2009 2010 2011l l

2009 2010 2011

Iwona i Lech Cieœlakowie

Egzamin gimnazjalny

Jak to odczytaæ?Lektury obowi¹zkowe w gimnazjum

Autorzy:

Iwona Cieœlak, absolwentka Uniwersytetu Miko³aja Kopernika w Toruniu; nauczycielka jêzyka polskiego

w Zespole Szkó³ nr 7 w Toruniu; autorka Nowego szkolnego s³ownika ortograficznego. Jest egzaminatorem

w czêœci humanistycznej egzaminu gimnazjalnego.

Lech Cieœlak, absolwent Uniwersytetu Miko³aja Kopernika w Toruniu; nauczyciel jêzyka polskiego i sztu-

ki w Gimnazjum w Cierpicach k. Torunia.

Autorzy wspólnie wydali równie¿: Egzamin gimnazjalny. Jak to napisaæ? Poradnik dla ka¿dego ucznia,

Egzamin gimnazjalny. Jak to zrozumieæ? Poradnik dla ka¿d ego ucznia, Sprawdzian szóstoklasisty.

Jak to napisaæ?

Redaktor wydania:

Zdzis³aw G³owacki

Ilustracje:

Katarzyna Danielewska

Redakcja techniczna, opracowanie graficzne, ³amanie i przygotowanie do druku:

Robert Ciechanowski, RC PRO [www.rc-pro.eu]

Projekt ok³adki:

Miros³aw G³odkowski, Zdzis³aw G³owacki

© Copyright by Oficyna Wydawnicza „Tutor”

Wydanie I. Toruñ 2009 r.

Oficyna Wydawnicza „Tutor”

87-100 Toruñ, ul. Warszawska 14/2, tel./fax 0-56 65-999-55

Wysy³kowa Ksiêgarnia Internetowa: www.tutor.edu.pl

Druk i oprawa: Toruñskie Zak³ady Graficzne „Zapolex” Sp. z o.o.

ISBN 83-89563-40-8

Spis treœci

Przedmowa 4

Biblia 6

Mitologia grecka 12

Homer Odyseja 16

Sofokles Antygona 20

Pieϖ o Rolandzie 26

William Szekspir Romeo i Julia 30

Miguel Cervantes Don Kichote 36

Karol Dickens OpowieϾ wigilijna 40

Antoni Czechow Œmieræ urzêdnika 46

Antoine de Saint-Exupéry Ma³y Ksi¹¿ê 50

Ernest Hemingway Stary cz³owiek i morze 56

Bogurodzica 60

Jan Kochanowski Fraszki, pieœni, psalmy i treny (wybór) 62

Ignacy Krasicki Satyra i bajki 66

Adam Mickiewicz Ballady i romanse 72

Adam Mickiewicz Dziady cz. II 76

Adam Mickiewicz Pan Tadeusz 82

Juliusz S³owacki Balladyna 88

Aleksander Fredro Zemsta 94

Henryk Sienkiewicz Krzy¿acy 100

Henryk Sienkiewicz Latarnik 106

Boles³aw Prus Kamizelka 110

Stefan ¯eromski Syzyfowe prace 114

Stefan ¯eromski Si³aczka 120

Aleksander Kamiñski Kamienie na szaniec 124

Arkady Fiedler Dywizjon 303 128

Melchior Wañkowicz Ziele na kraterze 132

Miron Bia³oszewski Pamiêtnik z powstania warszawskiego 136

Zofia Kossak-Szczucka Bursztyny 140

Przedmowa

Jednym z wa¿niejszych zadañ szko³y jest przygotowanie m³odego

cz³owieka — ucznia — do kontaktu z dzie³em literackim oraz rozbudza-

nie ciekawoœci czytelniczej, a nawet pasji, poprzez poznawanie literatu-

ry. Dlatego kontakt z lektur¹ nie powinien byæ traktowany tylko jako

obowi¹zek. Wa¿ne jest, aby dzie³o literackie sta³o siê dla ucznia wyzwa-

niem. Nawet jeœli jest to lektura trudna (czêsto „nudna”), trzeba mieæ od-

wagê zmierzyæ siê z ni¹, bo ¿adne opracowanie jej nie zast¹pi.

Poradnik Jak to odczytaæ? to propozycja przypomnienia treœci i zagad-

nieñ przedstawionych w lekturach obowi¹zuj¹cych w gimnazjum, któ-

rych wykaz zawarty jest w rozporz¹dzeniu Ministra Edukacji Narodowej

z dnia 29 sierpnia 2008 r. zmieniaj¹cym rozporz¹dzenie w sprawie pod-

stawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kszta³cenia ogól-

nego w poszczególnych typach szkó³.

Ksi¹¿ka ta zawiera opracowania trzydziestu lektur — wszystkich obo-

wi¹zkowych oraz wybrane utwory z lektur przyk³adowych. Ka¿da z nich

zosta³a tak przygotowana, aby uczeñ przypomnia³ sobie najwa¿niejsze

zagadnienia z ni¹ zwi¹zane, takie jak: bohaterowie, treœæ, problematyka

oraz informacje na temat czasu i miejsca akcji, gatunku, autora czy epo-

ki, w której dzie³o powsta³o. Drug¹ czêœæ ka¿dego opracowania stano-

wi¹ zadania do fragmentów tekstów danej lektury, które mog¹ byæ

wykonywane samodzielnie przez ucznia lub we wspó³pracy z nauczycie-

lem. Warto zaznaczyæ, ¿e s¹ to zadania typu egzaminacyjnego — spraw-

dzaj¹ce umiejêtnoœci i kompetencje okreœlone w standardach wymagañ

egzaminacyjnych z zakresu przedmiotów humanistycznych, m.in.: czy-

tanie tekstu na poziomie dos³ownym i przenoœnym, interpretowanie i pa-

rafrazowanie tekstu oraz tworzenie ró¿nych form wypowiedzi

w nawi¹zaniu do treœci lektury. Tak wiêc ksi¹¿ka u³atwi gimnazjaliœcie

powtórkê lektury, a tak¿e umo¿liwi przeæwiczenie zadañ, jakich mo¿na

spodziewaæ siê na egzaminie gimnazjalnym.

Jak to odczytaæ? to ksi¹¿ka, która mo¿e byæ tak¿e pomoc¹ dydaktyczn¹

dla nauczyciela. Wybrane fragmenty tekstów i opracowane do nich zesta-

wy æwiczeñ lekturowych mog¹ stanowiæ uzupe³nienie scenariuszy lekcji

lub propozycjê prac domowych dla uczniów. Bêdziemy usatysfakcjonowa-

ni, jeœli zaproponowane zadania uznacie Pañstwo za godne zainteresowa-

nia i w³¹czycie je do swojego warsztatu pracy z lektur¹.

Mamy nadziejê, ¿e poradnik ten spe³ni oczekiwania wszystkich, któ-

rzy po niego siêgn¹. Chcielibyœmy, aby sposób opracowania lektur, wy-

bór fragmentów i zestawy zadañ zamieszczone w poradniku Jak to

odczytaæ? sprawi³y, ¿e przygotowanie do egzaminu gimnazjalnego bê-

dzie ³atwiejsze i efektywniejsze. Praca z dzie³em literackim mo¿e byæ bo-

wiem inspiruj¹ca i przyjemna, je¿eli siê wie, jak lekturê odczytaæ.

Z ¿yczeniami wielu sukcesów

autorzy

Biblia

Biblia — Pismo Œwiête

Czym jest Biblia?

Biblia to zbiór ksi¹g Starego i Nowego Testamentu uznawanyprzez chrzeœcijan za ksiêgê œwiêt¹, pisan¹ pod natchnieniem DuchaŒwiêtego.

Ksiêgi Starego Testamentu by³y spisywane od k. II tysi¹cleciap.n.e. do II w. p.n.e. Stary Testament w Biblii katolickiej liczy 46ksi¹g. Opisuj¹ one stworzenie œwiata, losy narodu izraelskiego i jegoprzymierza z Bogiem oraz zawieraj¹ pisma proroków. Autorstwoksi¹g przypisuje siê m.in. Moj¿eszowi (Piêcioksi¹g), Dawidowi(Ksiêga Psalmów), prorokom (Ezechielowi, Jeremiaszowi i in.).

Nowy Testament sk³ada siê z 27 ksi¹g, które spisane zosta³y odpo³owy I w. do pocz¹tku II w. n.e. Obejmuje Ewangelie: wg œw. Mate-usza, £ukasza, Marka i Jana opisuj¹ce czasy od narodzin Chrystusa,zawiera listy apostolskie, Dzieje Apostolskie oraz Apokalipsê, czyliObjawienie œw. Jana.

Znaczenie Biblii

Biblia odgrywa ogromne znaczenie w kulturze, sztuce, filozofii,jest inspiracj¹ dla poetów, malarzy, filozofów, twórców literatury. Mo-tywy i frazeologizmy biblijne s¹ obecne w literaturze i sztuce orazw jêzyku potocznym. Do najpopularniejszych motywów nale¿¹: stwo-rzenie œwiata, wygnanie z raju, powrót syna marnotrawnego, ukrzy-¿owanie Chrystusa, S¹d Ostateczny. Spoœród zwi¹zkówfrazeologicznych powszechnie znane s¹: hiobowe wieœci, egipskieciemnoœci, wdowi grosz, wie¿a Babel i wiele innych.

Biblia — Apokalipsa œw. Jana

Apokalipsa Œwiêtego Jana [Ap], Ksiêga Objawienia, Objawienieœw. Jana [Obj] — jest ostatni¹ ksiêg¹ Nowego Testamentu.

6 Biblia

NazwaNazwa Biblia pochodzi od greckiegos³owa biblíon ‘zwój papirusu, ksi¹¿ka’;s³owo „biblia” oznacza ‘ksiêgi’.

AutorzyPrawie ka¿da z ksi¹g Starego Testa-

mentu ma wiêcej ni¿ jednego autora,którzy czêsto byli anonimowi lub au-torstwo przypisywano komu innemu,zw³aszcza ¿e czêsto ksiêgi powsta-wa³y przez wiele wieków. Autorstwoczêsto ³¹czono z problematyk¹, takwiêc np. ksiêgi tzw. m¹droœcioweprzypisywano Salomonowi.

Jêzyk Biblii

Ró¿ne czêœci Biblii spisane zosta³yw jednym z trzech jêzyków: hebraj-skim, aramejskim lub greckim.

Przek³ad Biblii

Do najs³ynniejszych przek³adów Bi-

blii zalicza siê przek³ad na ³acinê au-torstwa œw. Hieronima z IV w. (tzw.Wulgata), który sta³ siê podstaw¹ dot³umaczeñ na jêzyki narodowe.

Ksiêgi biblijneW Biblii wyró¿niæ mo¿na ksiêgi: hi-storyczne, dydaktyczne i prorockie.Ksiêgi dziel¹ siê na rozdzia³y, a roz-dzia³y na wersety (werset — ca³oœætreœciowa zbudowana równoleglez dwóch lub trzech cz³onów). Dooznaczenia ksi¹g, rozdzia³ów i werse-tów powszechnie stosuje siê skróty.Na przyk³ad zamiast pisaæ Ksiêga Ro-dzaju, rozdzia³ 1, werset 1–20, podajesiê skrót: Rdz 1, 1–20.

NazwaApokalipsa — (gr. apokalypsis —

‘objawienie’) to opis proroctwa do-tycz¹cego tego, co ma siê wydarzyæw dniach ostatecznych, przekazanegoprzez Boga wybranemu prorokowi.

Treœæ ksiêgi (fragm.)

Bóg wrêczy³ Barankowi ksiêgê opieczêtowan¹ siedmioma pieczê-ciami. Baranek otworzy³ szeœæ pierwszych pieczêci, co wi¹za³o siêz wydarzeniami na ziemi, np. zabijaniem mieczem i g³odem po otwar-ciu czwartej pieczêci, trzêsieniem ziemi, zaæmieniem s³oñca, spada-niem gwiazd i in. zjawiskami. Po otwarciu siódmej pieczêci ukaza³asiê wizja siedmiu anio³ów z siedmioma tr¹bami wzywaj¹cymi na S¹dOstateczny. Nast¹pi³y b³yskawice, gromy, po¿ary, ogieñ spadaj¹cy naziemiê, wielkie zniszczenia i œmieræ ludzi. Po wybrzmieniu siódmejtr¹by pojawi³a siê „Niewiasta obleczona w s³oñce”, która mia³a poro-dziæ Syna. Wtedy na niebie pojawi³ siê ognisty Smok, który chcia³ po-¿reæ maj¹ce siê urodziæ dziecko. Dzieciê zosta³o przekazane Bogu.Nastêpnie w niebie dosz³o do zwyciêskiej walki Micha³a i jegoanio³ów ze Smokiem — szatanem. Smok przekaza³ w³adzê Bestii, naus³ugach której by³a inna Bestia nosz¹ca imiê 666. Ona sprawia³a, ¿eziemia i jej mieszkañcy oddawali czeœæ pierwszej Bestii.

Jednak Baranek zwyciê¿y³. Nastêpnie œw. Jan przedstawia wizjêupadku i zag³ady Wielkiego Babilonu oraz zwyciêsk¹ walkê S³owaBoga z Besti¹ zakoñczon¹ potêpieniem szatana, a dalej wizjê S¹duOstatecznego — os¹dzenia umar³ych wed³ug ich czynów. Potem poja-wia siê wizja Miasta Œwiêtego pochodz¹cego od Boga — Nowego Je-ruzalem. Ksiêgê koñcz¹ s³owa bêd¹ce zapowiedzi¹ powtórnegoprzyjœcia Jezusa: „Zaiste, przyjdê niebawem” oraz proœba: „PrzyjdŸ,Panie Jezu!”.

Przes³anie

Autor przekonuje, ¿e jedynie pójœcie za Chrystusem oraz dawanieœwiadectwa wiary mo¿e doprowadziæ do wiecznej szczêœliwoœci z Bo-giem.

Symbolika Apokalipsy

Najwa¿niejsze symbole Apokalipsy to:

siedem — liczba mistyczna oznaczaj¹ca tajemnicê, porz¹dek boski,

tr¹by — dŸwiêk tr¹b ma wzywaæ na S¹d Ostateczny,

pieczêæ — tajemnica, wyroki Boskie w sprawie losów œwiata; znakzbawienia.

Styl

Autor Apokalipsy pos³uguje siê wizjami, obrazami i symbolami.

1. Wizje apokaliptyczne o S¹dzie Ostatecznym (os¹dzenieumar³ych wed³ug ich czynów).

2. Wizje symboliczne — obrazy, znaki, liczby, np. czterech jeŸdŸ-ców, siedem tr¹b i siedem pieczêci, smok walcz¹cy z nie-wiast¹, bestia (szatan), upadek Wielkiego Babilonu.

Biblia 7

O autorzeZa autora Apokalipsy uznaje siê œw.Jana Ewangelistê, choæ nie ma co dotego pewnoœci. Jest to zapis objawieñœw. Jana, jakich dozna³ na wyspie Pat-mos, dok¹d zosta³ karnie zes³any zarz¹dów Domicjana.

Czas powstaniaPowstawa³a przez doœæ d³ugi okres,od oko³o 68 do ok. 96 r., w okresieprzeœladowañ pierwszych chrzeœci-jan w Azji Mniejszej.

Budowa ksiêgiW ksiêdze mo¿na wyró¿niæ:

• wstêp (1, 1–3),

• czêœæ I (2, 1–3, 22) – listy do sied-miu Koœcio³ów,

• czêœæ II (4, 1–22, 5) — m.in. sie-dem pieczêci, siedem tr¹b, znakina niebie: Niewiasta, Smok,

• zakoñczenie (22, 6–21).

Biblia — Pieœñ nad pieœniami

Streszczenie

(fragmenty: PnP, 4, 1–7 oraz 5, 1–8, 10–16)Oblubieniec by³ zauroczony piêknem cielesnym Oblubienicy: jej

oczami, szyj¹, piersiami. Oblubienica czeka³a na przyjœcie ukochane-go. Gdy us³ysza³a pukanie i mi³osne s³owa zachêty, przekornie powie-dzia³a, ¿e musia³aby znów ubieraæ siê w sukniê i brudziæ umyte stopy.Gdy Oblubieniec w³o¿y³ rêkê przez otwór w drzwiach, ona wsta³a, byotworzyæ mu drzwi. Jednak Oblubieniec Ÿle j¹ zrozumia³ i odszed³.Zaczê³a go szukaæ, wo³aæ. Stra¿nicy obchodz¹cy noc¹ miasto potrak-towali j¹ jak kobietê lekkich obyczajów: zbili j¹, pokaleczyli, zdarliz niej p³aszcz. Zrozpaczona prosi³a jerozolimskie kobiety, by powie-dzia³y jej ukochanemu, jak bardzo go kocha.

Znaczenie alegoryczne utworu

Pieœñ nad pieœniami oprócz znaczenia dos³ownego ma znaczeniemetaforyczne (alegoryczne). Czêsto kochaj¹ca siê para rozumianajest nastêpuj¹co:

u Oblubieniec to Chrystus, natomiast Oblubienica to wyznawcyKoœcio³a;

u Oblubieniec to Bóg, Oblubienica — naród ¿ydowski, naród wy-brany, Izrael;

u Oblubieniec to Bóg, Oblubienica — Najœwiêtsza Maria Panna.

Oblubieniec jako uosobienie Boga od samego pocz¹tku okazujesw¹ mi³oœæ. Oblubienica zaœ jako uosobienie ludzi Koœcio³a, póŸniejzaczyna dojrzewaæ do mi³oœci i odwzajemniaæ uczucie Oblubieñca.

Interpretacje relacjiOblubieniec — Oblubienica

1. Relacja ta mo¿e oznaczaæ idealn¹, nieograniczon¹ mi³oœæBoga do cz³owieka i zmienn¹, niepewn¹ mi³oœæ cz³owieka doBoga. Staje siê ona pewna dopiero wtedy, gdy cz³owiek ca³ko-wicie oddaje siê Bogu.

2. Pieœñ nad pieœniami jest interpretowana równie¿ jako historianarodu wybranego. Jest to alegoria niewoli babiloñskiej naro-du wybranego, odnowienia przymierza z Bogiem, nadziei nakoniec niewoli i powrót do Ziemi Obiecanej.

Przyk³adowo pochwycenie i uœciski Oblubieñca przez Oblubieni-cê po nocnych poszukiwaniach go (Pnp 3,4, czyli ksiêga 3., werset 4.)mo¿na odczytaæ jako nawrócenie narodu izraelskiego po powrociez niewoli.

O mi³oœci w utworze

Ca³y utwór jest tekstem o charakterze mi³osnym, a nawet erotycz-nym. Pod tym wzglêdem jest to ksiêga wyj¹tkowa. Nie ma tu ¿adnejwzmianki o Bogu ani o narodzie wybranym. Dlatego œw. Hieronimodradza³ m³odym dziewczêtom czytanie tej ksiêgi.

8 Biblia

O utworzePieœñ nad pieœniami (skrót: PnP) tojedna z ksi¹g dydaktycznych (m¹dro-œciowych) Starego Testamentu. W jê-zyku hebrajskim znaczy ‘pieœñ najdo-skonalsza’. Pieœñ powsta³a prawdopo-dobnie w pierwszej po³. IV w. p.n.e.Ksiêga sk³ada siê z szeœciu pieœni,w których opisana jest mi³oœæ Oblu-bieñca i Oblubienicy. Ma formê dialo-gu Oblubieñca i Oblubienicy. Pieœñ

nad pieœniami by³a i jest inspiracj¹dla artystów: poetów, malarzy, muzy-ków.

O autorzeAutor Pieœni nad pieœniami jest nie-znany. Warto dodaæ, ¿e autorstwoprzypisywane jest Salomonowi, cojest ma³o prawdopodobne.

Biblia — Hymn o mi³oœci

TreϾ i sens utworu

Na pocz¹tku hymnu (wersety 1–3) œw. Pawe³ wymienia kolejnocharyzmaty: dar mówienia jêzykami, dar intelektu i dary odnosz¹cesiê do wiary oraz dar bezinteresownego czynienia dobra. Nastêpniepodsumowuje, ¿e mimo tego cz³owiek bez mi³oœci by³by niczym.Wed³ug œw. Paw³a mi³oœæ nadaje sens ludzkiemu ¿yciu i jest najwy-¿sz¹ wartoœci¹. Mi³oœæ, zw³aszcza mi³oœæ Boga do cz³owieka, jestbezinteresowna, cierpliwa, pokorna, pe³na nadziei, ufna, nieustaj¹ca.Czêœæ trzecia (wersety 8–13) z kolei stanowi w³aœciw¹ definicjê praw-dziwego chrzeœcijanina, dla którego mi³oœæ zajmuje najwy¿sze miej-sce obok wiary i nadziei.

PrzypowieϾ o synu marnotrawnym

Streszczenie

Ojciec mia³ dwóch synów. Któregoœ dnia m³odszy za¿¹da³ od ojcapodzielenia maj¹tku i przekazania mu jego czêœci. Wkrótce opuœci³dom. Szybko roztrwoni³ swój maj¹tek i popad³ w nêdzê. Nie maj¹cœrodków do ¿ycia, naj¹³ siê do pracy jako pasterz œwiñ. Któregoœ dniapowróci³ do ojca i poprosi³ o przebaczenie. Ojciec przywita³ go zewzruszeniem. Da³ mu nowe szaty i nakaza³ przygotowaæ ucztê naczeœæ syna. Kiedy starszy syn — pracowity i oddany ojcu — dowie-dzia³ siê o powrocie brata i hucznym przyjêciu, by³ obra¿ony. Mia³¿al do ojca za takie przyjêcie brata. Wtedy ojciec wyjaœni³ mu, ¿e nale-¿y cieszyæ siê z tego, ¿e syn, który zb³¹dzi³, odnalaz³ w³aœciw¹ drogê.

Wyjaœnienie przypowieœci

Znaczenie dos³owne Znaczenie przenoœne

Syn marnotrawny opuszcza domrodzinny. Myœli, ¿e sobie poradzi.Po roztrwonieniu maj¹tku ojca, niemaj¹c œrodków do ¿ycia, zaczynapracowaæ jako œwiniopas, pokor-nieje. Wraca do ojca i prosi o prze-baczenie.

Syn marnotrawny to cz³owieks³aby, dzia³aj¹cy pochopnie, którypoprzez swoje zachowanie spro-wadza na siebie nieszczêœcie.Mo¿e nim byæ ka¿dy cz³owiek.

Ojciec daje synowi czêœæ maj¹tkui pozwala mu odejœæ. Gdy synwraca, nie poucza go, ale cieszy siêz jego powrotu, wie, ile go koszto-wa³a decyzja o powrocie.

Ojciec to sam Bóg, który pozwalacz³owiekowi decydowaæ o swoimlosie. W momencie, kiedycz³owiek zechce siê poprawiæ, nieodrzuca go, nie potêpia, ale rozu-mie, okazuje mu mi³oœæ. Cieszysiê z nawrócenia.

Starszy syn jest pracowity i oddanyojcu. Jednak po powrocie brataczuje siê niedoceniany, nie rozu-mie postêpowania ojca. Nie potrafiwybaczyæ pope³nionych b³êdów.

Starszy syn to cz³owiek pobo¿ny,ale niedostrzegaj¹cy nieograni-czonej dobroci Boga, nierozu-miej¹cy, ¿e ka¿dy mo¿e dost¹piæmi³osierdzia Bo¿ego.

Przenoœne znaczenie powy¿szej przypowieœci nale¿y rozumieæjako mi³osierdzie Boga wobec cz³owieka. Z przypowieœci wy³aniaj¹

Biblia 9

O autorzeAutorem jest œw. Pawe³.

O utworzeHymn o mi³oœci jest fragmentem 1. Li-stu do Koryntian œw. Paw³a z Nowego

Testamentu (1Kor 13; 1-13). Powsta³oko³o 56–57 r. Utwór jest prób¹wyt³umaczenia, czym jest mi³oœæ.Hymn o mi³oœci czêsto czytany jestw koœciele chrzeœcijañskim w czasieobrz¹dku zawarcia zwi¹zku ma³¿e-ñskiego.

GatunekHymn — uroczysta pieœñ pochwalna.

Okolicznoœci powstania i celprzypowieœciPrzypowieœci to nauki wyg³aszaneprzez Chrystusa maj¹ce na celu przy-bli¿enie prawd religijnych o króle-stwie Bo¿ym poprzez rozwiniêty, ale-goryczny opis. Na ogó³ Ewangelie

wiernie przekazuj¹ przypowieœciJezusa, czasami tylko zmienione s¹okolicznoœci ich wyg³aszania. Przy-

powieœæ o synu marnotrawnym zawar-ta jest w £k 15, 11–32.

GatunekPrzypowieœæ to utwór narracyjny,w którym przedstawione postaciei zdarzenia s³u¿¹ przekazaniu jakiejœmyœli filozoficznej, moralnej, religij-nej. Dotarcie do niej odbywa siê po-przez odczytanie alegorii. Wydarze-nia przedstawione w przypowieœci s¹schematyczne i s³u¿¹ tylko do przeka-zania sensu utworu poprzez analogiê.Podobnie postacie — pozbawioneimion (brat, syn, ojciec) — s¹ typo-we, wyposa¿one w wybrane cechycharakteru (dobry, pracowity). Przy-powieœæ ma bowiem charakter morali-zatorski — ma pouczaæ odbiorcówo wa¿nych prawdach moralnych i ¿y-ciowych.

siê równie¿ prawdy ogólne: prawdziwa mi³oœæ zawsze wybaczapope³nione b³êdy; ka¿dy moment w ¿yciu cz³owieka jest odpowiedni,by siê nawróciæ.

Zadania do fragmentów tekstów

TEKST I

Apokalipsa œw. Jana (fragm.)

61 I ujrza³em:gdy Baranek1 otworzy³ pierwsz¹ z siedmiu pieczêci2,us³ysza³em pierwsz¹ z czterech Istot ¿yj¹cych, gdy mówi³ajakby g³osem gromu:

„PrzyjdŸ!”2 I ujrza³em:oto bia³y koñ,a siedz¹cy na nim mia³ ³uk.I dano mu wieniec,i wyruszy³ jako zwyciêzca, by [jeszcze] zwyciê¿aæ.

3A gdy otworzy³ pieczêæ drug¹,us³ysza³em drug¹ Istotê ¿yj¹c¹, gdy mówi³a:

„PrzyjdŸ!”4 I wyszed³ inny koñ — barwy ognia,a siedz¹cemu na nim dano odebraæ ziemi pokój,by siê wzajemnie ludzie zabijali —i dano mu wielki miecz3.

5A gdy otworzy³ pieczêæ trzeci¹,us³ysza³em trzeci¹ Istotê ¿yj¹c¹, gdy mówi³a:

„PrzyjdŸ!”I ujrza³em:a oto czarny koñ,a siedz¹cy na nim mia³ w rêce wagê4.

6 I us³ysza³em jakby g³os poœrodku czterech Istot ¿yj¹cych, gdy mówi³:„Kwarta pszenicy za denarai trzy kwarty jêczmienia za denara,a nie krzywdŸ oliwy i wina!”

7A gdy otworzy³ pieczêæ czwart¹,us³ysza³em g³os czwartej Istoty ¿yj¹cej, gdy mówi³a:

„PrzyjdŸ!”8 I ujrza³em:oto koñ trupio blady,a imiê siedz¹cego na nim Œmieræ,i Otch³añ mu towarzyszy³a.I dano im w³adzê nad czwart¹ czêœci¹ ziemi,by zabijali mieczem i g³odem, i morem, i przez dzikie zwierzêta.

1. Okreœl nastrój panuj¹cy we fragmencie.

2. Podaj kilka bliskoznacznych okreœleñ do s³owa: apokaliptyczny.

3. Wiedz¹c, ¿e konie symbolizuj¹ wielkie wydarzenia (np. bia³ykoñ — symbol triumfu Ewangelii, zwyciêstwa dobra), wyjaœnijznaczenia symboli: koñ barwy ognia, czarny koñ, koñ trupio blady.

4. Uzasadnij symboliczne znaczenie powy¿szego fragmentu.

10 Biblia

1Baranek — Chrystus

2siedem pieczêci — symbol wyro-ków Bo¿ych dotycz¹cych losówœwiata

3miecz — symbol wojny

4waga — symbol g³odu

5. Opisz w kilku zdaniach sytuacjê na ziemi przedstawion¹ w wizjiœw. Jana.

6. Scharakteryzuj styl powy¿szego fragmentu. Uwzglêdnij zasto-sowane œrodki poetyckie.

TEKST II

Hymn o mi³oœci

1Gdybym mówi³ jêzykami ludzi i anio³ów,a mi³oœci bym nie mia³,sta³bym siê jak miedŸ brzêcz¹caalbo cymba³ brzmi¹cy.

2Gdybym te¿ mia³ dar prorokowaniai zna³ wszystkie tajemnice,i posiada³ wszelk¹ wiedzê,i wszelk¹ [mo¿liw¹] wiarê, tak i¿bym góry przenosi³,a mi³oœci bym nie mia³,by³bym niczym.

3 I gdybym rozda³ na ja³mu¿nê ca³¹ majêtnoœæ moj¹,a cia³o wystawi³ na spalenie,lecz mi³oœci bym nie mia³,nic bym nie zyska³.

4Mi³oœæ cierpliwa jest,³askawa jest.Mi³oœæ nie zazdroœci,nie szuka poklasku,nie unosi siê pych¹;

5nie dopuszcza siê bezwstydu,nie szuka swego,nie unosi siê gniewem,nie pamiêta z³ego;

6nie cieszy siê z niesprawiedliwoœci,lecz wspó³weseli siê z prawd¹.

7Wszystko znosi,wszystkiemu wierzy,we wszystkim pok³ada nadziejê,wszystko przetrzyma. [...]

1. Wymieñ trzy cechy mi³oœci i zilustruj je odpowiednimi fragmen-tami tekstu.

2. Na podstawie tekstu napisz, jaka nie powinna byæ mi³oœæ. Podajco najmniej piêæ cech, unikaj zaprzeczeñ.

3. Nazwij zastosowany w tekœcie œrodek poetycki: „Gdybym..../Gdybym..../Gdybym....”

Wyjaœnij, w jakim celu zosta³ zastosowany.

4. Podaj znaczenie s³owa: werset.

Biblia 11