne ukazanie gestów, ponieważ dłonie są dobrze widoczne w kadrze.

Plan ogólny: Pozwala na ukazanie postaci i jej otoczenia trochę bardziej szczegółowo niż ma to miejsce wprzypadku planu totalnego.

Plan pełny: Bohaterowie lub bohater znajdują się w centralnej części kadru i ukazani są od czubka głowy po palce stóp.

Plan Sesji Szkoleniowej: Plan Sesji Szkoleniowej to ogólna, zawierająca wszystkie elementy koncepcja sesji szkoleniowej obejmująca pełen harmonogram oraz istotne informacje i materiały (kserokopie, wykazmateriałów, itp.).

Plan średni: Sposób kadrowania polegający na pokazaniu postaci od pasa w górę – tułów, ramiona,głowa. Plan średni służy do ukazywania mimiki bohaterów, dobrze sprawdza się też przy prezentacji językaciała.

Plan totalny: Najszersze ujęcie/kadr pozwalający odbiorcy na zapoznanie się z miejscem akcji, warunka-mi w nim panującymi.

Platforma medialna: Środowisko internetowe, które oferuje oprogramowanie (czasem też rozwiązania sprzętowe) przydatne przy tworzeniu, produkowaniu, hostingu, dystrybucji i publikowaniu treści medial-nych. Istnieje wiele różnych platform; każda oferuje inne zasoby, narzędzia i materiały, które można wyko-rzystać przygotowując treści medialne.

Prawa cyfrowe: Prawa związane z tworzeniem, użytkowaniem, publikacją i dostępem do mediów cyfro-wych (jak fi lmy, muzyka czy sztuka), oraz z dostępem do i użytkowaniem komputerów, sieci i urządzeńelektrycznych. Termin stosowany też w kontekście dostępu do i kontrolowania informacji cyfrowych.

Projektor: Optyczne urządzenie do wyświetlania obrazu (stałe lub ruchome) na ekranie projekcji.

Rejestrator: Zbiór systemów elektrycznych i mechanicznych pozwalających na zapisanie fi lmu na nośni-ku.

Ruchoma platforma: Jest to platforma na kółkach, na której znajduje się kamera. Dzięki niej ujęcia sąfi lmowane płynnie.

Slider: Urządzenie wspomagające fi lmowanie. System przypominający ruchomą platformę, na której mon-tuje się kamerę.

Page 141: Tworzenie nowych mediów

PL

141

Metodyka Nowych Mediów– rozwój kompetencji w zakresie multimediów

Statyw, trójnóg: Urządzenie posiadające trzy nogi, wykorzystywane jako stabilizator mocowanego na nimsprzętu. Wykorzystywane są zarówno w fotografi i, jak i w produkcji fi lmowej, mają za zadanie zapobiegać niekontrolowanym i niepożądanym ruchom aparatu lub kamery. Redukują drgania urządzenia i dzięki temupozwalają uzyskać optymalną ostrość obrazu.

Steadicam: System stabilizacji kamery, mechanizm izolujący ruch kamery od operatora. Pozwala uzyskać bardzo płynne ujęcia, nawet gdy operator porusza się szybko po nierównym podłożu.

Tablica - duża płyta o gładkiej białej powierzchni, na której specjalnymi markerami mogą być zapisywane informacje.

Tilt: Jeden z ruchów kamery. Kamera porusza się w pionie od góry do dołu i na odwrót.

Warsztat: Praktyczne podejście do szkolenia z określonego zakresu tematycznego – uczestnicy poznają temat poprzez formy bardziej aktywnego udziału niż ma to miejsce w przypadku wykładu.

Webinarium: Rodzaj internetowego seminarium z możliwością obustronnej komunikacji między prowadzą-cym a uczestnikami dzięki wykorzystaniu wirtualnych narzędzi.

Wskaźnik laserowy: Małe urządzenie z diodą laserową, emitujące wąskie światło używane do zaznacza-nia czegoś, poprzez oświetlanie obiektu.

Zarządzanie Cyklem Szkolenia (ang. Training Cycle Management / TCM): system zawierający różneprocesy i narzędzia umożliwiające skuteczne planowanie, przeprowadzenie i ewaluację szkolenia.

Zarządzanie prawami cyfrowymi: Wszelkie działania mające na celu zapobieganie lub utrudnianie pro-cederu piractwa komputerowego.

Zbliżenie: Częste ujęcie wykorzystywane w dialogach, wywiadach lub relacjach reporterskich. Widać głowę i klatkę piersiową osoby. Mimika twarzy i emocje są łatwe do odczytania.

Page 142: Tworzenie nowych mediów

pl.newmediaproduction.eu