TERAPIA PRODUKTAMI PSZCZELIMI

Prof. dr hab. Bogdan Kędzia Mgr Elżbieta Hołderna-Kędzia

Instytut Roślin i Przetworów Zielarskich

w Poznaniu

MIÓD PSZCZELI

Powstawanie miodu

Miód jest produktem wytwarzanym przez pszczoły z nektaru lub spadzi

– Nektar: jest wydzieliną specjalnych narządów roślin zwanych

nektarnikami, (zawiera do 20% cukrów) rośliny polne, łąkowe i uprawowe drzewa krzewy (m.in. gryka, rzepak, rośliny lecznicze, akacja, drzewa owocowe, lipa,

wrzos)

– Spadź: jest to sok roślinny, pochodzący z liści i młodych pędów, przetworzony przez niektóre owady (np. mszyce)

owady nakłuwają rośliny, wysysają sok i po wchłonięciu białka resztę wydalają

(spadź zawiera do 50% cukrów) (powstaje na drzewach liściastych i iglastych: lipy, klony, sosny,

świerki)

Miód służy pszczołom jako źródło energii

Rodzaje miodów

Typy miodów: nektarowe, spadziowe, nektarowo-spadziowe

Odmiany miodów produkowane przemysłowo: rzepakowy, akacjowy, lipowy, gryczany, wrzosowy, wielokwiatowy, nektarowo-spadziowy, spadziowy ze spadzi liściastej, spadziowy ze spadzi iglastej

Odmiany miodów wytwarzane na małą skalę: tymiankowy, nawłociowy, szałwiowy, macierzankowy, nostrzykowy, mniszkowy, miętowy, melisowy, kasztanowy, lawendowy, malinowy, walerianowy, z drzew owocowych

Miody w stanie płynnym (patoka), od lewej: lipowy,

wielokwiatowy, wrzosowy, gryczany, spadziowy

Skład chemiczny miodu

Składniki Zawartość

Węglowodany

glukoza

fruktoza

77%

30%

38%

Kwasy organiczne (glukonowy, jabłkowy,

cytrynowy)

ca. 1%

Białko 0,35%

Enzymy (oksydaza glukozy, lizozym,

inwertaza, amylaza)

Acetylocholina <5 μg/ml

Flawonoidy (apigenina, kemferol,

kwercetyna)

ca. 10 mg/kg

Witaminy (głównie wit. C)

Biopierwiastki

makroelementy

mikroelementy (żelazo, miedź, cynk,

mangan)

0,3%

Zastosowanie miodu w lecznictwie

Choroby serca i układu krążenia

– nerwica mięśnia sercowego

– nadciśnienie tętnicze

Zaburzenia układu nerwowego

– bezsenność

– wyczerpanie psychiczne, apatia, depresje

Schorzenia układu oddechowego

– stany przeziębieniowe

– ostre i przewlekłe stany zapalne gardła, migdałków podniebiennych, zatok, krtani i tchawicy

– ostre i przewlekłe zapalenie oskrzeli

Choroby przewodu pokarmowego

– zapalenie żołądka (gastritis)

– choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy

– zapalenie żołądka i jelit (enteritis)

– nieswoiste przewlekłe biegunki u dzieci

Zastosowanie miodu w lecznictwie

Schorzenia wątroby

– wirusowe zapalenie wątroby

– przewlekłe, zastoinowe i mechaniczne zapalenie wątroby

– marskość wątroby

– kamica żółciowa

– zatrucie metalami ciężkimi, alkoholem i lekami

Inne choroby wewnętrzne

– schorzenia nerek (zapalenie nerek, kamica)

– cukrzyca

– choroby nowotworowe

Choroby zewnętrzne

– zakażenia chirurgiczne

– rany odleżynowe i nowotworowe

– owrzodzenia na tle cukrzycowym

– żylakowate owrzodzenia podudzi

– martwica tkanek

Dawkowanie miodu

Dorośli:

– 40-100 g dziennie, jednorazowo lub w 2-3 dawkach

(1 łyżka stołowa = 15 g miodu)

Dzieci od 3 roku życia:

– 20-50 g dziennie, jednorazowo lub w 2-3 dawkach

(1 łyżeczka od herbaty = 7 g miodu)

Dzieci od 1 roku do 3 lat*:

– 1 łyżeczka od herbaty

(7 g dziennie)

*Niemowlętom i dzieciom do 1 roku życia miodu nie podaje się

Sposoby podawania miodu

Rozpuszczanie w ciepłym płynie (woda, mleko, herbata, soki owocowe i warzywne)

– temp. niższa od 50°C (enzymy)

– przyjmowanie na godzinę lub pół godziny przed posiłkiem

Napój można przygotowywać wieczorem i pić rano

Rozpuszczanie w naparach z surowców roślinnych

Napar przygotowuje się z łyżki stołowej ziół i szklanki wrzącej wody. Po ostudzeniu i odcedzeniu do naparu dodaje się 1-2 łyżki stołowe miodu i przyjmuje w ilości 1-2 szklanki 2-3 razy dziennie

Syrop prawoślazowy

Miody odmianowe w lecznictwie

Nerwica serca i inne schorzenia serca i naczyń krwionośnych

– gryczany, ze spadzi iglastej

Przeziębienie, kaszel, choroby zapalne błony śluzowej nosa, oskrzeli i płuc

– lipowy, ze spadzi iglastej

Zaburzenia trawienia, schorzenia żołądka i jelit

– akacjowy

Schorzenia wątroby i dróg żółciowych

– rzepakowy

Choroby nerek i dróg moczowych

– akacjowy, wrzosowy

Wspomagające w cukrzycy

– akacjowy, gryczany

Ziołomiody (Miodowe komponenty, preparaty miodopodobne)

Ziołomiody otrzymuje się przez skarmianie pszczół syropem cukrowym (60%) z

dodatkiem 3-5% wyciągów ziołowych

Ziołomiód głogowy

– Choroby serca i układu krążenia

Ziołomiód pokrzywowy

– Stany zapalne nerek i dróg moczowych, niedokrwistość

Ziołomiód aloesowy

– Zaburzenia przewodu pokarmowego, zaparcia

Ziołomiód aroniowy

– Obniżenie odporności na zakażenia, choroby układu krążenia

Ziołomiód miętowy

– Stany zapalne błon śluzowych jamy ustnej, paradontoza, schorzenia

przewodu pokarmowego

PROPOLIS

Odparowanie etanolu (< 40oC)

Otrzymywanie zagęszczonego ekstraktu

etanolowego z propolisu (EEP) Surowy propolis

Płynny ekstrakt propolisowy

ekstrakcja 70% etanolem (1:10) Zagęszczony ekstrakt etanolowy z

propolisu (EEP) o zawartości ok. 70% s.m.

EEP standaryzowany

Standaryzacja mikrobiologiczna

Nalewki (ekstrakty, tinktury) Spreje Ampułki Maści Czopki doodbytnicze Gałki dopochwowe Pudry Tabletki Kapsułki

Skład chemiczny EEP

Składniki Średnia zawartość (%)

Związki fenolowe

• Kwasy fenolowe (benzoesowy, cynamonowy, kawowy, ferulowy)

• Alkoholofenole, estry aromatyczne, aldehydofenole, ketofenole, etery

aromatyczne, kumaryny

Flawonoidy

• Chryzyna, tektochryzyna, akacetyna, galangina, kemferol, kwercetyna,

pinastrobina, pinacendryna, pinobanksyna

Terpeny (frakcja lotna)

• Geraniol, nerol, borneol, -eudesmol, skwalen, kanofyllal

Substancje lipidowo-woskowe

• Kwasy tłuszczowe nienasycone (linolowy, -linolenowy, arachidonowy

• Alkohole wodorotlenowe

• Estry (palmityniany metylowe i etylowe)

• Węglowodory

• Sterole (lanosterol)

Mikroelementy

• Mangan, cynk, miedź, żelazo, krzem, glin

Inne substancje

• Witaminy (grupa B)

• Białka i enzymy

• Wolne aminokwasy

• Cukry

77 8

1

10

1

3

Zastosowanie EEP w leczeniu chorób zewnętrznych

EEP stosuje się miejscowo w leczeniu schorzeń:

skóry

po zabiegach chirurgicznych

otolaryngologicznych

stomatologicznych

oczu

proktologicznych

ginekologicznych i położniczych

Leczenie za pomocą EEP schorzeń miejscowych (badania kliniczne)

Rodzaj schorzenia Liczba

chorych Forma leku z EEP

Wyleczenie lub wyraźna poprawa

(%)

Ropne choroby skóry

Powikłane rany pooperacyjne

Owrzodzenia troficzne

Żylakowe owrzodzenia podudzi

Nieżyt gardła

Rany po ekstrakcji zębów

Hemoroidy i szczeliny odbytu

Rzęsistkowica

Rany po elektrokoagulacji nadżerek szyjki macicy

Rany po operacjach położniczych

50

34

78

94

53

36

38

68

27

53

maść 3%

roztwór 3%

roztwór 3%

maść 3,5%

inhalacje 3%

roztwór 3,5%

czopki 10%

gałki dopochwowe 7,5%

gałki dopochwowe 7%

maść 3%

76,0

100

90,0

78,0

75,4

100

100

100

98,3

98,1

Zastosowanie EEP w leczeniu chorób wewnętrznych

EEP stosuje się doustnie w leczeniu schorzeń:

układu krążenia

przewodu pokarmowego

układu oddechowego

reumatycznych

gruczołu krokowego

w cukrzycy nieinsulinowej

Leczenie za pomocą EEP schorzeń wewnętrznych (badania kliniczne)

Rodzaj schorzenia Liczba

chorych Dawka leku z EEP

Wyleczenie lub wyraźna poprawa

(%)

Nadciśnienie tętnicze

Bradykardia (rzadkoskurcz komorowy)

Przewlekłe zapalenie oskrzeli

Kurczowe zapalenie oskrzeli

Wirusowe zapalenie wątroby (wspomagająco)

Zesztywniające zapalenie kręgosłupa

76

43

50

43

15

70

nalewka 10%

(180 kropli/dzień)

nalewka 10%

(180 kropli/dzień)

tabletki (200 mg/dzień)

nalewka 10%

(60 kropli/dzień)

tabletki (350 mg/dzień)

tabletki (300 mg/dzień)

76,3

88,1

90,0

93,0

100

60,0

Przeciwskazania do stosowania propolisu

Uczulenie na produkt

– Po zastosowaniu miejscowym (zaczerwienienie, świąd, obrzęk)

– Po podaniu doustnym (duszność, zaburzenia akcji serca,

nudności, wymioty)

Test uczuleniowy

– Skórny (smarowanie okolicy skroni, przegubu, zgięcia ręki w

łokciu, tampon nasączony propolisem lub maść propolisowa,

obserwacja do 24 godzin)

– Doustny (10 kropli) – reakcja może wystąpić w ciągu od 15

minut do 1 godziny

Uczulenie na propolis u zdrowych ludzi

Piśmiennictwo Liczba badanych osób*

Osoby uczulone

liczba procent

Hegyi i wsp. (1990)

Wöhrl i wsp. (2001)

Schnuch i wsp. (2004)

1558

2660

1831

10

7

34

0,64

0,26

1,86

Razem 6049 51 0,84

*test płatkowy

Uczulenie na propolis u pacjentów oddziałów dermatologicznych

Piśmiennictwo Liczba badanych osób*

Osoby uczulone

liczba procent

Kacznyj (1978)

Rudzki i Grzywa (1987)

Machāčkovā (1988)

Hegyi i wsp. (1990)

Rudzki i wsp. (1998)

Reduta i wsp. (2002)

2.007

852

605

7.483

1.830

480

76

38

25

136

33

16

3,79

4,46

4,13

1,82

1,80

3,33

Razem 13.257 324 2,44

*test płatkowy

Pacjenci oddziałów dermatologicznych : ludzie zdrowi = 2,44:0,84=2,90 (~3 razy większe uczulenie na propolis)

Propolis krople

10% etanolowy ekstrakt z propolisu

Propollen

tabletki z propolisem i pyłkiem kwiatowym

Propolis Plus - tabletki

Wzmacniające odporność

organizmu

Propolis Plus – kapsułki

dla diabetyków

Wzmacniające odporność

organizmu

Propolis Forte – tabletki do ssania

Wspomagające leczenie stanów zapalnych i

infekcji jamy ustnej, gardła i krtani

Maść propolisowa

Trudno gojące się rany, otarcia

naskórka, skaleczenia

Apiżel

Oparzenia, odleżyny,

odmrożenia, rany po ukąszeniu

owadów

Propolisan - puder

Nadmierne pocenie się, rany

i skaleczenia

Czopki propolisowe

Hemoroidy i stany zapalne odbytu

Gałki z propolisem - dopochwowe

Stany zapalne dróg rodnych, upławy, nadżerki

Pyłek kwiatowy

Składanie obnóża i miodu

w komórkach plastra

Pierzga w plastrze

Skład chemiczny pyłku kwiatowego

Składniki Średnia zawartość (%)

Węglowodany

fruktoza i glukoza

30,8

25,7

Białko

aminokwasy egzogenne (leucyna, izoleucyna, lizyna, metionina, fenyloalanina, treonina, tryptofan, walina)

22,7

10,4

Lipidy

NNKT – niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (kwasy: linolowy, -linolenowy, arachidonowy)

fosfolipidy

fitosterole (-sitosterol)

5,1

Związki fenolowe

flawonoidy (glukozydowe pochodne kemferolu, kwercetyny i izoramnetyny

kwasy fenolowe (kwas chlorogenowy)

leukoantocyjany

katechiny

1,6

1,4

Witaminy

rozpuszczalne w tłuszczach (prowitamina A, witaminy D i E)

rozpuszczalne w wodzie (B1, B2, B6, C, kwasy: pantotenowy, nikotynowy i foliowy, biotyna, inozytol

0,7

Biopierwiastki

makroelementy (wapń, fosfor, magnez, sód, potas)

mikroelementy (żelazo, miedź, cynk, mangan, krzem, selen)

1,6

Zastosowanie pyłku kwiatowego w lecznictwie

Zaburzenia przemiany lipidowej

– hiperlipidemia i miażdżyca (u pacjentów opornych na działanie klofibratu)

Choroby wątroby

– ostre i przewlekłe stany zapalne wątroby (92%)

– zwyrodnienie wątroby

– zastoinowe, toksyczne i pourazowe uszkodzenia wątroby

Schorzenia gruczołu krokowego

– stany zapalne niebakteryjne (90%)

– przerost i łagodny nowotwór gruczołu krokowego (powyżej 90%)

Niedokrwistość

– niedokrwistość z niedoboru żelaza pierwotna i wtórna (75%)

Choroby przewodu pokarmowego

– choroba wrzodowa dwunastnicy (82%)

Inne schorzenia

– choroby nerwowe i psychiczne (choroba alkoholowa)

– choroby zewnętrzne (rogowacenie białe, opryszczkowe zapalenie skóry)

W nawiasach podano liczbę chorych wyleczonych klinicznie oraz z wyraźną poprawą

Dawkowanie pyłku kwiatowego i pierzgi

Leczniczo Dorośli 20-40 g dziennie (3-5 łyżeczek od herbaty)

Dzieci 7,5-15 g dziennie (1-2 łyżeczki od herbaty)

Pyłek kwiatowy przyjmuje się 3 razy dziennie przed jedzeniem

Czas leczenia 1-3 miesiące (2-3 kuracje w roku)

Pierzgę podaje się zwykle w dawkach o połowę mniejszych i przez krótszy okres czasu (miesiąc)

Zapobiegawczo 10-15 g pyłku dziennie; 5-10 g pierzgi dziennie

Normalna dieta 5-10 g pyłku dziennie; 5 g pierzgi dziennie

Podawanie pyłku kwiatowego

Stosuje się dwa sposoby przygotowania obnóży pyłkowych

do spożycia:

1. Rozdrobnienie (zmielenie w młynku do kawy)

2. Poddanie działaniu ciepłego płynu (o temperaturze niższej od

40°C) przez 2-3 godziny (pyłek enzymatyczny)

– Do zawieszania obnóży pyłkowych i pyłku rozdrobnionego używa

się wody, mleka, soków owocowych i warzywnych

– Pyłek rozdrobniony można mieszać z miodem, masłem,

twarogiem, jogurtem, konfiturami i glukozą w stosunku 1:1-1:4

Wykorzystanie przez organizm

Obnóże pyłkowe nierozdrobnione 10-15%

Pyłek rozdrobniony i enzymatyczny 60-80%

Przeciwwskazania do stosowania pyłku kwiatowego i pierzgi

Uczulenia w postaci zaburzeń ze strony przewodu pokarmowego (wzdęcia,

bóle brzucha, nudności, zgaga, wymioty)

Uczulenia objawiające się w postaci obrzęku warg, ślinotoku, duszności,

nieżytu nosa, zaczerwienienia oczu, pokrzywki

Pyłkowica, (katar sienny), astma oskrzelowa atopowa (alergenna), pyłki

kwiatowe, sierść zwierząt, itp.

Choroby nowotworowe gruczołu krokowego, ciężkie uszkodzenie nerek,

skłonność do zaburzeń żołądkowo-jelitowych, początkowy okres ciąży

Pollen - tabletki

preparat wzmacniający

Pollen - kapsułki

preparat wzmacniający

Polenki

drażowany pyłek kwiatowy

Mleczko pszczele

Skład chemiczny mleczka pszczelego

Najważniejsze składniki Średnia

zawartość

Białko (albuminy, globuliny)

Aminokwasy (wolne, w tym wszystkie egzogenne)

Lipidy (NNKT, fosfolipidy, sterole)

Węglowodany (głównie glukoza i fruktoza)

Kwasy organiczne (hydroksykwasy, nienasycone, nukleinowe)

Witaminy (rozpuszczalne w wodzie)

Hormony (acetylocholina, płciowe)

Biopierwiastki (makroelementy i mikroelementy)

10%

8%

4%

12%

5%

0,5%

7,5 g/g

0,5%

Zastosowanie w lecznictwie i profilaktyce CHOROBY WEWNĘTRZNE

W stanach wyczerpania fizycznego (przypływ energii, polepszenie snu, wzroku,

ogólnego samopoczucia)

W stanach wyczerpania psychicznego (zwiększenie koncentracji uwagi,

usprawnienie procesów myślowych, depresje, stany nadpobudliwości nerwowej)

Podwyższenie odporności organizmu na zakażenia (pobudzanie układu

limfatycznego, krwinek białych, -globulin)

Choroby serca i naczyń krwionośnych (regulacja ciśnienia krwi, dusznica

bolesna, nerwica mięśnia sercowego)

Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy

Stany zapalne wątroby i pęcherzyka żółciowego (ochranianie i odtruwanie tkanki

wątrobowej, marskość wątroby)

Astma oskrzelowa atopowa (powstała na skutek działania alergenów i stanów

zapalnych oskrzeli)

Reumatoidalne zapalenie stawów i zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa

Zastosowanie w lecznictwie i profilaktyce CHOROBY ZEWNĘTRZNE

Trudno gojące się rany, oparzenia, odleżyny, wrzody

żylakowe i troficzne

Egzemy łojotokowe, toczeń rumieniowaty, liszaje rąk

i nóg, łysienie plackowate i łojotokowe

Leukoplakia (rogowacenie białe) i hiperplazja (zmiany

nowotworowe błon śluzowych)

Schorzenia oczu i schorzenia otolaryngologiczne

Sposoby podawania i dawkowanie mleczka pszczelego

Podawanie doustne (świeże i liofilizowane) podjęzykowo

tabletki do ssania

drażetki

kapsułki

ampułki do picia

Dawkowanie zapobiegawcze (profilaktyczne) 50 mg dziennie

Dawkowanie lecznicze 100-300 mg dziennie

Mleczko pszczele podaje się: w jednej dawce (rano)

2-3 dawkach (rano, w południe i wczesnym wieczorem)

na 30 min lub godzinę przed posiłkami

Miejscowo (maści, czopki) 35-100 mg dziennie

2-3 kuracje (6-8-tygodniowe) w roku

Mleczko pszczele - kapsułki

Preparat biostymulujący

Mleczko pszczele - tabletki

Preparat biostymulujący

Apistimul Crataegi

preparat biostymulujący układ krążenia

Apistimul Urtica

preparat wzmacniający

Jad pszczeli

Jad pszczeli (apitoksyna) wytwarzany jest przez pszczoły robotnice i matkę pszczelą i pełni funkcję obronną

Skład (ponad 50 składników):

80% to białka:

Biopierwiastki 3-4%: magnez, wapń, fosfor, siarka

Kwasy nieorganiczne: solny, ortofosforowy

Cukry: glukoza, fruktoza

Inne: lipidy, sterole, wolne aminokwasy i kwasy nukleinowe

enzymy

hialuronidaza 1-2%

fosfolipaza A2 11-14%

fosfolipaza B

kwaśna fosfataza

-glukozydaza

peptydy

melityna 50-55%

apamina 2-5%

peptyd MCM

adolapina

sekapina

tercjapina

aminy biogenne

histamina 1%

dopamina

Apamina – przechodzi przez barierę krew-mózg i pobudza OUN

(duże dawki – drgawki)

Pobudza oś przysadkowo-nadnerczową

Powoduje degranulację komórek tucznych i uwolnienie z nich histaminy i serotoniny

Pobudza OUN i zwiększa przepuszczalność naczyń włosowatych

efekt p/zapalny

Peptyd MCD (Mast Cell Degranulating Peptide)

1000-krotnie silniej od hydrokortyzonu

Wskazania do stosowania jadu pszczelego

Choroby reumatyczne

– reumatoidalne zapalenie stawów

– zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa

– choroby zwyradniające stawów (artrozy, spondylozy, dyskopatie)

– Reumatyzm pozastawowy (reumatyzm mięśniowy)

Choroby obwodowego układu nerwowego

– nerwoból (neuralgia, zapalenie nerwu lub splotu nerwowego), m.in. Nerwoból nerwu

kulszowego (rwa kulszowa), neuralgia splotu lędźwiowo-krzyżowego (lumbago)

Zespoły bólowe pourazowe

– dyskopatie, porażenie nerwów obwodowych, choroby kostno-stawowe

Choroby serca i naczyń obwodowych

– zapalenie mięśnia sercowego na tle reumatycznym

– zapalenie naczyń krwionośnych typu zakrzepowo-zarostowego

Choroby alergiczne

– astma oskrzelowa atopowa (zewnątrzpochodna, zależna od alergenów)

– pyłkowica (katar sienny)

Inne schorzenia

– nadciśnienie tętnicze

– stwardnienie rozsiane

Sposoby leczenia jadem pszczelim

Użądlenia przez pszczoły

– mikroużądlenia w zewnętrzne powierzchnie ud i ramion (180-200 użądleń w jednym cyklu

leczenia)

Wstrzyknięcia

– podskórne lub śródskórne wstrzyknięcia standaryzowanych preparatów z jadu pszczelego

(20-30 wstrzyknięć w jednym cyklu leczenia)

Elektroforeza lecznicza

– wprowadzanie jadu pszczelego do tkanek za pomocą ultradźwięków (12-15 zabiegów w

jednym cyklu leczenia)

Fonoforeza

– wprowadzanie jadu pszczelego pod skórę za pomocą ultradźwięków (12-15 zabiegów w

jednym cyklu leczenia)

Chemoakupunktura

– wprowadzanie jadu pszczelego do organizmu w specjalnych punktach ciała skupiających

receptory nerwowe, zwanych punktami akupunkturowymi, a także wzdłuż linii grupujących

te punkty, nazywanych meridianami. Stosuje się wyżej wymienione metody (350-1400

mikrozabiegów w jednym cyklu leczenia)

Maści i mazidła

– wcieranie preparatów w chore miejsca (czas terapii 2-8 tygodni)

Preparaty z jadem pszczelim

Wstrzyknięcia

– Apizartron (RFN) – 50 i 500 g jadu w 1 ml

– Forapin RFN) – 50-1350 g jadu w 1 ml

– Virapin (Słowacja) –1000 g jadu w 1 ml

Tabletki

– Apifor (Rosja) – tabletki do elektroforezy leczniczej – 50 i 500 g jadu w 1 ml

roztworu do zabiegu

Maści i mazidła

– Apizartron (RFN) – 10 g jadu w 1 g maści

– Forapin Pomade (RFN) – 30 g jadu w 1 g maści

– Virapin (Słowacja) i (Apitrit (Litwa) – 150 g jadu w 1 g maści

– Forapin Liniment (RFN) 9 g jadu w 1 g maści

– Melivenon (Bułgaria) – 60 g jadu w 1 g mazidła

Działanie: przeciwbólowe, przeciwzapalne, schorzenia reumatyczne, zwyrodnienia i

zapalenia stawów, gościec, rwa kulszowa, lumbago, urazy sportowe.

Sposób użycia: 2 – 3 razy dziennie nakładać preparat w postaci kremu, żelu lub maści.

Wycisnąć z tubki pasek o długości około 1 cm i delikatnie wcierać.

Skład: jad pszczeli, ekstrakt papryki czerwonej, siedmiopałecznik błotny, mumio, wosk naturalny, wazelina, lanolina, wyciąg z

pączków sosny, d – panthenol, stearyna.

Producent: ukraińska firma Eliksir

Krem - balsam z wyciągiem z jadu pszczelego