NNNOOOWWWYYY TTTEEESSSTTTAAAMMMEEENNNTTT

OPRACOWA ZESP BIBLISTW POLSKICH Z INICJATYWY

TOWARZYSTWA WITEGO PAWA 2005

WYDAWNICTWO WITY PAWE

SPIS TRECI 1. EWANGELIA WEDUG W. MATEUSZA - 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27, 28 2. EWANGELIA WEDUG W. MARKA - 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16 3. EWANGELIA WEDUG W. UKASZA - 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24 4. EWANGELIA WEDUG W. JANA - 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21 5. DZIEJE APOSTOLSKIE - 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27, 28 6. LIST DO RZYMIAN - 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16 7. PIERWSZY LIST DO KORYNTIAN - 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16 8. DRUGI LIST DO KORYNTIAN - 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13 9. LIST DO GALATW - 1, 2, 3, 4, 5, 6 10. LIST DO EFEZJAN - 1, 2, 3, 4, 5, 6 11. LIST DO FILIPIAN - 1, 2, 3, 4 12. LIST DO KOLOSAN - 1, 2, 3, 4 13. PIERWSZY LIST DO TESALONICZAN - 1, 2, 3, 4, 5 14. DRUGI LIST DO TESALONICZAN - 1, 2, 3 15. PIERWSZY LIST DO TYMOTEUSZA - 1, 2, 3, 4, 5, 6 16. DRUGI LIST DO TYMOTEUSZA - 1, 2, 3, 4 17. LIST DO TYTUSA - 1, 2, 3 18. LIST DO FILEMONA 19. LIST DO HEBRAJCZYKW - 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13 20. LIST W. JAKUBA - 1, 2, 3, 4, 5 21. PIERWSZY LIST W. PIOTRA - 1, 2, 3, 4, 5 22. DRUGI LIST W. PIOTRA - 1, 2, 3 23. PIERWSZY LIST W. JANA - 1, 2, 3, 4, 5 24. DRUGI LIST W. JANA 25. TRZECI LIST W. JANA 26. LIST W. JUDY 27. APOKALIPSA W. JANA - 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22 SOWNIK TABLICE CHRONOLOGICZNE MAPY LIST ABPA JZEFA MICHALIKA LIST KARD. JZEFA GLEMPA KOLEGIUM REDAKCYJNE SOWO WSTPNE REDAKCJI NAUKOWEJ SOWO WSTPNE WYDAWCY

WYKAZ SKRTW ZANIM ZACZNIESZ CZYTA PISMO WITE WPROWADZENIE DO PISMA WITEGO WPROWADZENIA

WPROWADZENIE DO NOWEGO TESTAMENTU WPROWADZENIE DO EWANGELII WPROWADZENIE DO EWANGELII WEDUG W. MATEUSZA WPROWADZENIE DO EWANGELII WEDUG W. MARKA WPROWADZENIE DO EWANGELII WEDUG W. UKASZA WPROWADZENIE DO EWANGELII WEDUG W. JANA WPROWADZENIE DO DZIEJW APOSTOLSKICH WPROWADZENIE DO LISTW W. PAWA WPROWADZENIE DO LISTU DO RZYMIAN WPROWADZENIE DO PIERWSZEGO LISTU DO KORYNTIAN WPROWADZENIE DO DRUGIEGO LISTU DO KORYNTIAN WPROWADZENIE DO LISTU DO GALATW WPROWADZENIE DO LISTU DO EFEZJAN WPROWADZENIE DO LISTU DO FILIPIAN WPROWADZENIE DO LISTU DO KOLOSAN WPROWADZENIE DO PIERWSZEGO LISTU DO TESALONICZAN WPROWADZENIE DO DRUGIEGO LISTU DO TESALONICZAN WPROWADZENIE DO PIERWSZEGO LISTU DO TYMOTEUSZA WPROWADZENIE DO DRUGIEGO LISTU DO TYMOTEUSZA WPROWADZENIE DO LISTU DO TYTUSA WPROWADZENIE DO LISTU DO FILEMONA WPROWADZENIE DO LISTU DO HEBRAJCZYKW WPROWADZENIE DO LISTW KATOLICKICH WPROWADZENIE DO LISTU W. JAKUBA WPROWADZENIE DO PIERWSZEGO LISTU SW. PIOTRA WPROWADZENIE DO DRUGIEGO LISTU W. PIOTRA WPROWADZENIE DO LISTW SW. JANA WPROWADZENIE DO LISTU W. JUDY WPROWADZENIE DO APOKALIPSY W. JANA

Ewangelia Mateusza

EEEWWWAAANNNGGGEEELLLIIIAAA WWWEEEDDDUUUGGG WWWIIITTTEEEGGGOOO MMMAAATTTEEEUUUSSSZZZAAA

1

DZIECISTWO JEZUSA

RODOWD JEZUSA 11 Oto rodowd1 Jezusa Chrystusa, syna Dawida, syna Abrahama. 2Abraham by ojcem2 Izaaka, Izaak ojcem Jakuba, Jakub za ojcem Judy i jego braci. 3Juda mia z Tamar synw Faresa i Zar. Fares by ojcem Hesroma, a Hesrom ojcem Arama. 4Aram by ojcem Aminadaba, a Aminadab ojcem Naassona. Naasson by ojcem Salmona,

5a Salmon mia z Rachab syna Booza. Booz za mia z Rut syna Jobeda. Jobed by ojcem Jessego, 6a Jesse ojcem krla Dawida. Dawid mia z wdow po Uriaszu syna Salomona. 7Salomon za by ojcem Roboama, a Roboam ojcem Abiasza. Abiasz by ojcem Asafa, 8a Asaf by ojcem Jozafata. Jozafat by ojcem Jorama, a Joram ojcem Ozjasza. 9Ozjasz za by ojcem Joatama, a Joatam ojcem Achaza. Achaz by ojcem Ezechiasza, 10a Ezechiasz ojcem Manassesa. Manasses za by ojcem Amosa, a Amos ojcem Jozjasza.

11Jozjasz by ojcem Jechoniasza i jego braci w czasie zesania do Babilonu". 12Po zesaniu do Babilonu Jechoniasz by ojcem Salatiela, a Salatiel ojcem Zorobabela. 13Zorobabel za by ojcem Abiuda, a Abiud ojcem Eliakima. Eliakim by ojcem Azora, 14a Azor ojcem Sadoka. Sadok by ojcem Achima, a Achim ojcem Eliuda. 15Eliud by ojcem Eleazara, a Eleazar ojcem Mattana. Mattan by ojcem Jakuba. 16Jakub za by ojcem Jzefa, ma Maryi, ktra urodzia Jezusa, zwanego Chrystusem". 17Zatem wszystkich pokole od Abrahama do Dawida byo czternacie, take od Dawida do

zesania do Babilonu - czternacie pokole i od zesania do Babilonu a do Chrystusa -

czternacie pokole.

Rodowd Jezusa. Tak przedstawiony rodowd Jezusa ma przekaza wane treci teologiczne.

Mateusz wiadomie pomin w nim niektrych przodkw Jezusa. Korzystajc z dostpnych

sobie rde (1Krn 1,34 - 2,15; 3,1-16; Rt 4,16-22), uoy rodowd Jezusa w serie 14 pokole,

yjcych w 3 okresach historycznych. Kod liczbowy" by czytelny dla adresatw Ewangelii,

jednoznacznie wskazujc na Dawida. Kada litera hebrajska miaa swoj warto liczbow. Tak

wic 14 to suma wartoci liter (cyfr) imienia Dawida. Rodowd wykazuje wic, e Jezus jako

Mesjasz jest potomkiem Dawida, zgodnie z proroctwami i uksztatowan przez nie tradycj.

Narodzenie Jezusa nie jest wydarzeniem przypadkowym w historii ludzkoci, ale etapem

realizacji planu Boego. On jest tym, ktry przychodzi na kocu Starego Przymierza i

rozpoczyna czasy mesjaskie. Historia narodu wybranego i caej ludzkoci odnajduje wic swj

sens i cel w Jezusie Chrystusie. Ziemsk histori uczyni Bg histori zbawienia. Czyni to take

dzisiaj, prowadzc nas do zbawienia przez kade wydarzenie z naszego ycia. W rodowodzie

Jezusa zostay wymienione cztery kobiety pochodzenia pogaskiego: Tamar, Rachab, Rut i ona

Uriasza. Zbawienie dokonane przez Chrystusa obejmuje bowiem ca ludzko.

1) Genealogie stanowi odrbny gatunek literacki. Ewangelista wiadomie pomija niektrych przodkw Jezusa (np. Joram nie jest ojcem Ozjasza). W rodowodzie chodzi bowiem o

wykazanie dziedziczenia pewnych godnoci, funkcji, przywilejw i bogosawiestwa.

Pochodzenie biologiczne nie jest najwaniejsze, liczy si take adopcja (np. Salatiel nie by

ojcem Zorobabela, zob. 1Krn 3,17-19).

Ewangelia Mateusza

2) by ojcem - dos. zrodzi!, co oznacza nie tylko zrodzenie fizyczne, ale take: wzbudzi, da ycie, przekaza jak godno lub funkcj (1Kor 4,15; Ga 4,19; 1Tm 2,23).

1 Mt 9,27-15,22; Ga 3,16

JZEF PRAWNYM OJCEM JEZUSA-ZBAWICIELA 118A oto jak byo z narodzeniem Jezusa Chrystusa: Matka Jego bya zarczona z Jzefem

3. Zanim jednak zamieszkali razem , pocza z Ducha witego. 19Jej m Jzef

by czowiekiem pobonym. Nie chcia Jej zniesawi i dlatego postanowi rozsta si z

Ni po kryjomu. 20A gdy tak zdecydowa, anio Paski ukaza mu si we nie i 2powiedzia: Jzefie, synu Dawida, nie bj si przyj twojej ony Maryi, gdy to,

3co si w Niej poczo, pochodzi z Ducha witego. 21Urodzi Ona syna, a ty nadasz Mu 4imi Jezus

4, gdy On uwolni swj lud od grzechw"'. 22A wszystko to si stao, aby si

5spenio sowo Pana przekazane przez proroka:23Oto Dziewica pocznie i porodzi Syna, ktremu nadadz imi Emmanuel

5, to znaczy: Bg jest z nami". 24Gdy Jzef zbudzi

si, uczyni tak, jak mu nakaza anio Paski, i przyj swoj on. 25Nie wspy z ni, a urodzia Syna

6. I nada Mu imi Jezus.

Jzef prawnym ojcem Jezusa-Zbawiciela. Zarczona z Jzefem Maryja bya ju uwaana za jego on. Jednak w okresie narzeczestwa - zgodnie ze zwyczajem ydowskim - pozostawaa

jeszcze w domu ojca. Po upywie roku od zarczyn nastpowao uroczyste przeprowadzenie

panny modej do domu pana modego oraz mia miejsce lub. Jzef znalaz si w trudnej

sytuacji, ktrej nie pojmowa. Nie widzc ju dla siebie miejsca u boku brzemiennej Maryi,

wola si usun (k 5,8). Wtedy anio objawi mu, e chocia Maryja pocza dziki interwencji

Ducha witego, to jednak on, jako potomek Dawida, ma do spenienia niezwykle wan misj.

Ma najpierw wprowadzi Maryj do swego domu, nastpnie przyj Jej dziecko za swoje,

podda Je obrzezaniu i nada Mu imi Jezus. W ten sposb Jezus rzeczywicie sta si synem

Dawida (2Sm 7,4-16).

3) Jezus bdzie potomkiem Dawida, gdy zostanie zaakceptowany przez Jzefa. M Maryi sta si prawnym ojcem Jezusa.

4) Jezus - imi to oznacza 'Bg zbawia'. 5) Pierwszy z wielu cytatw ST (Iz 7,14) w Ewangelii, ktre wskazuj, e w Jezusie speniaj si Boe obietnice. Ewangelista dostosowuje cytat do aktualnej sytuacji. Chocia Jzef nie nazwa

dziecka imieniem Emmanuel, wiadkowie czynw Jezusa bd dostrzega w Nim obecno

Boga. Ewangelista cytuje tekst za Septuagintq ze wzgldu na wystpujce w nim sowo

dziewica. Cytat potwierdza wic, e mimo dziewiczego poczcia Jezus pochodzi z rodu Dawida.

6) Ewangelista podkrela, e Maryja bya dziewic w chwili narodzenia Jezusa. Forma gramatyczna czasownika greckiego sugeruje, e niepodejmowanie wspycia przez Maryj i

Jzefa byo sytuacj trwa.

1 k 1,27;2,5 2 Mt 2,13.19; 27,19 3 k 1,35+

4 Dz 3,16;4,12 5 Iz 7,14

2 CHRYSTUS ZBAWICIELEM POGAN 1Kiedy Jezus narodzi si w Betlejem1 Judzkim za panowania Heroda2, do Jerozolimy przybyli ze Wschodu mdrcy

3. 2Pytali oni: Gdzie jest nowo narodzony krl ydw?

Ewangelia Mateusza

1Zobaczylimy bowiem na wschodzie jego gwiazd i przybylimy odda Mu hod".

3Gdy to usysza krl Herod, przerazi si, a z nim caa Jerozolima. 4Zebra wszystkich wyszych kapanw oraz nauczycieli ludu

4 i pyta ich, gdzie ma si narodzi

Chrystus5.5A oni mu powiedzieli: W Betlejem Judzkim. Tak bowiem zostao napisane

przez proroka: 6A ty, Betlejem, ziemio Judy, wcale nie jeste najmniejsze6 spord wielkich miast Judy, gdy z ciebie wyjdzie wdz, ktry bdzie pasterzem Izraela, mojego

ludu7.

7Wtedy Herod przywoa potajemnie mdrcw i wypytywa ich, kiedy ukazaa si gwiazda. 8Wysyajc ich do Betlejem, powiedzia: Idcie i wypytajcie si dokadnie o to Dziecko. Gdy Je znajdziecie, dajcie mi zna, ebym i ja mg pj i odda Mu hod".

9Oni wysuchali krla i wyruszyli w drog. A gwiazda8, ktr widzieli, gdy wschodzia, prowadzia ich a do miejsca, gdzie znajdowao si Dziecko. Tam si zatrzymaa.

210Ogromnie si ucieszyli na jej widok. 11Gdy weszli do domu, zobaczyli Dziecko z Jego Matk, Maryj. Upadli na kolana i oddali Mu hod. Otworzyli swe szkatuy i

ofiarowali Mu dary: zoto, kadzido i mirr9. 12A poniewa otrzymali we nie polecenie,

eby nie wstpowali do Heroda, inn drog wrcili do swojej ojczyzny.

Chrystus Zbawicielem pogan. Ewangelista opisuje reakcje rnych ludzi na wiadomo o narodzeniu Jezusa Chrystusa. Krl Herod poczu si zagroony pojawieniem si nowego wadcy,

dlatego kaza zabi betlejemskie dzieci. Mdrcy z Mezopotamii natomiast zdecydowali si na

dug i niepewn podr. Ofiarowane przez nich dary - bogactwa Wschodu - ojcowie Kocioa

zinterpretowali jako symbole krlewskiej godnoci (zoto) i boskoci Jezusa (kadzido) oraz

zapowied Jego Mki (mirra). Historyczny fakt narodzenia Jezusa i wszystkie towarzyszce mu

wydarzenia Mateusz poczy z dowiadczeniem, jakie posiadaa wsplnota Kocioa w czasie,

gdy spisywa Ewangeli. W sprzeciwie ydw i przychylnym przyjciu Jezusa przez pogan

widzi zapowied Boego planu zbawienia, ktry obejmuje wszystkich ludzi, a wic take pogan

(Mt 28,19+). Nard wybrany natomiast odrzuci Jezusa jako Zbawiciela. W obchodzonej

6 stycznia Uroczystoci Objawienia Paskiego (zwanej Uroczystoci Trzech Krli) wyraamy

Bogu wdziczno za powszechno zbawienia, ktrego zwiastunem by hod pogaskich

mdrcw.

1) Betlejem - stare kananejskie miasto, lece 7 km na poudnie od Jerozolimy. Nazw Betlejem 'dom Lahmu' odczytano jako 'dom chleba' (hebr. echem - 'chleb'), ale pochodzi ona od

sanktuarium bstwa akadyjskiego Lahmu (albo bogini Lahama). Betlejem naleao do plemienia

Judy.

2) Herod - zwany Wielkim, panowa w Palestynie w latach 37-4 przed Chr. Opisywane wydarzenie mogo rozegra si okoo roku 7-6 przed Chr.

3) mdrcy - gr. magoi oznacza powszechnie szanowanych kapanw perskich oraz astrologw w Mezopotamii.

4) nauczycieli ludu - nazywani take nauczycielami Pisma, interpretatorzy ksig witych, zwaszcza prawa Mojeszowego. Wywodzili si przewanie spord faryzeuszw; byli

czonkami Wysokiej Rady razem z najwyszymi kapanami i starszymi.

5) Chrystus - zob. Mk 8,29+. 6) nie jeste najmniejsze - negacja w stosunku do Mi 5,1 jest zamierzona. W czasach, gdy powstawaa Ewangelia wedug w. Mateusza, Betlejem byo ju Uczc si miejscowoci.

7) Cytat czy w sobie fragmenty rnych tekstw (2Sm 5,2 i Mi 5,1.3). 8) gwiazda - znakiem dla magw mogo by zjawisko astronomiczne, kometa czy wybuch gwiazdy. Czsto uwaa si, e chodzio o zblienie na niebie planet Jowisza (gwiazda

krlewska) i Saturna(m.in. symbol ydw); nastpio ono w 7 r. przed Chr.

9) mirr - wonna ywica o gorzkim smaku, ale miym zapachu. Uywano jej przy produkcji kadzida, jako wonnoci do skrapiania ubra (Ps 45,9) i pocieli (Prz 7,17) czy kosmetyku; bya

niezbdna przy balsamowaniu zwok (J 19,39n). Zmieszana z oliw suya do witych

Ewangelia Mateusza

namaszcze (Wj 30,23n). W poczeniu z winem tworzya silnie oszaamiajcy napj, ktry

podawano skazacom, aby uly ich cierpieniom (Mk 15,23).

1 Lb 24,17 2 Ps 72,10n15; Iz 49,23;60,5

UCIECZKA DO EGIPTU 113Gdy oni odeszli, Jzefowi ukaza si we nie anio1 Paski i powiedzia: Wsta, zabierz Dziecko i Jego Matk i uciekaj do Egiptu

10. Zosta tam, dopki nie dam ci zna.

Bo Herod bdzie szuka Dziecka, eby Je zabi". 14On wsta jeszcze w nocy, zabra Dziecko i Jego Matk i uda si do Egiptu. 15Pozosta tam a do mierci Heroda. Tak 2spenio si sowo Pana napisane przez proroka: Z Egiptu wezwaem mojego Syna.

Ucieczka do Egiptu. Chrystus, otaczany czci przez pogan, jest cigany przez swj nard jak zoczyca. Ta prawidowo powtrzy si w yciu Jezusa wielokrotnie (Mt 8,10-12; k 4,24;

J l , 11 n ) . Czste odniesienia ewangelisty do ST maj podkreli sens i tre opisywanych

wydarze. W pobycie Jezusa w Egipcie widzi on wypenienie si zapowiedzi z Ksigi Ozeasza

(Oz 11,1). Jej znaczenie odnosi jednak nie tylko do osoby Jezusa, Boego Syna wezwanego z

Egiptu (w. 15), ale do caego narodu wybranego. Ilekro ewangelista zestawia

starotestamentowe wydarzenie z faktem pochodzcym z NT, pragnie wskaza, e ten ostatni

przewysza star rzeczywisto. Przedstawiajc Jezusa jako twrc i przewodnika nowego ludu

wybranego, zaznacza, e jest On Synem Boym w sensie peniejszym ni Izrael. Egipt, w

ktrym schronia si wita Rodzina i z ktrego powrcia, przywodzi na pami staroytny kraj

nad Nilem, miejsce niewolniczej pracy potomkw Jakuba; Herod kojarzy si z faraonem, za

Jezus z Mojeszem. Jak Mojesz wyprowadzi Izraelitw z niewoli egipskiej, tak Jezus

wyprowadzi nowy lud Boy z niewoli grzechu.

10) Egipt w czasach Jezusa by rzymsk prowincj, odleg od Palestyny o okoo pi dni marszu. Czsto chronili si w nim palestyscy uchodcy (1Krl 11,17.40; Jr 26,21; 43,1-7),

szczeglnie w czasach machabejskich (2Mch 5,8).

1 Mt 1,20 2 Oz 11,1

RZE NIEMOWLT 16Gdy Herod spostrzeg, e mdrcy go zwiedli, bardzo si rozgniewa i kaza zabi w Betlejem i w caej okolicy wszystkich chopcw poniej dwch lat, stosownie do czasu, o

ktrym si dowiedzia od mdrcw. 17Tak spenio si sowo przekazane przez proroka Jeremiasza:

118W Rama11 usyszano krzyk, pacz i wielki lament. Rachel opakuje swoje dzieci i nie chce, by j pocieszano, bo ich ju nie ma.

Rze niemowlt. Ewangelista relacjonuje nie tylko niebezpieczestwa, ktre zagraay Dziecku,

ale nawizujc do proroka Jeremiasza (Jr 31,15-17), dostrzega ponad nimi zwycistwo Jezusa.

Tym samym umieszcza czyn Heroda w kontekcie caej historii zbawienia. Cytujc proroka,

wspomina osob Racheli, matki Beniamina i Jzefa, ktra uchodzia za matk narodu

wybranego. Jej grb znajdowa si w Rama, gdzie podczas przesiedlenia babiloskiego

urzdzono obz przejciowy dla wygnanych z kraju Izraelitw (Jr 40,1). Wanie do ich

cierpienia nawiza prorok Jeremiasz, gdy przedstawi Rachel paczc nad deportowanym

narodem. Pniejsza tradycja, do ktrej odwouje si Mateusz, zlokalizowaa grb Racheli w

Betlejem. Mord dzieci w Betlejem jest wic tragedi analogiczn do cierpienia wygnacw.

Wypowied z Ksigi Jeremiasza, wyrwana z kontekstu, wydaje si tragiczna, gdy mwi tylko o

dramacie wygnacw. Jednak cale przesanie proroka jest ordziem pocieszenia, gdy

Ewangelia Mateusza

przedstawia take koniec wygnania babiloskiego. Chrystus rwnie przechodzi przez cierpienia

wygnania, ale w kocu rozpocznie On szczliw er odrodzenia i prawdziwej wolnoci.

11) Rama - miejsce grobu Racheli, ony Jakuba (Rdz 36,19).

1 Jr 31,15

POWRT Z EGIPTU 119Gdy umar Herod, Jzefowi w Egipcie ukaza si we nie anio Paski 20i powiedzia: 2Wsta, zabierz Dziecko i Jego Matk i wracaj do ziemi izraelskiej, bo umarli ju ci,

ktrzy czyhali na ycie Dziecka".21On wsta, zabra Dziecko i Jego Matk i powrci do ziemi izraelskiej. 22Gdy si jednak dowiedzia, e w Judei rzdzi Archelaos12 po swoim ojcu Herodzie, ba si tam wraca. Zgodnie z poleceniem, jakie otrzyma we nie, uda

si do Galilei. 23Przyby do miasta zwanego Nazaret13 i tam zamieszka. Tak spenio si sowo przekazane przez prorokw: Bd Go nazywa Nazarejczykiem

14

Powrt z Egiptu. Jzef zamierza powrci do Betlejem w Judei, lecz okolicznoci polityczne

skoniy go do przeniesienia si do Galilei. Jude rzdzi bowiem Archelaos, ktry by jeszcze

bardziej okrutny ni jego ojciec Herod Wielki. Powrt Jezusa do ojczyzny przypomina przejcie

ludu Boego z niewoli w Egipcie do Ziemi Obiecanej oraz powrt z przesiedlenia babiloskiego.

Ewangelista posuguje si tu sowami, w ktrych prorok Ezechiel omawia powrt Izraelitw z

wygnania (Ez 20,38). Autor stosuje take naladownictwo literackie w zestawieniu Jezusa z

Mojeszem, cytujc lub parafrazujc Ksig Wyjcia (Wj 4,19n). Taki zabieg mia posuy

ewangelicie do wskazania, e Jezus jest nowym Mojeszem. Dwa zasadnicze etapy historii

narodu wybranego: wyjcie z Egiptu i powrt z wygnania babiloskiego, staj si wic figurami,

tzn. proroczymi znakami historii nowego ludu wybranego. wita Rodzina po wrcia do Galilei,

gdzie Jezus rozpocznie publiczn dziaalno.

12) Archelaos - syn Heroda Wielkiego. Jako etnarcha, wadca zaleny od Rzymu, rzdzi Jude, Samari i Idume od 4 r. przed Chr. do 6 r. po Chr.

13) Nazaret - mao znaczca wioska rolnicza w Galilei, pooona na wzgrzu nad yzn dolin Ezdrelon. W czasach NT liczya okoo dwch tysicy mieszkacw. Rodzinna miejscowo

Maryi.

14) Nazarejczyk - okrelenie, ktre zawiera aluzj do miejsca pochodzenia Jezusa albo do Iz 11,1 (Jezus jest zapowiadan przez proroka mesjask odrol, hebr. neser, czyli potomkiem krla

Dawida), albo te do jego witoci, gdy nazarejczyk to u ydw czowiek powicony Bogu

(Sdz 13,5.7).

1 Mt 1,20 2 Wj 4,19n

3

1DZIAALNO JANA CHRZCICIELA 1W owym czasie na Pustyni Judzkiej1 wystpi Jan Chrzciciel i naucza: 22Nawrcie si2, bo nadchodzi ju krlestwo niebieskie3". 3Wanie do niego odnosi si sowo przekazane przez proroka Izajasza: 3Gos, ktry woa na pustyni: Przygotujcie drog Pana! Wyprostujcie Jego cieki!

4.

4Jan nosi odzie z wielbdziej sierci i skrzany pas na biodrach. ywi si szaracz i miodem dzikich pszcz. 5Przychodzili do niego mieszkacy Jerozolimy, caej Judei i

Ewangelia Mateusza

4caej okolicy nadjordaskiej. 6Chrzci5 ich w Jordanie, a oni wyznawali swoje grzechy. 7Gdy widzia, jak wielu faryzeuszw i saduceuszw przychodzi, aby przyj jego chrzest, mwi: Potomstwo mijowe! Kto wam pokaza, jak unikn nadchodzcego

5gniewu"? 8Wydajcie wic owoc godny nawrcenia, 9a nie przechwalajcie si, e waszym ojcem jest Abraham. Wiedzcie, e nawet z tych kamieni Bg moe wzbudzi

6dzieci Abrahamowi. 10Ju przyoono siekier do korzeni drzew. Dlatego kade drzewo, ktre nie wydaje dobrego owocu, zostanie wycite i wrzucone do ognia.

711Ja was chrzcz wod, abycie si nawrcili. Ten jednak, ktry po mnie przychodzi, jest potniejszy ode mnie, a ja nie jestem godny nosi Mu sandaw

6. On bdzie was

8chrzci Duchem witym i ogniem. 12Ma On w rku szufl, ktr oczyci swe klepisko: zboe zbierze do spichlerza, a plewy spali w ogniu nie do ugaszenia

7".

Dziaalno Jana Chrzciciela. Jan Chrzciciel przebywa i naucza gwnie na pustyni. W

Pimie witym pojcie pustyni kryje w sobie wane znaczenie teologiczne. Bg wzywa na

pustyni ludzi wybranych, aby do nich przemawia (Mojesz, Eliasz; por. Oz 2,16). Samotno

sprzyja modlitwie i obcowaniu z Bogiem, a krajobraz pustyni i jej surowe warunki usposabiaj

do wyrzecze. Std przekonanie, e pustynia jest najlepszym miejscem dla oczyszczenia i

przemiany czowieka. Przytoczony tekst z Ksigi Izajasza (Iz 40,3) odkrywa cel misji

Chrzciciela. Cytat dotyczy powrotu Izraelitw z niewoli babiloskiej i ukazuje Boga, ktry

stojc na czele wojska, prowadzi lud przez pustyni do Ziemi Obiecanej. Jan Chrzciciel jest

heroldem poprzedzajcym nadejcie Chrystusa. Historia osiga wic swj punkt kulminacyjny,

Bg z wielk moc wkracza w dzieje czowieka. Konieczne jest porzucenie przestarzaego

porzdku, czyli nawrcenie, ktrego znakiem jest chrzest. Jego pocztkiem jest przebaczenie,

pojednanie si czowieka z Bogiem i cakowite otwarcie si na Niego. Misja nadchodzcego

Chrystusa bdzie podwjna: dokona On definitywnego oczyszczenia ludzkoci z grzechu (obraz

siekiery oraz omotu); bdzie take chrzci Duchem witym (w. 11), czyli udzieli ludziom daru

Ducha witego. Tym samym uwici swj lud i zczy go mocno z Bogiem.

1) Pustynia Judzka - obszar midzy acuchem gr cigncych si od Jerozolimy do Hebronu a Morzem Martwym oraz dolin Jordanu.

2) Nawrcie si - gr. metanoia oznacza zmian sposobu mylenia, odrzucenie grzechw, al za nie oraz zwrcenie si do Boga i podjcie nowego ycia.

3) krlestwo niebieskie - zamiast krlestwo Boe. Typowy zwrot w Ewangelii wedug w. Mateusza, odpowiadajcy ydowskiej praktyce zastpowania imienia Boga okreleniami

metaforycznymi.

4) Wyprostujcie Jego cieki! nawracajc si, czowiek porzdkuje swoje ycie i zyskuje waciwe usposobienie, aby spotka si z przychodzcym Bogiem.

5) Chrzest Janowy, dokonywany przez zanurzenie w Jordanie, nie by jedynie rytualnym obmyciem, ale jednorazowym aktem, ktry wyraa i dopenia nawrcenie chrzczonego,

chronic go przed kar gniewu Boego. Chrzest chrzecijaski natomiast jest sakramentem,

wcza do wsplnoty wierzcych w Chrystusa, uzdalnia ochrzczonego do modlitwy i

wyznawania wiary, udziela darw Ducha witego (Dz 2,38; 1Kor 12,13), jest zanurzeniem

w mierci i Zmartwychwstaniu Chrystusa (Rz 6,2nn).

6) nosi... sandaw - co byo obowizkiem niewolnikw. 7) Po wymceniu zboa dokonywano jego wiania, czyli oczyszczenia. Przy silnym wietrze podrzucano ziarno wymieszane z plewami tzw. wiejadem (specjalny typ wide lub szufla).

Ziarno spadao na klepisko, a plewy byy porywane przez wiatr. Oczyszczenie zboa jest

obrazem sdu, jakiego dokona zapowiadany przez Jana Chrystus.

1 Mk 1,1-8; k 3,1-18 2 Mt 4,17+;10,7; Mk 1,3; k 3,4 3 I 40,3; J 1,23 4 Mt 21,25.32

5 J 8,33-40; Rz 9,7n 6 Mt 7,19; 9,17 7 J 1,26n.23 8 Iz 41,16; Jr 15,7; Mt 13,42.50; 18,9+

Ewangelia Mateusza

PRZYGOTOWANIE DO DZIAALNOCI JEZUSA

1CHRZEST JEZUSA 13Wtedy Jezus przyszed z Galilei do Jana nad Jordan, aby przyj od niego chrzest. 214Lecz Jan wzbrania si, mwic: To ja powinienem przyj chrzest od Ciebie, a Ty przychodzisz do mnie?". 15Jezus mu odpowiedzia: Zgd si na to, gdy teraz trzeba 3nam wypeni ca t powinno

8". Wtedy si zgodzi. 16Zaraz po chrzcie Jezus

wyszed z wody. Wtedy otworzyo si Mu niebo i zobaczy Ducha Boego, ktry

4zstpowa na Niego jakby gobica. 17Rozleg si te gos z nieba: On jest moim Synem umiowanym, ktrego sobie upodobaem". Chrzest Jezusa. Jezus by wiadom swojego mesjaskiego posannictwa, dlatego mwi o wypenieniu powinnoci (dos. sprawiedliwoci). Naley j rozumie nie w sensie moralnym

jako wypenianie Boych przykaza (Ps 119), lecz jako konieczno wypenienia Boego planu

zbawienia, objawionego w Pimie. Chrystus nie potrzebowa oczyszczenia w wodach Jordanu,

gdy by bez winy. Wzi jednak na siebie grzechy ludzi, jak cierpicy Suga Pana z Iz 53,4-6, i

zdecydowa si zoy Ojcu w naszym imieniu ofiar z wasnego ycia. Rozmowa Jezusa z

Janem zmierzaa do wykazania, e Chrystus identyfikuje si ze swoim ludem (Hbr 2,17), czyli

dobrowolnie wybiera najwiksze unienie - jedno z grzesznikami a po mier, ktra jest

skutkiem grzechu (Rz 6,23). W opisie wystpuj trzy znaki czasw mesjaskich, zapowiedziane

przez prorokw: otwarcie si nieba (Iz 6,1; 63,19; 64,1; Ez 1,1; 6,1; Dz 7,56; Ap 4,1; 11,19;

19,11); zstpienie Ducha witego (Sdz 6,34; 13,25; 14,6; 15,14; 1Krl 11,6; Iz 11,1-5; 42,1);

gos z nieba (Pwt 4,10-12; Iz 6,1; 30,30n; Ez 1,28; Ps 18,14). Trudno rozstrzygn, czy byo to

jedynie wewntrzne dowiadczenie Jezusa, czy take zjawisko zewntrzne. Od samego pocztku

wsplnota chrzecijaska podkrelaa fakt, e Bg przemwi do Jezusa. Na t wypowied

skadaj si trzy cytaty ze ST: Ten jest moim Synem (Ps 2,7) - uywana na staroytnym

Wschodzie formua adopcji; jest to proklamacja Boego synostwa Jezusa; umiowany (Rdz

22,2.12.16) - tytu, ktry oznacza, e Jezus jest jedynym Synem Boym; Jego sobie upodobaem

(Iz 42,1) - sowa o cierpicym Sudze Pana. Objawienie nad Jordanem wskazuje, e Mka i

mier Jezusa s ujte w Boym planie.

8) powinno - dos. sprawiedliwo, czyli wierno woli Boej.

1Mk 1,9-11; k 3,21n; J 1,31-34 2 J 13,7

3 J 1,32-24 4 Mt 12,18; 17,5; 25n 7,14; Ps 2,7; Iz 42,1

4

1KUSZENIE JEZUSA 21Potem Duch wyprowadzi Jezusa na pustyni, aby tam kusi Go diabe. 32Po czterdziestu1 dniach i nocach postu odczuwa gd. 3Wtedy zbliy si do Niego kusiciel i powiedzia: Jeli jeste Synem Boym, rozka, eby te kamienie stay si

4chlebem". 4Lecz On mu odpowiedzia: Napisano: Nie samym chlebem yje czowiek, ale tym wszystkim, co pochodzi z ust Boga".

5Wtedy zabra Go diabe do witego Miasta, postawi na szczycie wityni2 6i powiedzia: Jeli jeste Synem Boym, rzu si w d. Napisano bowiem: 5Swoim anioom wyda polecenie o Tobie. Na rkach bd Ci nosi, aby nie urazi o

kamie swej nogi".

Ewangelia Mateusza

67Jezus mu odpowiedzia: Napisano take: Nie bdziesz wystawia na prb Pan, twego Boga". 8Nastpnie wyprowadzi go diabe na bardzo wysok gr3, pokaza Mu wszystkie krlestwa wiata z caym ich przepychem 9i powiedzia: Dam Ci to wszystko, jeli upadniesz na kolana i oddasz mi hod". 10Lecz Jezus mu odpowiedzia: Id precz, 7szatanie! Bo napisano: Panu, twemu Bogu, bdziesz oddawa hod i tylko Jego bdziesz

czci.

11Wtedy opuci Go diabe, a zbliyli si do Niego anioowie i suyli Mu. Kuszenie Jezusa. Kuszenie Jezusa przypomina kuszenie pierwszych ludzi, w rezultacie ktrego odrzucili oni wol Boga. Jezus - nowy Adam (1Kor 15,45.47) okazuje si jednak cakowicie

posuszny Ojcu (Rz 5,19). Kuszenie Chrystusa przypomina take dowiadczenia narodu

wybranego w okresie wdrwki przez pustyni (np. Wj 16,4; Ps 77, 17-56). Jezus nie da si

zwie diabelskim obietnicom. Ewangelista przedstawia Go wic jako gow nowego ludu

Boego. W swoich odpowiedziach na pokusy Jezus odwouje si do tekstw biblijnych

zwizanych z pobytem Izraela na pustyni. Pierwsza pokusa miaa na celu skonienie Jezusa, aby

sw Bosk moc wykorzysta dla wasnego dobra, zamiast liczy tylko na Ojca. W drugiej

pokusie szatan usiowa skoni Chrystusa do cudownych, spektakularnych czynw.

Z podobn pokus Jezus bdzie si spotyka ze strony ludzi podczas dziaalnoci publicznej

(Mt 12,38; 16,1). Trzecia pokusa dotyczya wadzy. Szatan ukaza Jezusowi atwy sposb

odegrania roli Mesjasza: zabysn potg wadzy, aby wej ze wiatem w przymierze i

podporzdkowa go sobie. Jest jednak jeden warunek: trzeba podda si szatanowi, sta si jego

sug, zoy mu hod, przyj jego punkt widzenia i jego metody dziaania, czyli kamstwo,

chytro, si, przemoc. Chrystus odrzuci drog proponowan przez szatana; odrzuci pokus

atwych rozwiza, pokus wadzy i sawy za cen utraty wewntrznej wolnoci.

1) czterdziestu - liczba o znaczeniu symbolicznym. Przypomina czterdziestoletni czas pobytu Izraela na pustyni (Lb 14,34) oraz czterdziestodniowy post Mojesza (Wj 34,28; Pwt 9,9) i

Eliasza (1Krl 19,8).

2) na szczycie wityni - wyraz witynia oznacza tutaj cay kompleks witynny. Szczyt to poudniowowschodni naronik dziedzica dominujcy nad Dolin Cedronu. witynia - zob.

Sownik.

3) na... wysok gr - tradycja chrzecijaska identyfikuje j ze szczytem Kwarantanny (Dabal Ouruntul) na pnocny zachd od Jerycha.

1 Mk 1,12n; k 4,1-13 2 Pwt 8,2; Hbr 2,18 3 Wj 34,28; 1Kr 19,8 4 Pwt 8,4

5 Ps 91,11-12 6 Pwt 6,16 7 Pwt 6,13; Mt 16,23

POCZTEK DZIAALNOCI W GALILEI 112Gdy Jezus usysza o uwizieniu Jana, odszed do Galilei. 13Opuci jednak Nazaret4 i zamieszka w Kafarnaum

5 nad jeziorem, na pograniczu ziemi Zabulona i Neftalego.

14Tak spenio si sowo przekazane przez proroka Izajasza: 15Ziemia Zabulona i ziemia 2Neftalego, droga nadmorska, kraj za Jordanem, Galilea pogan, 16lud, ktry by pogrony w ciemnoci, ujrza wielkie wiato, a tym, ktrzy przebywali w mrocznej

3krainie mierci, zajaniao wiato6. 17Odtd Jezus zacz naucza: Nawrcie si, bo

nadchodzi ju krlestwo niebieskie".

Pocztek dziaalnoci w Galilei. Wyranie rozpoczyna si nowy okres ycia Jezusa - dziaalno publiczna. Opuci On rodzinny Nazaret i osiedli si w Kafarnaum. Ewangelista

podkrela, e dziki temu spenio si proroctwo Izajasza (Iz 8,23 - 9,1). Jezus zamieszka w

Galilei, ktra bya cigle naraona na wpywy pogaskie (Galilea pogan) (Mt 2,19-23+).

Zwrci si wic do plemion najbardziej zagroonych, szuka zagubionych owiec Izraela

Ewangelia Mateusza

(Mt 15,24) Misja Chrystusa nie ograniczya si jednak wycznie do ydw. Przyszed bowiem

wypeni proroctwo zapowiadajce zbawienie wszystkich narodw (Mt 28,19). Zanim jednak

ewangelista rozpocznie opis dziaalnoci Jezusa, wspomina o uwizieniu Jana Chrzciciela. Czas

Jana dobiega koca, gdy przyszed ju Ten, dla ktrego przygotowywa drogi (Mt 3,3). Gwny

temat nauczania Jezusa bdzie identyczny z tym, ktry gosi Jan Chrzciciel (Mt 3,2).

Ewangelista podkrela przez to cigo dziea Chrystusa i Jego poprzednika.

4) Nazaret - zob. Mt 2,23+. 5) Kafarnaum - hebr. kefar Nahum 'wie Nahuma'; w czasach Chrystusa kilkutysiczna osada leca nad Jeziorem Galilejskim w pobliu ujcia Jordanu; obok niej przebiega wany szlak

handlowy wiodcy do Damaszku. Mieszkacy Kafarnaum utrzymywali si z rybowstwa,

uprawy roli i handlu. Stacjonowa tam garnizon wojskowy i mieci si urzd celny. W tej

miejscowoci mieszka Piotr z rodzin. Zachoway si ruiny synagogi wzniesionej na

fundamentach tej, w ktrej naucza Jezus..

6) Iz 8,23 - 9,1. Cytat rni si zarwno od wersji hebrajskiej, jak i od tumaczenia greckiego (Septuaginty). Ewangelista zmodyfikowa tekst proroka, aby podkreli, e Jezus zwrci si do

plemion najbardziej naraonych na wpywy pogaskie.

1 Mk 1,14n; k 4,14n 2 J8,12 3 Mt 3,2; 10,7

1POWOANIE PIERWSZYCH UCZNIW 18Gdy szed brzegiem Jeziora Galilejskiego, zobaczy dwch braci: Szymona, zwanego 2Piotrem, i jego brata, Andrzeja. Zarzucali sieci w jezioro, gdy byli rybakami.

319Powiedzia do nich: Pjdcie za7 Mn, a sprawi, e bdziecie owi ludzi". 20Oni natychmiast zostawili sieci i poszli za Nim. 21A gdy szed dalej, zobaczy dwch innych braci: Jakuba, syna Zebedeusza, i jego brata, Jana. Byli w odzi ze swym ojcem

Zebedeuszem i naprawiali sieci. Ich take powoa, 22a oni natychmiast zostawili d i ojca i poszli za Nim.

Powoanie pierwszych uczniw. Podobnie jak inni rabini w Izraelu. Jezus mia swoich uczniw.

Jezus jednak sam powoywa kogo chcia, podczas gdy rabini przyjmowali przychodzcych do

nich uczniw. Pierwszymi powoanymi przez Chrystusa byli ci uczniowie, ktrzy pniej

odegrali wan rol, zarwno w czasie Jego publicznej dziaalnoci, jak i w pierwotnym

Kociele (Szymon Piotr, Jakub i Jan). Wszyscy powoani poszli bez wahania (natychmiast,

zaraz) za Jezusem, pozostawiajc swoje rodziny i porzucajc dotychczasow prac. Sowo

Mistrza jest bowiem skuteczne: ma moc sprawcz. Powoujc kogo do pjcia za sob. Bg

daje odpowiedni lask, dziki ktrej czowiek moe podj i wypeni powierzone zadanie.

Uczniowie maj by wsppracownikami Jezusa w Jego zbawczej misji, gosicielami Jego

krlestwa (Mt 10,7; 28,20).

7) Pjdcie za - w judaizmie I w. po Chr. zwrot ten oznacza przyjcie do szkoy danego mistrza, ktremu ucze winien by szacunek, posuszestwo oraz sub.

1 Mk 1,16-20 2 J 1,35-42 3 Mt 13,47-50

DALSZA PUBLICZNA DZIAALNO W GALILEI 123Szed przez ca Galile i naucza w synagogach. Gosi Ewangeli o krlestwie i uzdrawia ludzi ze wszystkich chorb i saboci. 24Wie o Nim rozesza si po caej Syrii

8 i przynoszono do Niego wszystkich, ktrzy cierpieli na rne choroby

Ewangelia Mateusza

i dolegliwoci: optanych, epileptykw i sparaliowanych. A On ich uzdrawia.

25Szy za Nim wielkie rzesze ludzi z Galilei, Dekapolu, Jerozolimy, Judei i z Zajordania.

Dalsza publiczna dziaalno w Galilei. Ewangelista krtko streszcza pocztek dziaalnoci

Jezusa. Przedstawia Go jako uzdrowiciela, kolejny raz potwierdzajc, e jest On Chrystusem,

czyli Mesjaszem (Iz 35,5-7; 61,1), oraz jako sug sowa - wdrownego nauczyciela, ktry w

galilejskich synagogach naucza Prawa. Informacja ta jest wana, poniewa w dalszej czci

Ewangelii Jezus wystpi nie tylko jako interpretator Prawa Mojeszowego, ale te jako nowy

prawodawca (Mt 5,21n.27n.31n.33n.38n.43n).

8) Syria - tu w szerokim znaczeniu take: Galilea i jej okolice.

1 Mt 9,35

5

MOWA O KRLESTWIE BOYM

1KAZANIE NA GRZE 1Jezus, widzc tumy, wyszed na gr. Gdy usiad, zbliyli si do Niego uczniowie. 2Wtedy odezwa si i zacz naucza: Kazanie na Grze. Ewangelista zbudowa Kazanie na Grze z pojedynczych nauk Jezusa,

przekazywanych ustnie w Kociele pierwotnym. Otwiera ono cykl piciu wielkich mw Jezusa

o krlestwie niebieskim. Jezus jako nowy Mojesz przekazuje ludziom nowy zbir Prawa, jakby

chrzecijaski Picioksig (zob. Wprowadzenie). Ewangelista wspomina o grze, czynic w ten

sposb aluzj do Synaju, na ktrym Mojesz otrzyma od Boga Prawo dla Izraelitw

(Wj 20 - 34). W pierwszym przemwieniu Jezus podaje warunki uczestnictwa w krlestwie;

chce uksztatowa wsplnot, ktra ju tu na ziemi bdzie realizowaa Bo wol.

1 Mk 3,13; k 6,12n.20

1BOGOSAWIESTWA 3Szczliwi1 ubodzy w duchu2, poniewa do nich naley krlestwo niebieskie. 24Szczliwi, ktrzy cierpi udrk, poniewa bd pocieszeni. 35Szczliwi agodni, poniewa oni posid ziemi. 6Szczliwi, ktrzy s godni i spragnieni sprawiedliwoci, poniewa oni bd nasyceni. 7Szczliwi miosierni, poniewa oni dostpi miosierdzia. 48Szczliwi, ktrzy maj czyste serce, poniewa oni bd oglda Boga. 9Szczliwi, ktrzy zabiegaj o pokj, poniewa oni zostan nazwani synami Boymi. 510Szczliwi, ktrzy s przeladowani za sprawiedliwo, poniewa do nich naley krlestwo niebieskie.

611Jestecie szczliwi, gdy was zniewaaj, przeladuj i oczerniaj z mojego powodu. 712Cieszcie si i radujcie, bo wielka jest wasza zapata w niebie. Tak samo przecie przeladowano prorokw, ktrzy byli przed wami.

Bogosawiestwa. Bogosawiestwa zwane s zbiorem statutw krlestwa Boego. Jego

mieszkacami mog zosta ludzie odznaczajcy si przymiotami moralnymi, ktre Jezus

Ewangelia Mateusza

wymienia. Kto je posiada, jest szczliwy, bo ju uczestniczy w dobrach niebieskich, cho ich

peni dowiadczy w przyszoci, w yciu wiecznym. Krlestwo niebieskie ju naley do ubogich

i przeladowanych za sprawiedliwo (ww. 3.10), ju w nim uczestnicz, cho oczekuj jego

peni. Ubodzy to ludzie pozbawieni wszystkiego, mogcy liczy jedynie na Boga; lecz take ci,

ktrzy dowiadczaj wasnej bezradnoci, uniaj si, s wolni od przywiza do dbr

ziemskich, ufaj Bogu i przedkadaj Jego osob nad wszelkie wartoci. Cierpicy udrk (w. 4)

to dowiadczajcy jakiegokolwiek ucisku, bolejcy z powodu za obecnego w wiecie, lecz take

ci, ktrzy s wiadomi wasnej ndzy moralnej. agodni (w. 5) to ludzie prawdziwie pokorni,

uznajcy prawd o sobie i podporzdkowani Bogu. Ludzie godni i spragnieni sprawiedliwoci

(w. 6) (Boej, ludzkiej, spoecznej) to ci, ktrzy nie tylko dowiadczaj jej braku, ale take

doceniaj jej warto i uznaj jej konieczno, jak konieczny do ycia jest pokarm i napj.

Miosierni (w. 7), peni serdecznego wspczucia, zawsze s gotowi przyj z pomoc bliniemu,

przebaczy mu, zrezygnowa z chci zemsty, odpowiedzie mioci na nienawi. Ludzi

czystego serca (w. 8) poruszaj tylko prawe intencje, s wierni Bogu i ludziom, za wszelk cen

unikaj nieczystoci moralnej. Ci, ktrzy zabiegaj o pokj (w. 9), bdcy wol Bo, pracuj na

rzecz szeroko pojtego ludzkiego dobra; ksztatuj ludzkie relacje w oparciu o mio i s

sugami Boga pokoju (np. Rz 15,33; 1Kor 14,33). Przeladowani za sprawiedliwo (w. 10)

jednocz si w cierpieniu z Jezusem, powicaj siebie dla wyszych wartoci. Jezus Chrystus,

ustanawiajc te zasady uczestnictwa w krlestwie Boym, sam jest wzorem ich doskonaego

wypenienia. Kiedy chrzecijanie Go naladuj, staj si bogosawieni, szczliwi, bo s

otoczeni szczegln trosk Boga, ktry umacnia, pociesza, udziela miosierdzia i wzywa do

siebie

1) Szczliwi - w omiu punktach Jezus wylicza warunki wejcia do krlestwa niebieskiego, posugujc si czst w ST form bogosawiestw, czyli obietnic i ycze szczliwoci.

Podczas gdy w ST szczcie zwizane jest najczciej z sukcesem materialnym oraz z dugim

yciem, Jezus wie je ze zbawieniem i z posiadaniem krlestwa niebieskiego (np. Mt 6,33;

13,43; 10,28; k 14,14).

2) ubodzy w duchu - ndza materialna nie jest czym dobrym, moe jednak zblia do Boga, gdy jest przeywana na sposb duchowy.

1 k 6,20-26 2 Ps 126,5; I 61,2n 3 Ps 37,11 4 Ps 11,7; 23,3n; 1J 3,2

5 1P 3,14 6 Dz 5,41; Flp 1,21 7 Syr 2,8; Mt 23,34

ZADANIA UCZNIW 113Wy jestecie sol ziemi. Lecz jeli sl straci swoj waciwo, czym si j posoli? Nie nadaje si do niczego, chyba tylko na wyrzucenie i podeptanie przez ludzi.

214Wy jestecie wiatem dla wiata. Nie moe si ukry miasto pooone na grze. 315Nie zapala si te lampy po to, by j schowa pod garncem, lecz stawia si j na wieczniku, eby wiecia wszystkim, ktrzy s w domu.

416Tak te niech wieci wasze wiato dla ludzi, aby widzieli wasze dobre czyny i chwalili waszego Ojca, ktry jest w niebie

Zadania uczniw. Jezus wyjania uczniom ich powinnoci, przede wszystkim konieczno dawania wiadectwa. Sl oczyszcza, daje smak, konserwuje, podnosi walory potrawy.

Uczniowie Jezusa s bardzo wartociowi i poyteczni dla wiata, gdy nios w sobie smak"

Jego nauki, potwierdzajc jej moc wasnym yciem. Musz jednak pielgnowa posiane w sobie

sowo Boe, aby nie utraci smaku" - zdolnoci dawania wiadectwa. Miasto pooone na grze

(w. 14) przycigao wzrok, gdy byo widoczne z bardzo daleka zarwno w dzie, jak i w nocy,

gdy zapalay si jego wiata. Uczniowie Jezusa s postawieni porodku wiata jako znak

obecnego ju wrd ludzi krlestwa Boego, nie mog wic uchyla si od wypenienia zadania

wiarygodnych wiadkw. Jezus Chrystus jest wiatoci wiata (J 1,4. 8,12; 9,5); rozwietla

Ewangelia Mateusza

jego mroki swoj Ewangeli ( l Tm 1,10). W tej misji take maj uczestniczy uczniowie Jezusa

- suchacze i gosiciele Ewangelii. Poznanego wiata nie mog zatrzyma dla siebie i ukry, bo

jest ono przeznaczone dla wszystkich ludzi pogronych w mroku.

1 Kp 2,13; Mk 9,50; k 14,34n 2 J 8,12

3 Mk 4,21; k 8,16; 11,33 4 J 3,21; 15,8; 1Kor 10,31

WYPENIENIE PRAWA W JEZUSIE 117Nie sdcie, e przyszedem znie Prawo albo Prorokw3. Przyszedem nie po to, 2aby je znie, ale wypeni. 18Zapewniam was: Dopki ziemia i niebo bd istnie, nie zmieni si w Prawie ani jedna litera

4, ani jedna kreska, a si wszystko speni.

319Kto zniesie choby jedno z najmniejszych przykaza i tak bdzie naucza ludzi, ten bdzie najmniejszy w krlestwie niebieskim. Kto je natomiast wypeni i nauczy

wypenia, ten bdzie wielki w krlestwie niebieskim.

420Dlatego mwi wam: jeli nie bdziecie sprawiedliwsi ni nauczyciele Pisma i faryzeusze, nie wejdziecie do krlestwa niebieskiego.

Wypenienie Prawa w Jezusie. Izraelici odnosili si z niezwykym szacunkiem do Prawa

Mojeszowego. Jezus take powoywa si na autorytet moralny Starego Przymierza i

przypomina, e Prawo jest niezmienne i wiecznie aktualne, gdy pochodzi od Boga i objawia

Jego wol. Zebra On wszystkie przykazania w najwiksze i najwaniejsze prawo: mioci Boga

i czowieka. Nie zamierza znie praw objawionych w ST, lecz je wypeni. Sowo wypeni ma

w tym wypadku potrjne znaczenie: 1) w Jezusie wypeniaj si wszystkie obietnice mesjaskie

zapisane w Prawie i u Prorokw. Objawienie ST byo ukierunkowane na Jezusa, do Niego si

odnosio, ku Niemu zwracao ludzkie serca i w Nim widziao zwieczenie dotychczasowych

dziejw narodu; 2) Jezus przyszed wypeni Prawo, czyli zrealizowa Bo wol zawart w

przykazaniach; 3) wreszcie sowo wypeni oznacza tyle, co uzupeni, udoskonali,

doprowadzi do peni. Bg stopniowo objawia siebie czowiekowi i powoli prowadzi go do

siebie w okresie ST. Ten dugi proces wychowywania czowieka zosta dopeniony przez Jezusa,

ktry najpeniej objawi prawd o Bogu i o czowieku. W konsekwencji Jezus postawi swoim

uczniom wiksze wymagania. Ich sprawiedliwo, tzn. waciwa postawa duchowa, ma si

wyraa w wewntrznym, synowskim i doskonaym posuszestwie woli Boej wyraonej w

Pimie witym.

3) Prawo... Prorokw - tak Izraelici okrelali Objawienie Boe, ktre zostao spisane w ksigach ST.

4) litera - chodzi o najmniejsz liter alfabetu hebrajskiego (Jod).

1 Rz 3,31; 10,4; 13,8-10 2 k 16,17

3 Jk 2,10 4 Flp 3,9

GNIEW I POJEDNANIE 121 Syszelicie, e kiedy powiedziano: Nie popenisz morderstwa,, a kto by dopuci si morderstwa, stanie przed sdem.

222A Ja wam mwi, e kady, kto si gniewa na swego brata, bdzie osdzony. A kto powie bratu: Gupcze, stanie przed Wysok Rad. A jeli mu powie: Durniu,

skazany zostanie na ogie potpienia5.

323Jeeli wic przyniesiesz swoj ofiar na otarz i przypomnisz sobie, e twj brat ma co przeciwko tobie, 24zostaw przed otarzem ofiar i najpierw id pojedna si z bratem. Potem wr i z ofiar.

425Pogd si ze swoim przeciwnikiem szybko, pki jeszcze jeste z nim w drodze. Bo przeciwnik moe ci wyda sdziemu, a sdzia stranikowi, i zostaniesz zamknity w

Ewangelia Mateusza

wizieniu. 26Zapewniam ci: Nie wyjdziesz stamtd, dopki nie oddasz ostatniego grosza.

Gniew i pojednanie. Uczniowie Jezusa powinni by bardziej doskonali ni najgorliwsi wyznawcy Prawa Mojeszowego, czyli faryzeusze i nauczyciele Pisma. Gorliwo ta ma

ujawnia si w yciu, dlatego Jezus przywoa przykazania Dekalogu - podstawowej normy

postpowania czowieka. Nastpnych sze wypowiedzi Jezusa nie jest polemik z

obowizujcym Prawem Boym, ale jego interpretacj w wietle przykazania mioci. Jezus nie

znis Dekalogu, ale z pozycji prawodawcy (zob. Wprowadzenie) odczyta go na nowo,

stawiajc swoim uczniom wysze wymagania. Przykazanie: Nie popenisz morderstwa Jezus

rozszerzy o gniew i sown obraz bliniego. Przekroczeniem prawa mioci jest take brak

pojednania, pielgnowanie w sobie urazy czy niechci do kogo. Bez mioci bliniego adna

ofiara nie bdzie skuteczna, czyli nie nastpi odpuszczenie grzechw. Sd Boy bdzie

dochodzi prawa bliniego do mioci. Nie znajdzie na nim aski ten, kto nie chcia naprawi

wyrzdzonej przez siebie krzywdy.

5) ogie potpienia - dos. ogie Gehenny (hebr. Ge-Hinnom - 'dolina Hinnom'), ktra pierwotnie bya nazw wwozu znajdujcego si w pobliu Jerozolimy. Staa si miejscem

przekltym od czasw, gdy na cze pogaskiego bstwa Molocha palono tam w ofierze ludzi,

najczciej dzieci (Jr 7,31n). W czasach NT w wwozie tym istniao pene smrodu i robactwa

wysypisko, na ktrym palono mieci z caej Jerozolimy. Z czasem Gehenna, jako miejsce

nieczyste, staa si symbolem pieka, przeklestwa i wiecznego potpienia.

1 Wj 20,13; 21,12; Pwt 5,17 2 Jk 1,19n

3 Mk 11,25 4 k 12,58n

CUDZOSTWO I ROZWD 127Syszelicie, e powiedziano: Nie dopucisz si cudzostwa6. 28A Ja wam mwi: Kady, kto podliwie przyglda si kobiecie, ju w swoim sercu popeni cudzostwo.

229Jeli twoje prawe7 oko prowadzi ci do upadku, wyup je i odrzu od siebie. Lepiej jest dla ciebie, gdy stracisz cz twego ciaa, ni gdyby cae ciao miao by wyrzucone

na potpienie8. 30Jeli twoja prawa rka prowadzi ci do upadku, odetnij j i odrzu

od siebie. Lepiej jest dla ciebie, gdy stracisz cz twego ciaa, ni gdyby cae ciao miao

3i na potpienie. 31Powiedziano te: Kto oddaa swoj on, niech jej wrczy 4dokument rozwodu". 32A Ja wam mwi: Kady, kto porzuca swoj on - poza przypadkiem nierzdu - naraa j na cudzostwo, i kady, kto oeniby si z

rozwiedzion, czyni z niej cudzoonic9.

Cudzostwo i rozwd. Interpretujc szste przykazanie Dekalogu, Jezus zwraca uwag przede wszystkim na wntrze czowieka. Nie tylko bowiem cudzostwo, ale take podliwe patrzenie

na kogo amie prawa drugiej osoby. Jezus zwraca uwag na intencje czowieka, mwi o

wewntrznej przemianie, ktra ma owocowa postpowaniem czystym, tzn. penym mioci

bliniego. Troska o wewntrzn czysto wymaga radykalnych postaw. Jezus mwi o tym,

uywajc umylnej przesady w obrazach pozbycia si oka, rki, nogi. Wskazuje natomiast na

konieczno zdecydowanej obrony wyszych wartoci i radykalnego przeciwstawienia si

natarczywej pokusie. Przykazanie: Nie dopucisz si cudzostwa dotyczy take sprawy

rozwodu. W czasach Jezusa kobieta nie moga wystpi z inicjatyw rozwodu i nie moga

opuci ma. Nie bya rwnoprawnym partnerem w zwizku maeskim, lecz stanowia

wasno mczyzny, ktry mg odesa on nawet z bahego powodu (Mt 19,9+). Jezus

przeciwstawi si temu porzdkowi. Swoim boskim autorytetem stwierdzi nierozerwalno

maestwa (Mt 19,1-9+). Udoskonali wic Prawo Mojeszowe, ktre dopuszczao rozwd.

Jezus podkreli, e rozwd jest zaprzeczeniem Boego zamysu maestwa. Nowy zwizek po

Ewangelia Mateusza

rozwodzie jest w rzeczywistoci zdrad maesk. Rozwiedzeni maonkowie naraeni s wic

na grzech ciki. Ogoszona przez Chrystusa nierozerwalno maestwa jest take obron

kobiety, ktra odtd nie moe ju by odesana tylko dlatego, e przestaa si podoba mowi.

Wyjtek nierzdu", o ktrym mwi Jezus, dotyczy dosownie prostytuowania si. Sowa te

odnoszono rwnie do maestwa midzy krewnymi. Staroytni chrzecijanie widzieli tu

wskazwk co do separacji maonkw. Prawosawni i protestanci uwaaj, e nierzd znaczy to

samo, co cudzostwo, dlatego usprawiedliwiaj rozwody.

6) Zakaz cudzostwa odnosi si w Dekalogu przede wszystkim do stosunku seksualnego mczyzny i zamnej kobiety, a take w ogle rozpusty. Wspycie z czyj on rozbija u

samych podstaw wi maesk i rodzinn, dlatego czyn ten ciga na cudzoonikw

szczeglny gniew Boga.

7) prawe - te czci ciaa uwaane byy za cenniejsze i bardziej potrzebne ni ich lewe odpowiedniki.

8) potpienie - zob. Mt 5,22+. 9) Kobieta porzucona przez mczyzn bya pozbawiona jakichkolwiek rodkw utrzymania, dlatego sytuacja yciowa zmuszaa j do zwizania si z innym mczyzn.

1 Wj 20,14; Pwt 5,18 2 Mt 18,8n 3 Pwt 24,1

4 Mt 19,9+; Mk 10,11n; k 16,18; 1Kor 7,10n

O PRZYSIDZE 133Syszelicie, e kiedy powiedziano: Nie przysigaj faszywie, ale bd wierny przysigom zoonym Panu.

234A Ja wam mwi: Wcale nie przysigajcie. Ani na niebo, poniewa jest tronem Boga; 35ani na ziemi, bo jest podnkiem Jego stp; ani na Jerozolim, gdy jest miastem wielkiego Krla. 36Nie przysigaj te na swoj gow, bo nawet jednego wosa nie moesz uczyni biaym lub czarnym.

337Niech wasza mowa bdzie: tak - tak, nie - nie, a wszystko ponad to - pochodzi od Zego. O przysidze. ST zakazywa skadania faszywej przysigi, kiedy to czowiek z pen wiadomoci wasnego kamstwa przywouje Boga na wiadka. Wiksze wymaganie stawiane

uczniom przez Jezusa oznacza w tym wypadku cakowity zakaz skadania przysigi. Poniewa

ydom nie byo wolno wymawia imienia Boego, uywali formu zastpczych: przysigali na

niebo i ziemi, na Jerozolim, na wasn gow. Jezus jednak wyjani, e wszystkie przysigi

ostatecznie odwouj si do Boga, gdy te wartoci, na ktre przysigano, i tak s Jego darem.

Jezus zaleci unikanie skadania przysigi, gdy zazwyczaj nie jest ona konieczna do osignicia

dobrych celw. Przysig wymylono dla wzmocnienia ludzkiego sowa, ktre utracio swoj

warto. Chrystus zaproponowa inn drog: prawdomwno. Nic tak nie wzmacnia wartoci

sowa, jak stojca za nim prawda. Dlatego chcia On, aby nasza mowa bya rzetelna, tj. oparta na

prawdzie i prosta, bez zbdnych zawioci. Ukrywanie prawdy w potoku sw, podobnie jak

kamstwo, pochodzi od szatana.

1 Wj 20,7; Lb 30,3; Kp 19,12; Pwt 23,22 2 Jk 5,12 3 Jk 5,12

1PRAWO ODWETU 238Syszelicie, e powiedziano: Oko za oko, zb za zb. 339A Ja wam mwi: Nie zwalczajcie za zem, lecz jeli ci kto uderzy w prawy policzek, nadstaw mu i drugi

10.

Ewangelia Mateusza

440A temu, kto chce si z tob procesowa o tunik, oddaj11 take paszcz. 541 Jeli ci kto zmusza, eby szed z nim tysic krokw, id z nim dwa tysice. 42Daj temu, kto ci prosi, i nie odmawiaj temu, kto chce od ciebie poyczy. Prawo odwetu. Prawo odwetu: Oko za oko, zb za zb, rka za rk (Wj 21,24n) nie pozwalao na dowolne zadawanie gwatu i zemst nieproporcjonaln do krzywdy (Rdz 4,24), lecz

kontrolowao je i ograniczao, aby zachowa pokj. Taki kodeks postpowania mia odstraszy

agresora: jak krzywd planowa, takiej musia spodziewa si kary (Kp 24, 20n). Ucze

Chrystusa powinien jednak pooy kres zu bez stosowania prawa odwetu, ale przyjmujc

niesprawiedliwo i przymus jak Jezus, ktremu obca bya zemsta (1P 2,21-23; 3,14.18). Przez

denie do nawrcenia bliniego, nawet za cen rezygnacji ze swoich susznych praw i przez

pragnienie dobra drugiej osoby, ucze Chrystusa wypenia przykazanie mioci, take w

stosunku do nieprzyjaci (w. 44). Nie wolno mu odpowiada nienawici na nienawi

(k 6,28; Rz 12,14.21; 1P 3,9), ma jednak prawo do godnej obrony (J 18,23) i zwalczania za w

wiecie.

10) Jest to pouczenie rozmylnie przesadne i obrazowe. Oznacza, e lepiej ustpi, ni si mci. 11) tunik - by to zazwyczaj dugi ubir, noszony bezporednio na ciele; mg by z rkawami lub bez; uywano te do niego paska.

1 k 6,29n 2 Wj 21,24; Kpl 24,20; Pwt 19,21 3 k 6,29

4 Rz 12,19-21 5 k 6,30

1MIO NIEPRZYJACI 243Syszelicie, e powiedziano: Bdziesz miowa swego bliniego a nieprzyjaciela bdziesz nienawidzi.

344A Ja wam mwi: Miujcie waszych nieprzyjaci i mdlcie si za waszych przeladowcw, 45abycie byli synami waszego Ojca, ktry jest w niebie. On sprawia, e soce wschodzi dla zych i dobrych i zsya deszcz dla sprawiedliwych i

niesprawiedliwych. 46Jeli bowiem miujecie tylko tych, ktrzy was miuj, jakiej zapaty moecie si spodziewa? Czy i celnicy tego nie czyni? 47I jeli pozdrawiacie tylko swoich bliskich, to c szczeglnego czynicie? Czy i poganie tak nie postpuj?

448Bdcie wic tak doskonali, jak doskonay jest wasz Ojciec Niebieski. Mio nieprzyjaci. Ucze Jezusa, ktry ksztatuje swoje ycie zgodnie z Jego nauk, musi

liczy si ze sprzeciwem ludzi, odrzucajcych takie pogldy i postawy (J 15,20). Nawet oni

jednak s blinimi, ktrym jestemy duni mio (Rz 13,8). Jezus uzasadni potrzeb mioci

nieprzyjaci dwoma argumentami. Pierwszy ma charakter religijny (Kp 19,18). Jest to

wezwanie do naladowania Boga, ktrego mio dotyczy wszystkich ludzi bez wyjtku. Drugi

argument jest bardziej oglny. W mioci nie mona stosowa regu handlowych, czyli miowa

tylko tych, ktrzy s godni naszej mioci lub sobie na ni zasuyli. Odpaca dobrem za zo jest

czym boskim, godnym dzieci Ojca, ktry jest w niebie. Mio nieprzyjaci jest trudna, ale

moliwa. Potrzeba jednak gbszego rozumienia mioci w ogle. Nie chodzi bowiem tylko o

uczucie. Kocha nieprzyjaciela oznacza chcie dla niego dobra, rezygnujc z pragnienia zemsty.

1 k 6,27n.31-36 2 Kp 19,18

3 k 6,27-36; 23,24; Dz 7,60; Rz 12,20 4 Kp 11,44; 19,2; Jk 1,4

Ewangelia Mateusza

6

JAMUNA 11Starajcie si dobrych uczynkw nie spenia na pokaz, po to, by was ludzie podziwiali, bo wtedy nie otrzymacie zapaty od waszego Ojca, ktry jest w niebie. 2Gdy wic wspierasz

1 potrzebujcego, nie trb o tym przed sob. Tak bowiem robi obudnicy w

synagogach i na ulicach, aby ich ludzie chwalili. Zapewniam was: Oni ju otrzymuj

swoj zapat. 3Gdy ty wspierasz potrzebujcego, niech nie wie twoja lewa rka, co 2czyni prawa, 4aby twj czyn pozosta w ukryciu. A twj Ojciec, ktry widzi take to, co ukryte, nagrodzi ciebie.

Jamuna. Jezus rozwija myl o tym, co znaczy by czowiekiem czystego serca, mie prawe

intencje. Rozpoczyna od krytyki penienia praktyk religijnych na pokaz". Wedug Niego

szukanie ziemskiego wynagrodzenia oznacza rezygnacj z nagrody Ojca niebieskiego. Czyn

miosierdzia peniony w tym celu, aby go widzieli inni, ma warto wycznie w oczach ludzi.

Nie chodzi o zachowanie absolutnej tajemnicy, ale o czyste intencje: synowskie posuszestwo

Bogu oraz mio bliniego. Bg bowiem ocenia czyn, patrzc na serce. Ucze Chrystusa ma y

w ukryciu, tzn. pielgnowa w sobie postaw otwartoci na Boga, z ktrej wypywa otwarto na

drugiego czowieka. Czyny mioci nie musz by widziane i doceniane przez ludzi. Ich warto

zna Bg, ktry widzi w ukryciu. On je nagrodzi.

1) wspierasz - chodzi o czyny mioci wzgldem bliniego zwane tradycyjnie jamun, jednak w znaczeniu szerszym ni tylko wsparcie pienine. W tradycji biblijnej jamuna jest wyliczana

jako dobry uczynek czsto razem z modlitw i postem (np. Tb 1,16n; 4,7-11; 12,8). Izraelita przy

rnych okazjach byt zobowizany do okazywania miosierdzia poprzez konkretny czyn lub

pomoc pienin.

1 Mt 23,5; k 16,14n 2 Ps 139,2n

MODLITWA 5Gdy si modlicie, nie postpujcie jak obudnicy. Oni modl si chtnie w synagogach i miejscach publicznych, aby zwrci na siebie uwag. Zapewniam was: Oni ju

otrzymuj swoj zapat. 6Gdy ty si modlisz, wejd do swego mieszkania, zamknij za sob drzwi i mdl si do Ojca, ktry jest w ukryciu. A twj Ojciec, ktry widzi take to,

co ukryte, nagrodzi ciebie.

17Gdy si modlicie, nie mwcie wielu sw jak poganie. Wydaje si im, e dziki gadulstwu bd wysuchani. 8Nie naladujcie ich, gdy wasz Ojciec wie, czego potrzebujecie, zanim Go poprosicie.

Modlitwa. W czasach Jezusa Izraelici modlili si publicznie i prywatnie, w wityni i w synagogach, w miejscach publicznych i w domach. Modlitwa towarzyszya ydom kilkakrotnie

w cigu dnia. Modlcy si przyjmowali postaw stojc, czsto wznosili rce, kaniali si

gboko, padali na klczki, a nawet na twarz. Jezus nie krytykowa formy ani miejsca modlitwy,

lecz przestrzega przed hipokryzj, tj. modlitw nieszczer, bo odmawian dla pokazania wasnej

pobonoci. Obuda nie polega wic na tym, e kto modli si publicznie czy dugo, ale na tym,

e czyni to z faszywych pobudek, na pokaz". Warto modlitwy zaley od bezporedniego

kontaktu z Bogiem, od pragnienia spotkania si z Nim i uczczenia Go. Jezus przypomnia take

drug cech modlitwy, tzn. wiar i zaufanie modlcego si, e Bg Ojciec zna potrzeby ludzi i

pragnie im pomc. Nie trzeba wic niczego na Nim wymusza, ale zaufa, e wysucha

modlitwy, dajc proszcemu lask najbardziej konieczn.

Ewangelia Mateusza

1 Koh 5,1

1MODLITWA PASKA 9Dlatego wy tak si mdlcie: Ojcze nasz, ktry jeste w niebie,

2niech bdzie uwicone Twoje imi2.

10Niech przyjdzie Twoje krlestwo, 3niech si spenia Twoja wola,

jak w niebie, tak i na ziemi.

411Chleba naszego powszedniego daj nam dzisiaj. 512I daruj nam nasze winy, jak i my darowalimy naszym winowajcom

3.

613I nie dopuszczaj do nas pokusy4, ale nas wybaw od zego

5.

714Jeli bowiem darujecie ludziom ich przewinienia, to rwnie i wam daruje Ojciec Niebieski. 15Lecz jeli nie darujecie ludziom, to i wasz Ojciec nie daruje wam przewinie.

Modlitwa Paska. Jezus, uczc nas Modlitwy Paskiej, da nam prawo do budowania

serdecznej, a nawet poufaej relacji z Bogiem, naszym Ojcem. Zaimek nasz wskazuje na

zaoon przez Jezusa wsplnot. Do Ojca modli si caa spoeczno - Koci, nie tylko

poszczeglni wyznawcy. Bg Ojciec nie przestaje by wielkim i wszechmocnym Panem. Jest w

niebie, czyli panuje nad caym wszechwiatem. W postawie czowieka nie moe wic zabrakn

szacunku ani synowskiego posuszestwa. Trzy pierwsze proby Modlitwy Paskiej odnosz si

do Boga. Uwicenie imienia Boego zaley przede wszystkim od samego Boga (Ez 36,23-28),

dlatego wsplnota chrzecijaska prosi Go, aby w dziejach ludzkoci sam ujawnia swoj

wszechmoc, pikno, nieskoczono... Czowiek uwica imi Boga. gdy wasnym witym

yciem objawia Jego doskonao. Druga proba wyraa wczenie si chrzecijan w Jezusow

misj ustanowienia i ogoszenia krlestwa Boego wrd ludzi i w nich: w ludzkich mylach,

woli i w postpowaniu. Modlc si o wypenienie Boej woli, prosimy, aby sam Bg zrealizowa

to, co zamierzy, oraz aby ludzie byli Jego woli posuszni. Wola Boa dotyczy wszystkich i

prowadzi kadego czowieka do zbawienia (J 6,39n). Kolejne proby dotycz zaspokojenia

potrzeb czowieka. Chleb powszedni moe oznacza: chleb konieczny do codziennego ycia

biologicznego lub chleb niebieski, czyli chleb uczty czasw ostatecznych (Mt 8,11-12;

Mk 14,25; k 14,15; 22,30) Istotn potrzeb kadego czowieka jest pokj pyncy z sumienia

wolnego od grzechw. Z prob o odpuszczenie win zwracamy si do Boga, bo tylko On ma

moc gadzenia grzechw. Bg chtnie wysuchuje takiej modlitwy i przebacza, lecz Jego

przebaczenie jest uzalenione od tego, czy grzesznik okaza miosierdzie tym, ktrzy wyrzdzili

mu krzywd. Szsta proba Modlitwy Paskiej moe sugerowa, e pokusy pochodz od Boga.

Tymczasem nie Bg, lecz szatan jest ich twrc (Jk 1,13), na co wskazuje druga cz tej proby

(wybaw nas od zego). Bg dopuszcza pokus, aby wyprbowa wiar czowieka, a nie, aby go

pogry w grzechu (1Kor 10,13). Sowo zy moe oznacza zo w znaczeniu moralnym (grzech)

lub fizycznym, albo Zego, czyli szatana. Prosimy wic, aby Bg chroni nas przed atakami

kusiciela i cakowicie uwolni nas od niego.

2) Twoje imi - tradycyjne okrelenie biblijne; oznacza samego Boga (zob. Sownik). 3) Werset ten brzmi dos. daruj nam nasze dugi... dunikom. Prawd o zadueniu czowieka wobec Boga Jezus obrazuje w dalszej czci Ewangelii, wygaszajc przypowie o

nielitociwym duniku(Mt 18,23-35; por. Kol 2,14+). Jako stworzenia oraz dzieci Boga

jestemy zobowizani do wielbienia Go i suenia Mu. Dlatego najmniejsze uchybienie w tym

wzgldzie czyni nas dunikami Stwrcy. Najwikszy dug czowiek zaciga u Boga przez

Ewangelia Mateusza

grzech. W Ewangelii wedug w. ukasza Modlitwa Paska wprost zawiera prob o

odpuszczenie grzechw (k 11,4).

4) pokusy - uyty tu gr. rzeczownik oznacza take prb i dowiadczenie (k 11,4+). Jezus uczy nas modlitwy, ktr w obliczu swojej Mki sam zanosi do Ojca (Mt 26,39.42). Prosi o

wybawienie od czekajcego Go za, lecz przyj wol Ojca, poddajc si prbie, i odnis pene

zwycistwo. Zdanie mona przetumaczy rwnie: Nie wystawiaj nas na prb.

5) Niektre pniejsze rkopisy dodaj na kocu Modlitwy Paskiej sowa: Poniewa Twoje jest krlestwo i moc, i chwaa na wieki wiekw. Amen.

1 k 11,2-4 2 J 17,6.26 3 Mt 26,39.42 4 Prz 30,8n; J 6,32.35

5 Mt 18,21-35; Rz 13,8; 15,27; Ef 4,32 6 J 17,11.15; 2Tes 3,3 7 Syr 28,1-5; Mt 5,7; Mk 11,25

POST 16Gdy pocicie, nie bdcie pospni jak obudnicy, ktrzy ponurym wygldem chc ludziom pokaza, e poszcz. Zapewniam was: Oni ju otrzymuj swoj zapat.

17Gdy ty pocisz, nama gow olejkiem i umyj twarz, 18aby nie ludzie widzieli, e pocisz, tylko twj Ojciec, ktry jest w ukryciu. A twj Ojciec, ktry widzi take to, co

ukryte, nagrodzi ciebie.

Post. cisy post obowizywa Izraelitw tylko raz w roku, w Dzie Pojednania. Zwyczajowo pocili jednak take w inne dni, i to z rnych powodw: dla umartwienia, aby si oczyci,

przebaga Boga za grzechy, aby okaza aob, wyprosi jak ask lub dla wyraenia pokory

i poddastwa wzgldem Boga. Wedug Pisma witego poci to upokorzy si przed Stwrc,

okaza swoj zaleno od Niego. Jezus przywrci powszechnej praktyce postu waciw

motywacj. Nie bya bowiem pozbawiona ryzyka formalizmu, potpianego ju przez prorokw

(Am 5,21; Jr 14,12), czy te ryzyka pychy i pewnej ostentacji. Kolejny raz zwrci wic uwag

na intencj wszystkiego, co si robi, zwaszcza praktyk religijnych. Tylko post wynikajcy z

czystej intencji, a nie dla szukania rozgosu, podoba si Bogu. Post podejmowany ku chwale

Boej nie powinien wiza si z mniejsz ni zwykle trosk o swj wygld zewntrzny.

Uczniowie Jezusa podczas postu maj zachowa pogod ducha. Ponadto post musi czy si z

praktykowaniem mioci bliniego i poszukiwaniem sprawiedliwoci (Iz 58,2-11).

1DOBRA NIEPRZEMIJAJCE 219Nie gromadcie sobie skarbw na ziemi, gdzie mole i rdza niszcz i gdzie zodzieje 3wamuj si i kradn. 20Gromadcie sobie natomiast skarby w niebie, gdzie mole ani rdza nie niszcz i gdzie zodzieje nie wamuj si i nie kradn.

21Bo gdzie jest twj skarb, tam bdzie te twoje serce. Dobra nieprzemijajce. Jezus domaga si od swoich uczniw uznania prawdy o rzeczywistej

wartoci i przeznaczeniu dbr materialnych. Wszelkie dobra ziemskie, tak cenione i strzeone

przez ludzi, zagroone s dziaaniem moli, rdzy czy zodziei, a wic nie s trwae. Gromadzenie

bogactw na ziemi nie zabezpiecza przyszoci w sposb pewny, dlatego nie daje ludziom pokoju.

Dopiero zdobywanie skarbw, ktre maj warto w oczach Boych daje uzasadnion nadziej

wiecznego szczcia. Ludzkie serce przywizuje si do tego, co uwaa za cenne. Ten, kto

pokona pokus bogactwa, umieci swe serce tam, gdzie znajduje si prawdziwy skarb, czyli u

Ojca (k 12,21).

1 k 12,33n 2 Mt 19,21 3 Hi 2,24-26

Ewangelia Mateusza

1WEWNTRZNE WIATO 22Oko jest lamp ciaa. Jeli wic twoje oko jest dobre, cae twoje ciao jest w wiatoci. 23A jeli twoje oko jest ze, cae twoje ciao jest w ciemnoci. Jeli wic wiato w tobie jest ciemnoci, jake wielka to ciemno.

Wewntrzne wiato. Czowiek potrzebuje wiata duchowego, aby mg rozeznawa dobro i

zo oraz waciwie kierowa swoim postpowaniem. W NT wiatem jest Jezus i Jego nauka

(J 8,12). Dziki temu wewntrzne oko czowieka widzi i waciwie ocenia rzeczywisto.

Istnieje w czowieku wewntrzny organ", ktry potrafi rozezna prawdziwe dobro i nakoni

wol do pjcia za nim. To sumienie, waciwie uksztatowane przez sowo Chrystusa. Naley

jednak je troskliwie strzec od zego wpywu, gdy jest delikatne i moe ulec znieksztaceniu.

1k 11,34-36

1BG ALBO BOGACTWO 224Nikt nie moe suy dwm panom, gdy albo jednego bdzie nienawidzi, a drugiego miowa, albo jednemu bdzie oddany, a drugiego zlekceway. Nie moecie suy Bogu

i mamonie6.

Bg albo bogactwo. Dwch panw nie moe mie wsplnego niewolnika. Ich interesy s

bowiem zwykle rne, a niewolnik ma odda wszystkie swoje siy na sub swemu panu. Bg

domaga si od czowieka cakowitego oddania. Dlatego powan przeszkod s dobra doczesne,

ktre staj si bokami. Konkuruj one z Bogiem o serce czowieka i czsto wygrywaj, stajc

si sensem i celem ludzkiego ycia. Czowiek bowiem szybko uzalenia si od dbr

materialnych, nazwanych tutaj mamon. Nie mona jednak ustawi obok siebie dwch wartoci

jako najwyszych: Boga i dbr doczesnych.

6) mamonie - aramejskie sowo mamona oznacza 'bogactwo', 'przepych'; personifikowana moc pienidza. W nauczaniu Jezusa to symbol nadmiernej troski o dobra materialne (k 16,9-13),

ktrych gromadzenie moe sta si celem samym w sobie, najwysz wartoci i obsesj

zamykajc czowieka na Boga i wartoci duchowe.

1 k 16,13 2 Mt 19, 21-26

1ZAUFA BOGU 25Dlatego mwi wam: Nie martwcie si o swoje ycie - o to, co bdziecie je i pi; ani o swoje ciao - o to, w co bdziecie si ubiera. Czy ycie nie jest waniejsze od

pokarmu, a ciao od odziey? 26Przyjrzyjcie si ptakom: nie siej ani nie zbieraj plonw i nie gromadz ich w spichlerzach, a wasz Ojciec Niebieski je karmi. Czy wy nie

jestecie od nich waniejsi? 27Czy kto z was zamartwiajc si moe przeduy swoje ycie choby o chwil? 28Dlaczego martwicie si o odzie? Popatrzcie na polne kwiaty, jak rosn - nie pracuj ani nie przd.

229A mwi wam, e nawet Salomon w caym swym przepychu nie by tak ubrany jak jeden z nich. 30Jeli wic poln traw, ktra dzisiaj jest, a jutro zostanie spalona, Bg tak ubiera, to czy nie tym bardziej was, ludzie sabej wiary? 31Nie martwcie si wic i nie mwcie: Co bdziemy jedli? Albo: Co bdziemy pili? Albo: W co si

ubierzemy?. 320 to wszystko zabiegaj poganie. Przecie wasz Ojciec Niebieski wie, e tego wszystkiego potrzebujecie. 33Szukajcie najpierw krlestwa Boego i jego sprawiedliwoci, a wszystko inne bdzie wam dodane. 34Nie martwcie si o jutro, bo dzie jutrzejszy zatroszczy si o siebie. Kady dzie ma dosy swoich kopotw.

Ewangelia Mateusza

Zaufa Bogu. Kiedy troska o rzeczy ziemskie zaprzta zbytnio uwag czowieka, odrywa go od

spraw istotnych dla ycia. Moe ona nawet przybra form chorobliwej skonnoci cigego

zabezpieczania si. Jezus podaje rodek, ktry chroni przed takim niebezpieczestwem i uwalnia

z niewoli rzeczy. Jest nim ufno zoona w Bogu Ojcu. On nie przestaje troszczy si o to, co

stworzy. Opatrzno Boa, powoujc do istnienia ptaki i kwiaty polne, wzia na siebie trosk o

zapewnienie im egzystencji. Czowiek wart jest w oczach Boga wicej ni zwierzta czy roliny,

tym bardziej wic cieszy si Jego nieustann opiek; nie jest pozostawiony wasnemu losowi.

Zbyt wielka troska o wszystko, co dotyczy doczesnego utrzymania, jest wyrazem mae, czyli

sabej wiary. Obecno godu na ziemi nie zaprzecza Boej opatrznoci, ale jest wezwaniem do

oparcia relacji midzyludzkich na sprawiedliwoci i braterskiej mioci. Ziemia jest bowiem w

stanie wyywi swoich mieszkacw.

1 k 12,22-31 2 1Krl 10,1-29

7

1POWCIGLIWO W SDZENIU 21Nie osdzajcie, abycie nie byli osdzeni. 32W jaki bowiem sposb sami osdzacie, tak i was osdz. Jak miar mierzycie, tak i wam odmierz.

43Dlaczego widzisz drzazg w oku swego brata, a w swoim oku nie dostrzegasz belki? 4Albo jak moesz powiedzie swemu bratu: Pozwl, e wyjm drzazg z twojego oka, gdy ty sam masz w swoim oku belk? 5Obudniku! Wyjmij najpierw belk z wasnego oka, a wtedy przejrzysz i bdziesz mg wyj drzazg z oka twojego brata.

56Nie dawajcie psom tego, co wite, i nie rzucajcie pere przed winie, boje podepcz, a potem rzuc si, aby was rozszarpa.

Powcigliwo w sdzeniu. Jezus podaje dwa uzasadnienia tego, e naley unika osdzania

blinich. Po pierwsze, ten, kto osdza innych, sam bdzie kiedy skazany przez Boga. Kto na

ziemi nie bdzie osdza brata, lecz wspaniaomylnie mu wybaczy, kiedy, zamiast sdu wedug

prawa i sprawiedliwoci, dowiadczy Boego miosierdzia. Drugie uzasadnienie dotyczy

sytuacji, gdy obudnik chce korygowa bdy innych. Wydaje w ten sposb osd o blinim,

e jest on kim gorszym. Ucze Jezusa musi najpierw uzna prawd o sobie, aby upomnienia

kierowane do innych byy uprawnione i odniosy podany skutek. Nie mona przymyka oczu

na bdy bliniego, ale te nie naley skpi cierpliwoci, wyrozumiaoci i przebaczenia

(Mt 18,23-35). Wypowied Jezusa koczy si zaskakujc przenoni. Wspomniane zwierzta

(psy, winie) uchodziy w narodzie izraelskim za nieczyste. Werset ten stanowi wic

upomnienie, aby nauk Jezusa gosi z roztropnoci i nalenym dla niej szacunkiem.

1 k 6,37-38.41n 2 Rz 2,1n; 1Krl 4,5 3 Mk 4,24

4 J 8,7 5 Prz 23,9; Syr 22,9n

1WYTRWAO W MODLITWIE 27Procie a otrzymacie, szukajcie a znajdziecie, pukajcie a otworz wam. 38Kady bowiem, kto prosi, otrzymuje; kto szuka, znajduje; a temu, kto puka, otwieraj. 9Czy jest wrd was kto taki, kto swojemu synowi, proszcemu o chleb, poda kamie? 10Albo gdy poprosi o ryb, czy poda mu wa?

Ewangelia Mateusza

411Jeli wic wy, cho li jestecie, umiecie dawa dobre dary swoim dzieciom, to tym bardziej wasz Ojciec, ktry jest w niebie, da to, co dobre, tym, ktrzy Go prosz.

Wytrwao w modlitwie. W tej wypowiedzi Jezusa pojawiaj si trzy zwroty o podobnej treci.

Czasowniki: szuka i puka zestawione ze sowem prosi su do podkrelenia cech modlitwy -

usilnej i wytrwaej. Powane traktowanie prb dziecka przez ziemskiego ojca daje Jezusowi

argument do uzasadnienia o wiele doskonalszej dobroci Boga. To ona powinna by rdem i

podstaw wytrwaej i penej zaufania modlitwy chrzecijanina. W Chrystusie Jezusie jestemy

dziemi Boymi i nabylimy prawa do nazywania Boga. Abba - Ojcze (Rz 8,15; Ga 4,6). Bg

wysuchuje prb nie dlatego, e chce uwolni si od naszego natrctwa, ale poniewa jest

dobrym Ojcem, co oznacza, e swoj dobroci nieskoczenie przewysza kadego ziemskiego

ojca.

1 k 11,9-13 2 Pwt 4,29

3 Mt 18,19; Mk 11,24; k 18,1-8 4 Jk 1,5.17; 1J 5,14n; 3,22

1ZOTA ZASADA POSTPOWANIA 212Wszystko wic, co chcielibycie, eby wam ludzie czynili, i wy im czycie. Tego bowiem wymaga Prawo i Prorocy

1.

Zota zasada postpowania. Zota regua wspycia z ludmi bya w innej formie znana ju w

ST (Tb 4,15; Syr 31,15), a teraz zostaa potwierdzona przez Jezusa (Mt 19,19). Kady powinien

innym czyni to, czego od nich oczekuje dla siebie. Jest to wskazwka, jak w praktyce

realizowa przykazanie mioci bliniego. To, jakie dobro powinienem okaza innym (Bdziesz

miowa swego bliniego...), poznaj po dobru, ktrego sam pragn i potrzebuj (...jak siebie

samego - Mt 22,39). Mio jest najwaciwszym kontekstem zotej reguy. Nie ma ona wic nic

wsplnego z wyrachowan acisk zasad: do ut des - daj, aby (i mnie) da.

1) Prawo i Prorocy - zob. Mt 5,17+.

1 k 6,31 2 Tb 4,15; Rz 13,8-10

1CIASNA BRAMA 13Wchodcie przez ciasn bram, bo szeroka jest brama i przestronna droga, ktra prowadzi do zguby, i liczni s ci, ktrzy tdy wchodz.

214Jake ciasna jest brama i wska droga, ktra prowadzi do ycia, i jake nieliczni s ci, ktrzy j znajduj!

Ciasna brama. Ucze Chrystusa stoi przed znanym ju ze ST wyborem jednej z dwch drg: ycia i mierci (Pwt 11,26-28; 30,15-20; Ps 1; Jr 21,8). ycie osiga si na drodze wiernoci

Boym przykazaniom; porzucenie ich wiedzie do mierci (Ps 119,29n). Podobny sens ma

metafora ciasnej i szerokiej bramy. Do zbawienia prowadzi tylko ciasna brama. Decydujc si

na krlestwo niebieskie, decydujemy si na trudn drog wiernoci Ewangelii. Uwaga, e wielu

wybiera ycie atwe, a niewielu znajduje suszn drog, nie oznacza, e wielu bdzie

potpionych, a mao zbawionych. Wskazuje raczej na to, e wielu ludzi szybko rezygnuje z trudu

realizacji wymaga stawianych przez Jezusa w Kazaniu na Grze.

1 k 13,23-24 2 Mk 19,24; J 10,9n

1OWOCE ZALE OD DRZEWA

Ewangelia Mateusza

215Strzecie si faszywych prorokw. Przychodz do was w owczej skrze, ale wewntrz s drapienymi wilkami.

316Rozpoznacie ich po owocach. Bo czy zbiera si winogrona z cierniowych krzakw albo figi z ostu?

417Kade dobre drzewo wydaje dobre owoce, a ze drzewo wydaje ze owoce. 18Nie moe dobre drzewo wydawa zych owocw ani ze drzewo wydawa dobrych owocw.

519Kade drzewo, ktre nie wydaje dobrych owocw, jest wycinane i wrzucane w ogie. 20Tak wic rozpoznacie ich po ich owocach. Owoce zale od drzewa. Sowa Jezusa mog odnosi si do ludzi wrogo nastawionych do Jego

dziaalnoci, lecz take tych spord Jego suchaczy, ktrzy le pojli Jego nauk i bdnie

przekazywali j innym. Jezus ostrzega take przed samozwaczymi prorokami, wywodzcymi

si ze wsplnot chrzecijaskich, jak i przed tymi, ktrzy z zewntrz usiuj szkodzi

wierzcym. Regua: owoce s dowodem jakoci drzewa, pozwoli nieomylnie ich rozpozna i

zdemaskowa. Postpowanie faszywych prorokw i skutki ich dziaalnoci wiadcz o ich

intencjach. Podobnie prawdziwego ucznia Jezusa rozpoznaje si po owocach jego ycia.

1 Mt 12,33; k 643n 2 2P 2,1-3 3 Syr 27,6

4 Mt 12,33 5 Mt 3,10; J 15,6

1PRAWDZIWI UCZNIOWIE 221Nie kady, kto mwi do Mnie: Panie2! Panie!, wejdzie do krlestwa niebieskiego, lecz tylko ten, kto peni wol mojego Ojca, ktry jest w niebie.

322W owym dniu wielu powie Mi: Panie! Panie! Czy nie prorokowalimy w imi Twoje? W Twoje imi wyrzucalimy demony i w Twoje imi dokonalimy wielu

niezwykych czynw.

23A wtedy im powiem: Nigdy was nie znaem! Odejdcie ode Mnie wy, ktrzy postpujecie niegodziwie.

Prawdziwi uczniowie. Nie wystarczy deklarowa wiar czy mio do Boga, trzeba potwierdzi je czynami (Jk 2, 14-19+). Samo odwoywanie si do imienia Jezusa i nazywanie Go Panem,

czyli wyznawanie wiary w Niego tylko ustami, nie zapewni zbawienia. Modlitwa nie jest

wypowiadaniem magicznych zakl, ktre automatycznie sprawiaj podane skutki. Uzna

Boga swoim Panem oznacza odda si pod Jego panowanie i y zgodnie z Jego wol.

Niektrzy ludzie otrzymali od Boga charyzmaty, czyli specjalne dary dla dobra wsplnoty

(1Kor 12+). Jezus przypomnia trzy z nich: prorokowanie, czyli dar mwienia o Bogu i

przekazywania prawd wiary, dar egzorcyzmowania, czyli wypdzania zych duchw w imi

Jezusa, oraz dar czynienia cudw, czyli uzdrawiania w imi Chrystusa. Bg udziela

charyzmatw, komu chce; nie mona sobie na nie zasuy. Dlatego nie s one gwarantem

zbawienia osb, ktrym zostay dane. Osoby tak wyrnione nie mog zrezygnowa z troski o

zgodno wasnego ycia z wyznawan wiar. Kto na ziemi zamyka si przed nauk Chrystusa i

nie chce jej realizowa, w czasie sdu zostanie wyczony z mesjaskiej wsplnoty zbawionych.

2) Panie - pierwotna wsplnota chrzecijaska wyznawaa w ten sposb wiar w Chrystusa jako Boga (Mt 22,43+; Rz 10,9).

1 k 6,46; 13,27 2 Iz 29,13 3 Mt 25,11n

1BUDOWANIE NA SKALE

Ewangelia Mateusza

24Kady, kto sucha tych moich sw i wprowadza je w czyn, jest podobny do czowieka rozsdnego, ktry zbudowa dom na skale.

225Spad ulewny deszcz, wezbray rzeki, zerway si silne wiatry i uderzyy w ten dom. Ale on nie run, bo zbudowany by na skale

3.

26Kady, kto sucha tych moich sw, ale nie wprowadza ich w czyn, podobny jest do czowieka gupiego, ktry dom zbudowa na piasku.

327Spad ulewny deszcz, wezbray rzeki, zerway si silne wiatry i uderzyy w ten dom, a on si zawali. A upadek jego by wielki".

428Gdy Jezus" skoczy przemawia, tumy zdumieway si Jego nauk. 29W Jego mowie bya bowiem niezwyka moc, jakiej nie posiadali ich nauczyciele Pisma.

Budowanie na skale. Przypowie o dobrze i le zbudowanym domu stanowi zakoczenie Kazania na Grze. Sowa Jezusa s sowami Boga. Ze wzgldu na ten boski autorytet i ich

znaczenie dla zbawienia naley przyj cae nauczanie Jezusa i wypenia je. Suchanie

Ewangelii ma by pocztkiem przemiany czowieka. Ze suchania rodzi si wiara (Rz 10,17),

ktra wyraa si i realizuje w konkretnych postawach i uczynkach (Jk 2,17-26). Przypowie

nawizuje do warunkw klimatycznych Palestyny i zwyczajw jej mieszkacw. W okresie

zimy czsto wiej tam z zachodu gwatowne wiatry, ktre wywouj nage obfite deszcze. Ulewy

napeniaj suche koryta okresowych potokw (tzw. wadi). Te z kolei czsto wtedy wylewaj,

powodujc niszczce powodzie. Std kady dobry budowniczy w Palestynie wznosi budowl na

solidnym fundamencie, ktry jest wsparty na skale, czyli na trwaym gruncie. Budowniczymi s

wszyscy suchacze nauki Jezusa. On jest dla chrzecijan ska, na ktrej powinni wznosi

fundament swojego duchowego ycia (1Kor 10,4). Atak ywiow to obraz rnych yciowych

dowiadcze i niepowodze, ktre dosigaj czowieka. Szczere praktykowanie i rozwijanie

wyznawanej wiary oraz umacnianie wizi z Bogiem zapewnia konieczn si do przetrwania

rnych nieszcz. Jezus swoim nauczaniem objawi wol Bo w sposb ostateczny. W ten

sposb doskonale wypeni zadanie, jakie w okresie ST penio Prawo Boe. Podziw tumw by

hodem zoonym Jezusowi jako boskiemu nauczycielowi i prawodawcy.

3) na skale - w ST Bg jest czsto nazywany skal (np. Pwt 32,4; 2Sm 22,47; Ps 92,16). Tytu ten podkrela wierno Boga i Jego stao w przymierzu, ktrym zwiza si z czowiekiem.

1 k 6,47-49 2 Prz 10,25; 12,37; 1J 2,17

3 Ez 13,10,14 4 Mk 1,22; k 5,32

8

CUDA JEZUSA OBJAWIAJCE NADEJCIE KRLESTWA BOEGO

1UZDROWIENIE TRDOWATEGO 1Gdy zszed z gry, poda za Nim wielki tum. 2Wtedy podszed do Niego trdowaty, pokoni si i prosi: Panie"! Jeeli zechcesz, moesz mnie oczyci".

3On wycign rk, dotkn go i powiedzia: Chc, bd oczyszczony". I natychmiast zosta oczyszczony z trdu.

24Jezus mu nakaza: Pamitaj, nie mw o tym nikomu, lecz id, poka si kapanowi, 3a na wiadectwo dla nich z ofiar, zgodnie z nakazem Mojesza".

Ewangelia Mateusza

Uzdrowienie trdowatego. Rozdzia smy otwiera narracyjn cz Ewangelii. Mateusz przedstawia w niej czyny Jezusa i ukazuje Go jako lekarza i cudotwrc. Wedug Prawa

(Kp 13 - 14) trd by najwiksz nieczystoci, dlatego wyklucza chorego ze spoecznoci.

Czowiek dotknity trdem musia usun si z wasnej rodziny i grona przyjaci, gdy stanowi

zagroenie dla ich zdrowia i ycia. Stawa si wic czowiekiem marginesu. Trdowaty,

zbliajc si do Jezusa, zama przepisy ST. Uczyni to jednak, kierujc si gbok wiar. Jezus,

uzdrawiajc go, przywrci trdowatego wsplnocie. Uzdrowiony musia jeszcze dopeni

przepisw Prawa: przedstawi si kapanowi, ktry po stwierdzeniu faktu uzdrowienia mia

poleci mu zoenie ofiary (Kp 14,2-20). W ten sposb oficjalnie powiadczano uzdrowienie,

a czowiek, odzyskawszy czysto, mg wrci do spoecznoci. Dla wierzcych pierwotnego

Kocioa trd by przede wszystkim obrazem grzechu i choroby duszy. Dlatego ewangelista

opisuje trd w kategoriach nieczystoci: nie pisze o wyleczeniu, ale o oczyszczeniu. Przykad

trdowatego uwiadamia spoeczne skutki osobistego grzechu, a wic zagroenie dla innych oraz

okaleczenie wsplnoty przez wykluczenie si z niej. S nimi: zagroenie dla moralnego zdrowia

innych wiernych oraz okaleczenie wsplnoty, z ktr grzesznik traci pen wi, godzc si na

grzech.

1 Mk 1,40-44; k 5,12-14 2 Mk 1,34+ 3 Kp 14,1-32

1WIARA SETNIKA 5Gdy wszed do Kafarnaum1, zbliy si do Niego setnik2 i zacz prosi: 6Panie, mj suga ley w domu sparaliowany i bardzo cierpi". 7Powiedzia mu: Przyjd, aby go uzdrowi".

28Wtedy setnik rzek: Panie, nie jestem godny, aby wszed do mojego domu, ale powiedz tylko sowo, a mj suga odzyska zdrowie. 9Bo i ja, chocia sam podlegam wadzy, mam pod sob onierzy. I kiedy mwi jednemu z nich: Id! - on idzie. A

innemu: Przyjd! - on przychodzi. A gdy do sugi mwi: Zrb to! - on robi".

10Gdy Jezus" to usysza, zdziwi si i powiedzia do idcych za Nim: Zapewniam was: U nikogo w Izraelu" nie spotkaem tak wielkiej wiary.

311I dlatego mwi wam: wielu przyjdzie ze wschodu i z zachodu i w krlestwie niebieskim zasid przy stole z Abrahamem, Izaakiem i Jakubem

3. 12A synowie

krlestwa4 zostan wyrzuceni w ciemnoci, na zewntrz. Tam bdzie pacz i zgrzytanie

zbw5. 13Do setnika za powiedzia: Id, niech ci si stanie tak, jak uwierzye". W tej

samej chwili jego suga odzyska zdrowie.

Wiara setnika. Kafarnaum stao si centrum dziaalnoci Jezusa i Jego miastem (Mt 9,1). W tej osadzie rybackiej, ze wzgldu na przebiegajc w pobliu granic, stacjonowa garnizon wojska.

Setnik by bardzo przychylny ydom, gdy zbudowa dla nich synagog (k 7,5). Tematem tego

opowiadania jest jego wiara i pokora wobec Chrystusa. onierz nie prosi o wizyt w swoim

domu. Nie chcia narazi Jezusa na nieprzyjemnoci ze strony rodakw z powodu wizyty w

domu poganina. Sowa oficera wyraaj take wiadomo wasnej grzesznoci. Wiar w moc

sowa Jezusa setnik opiera na wasnym dowiadczeniu karnoci wojskowej. By pewny, e jego

proba spowoduje interwencj Mistrza, ktrego uzdrowicielskie sowo bdzie nieodwoalnym

rozkazem. Chrystus pochwali wiar setnika, a rwnoczenie zapowiedzia wejcie pogan do

krlestwa niebieskiego. Koci wczy wyznanie setnika do liturgii Mszy w. Przed komuni

w. wierni modl si jego sowami, uznajc wasn niegodno i wyznajc wiar w

uzdrowicielsk moc Chrystusa.

1) Kafarnaum - zob. Mt 4,13+. 2) setnik - oficer rzymski dowodzcy oddziaem stu onierzy.

Ewangelia Mateusza

3) W Pimie witym oraz w tradycji judaistycznej szczcie czasw mesjaskich przedstawiano przy pomocy obrazu uczty (np. Iz 25,6-12; 55,ln; por. take Mt 22,1-10; Ap 19,9).

4) synowie krlestwa - ydzi, spadkobiercy Boych obietnic. Skoro jednak odrzucaj Chrystusa, ich dziedzictwo zostanie przekazane innym narodom (poganom). To samo niebezpieczestwo

grozi take chrzecijanom, jeli uznaj, e wybawienie naley si im automatycznie.

5) pacz i zgrzytanie zbw charakterystyczny w Ewangelii wedug w. Mateusza obraz cierpienia potpionych (Mt 13,42.50; 22,13; 24,51; 25,30). W ST wyraa zo grzesznikw na

sprawiedliwych (Hi 16,9; Ps 35,16; 37,12; 112,10). Pacz wyraa rozpacz, a zgrzyt zbw -

wcieko, ktra wyklucza powrt do Boga.

1 k 7,1-10; J 4,46-54 2 Ps 33,9; 107,20 3 k 13,28n

1UZDROWIENIA W DOMU PIOTRA 14Jezus wszed do domu Piotra i zobaczy, e jego teciowa ley w gorczce. 15Dotkn jej rki i gorczka ustpia. A teciowa wstaa i usugiwaa Mu. 16Wieczorem przyprowadzano do Niego wielu optanych. A On sowem wyrzuca ze duchy i uzdrawia wszystkich chorych.

217Tak spenio si sowo przekazane przez proroka Izajasza: On wzi na siebie nasze saboci i dwiga nasze choroby.

Uzdrowienia w domu Piotra. Uzdrowienie teciowej Piotra sprawio, e przybywao wielu chorych z caej okolicy. Opis uzdrowie jest bardzo oglnikowy i uproszczony. Dziki temu

uwaga koncentruje si na Jezusie; na Jego penym mioci stosunku do chorych i potrzebujcych

pomocy oraz na Jego wszechmocy, ktra odsania Jego zbawcz misj. Moc Chrystusa ujawnia

si przede wszystkim w zwycistwie nad mierci, grzechem i zymi duchami. Cudowne

uzdrowienia objawiaj Jego wadz nad szatanem i zapowiadaj ostateczny tryumf Jezusa.

Chorob uwaano za naturalne nastpstwo grzechu (Ps 107,17; J 9,2) i sdzono, e czowiek

chory pozostaje we wadaniu zego ducha. Przywrci choremu zdrowie oznaczao wic uwolni

go spod wadzy szatana. Cytujc proroctwo Izajasza (Iz 53,4), Mateusz ponownie przywouje

zapowiadanego przez proroka Sug Paskiego (Mt 3,13-17+). Proroctwo to wypenia si w

Jezusie od pocztku Jego publicznej dziaalnoci, aby osign swj szczyt w Jego Mce,

mierci i Zmartwychwstaniu.

1 Mk 1,29-34; k 4,38-41 2 Iz 53,4 1POTRZEBA WYRZECZE 18Gdy Jezus" zobaczy gromadzcy si wok Niego tum, poleci przeprawi si na drug stron jeziora. 19Wtedy przyszed do Niego pewien nauczyciel Pisma i powiedzia: Nauczycielu, pjd za Tob, dokdkolwiek si udasz".

220Jezus mu odpowiedzia: Lisy maj nory, a ptaki - gniazda, tylko Syn Czowieczy nie ma gdzie pooy gowy". 21A inny Jego ucze powiedzia: Panie", pozwl mi najpierw pj pogrzeba mojego ojca".

322Ale Jezus odpar: Pjd za Mn, a umarli niech grzebi swoich umarych". Potrzeba wyrzecze. Jezus nie pozostawi wtpliwoci, e bezwzgldnym warunkiem pjcia

za Nim jest wyrzeczenie si wszystkiego: przywizania do bogactwa i dotychczasowego ycia.

Ucze ma dzieli los Mistrza, ktry nie ma przecie staego miejsca zamieszkania. Drugi

rozmwca chcia pj za Jezusem, ale po wypenieniu uczynku miosierdzia wzgldem osoby

zmarej. Pochowanie zmarego ojca byo u ydw uwaane za niezwykle wany obowizek.

Ewangelia Mateusza

Pjcie za Jezusem, a wic przyjcie Jego nauki, jest jednak waniejsze ni dobre uczynki, nawet

wzgldem najbliszych. Najpierw mamy by uczniami Jezusa, za wszystko inne - potem.

1 k 9,57-60 2 2Kor 8,9 3 Mt 10,37

1UCISZENIE BURZY 23Potem wsiad do odzi, a za Nim poszli Jego uczniowie. 24Nagle zerwaa si na jeziorze tak wielka burza, e fale zaleway d. A On spa. 25Zaczli Go budzi i krzyczeli: Panie", ratuj! Giniemy!". 26Odpowiedzia im: Ludzie sabej wiary, czemu si boicie?". Potem wsta, zgromi wichry i jezioro i zapanowaa gboka cisza.

27A ludzie dziwili si i pytali: Kime On jest, e nawet wichry i jezioro s Mu posuszne?".

Uciszenie burzy. d, na ktr ewangelista zwraca uwag, jest obrazem Kocioa w niebezpieczestwie. W sytuacji zagroenia uczniowie zwracaj si do Jezusa, nazywaj Go

Panem (Mt 7,21+) i prosz o ratunek, a dosownie o zbawienie; uciekaj si do Tego, ktry moe

ich zbawi, ocali. Wyrzut, jaki Jezus czyni uczniom, jest bardziej wezwaniem do zastanowienia

si nad kondycj ich wiary ni nagan za jej brak. Saba wiara nie wystarczy do przetrwania

trudnych prb i dowiadcze. Wydarzenie z burz suyo w pierwotnym Kociele pouczeniu, e

wiara w moc Jezusa jest potrzebna i e daje niezbdn si do pokonania yciowych

niebezpieczestw. Posuszestwo Jezusowi i zaufanie do Niego, zwaszcza w chwilach prby,

okazuj si niezawodnie skuteczne.

1 Mk 4,35-41; k 8,22-25

1UZDROWIENIE DWCH OPTANYCH 28Kiedy przyby na drugi brzeg jeziora, do krainy Gadareczykw6, dwaj optani wybiegli Mu naprzeciw z grobw. Byli bardzo niebezpieczni i dlatego nikt nie mia

odwagi tamtdy przechodzi.

229Zaczli oni krzycze: Co mamy z Tob wsplnego, Synu Boy"? Przyszede tu przed czasem, aby nas drczy?". 30A w pobliu pasa si liczna trzoda wi. 31Ze duchy bagay Go: Jeli zamierzasz nas wyrzuci, polij nas w t trzod wi". 32Powiedzia im: Idcie!". Wtedy opuciy ich i weszy w winie, a caa trzoda ruszya po urwistym zboczu w d do jeziora i utona. 33Ci, ktrzy pali winie, uciekli do miasta i tam opowiedzieli o wszystkim, take o tym, co stao si z optanymi.

34Wwczas wszyscy mieszkacy miasta wyszli Jezusowi" naprzeciw, a gdy Go zobaczyli, prosili, eby opuci ich krain.

Uzdrowienie dwch optanych. Jezus po raz pierwszy uda si do pogan, do ktrych take

adresowana bdzie jego Ewangelia (Mt 28,19). Opowiadanie o uzdrowieniu dwch optanych

ilustruje moc sowa Boego i odpowiada na postawione wczeniej pytanie: Kim jest Jezus?

(Mt 8,27). Posuszne s Mu nie tylko ywioy przyrody, ale nawet ze duchy. Dwaj optani

mieszkali w grobach, a wic, zgodnie z przekonaniami ydw, w krlestwie mierci i demonw.

Ludzie, ktrzy tam przebywali, cigali na siebie rytualn nieczysto, tracili wasn osobowo,

a stawali si niewolnikami zych duchw. Dwaj optani przybliyli si do Jezusa, poznali, kim

On jest i uznali Jego moc. Ze duchy wiedziay, e nie maj adnych moliwoci pokonania

Jezusa, wic prosiy o moliwo ucieczki: runy w gbiny wodne, ktre w czasach Jezusa byy

symbolem siedziby szatana. Chrystus objawi si wic jako zwycizca mocy za i panowania

szatana. Cuda Jezusa s znakami Jego panowania, jednak wiadkom cudw nie zapewniaj

zbawienia automatycznie (k 16,27-31). Potrzeba bowiem otwartej postawy czowieka i woli

Ewangelia Mateusza

spotkania si ze Zbawiajcym. Tymczasem przeraeni Gadareczycy bagali Jezusa, aby opuci

ich strony.

6) krainy Gadareczykw - obszar lecy na poudniowo-wschodnim brzegu jeziora Genezaret, wok Gadary, jednego z miast Dekapolu (zob. Sownik). Byy to tereny pogaskie, skoro

hodowano tam winie, zwierzta uwaane przez ydw za nieczyste (Kp 11,7n; Pwt 14,8).

1 Mk 5,1-20; k 8,26-39 2 Mt 4,3

9

1UZDROWIENIE CZOWIEKA SPARALIOWANEGO 1On wsiad do odzi