The turning points of world history

PTE 25 lutego 2013

Emergencja czy ewolucjonizm. Punkty zwrotne, wydarzenia przełomowe, rewolucje itp.

• Co powoduje, że historia toczy się tak a nie inaczej? Na czym należy się oprzeć, żeby stwierdzić, że dane zjawisko albo wydarzenie było przełomowe – przesądziło o dalszym rozwoju w określonym kierunku? Najczęściej wnioskujemy o tym na podstawie wydarzeń intelektualnych, politycznych i militarnych np. przełomowe bitwy czy traktaty jak choćby pokój westfalski czy Kongres Wiedeński .

• Przełomowe wytwory intelektualne. Czy można stwierdzić, że ich autorzy zupełnie inaczej niż vox populi postrzegali rzeczywistość i zaproponowali nowe diametralnie odmienne od dotychczasowych sposoby postępowania?. I tak np. gdy Immmanuel Kant zastanawiał się nad tym jak może doskonalić się społeczeństwo ludzi wolnych w oczywisty sposób zarysowała się odpowiedź, że dzięki dyskusji i analizie krytycznej /Kant 1986/. Oczywiście od dawna wiedziano, że wiece plemienne, narady wojenne i inne uzgodnienia zbiorowe są wartościową formą podejmowania decyzji, ale Kant zdefiniował to w języku nauki i pokazał, w jaki sposób analiza krytyczna przenika rozwój kluczowych dziedzin życia i jak się ma do efektywnego funkcjonowania społeczeństwa ludzi wolnych. Rene Descartes gdy zmieniał epistemologię europejską, odszedł od scholastyki tylko wtedy, gdy stwierdził, że kryterium prawdy to nie zewnętrzny autorytet, ale poprawna logicznie analiza.

• Przełomowe wydarzenia gospodarcze, to niewątpliwie znaczące wynalazki jak np. maszyna parowa, o ile zostaną upowszechnione. A to zależy od tego czy są funkcjonalne w danych warunkach. Jeżeli nie to są odrzucane, np. krosna w Gdańsku.

• Wniosek: Innowacja przełomowa, musi być wkomponowane w już istniejące trajektorie rozwojowe. Jest przełomowa jeżeli stanowi nowy sposób zaspokajania już istniejących potrzeb.

• Przełomy są fragmentami wcześniej ukształtowanych tendencji• W rozwoju jest więcej ewolucji niż emergencji. Naznaczanie punktów zwrotnych ma sens klasyfikacyjny i

poznawczy.•

O metodzie badań współczesnych przemian. Na przykładzie rynku finansowego.

• Gdzie należy szukać przyczyn deregulacji rynków finansowych? W ideologii i predylekcjach do teorii naukowych? Czy są to raczej reakcje społeczeństwa ludzi wolnych na rozwój technologii stwarzający nowe możliwości zaspokajania potrzeb, zarabiania pieniędzy, samorealizacji itp.

• W drugiej połowie lat 80. doszło do intelektualnej dominacji wiedzy mówiącej o tym, że najlepsze efekty gospodarcze daje odwołanie się do sił rynkowych. Rozpoczęły się procesy deregulacji rynków finansowych, zaś za punkt przełomowy powszechnie uznaje się rok 1994, kiedy to w USA, uchwalono ustawę Riegle – Neala, podobne regulacje wprowadzono także w innych państwach /Kulawik 2004, s. 28/. Jednak zalążki kryzysu zaistniały wcześniej i co więcej były już ukształtowane, podobnie jak gospodarka oparta na wiedzy, z której się wywodziły.

• Jak pisze Ch. Geisst, autor książki o historii Wall Street, dzięki rewolucji technologicznej już pod koniec lat 70. zapoczątkowany został niebotyczny wzrost transakcji giełdowych” /Geisst 2008/.

O metodzie badań współczesnych przemian. Na przykładzie rynku finansowego. Najpierw rozwój technologii potem regulacje

• Na długo przed przełomowym aktem deregulacji, z 1994, roku, rynek derywatów był już ukształtowany i dość dynamicznie się rozwijał. I tak, w latach 1989 – 95, oferowane wartości umów na derywaty podwajały się, co dwa lata i „osiągnęły wartość 41 tysięcy miliardów dolarów” /Martin, Schuman 1999, s. 66

• W końcu lat 80, kiedy gwałtownie staniały procesory i opłaty telekomunikacyjne „Wymiana danych stała się śmiesznie tania. Zaczęła się wyłaniać wielka sieć i objawiła się jej siła” /Kelly 2001, s. 23/. Ekspansja ICT i ich coraz szersze upowszechnienie miało znaczenie porównywalne z odkryciem nowego lądu. Tak jak na nowym lądzie każde oddalenie się od grupy odkrywców i późniejszy opis przebytej drogi jest innowacją, tak internet i związane z nim innowacje stały się asumptem do kolejnych nowych kroków w nieznane, z których każdy owocował nowym odkryciem. Innowacje zaczęły pączkować między sektorami gospodarczymi, trafiły także do administracji i bankowości. Powolne gromadzenie nowych technologii najpierw było działaniem prawie niewidocznym, potem, gdy zaczęto łączyć ich efekty nastąpił efekt synergiczny dający wykładnicze przyrosty wartości. Już na początku lat 90 Thurow zaobserwował, że inwestycje w ICT i ich wkład w wydajność pracy nie zawsze są chwytane przez przestarzałą metodologię zbierania danych do statystyk ekonomicznych /Thurow, s. 251/.

• Wniosek: najpierw rozwój technologii potem zmiany prawne jako reakcje na to co już się stało. Reakcje zgodne ze stanem wiedzy i zgodne z interesem ludzi chcących wykorzystać nowe możliwości. Analiza rozwoju GOW powinna łączyć (syntetyzować ) świadomość korzyści z rozwoju nowych technologii i takie projektowanie nowych instytucji (regulacji) aby temu rozwojowi nie szkodzić.

Od innowacji finansowych do powstania nowych przemysłów. Derywaty i metody obrotu nimi = innowacja finansowa

Światowy rynek derywatówPrzeciętna roczna rata wzrostu

w latach 1995-2004

Przeciętna roczna rata wzrostu

w latach 2004 - 2007

Wartość światowego rynku

derywatów mierzona wartością

kontraktów w grudniu 2007

20% a 33% a 596,004 bln. USD b

Światowy PKBRoczne wzrosty w latach 1993 –

2004, w %

Roczne wzrosty w latach 2005 -

2007, w %

Wartość światowego PKB w

roku 2007

Nie mniej niż 1,5% i nie więcej

niż 4,1% c

Nie mniej niż 3,5% i nie więcej

niż 3,8% c

54 635 bln. USD c

9,2% wartości derywatówŹródła: a /Bank for International Settlements 2007/ b /Semiannual OTC 2007/ c /United Nation 2008/ d obliczenia

własne na podst: / Davies, Sandström, Shorrocks, Wolff 2006, s.2/ oraz /United Nation 2008/

Od innowacji finansowych do powstania nowych przemysłów, c.d.

Wzrost prywatnych funduszy inwestycyjnych w USA, w latach 90

Lata Prywatne fundusze

inwestycyjne , w mld. USD

W tym venture capital, w

mld. USD

1993 22,0 3,9

1996 45,2 10,6

1999 108,1 46,6

1999/1993*100% 491,4% 1194,9%Źródło: obliczenia własne na podst: /Craig 2002/

Skokowe przyrosty kapitału inwestycyjnego konsumowanego m.in. przez nową

gospodarkę, będącą prawdopodobnie głównym obiektem zainteresowania funduszy

ryzyka

Od innowacji finansowych do powstania nowych przemysłów, c.d.

Wydatki światowe na technologie informacyjne i komunikacyjne w latach 2001 – 2008, w bilionach USD

2001 2005 2008 2008/2001*100

%

2,1 a 3,0 a 3,7 b 176%Źródła: a /Digital Planet 2006/

b / JCN Network 2008/

Od innowacji finansowych do powstania nowych przemysłów, c.d

Ekspansja biotechnologii w USA

Patenty przyznane w zakresie biotechnologii Dynamika

1993 rok 2003 rok 2004/1993*100%

3013 6995 230%

Kapitalizacja rynku biotechnologii

1994 rok 2004 rok 2004/1994*100%

45 mld. USD 399 mld. USD 886%

Wspólne przedsięwzięcia firm biotechnologicznych; liczba porozumień

1993 rok 2003 rok 2003/2003*100%

69 502 727%Źródło: /InvestBio, Inc 2001 2008/

Derywaty fundusze inwestycyjne fundusze ryzyka nowe przemysły. Tradycyjna bankowość kredytowa raczej

nie byłą by w stanie sfinansować takiej ekspansji. Derywaty były sztuczne, ale inwestycje prawdziwe.

Czy i kiedy koniec Pax Americana? Gospodarcze czynniki mocy geopolitycznej – diagnoza i prognoza

Czynniki mocy USA UE Chiny

Wielkość PKB - bogactwo Bardzo duże Bardzo duże Bardzo duże

Nasycenie gospodarki wyrobami wiodącymi (GOW, nowa gospodarka)

Bardzo duże Nieco mniejsze niż w USA Nieznaczne w skali tej gospodarki

Innowacyjność nowej gospodarki

Bardzo duża Mała Brak i mało prawdopodobna w przyszłości

Produktywność gospodarki

Czołowa Trochę mniejsza Nieznaczna

Siła militarna Bezwzględna dominacja,

zwłaszcza w wymiarze

jakościowym

Nie wiadomo Duży potencjał ilościowy,

słaby jakościowo

Miejsce w nowym światowym podziale pracy

Wiodąca pozycja w światowym centrum gospodarki opartej na wiedzy

Podobnie jak USA Peryferia przemysłowa , z wyspami GOW, głównie dla potrzeb militarnych

GOW Wnioski na najbliższe 10-20 lat

Czołowa potęga Zachodu, mniejsza przewaga w wymiarze bezwzględnego bogactwa

Brak woli politycznej do stania się potęgą globalną

O ile przetrwają; czołowe mocarstwo przemysłowe. Mogą nadal być fabryką świata, albo nawiązać do roli ZSRR

Co zmiany gospodarcze oznaczają dla ludzi? Czy wraz z przemianami gospodarczymi i społecznymi następują zmiany

osobowościowe? Zmiany natężenia terminów opisujących osobowość w latach 1860-2000

Co zmiany gospodarcze oznaczają dla ludzi, c.d.

• Zmiany osobowościowe idą w kierunku dalszej indywidualizacji i wzrostu znaczenia samorealizacji. Zmniejsza się „tyrania powinności” (obowiązek, posłuszeństwo).

• Czy najpierw gospodarka a potem osobowość?• Nie. Linie wykresu zdają się odtwarzać przełomy ideowo

kulturowe lat 20. oraz roku 1968. Najpierw zaczęły się upowszechniać cechy osobowości sprzyjające nowej gospodarce a potem ona sama zaczęła ekspandować w sprzyjającym środowisku psychologicznym.

Co zmiany gospodarcze oznaczają dla ludzi, c.d. Jak można ocenić poziom zagrożeń będących następstwem deindustrializacji dla stanu psychicznego?

Oszacowanie przeciętnych wielkości przypadków zaburzeń psychicznych w państwach UE-27, w latach 2005 i 2010, w %Wybrane rodzaje zaburzeń grupy A 2005 2010

Uzależnienie od alkoholu 2,4 3,4

Uzależnienie od opiatów i leków 0,5 0,1-0,4

Zaburzenia psychotyczne 0,8 1,2

Depresja zwykła 6,9 6,9

Zaburzenia dwubiegunowe 0,9 0,9

Napady paniki 1,8 1,8

Agorafobia 1,3 2,0

Fobie społeczne 2,3 2,3

Zaburzenia psychosomatyczne 6,3 4,9

Anoreksja 0,4 0,2-0,5

Liczba osób dotkniętych

zaburzeniami tej grupy

W mln. 82,7 118,1

W % UE 27,4 27,1

Co zmiany gospodarcze oznaczają dla ludzi, c.d. Jak można ocenić poziom zagrożeń będących następstwem deindustrializacji dla

stanu psychicznego?

• Znaczną część wzrostu porad psychiatrycznych i konsumpcji leków psychotropowych możemy przypisać zmianom definiowania zaburzeń psychicznych i przemianom kulturowym a nie realnemu wzrostowi napięć psychicznych.

Czy wraz z przemianami postindustrialnymi i ugruntowaniem się społeczeństwa GOW rośnie egzystencjalne cierpienie psychiczne?