Telemedycyna Nowoczesne technologie w służbie...

Wydział Informatyki

Katedra Organizacji Procesów Informacyjnych

Informatyka Społeczna

Aleksander Jerzy Szmajke

Nr albumu s10207

Telemedycyna

Nowoczesne technologie w służbie zdrowiu

Praca magisterska

Promotor dr Tomasz Pieciukiewicz

Warszawa 2014

2

Podziękowania

Chciałbym podziękować panu prof. Pawłowi Januszewiczowi za naukowe

przewodnictwo i ideę, która dała inspirację i zaraziła grupę ludzi, którzy

popchnęli śmiały pomysł w stronę realizacji

Dziękuje promotorowi, dr Tomaszowi Pieciukiewiczowi za poprowadzenie

procesu powstawania niniejszej pracy, cierpliwość i bezcenne uwagi

Dziękuję dydaktykom PJWSTK za godziny pracy poświęcone na nauczanie

nas, studentów i za przekazaną nam wiedzę i umiejętności

3

Zawartość

Wstęp .......................................................................................................................................... 5

1 Rozdział 1 Od WWW do Telemedycyny ........................................................................... 8

1.1 World Wide Web dzisiaj ............................................................................................. 9

1.2 Współczesna technologia .......................................................................................... 10

1.3 Dziedzina Telemedycyny .......................................................................................... 13

1.4 Innowacje w medycynie ............................................................................................ 15

2 Rozdział 2 Telemedycyna w praktyce – przegląd osiągnięć ............................................ 18

2.1 Dania ......................................................................................................................... 20

2.2 Austria ....................................................................................................................... 21

2.3 Włochy ...................................................................................................................... 22

2.4 Alaska ........................................................................................................................ 23

2.4.1 Teleradiologia ....................................................................................................... 23

2.4.2 Telepsychiatria...................................................................................................... 23

2.4.3 Projekt AFHCAN ................................................................................................. 24

2.4.4 Efekty ................................................................................................................... 24

2.5 Uganda ....................................................................................................................... 25

2.6 Australia .................................................................................................................... 26

2.7 USA ........................................................................................................................... 28

2.7.1 Telemedycyna zamiast transportu medycznego dla noworodków? ..................... 28

2.7.2 Badanie moczu na smartfonie ............................................................................... 29

2.7.3 Inne urządzenia peryferyjne ................................................................................. 29

2.8 Azja ........................................................................................................................... 30

2.9 Telemedycyna w Polsce ............................................................................................ 32

2.9.1 e-Zdrowie ............................................................................................................. 32

2.9.2 e-Ekg ..................................................................................................................... 37

2.9.3 Zdalne konsultacje medyczne ............................................................................... 37

4

3 Rozdział 3 Społeczne aspekty wdrażania nowoczesnych technologii w medycynie ....... 38

3.1 Badania opinii społecznej .......................................................................................... 39

3.1.1 Gotowość na telemedycynę .................................................................................. 39

3.1.2 Dostęp do danych medycznych ............................................................................ 40

3.1.3 Ile kosztuje wizyta u lekarza? ............................................................................... 42

3.1.4 Elektroniczna dokumentacja medyczna ............................................................... 42

3.2 Badania własne .......................................................................................................... 45

3.2.1 Opieka pielęgniarska ............................................................................................ 45

3.2.2 Lekarze ................................................................................................................. 47

3.2.3 Osoby w podeszłym wieku ................................................................................... 49

3.2.4 Studenci medycyny i pielęgniarstwa .................................................................... 50

3.2.5 Podsumowanie ...................................................................................................... 51

4 Rozdział 4 Pomysł na realizację Telemedycyny .............................................................. 52

4.1 Analiza ....................................................................................................................... 53

4.1.1 Analiza wymagań biznesowych ........................................................................... 53

4.1.2 Wymogi techniczne i prawne ............................................................................... 55

4.2 Projekt ....................................................................................................................... 58

Wnioski..................................................................................................................................... 59

Spis ilustracji ............................................................................................................................ 61

Bibliografia ............................................................................................................................... 63

5

Wstęp

Telemedycyna jest odejściem od dotychczasowego systemu ochrony zdrowia, u podstaw

którego stoją tradycyjne nośniki czyli dokumenty papierowe. System ten nie daje łatwego

i pełnego dostępu do danych medycznych i generuje ogromne koszty przy małej efektywności

organizacyjnej i ekonomicznej. Dynamiczny rozwój w obszarze technologii otwiera zupełnie nowe

możliwości rozwoju wielu gałęzi przemysłu i usług. Rozwój telemedycyny zależy w dużym stopniu

od kilku czynników: uwarunkowań prawnych, współpracy programistów/projektantów systemów

z branżą medyczną i otwarcia użytkowników, czyli reprezentantów tak zwanej służby zdrowia

i pacjentów. Ostatnie lata przyniosły dużo zmian w technologii dając nowe możliwości. Średnia

prędkość Internetu dynamicznie rośnie rokrocznie, a stałe łącza i światłowody pokrywają coraz

to większe obszary docierając do najmniej zurbanizowanych regionów. Internet mobilny przestał

ustępować klasycznym łączom kablowym pod względem szybkości dzięki technologii LTE.

Urządzenia routujące są łatwo dostępne, a cena 1 Tb magazynowanych danych systematycznie spada.

Rozwijają się nowe technologie jak Cloud Computing bazujące na szybkim dostępie do Internetu i

koncepcji zdalnego udostępniania usług, w odróżnieniu od klasycznego podejścia polegającego na

sprzedaży towarów. Wszystko to otwiera nowe horyzonty w kontekście opieki medycznej. [1], [2]

Istnieją trzy, często mylone ze sobą pojęcia, opisujące zastosowanie nowoczesnych

technologii w medycynie: tele-health (tele-zdrowie), e-health (e-zdrowie) i telemedycyna.

Tele-zdrowie jest pojęciem opisującym narzędzia informatyczne promujące i wspierające

ogólno pojęte zdrowie, czyli np. zdalna diagnoza bądź konsultacja, przesyłanie danych medycznych,

zdalna edukacja, alerty zdrowotne itp.

E-zdrowie jest pojęciem odnoszącym się dwóch kwestii: do ogólnopaństwowej polityki

cyfryzacji i lokalnych wdrożeń narzędzi bądź systemów magazynowania, przesyłania

i obróbki danych. Telemedycyna odnosi się do wykorzystania narzędzi telekomunikacyjnych takich

jak smartfony czy tablety tu i teraz w celu szybkiego dostarczenia na przykład diagnozy klinicznej,

parametrów witalnych lub bezpośredniej konsultacji pacjenta z lekarzem w czasie rzeczywistym.

Pomimo istotnych różnic koncepcyjnych, hasło „telemedycyna” używane jest z rosnącym

zainteresowaniem jako hasło marketingowe. I w ten sposób prosta aplikacja, umożliwiająca wysłanie

zwykłego e-maila (zawierającego dane tekstowe ze zdjęciem) lub klasycznego sms-a

do lekarza jest „innowacją”.

Telemedycyna jest narzędziem umożliwiającym skrócenie fizycznej drogi do lekarza,

rehabilitanta czy pielęgniarki i zastąpieniem tej drogi łączem elektronicznym[3]. Telemedycyna

6

wchodzi w skład pojęciowy e-medycyny, szeroko pojętych systemów zbierania, gromadzenia,

przetwarzania i wymiany danych medycznych, czasem z wykorzystaniem dodatkowych urządzeń

peryferyjnych[4]. Te urządzenia – aktualnie istnieje przeszło 20 typów w przeróżnych wariantach -

mogą dziś bezinwazyjnie monitorować np. rytm serca, EEG, masę ciała, ciśnienie tętnicze, wysycenie

krwi tlenem, wykonać badanie spirometryczne, mierzyć poziom glikemii itd. Wbudowane o wysokiej

rozdzielczości dają możliwość poszerzenia możliwości oferowanych przez telemedycynę

do np. telepielęgniarstwa, teledermatologii, telemedycyny ratunkowej, telepsychiatrii, telerehabilitacji

i innych tele-dziedzin. Specjalistyczne kamery mogą być bardzo małe i są w stanie wyświetlać obraz

wysokiej jakości nanosząc nań w czasie rzeczywistym warstwę pomiaru odległości co umożliwia

precyzyjny pomiar wielkości rany z dokładnością nawet do 0,1 mm. Takie zdjęcie może być

natychmiast wysłane do wybranego specjalisty celem dokładnej analizy. Nie potrzebne są żadne

dodatkowe urządzenia (poza urządzeniem które łączy się z internetm), a cały pomiar trwa zaledwie

kilkadziesiąt sekund. [5], [2]

Zdarza się, że problemem bywa tak zwana informatyzacja. Paradoksalnie w wielu

przypadkach informatyka zwiększa ilość problemów, jeżeli procedury elektroniczne wdrażane są obok

dotychczasowych, a nie w ich miejsce. Jest wiele przypadków kiedy obok zwykłej dokumentacji

lekarz bądź inny pracownik ochrony zdrowia jest zmuszony wypełnić dokumentację medyczną w

formie papierowej a także w formie elektronicznej. Takie podejście jest niepotrzebną komplikacją i

zamiast ułatwiać pracę niepotrzebnie ją wydłuża. W wielu przypadkach dochodzi do sytuacji gdy

system działa dla samego siebie, nie dla pacjenta. Telemedycyna dystansuje się ot takiego podejścia.

Założenia są zgoła inne. Procedury mają być proste i maksymalnie krótkie. Dużą rolę gra dostępność i

jakość usług. Kluczowe jest podejście globalne, świadomość, że budowane aplikacje czy systemy

uzupełniają klasyczną opiekę zdrowotną. Na problem należy spoglądać całościowo, biorąc pod uwagę

komfort i użyteczność po stronie użytkowników, zarówno po stronie ochrony zdrowia jak i pacjentów.

Celem tych rozwiązań jest dostarczenie pacjentowi narzędzia umożliwiającego

natychmiastowe nawiązanie kontaktu z przedstawicielem ochrony zdrowia bądź narzędzia dającego

stałą możliwość monitorowania stanu zdrowia. W wielu krajach rozwiązania z zakresu telemedycyny

odgrywają nie tylko ważną, ale i kluczową rolę. W Szwajcarii, Kanadzie czy USA, na Alasce to blisko

80% porad medycznych. Są to również (jak na przykład w Danii) rozwiązania polegające

na opiece poszpitalnej w postaci zdalnego monitoringu. Takie rozwiązanie jest nie tylko dogodniejsze

dla pacjenta, ale przynosi również ogromne oszczędności dla systemu ochrony zdrowia gdyż

całkowity koszt opieki nad takim pacjentem zmniejszony został o przeszło 40%.[6] Wirtualizacja

gabinetu pielęgniarskiego otwiera zupełnie nowe możliwości w opiece pielęgniarskiej. Dotyczy to

zwłaszcza procedur związanych ze wstępną oceną stanu zdrowia czy też weryfikacją przyjmowanych

leków. Daje możliwość edukacji i promocji zdrowia bez konieczności fizycznej obecności w danym

miejscu. Jest również ogromnym ułatwieniem ze względu na możliwość usprawnienia opieki nad

7

pacjentem przewlekle chorym (ocena ran, skóry, obrzęków, przetoki, instruktaże postępowania itp.)

a także w opiece hospicyjnej (np. zmiana dawki leku). Nowoczesne rozwiązania techniczne

i odpowiednie podejście programistów i projektantów przy tworzeniu rozwiązań dla urządzeń

mobilnych ułatwiają dostęp do telemedycyny również osobom w podeszłym wieku, co w niedalekiej

przyszłości prawdopodobnie zmieni model opieki nad osobami w wieku podeszłym.[7], [2]

„Forpocztą telemedycyny są powstające w szybkim tempie liczne aplikacje „zdrowotne”

dla telefonów komórkowych (jest ich aktualnie około 90 tysięcy!) do samodzielnej oceny wydolności

fizycznej, planowania diety, monitorowania spożycia sodu, śledzenia jakości insulinoterapii,

zagrożenia boreliozą czy nawet do wykrywania zmian nowotworowych na skórze lub w jamie ustnej

(MyFitnesPal, LoseIt.com, MyNetDiary, Sodium 101, DigiFit, PedalBrain GluCoMo, Lyme Disease

Tick Map)[8] [9] [10]. Najnowszym osiągnięciem technologicznym są ekrany smartfonów analizujące

przy dotyku rodzaj molekuł DNA właściciela urządzenia (!), co może rozpocząć

nową erę w diagnostyce medycznej[11]” [2]

Głównymi zagrożeniami dla rozwiązań z obszaru telemedycyny są sceptycyzm i trudności

w posługiwaniu się nowoczesnymi narzędziami, dostępność szybkiego Internetu

(w tym bezprzewodowego) czy chociażby żywotność baterii. Innym problemem jest integracja z

istniejącym systemem opieki zdrowotnej, z tego powodu niezbędna jest kooperacja reprezentantów

branży medycznej z projektantami systemów i deweloperami.[12] Dane rozwiązanie musi być

przemyślane i dopasowane do społeczności, w której jest wprowadzane. Istotna jest również

kompatybilność z systemami (bądź wymogami) dotyczącymi elektronicznej karty pacjenta, e-recept

i innymi powstającymi obecnie systemami. W niniejszej pracy scharakteryzowano obecną sytuację

biorąc pod uwagę najbardziej interesujące rozwiązania i trendy i opisano podjętą próbę

skonstruowania systemu, który mógłby zostać w przyszłości zintegrowany z wieloma istniejącymi

i powstającymi rozwiązaniami.

Czas na wprowadzanie zaawansowanych rozwiązań wydaje się być korzystny, coraz więcej

komunikacji Internetowej przepływa przez urządzenia mobilne, a szerokopasmowy Internet pokrywa

coraz to większe obszary.[13] Polska wysunęła się na czołówkę w kwestii innowacji

w bankowości[14], czy telemedycyna będzie kolejną dziedziną dynamicznego rozwoju w Polsce?

8

1 Rozdział 1

Od WWW do Telemedycyny

9

1.1 World Wide Web dzisiaj

W ostatnich latach możemy obserwować dynamiczną ewolucję WWW; kod HTML przestał

być wystarczający, a technologie jak Flash, popularne jeszcze kilka lat temu, praktycznie wyszły

z użycia. Zmienia się model budowy całego Internetu przyjmując postać tzw. content-based czyli sieci

powiązań opartych na treści. Niegdyś Internet był miejscem tworzonym przez naukowców, potem

przestrzenią eksperymentalną dla informatyków, teraz jest w większości przypadków codziennym

i niezbędnym narzędziem każdego, nawet niezaawansowanego użytkownika. Poruszanie się w sieci

musi być proste, przystępne i logiczne. Internet stał się domem społeczności, które tworzą

i współtworzą treści decydując o tym co się w Internecie dzieje i co się w nim znajduje.

Zachodzi coraz głębsza wirtualizacja różnych obszarów życia, wizyta w banku już dawno

przestała być koniecznością; jeżeli chcemy wykonać jakąś operację bankową po prostu logujemy się

na konto i przelewamy pieniądze czy bierzemy kredyt. Zakupy można zrobić z domu za pomocą

serwisów, które zorganizują dowóz zapakowanych toreb pod nasze drzwi. Papierowe mapy przestały

mieć sens, kiedy mamy dostęp do globalnych map Google ze smartfona czy laptopa. Możemy

dowolnie przybliżać i oddalać obszar, który jest zdjęciem faktycznego miejsca, możemy nawet

wirtualnie odwiedzić to miejsce dzięki zaawansowanym mapom. Aplikacje wyliczają nam trasy

dojazdu komunikacją miejską informując ile zapłacimy łącznie za bilety i ile potrwa podróż,

niezależnie od ilości przesiadek i odległości między przystankami. Twórcy Internetu z pewnością

nie spodziewali się tak dynamicznego rozwoju. Czy ta nowoczesność dotarła również do medycyny?

10

1.2 Współczesna technologia

Urządzenia mobilne i technologie internetowe rozwijają się w coraz to większym tempie.

Gwałtownie rośnie penetracja rynku przez urządzenia mobilne z dostępem do Internetu. W ogromnym

tempie rozwijają się aplikacje mobilne, zarówno ilościowo jak i jakościowo.

Interesujące wnioski można też wyciągnąć analizując strukturę danych przesyłanych

za pośrednictwem Internetu. Zdecydowanie dominuje transfer komunikacji wideo, na drugim miejscu

są dane. Jeżeli trend się utrzyma, do 2017 roku ilość danych przesyłanych wyłącznie w celu transmisji

wideo przekroczy przeszło dwukrotnie całość obecnego ruchu w Internecie.

RYSUNEK 1: POŁĄCZENIA Z INTERNETEM Z URZĄDZEŃ MOBILNYCH W ZALEŻNOŚCI OD TECHNOLOGII [13]

Połączenia globalnie w

zależności od technologii

11

RYSUNEK 2: RODZAJ PRZESYŁANYCH DANYCH Z URZĄDZEŃ MOBILNYCH [13]

Obecnie w dostępie do Internetu konkurencję dominują smartfony, a nie jak w 2012 roku,

komputery (w tym laptopy). Trend jest oczywisty, zgrabniejsze urządzenia wypierają duże i toporne

komputery, wynalazek XX wieku. W 2014 roku na świecie działają już 3 miliardy urządzeń

mobilnych. Ten szybko rosnący potencjał czeka na zagospodarowanie również przez technologie

medyczne. Użytkownicy Internetu coraz częściej korzystają z niego za pośrednictwem urządzeń

mobilnych.[15] Połączenia za pośrednictwem 3G stopniowo wypierają połączenia 2G. Jednocześnie

bardzo dynamicznie rozwija się też komunikacja za pośrednictwem 4G.

Typ danych generujących

ruch na urządzeniach

mobilnych (w PB/miesiąc)

12

RYSUNEK 3: PENETRACJA RYNKU PRZEZ URZĄDZENIA Z DOSTĘPEM DO INTERNETU [15]

Dynamiczny rozwój technologii samej w sobie stymuluje (i jest stymulowany przez)

nowatorskie rozwiązania, które nieraz z czasem kiełkują do rozmiarów zmian światopoglądowych.

Mając na uwadze powyższe można sobie wyobrażać jak będzie się kształtował Internet

w niedalekiej przyszłości. Z całą pewnością dojdzie do punktu, w którym niemalże każdy obszar życia

będzie mógł być zwirtualizowany. Proces ten zachodzi w różnych obszarach, dla przykładu

wirtualizacja pracy (np. w branży medycznej czy IT – obniża koszty przy zachowaniu wysokiej

jakości usług). Obecnie w Polsce z tele-pracy korzysta 3% pracowników, jednak w Unii ta liczba

wynosi już 15%.[16] Oczywiście nie wszystko da się zwirtualizować, jak np. pracę pielęgniarki,

czynnik ludzki zawsze będzie potrzebny, jednak w każdym obszarze możemy obserwować

rozprężającą się technologię. Ta technologia otacza nas nawet jeśli nie zawsze zdajemy sobie sprawę

z jej zaawansowania i wszechobecności. Pomaga wykonywać codzienne czynności wtapiając

się w naszą rutynę.

Wykorz

ysty

wane u

rządzen

ia jako

% g

lob

aln

ej po

pu

lacji

Penetracja rynku globalnego przez urządzenia z

dostępem do Internetu na osobę

13

1.3 Dziedzina Telemedycyny

Telemedycyna to zastosowanie nowoczesnych technologii w celu dostarczenia rozwiązań

medycznych bezpośrednio do rąk użytkownika, pacjenta bądź pracownika medycznego.

W szczególności są to aplikacje i urządzenia peryferyjne umożliwiające samodzielne zbieranie,

a następnie przetwarzanie bądź przekazywanie informacji do pracowników służby zdrowia. Celem

ostatecznym rozwiązań z zakresu telemedycyny jest skrócenie odległości pomiędzy pracownikiem

medycznym a użytkownikiem końcowym/pacjentem, usprawnienie procesów wspomagających

leczenie i administrację medyczną i dostarczenie informacji i narzędzi do rąk użytkowników. Dobrze

przemyślane i wprowadzone rozwiązania mogą ratować życie i redukować zachorowalność[17],

co przedstawione jest w wielu publikacjach. Telemedycyna to ogólne pojęcie opisujące

szereg zastosowań.

RYSUNEK 4: DZIEDZINA TELEMEDYCYNY, OPRACOWANIE WŁASNE

Teledermatologia wykorzystuje przesyłanie obrazów sfotografowanych bądź nagranych

aparatem lub kamerą cyfrową i przekazuje je np. pocztą elektroniczną czy też wewnątrz zamkniętego

14

systemu do dermatologa celem analizy. W podobny sposób funkcjonuje Teleradiologia

i Teleneurologia. Taka procedura wymaga oczywiście wizyty pacjenta w centrum medycznym, jednak

nie wymaga obecności radiologa oceniającego zdjęcie w placówce. Taki ekspert może przebywać

w innej placówce, w domu lub w innym kraju.[18]

Telepsychologia funkcjonuje w obszarze szybkiej komunikacji pomiędzy pacjentem

a terapeutą celem umożliwienia szybkich konsultacji. Z dobrym efektem leczone są lekkie zaburzenia,

np. fobie.[19]

Telepielęgniarstwo i wirtualizacja opieki paliatywnej pozwala zaoszczędzić czas i pieniądze

zarówno pacjentów jak i służby zdrowia.[20] Obejmuje zastąpienie wizyt w celu oględzin, przesyłanie

zdjęć leczonych obszarów w celu konsultacji i przeprowadzanie samych konsultacji. Instytut

Pielęgniarstwa i Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Rzeszowskiego od kilku lat promuje praktykę

powyższych zagadnień wśród studentów i pracowników służby zdrowia. Wyposażeni są oni

w nowoczesne telefony bądź laptopy z mobilnym Internetem, dzięki czemu wiele konsultacji,

które dotychczas odbywało się osobiście, może odbywać się zdalnie. Jest to bardzo istotne ze względu

na duże rozproszenie ludności w tym obszarze. Przykładowym udogodnieniem może być system

monitorujący pacjenta 24h na dobę, wykorzystujący pierścień z sensorami.[21]

Telepediatria również jest praktykowana, ta gałąź skupia się głównie wokół telekonsultacji

i umożliwia szybkie podjęcie działań w przypadku choroby dziecka, bądź przeprowadzenia szybkiej

konsultacji o charakterze ogólnym[22].

Teleradiologia jest praktykowana od dawna, obrazy badań radiologicznych są przekazywane

do ekspertów, którzy interpretują wyniki i przekazują z powrotem do szpitala. Takie rozwiązania

swobodnie funkcjonują już na całym świecie niezależnie od granic.

15

1.4 Innowacje w medycynie

Jeżeli skupimy się na zastosowaniu nowoczesnych technologii w medycynie musimy przyjąć,

że stopień wdrożenia technologii jest nierównomierny w poszczególnych krajach i określenie

precyzyjnie który kraj na jakim etapie się znajduje jest niemożliwe ze względu na szereg czynników

takich jak uwarunkowania prawne, rozwój sieci teleinformatycznej, świadomość społeczeństwa.

Poniżej próba zobrazowania rozwoju telemedycyny na przykładzie wybranych państw opracowana

przez Jespera Thestrupa w ramach prezentacji „Succesful Implementation of Telemedicine Solutions”

przygotowanej dla HIMSS (organizacja non-profit promująca innowacje w technologiczne

w medycynie)Error! Bookmark not defined..[23]

Niemcy Włochy Polska Portugalia Arabia

Saudyjska

Hiszpania USA

Systemy rejestracji 99,2% 94,1% 91,4% 96,2% 76,7% 98,2% 99,0%

Systemy informacji

laboratoryjnej

94,7% 90,2% 50,6% 73,3% 77,2% 91,8% 97,4%

Systemy wspomagające

zarządzanie apteką

57,0% 75,1% 77,55 94,2% 74,2% 96,6% 97,0%

Komputeryzacja pracy

lekarza

49,3% 50,1% 18,2% 38,6% 57,6% 75,7% 69,1%

Elektroniczna karta

pacjenta

88,5% 53,6% 51,7% 93,5% 71,7% 90,2% 92,5%

e-recepta 34,8% 35,1% 7,6% 47,9% 68,1% 54,3% n/a

Portal opieki

pielęgniarskiej

19,4% 31,0% 0,9% 5,3% 35,2% 64,6% 51,7%

System informacji

radiologicznej

80,7% 86,9% 46,8% 91,7% 69,9% 91,2% 95,1%

RYSUNEK 5: STOPIEŃ REALIZACJI PROJEKTÓW INFORMATYCZNYCH W RÓŻNYCH OBSZARACH, PRZEKRÓJ [23]

16

Powyższe zestawienie ilustruje stopień realizacji projektów informatycznych w kluczowych

obszarach. Na tle innych krajów Polska jest zdecydowanie w tyle w większości kategorii jednak

najbardziej odstaje w obszarach opieki pielęgniarskiej, komputeryzacji pracy lekarza i e-recepty.

W medycynie postęp jest bardzo dynamiczny aczkolwiek specyficzny. Zaczynając analizę

tematu od aplikacji, na smartfony dostępnych jest obecnie 17.000 aplikacji medycznych biorąc pod

uwagę wyłącznie główne kanały dystrybucji aplikacji mobilnych.[24] 74% aplikacji pracuje w modelu

płatnym. Trudno to sobie wyobrazić, ale opinie o tym rynku są takie, że dynamiczny rozwój

w tej dziedzinie dopiero nadchodzi.

RYSUNEK 6: MOBILE HEALTH MARKET REPORT [24]

Interesującą kwestią jest finansowanie tychże aplikacji, okazuje się, że niemal 50% środków

finansowych pozyskiwanych jest z opłat za same usługi. Sprzedaż urządzeń to 30% dochodu.

Same te dwie pozycje przynoszą 3/4 zysków z aplikacji telemedycznych.

17

RYSUNEK 7: MOBILE HEALTH MARKET REPORT [24]

Znajdujemy się w szalenie interesującym punkcie, w którym otwarte są drzwi do bardzo

zaawansowanych technologii i zastosowań, a ograniczeniem jest wyłącznie nasza wyobraźnia

i wiedza, a czasem nawet nie wiedza tylko czas na pozyskanie know-how.

Barierą dla rozwiązań telemedycznych z prawdziwego zdarzenia jest kilka czynników.

Jednym z nich jest dostęp do Internetu. Użytkownik, aby w pełni korzystać z technologii musi mieć

do niej dostęp niezależnie od tego gdzie się znajduje. Dużym wyzwaniem są kwestie organizacyjne,

finansowe, problemy z integracją dużych systemów, brak jednolitych przepisów i odgórnych

standardów, co w jest normą w Europie i w krajach dynamicznie rozwijających się w tym zakresie.

18

2 Rozdział 2

Telemedycyna w praktyce – przegląd

osiągnięć

19

Poniższy rozdział jest przeglądem ciekawych projektów realizowanych (bądź zrealizowanych) w

różnych krajach w zakresie rozwiązań z dziedziny e-zdrowia i telemedycyny. Przykłady dobrano

w taki sposób by zaprezentować jak największe spektrum, począwszy od regionów, gdzie

telemedycyna jest powszechną formą komunikacji z lekarzem od wielu lat po regiony gdzie jest

to dyscyplina bardzo młoda. Zaprezentowano kraje, w których motorem dla rozwoju jest odgórna

polityka rządu, a także takie gdzie jedynie prywatne firmy wprowadzają swoje rozwiązania. W Polsce

temat dopiero zaczyna się pojawiać, ponieważ ani stan służby zdrowia do tej pory nie wymuszał

takich rozwiązań, ani polityka rządu nie sprzyjała. Postęp technologiczny jest bardzo dynamiczny,

co sprzyja rozwojowi tej dziedziny. Poniższa charakterystyka w żadnym wypadku nie wyczerpuje

tematu, jest jedynie przybliżeniem trendów i doświadczeń z różnych stron świata. Podjęto próbę

przedstawienia tematu przekrojowo, prezentując różne rodzaje podejść.

20

2.1 Dania

Jeden z interesujących projektów został przeprowadzony w Danii; w ramach rządowego

programu badawczego zastąpiono w jednym z większych szpitali czterodniową opiekę pooperacyjną

pacjentów z dobrym stanem zdrowia - zestawem telemedycznym. Zestaw składa się z walizeczki,

w której znajduje się komputer, aparat do mierzenia ciśnienia, spirometr, glukometr i inne urządzenia

do przeprowadzania podstawowych badań medycznych, a komputer umożliwia natychmiastowy

kontakt z pielęgniarką bądź lekarzem. Pacjent wysyłany jest do domu po pierwszej dobie i każdego

dnia składa raport o swoim stanie zdrowia. Efekty tego programu pilotażowego są powalające. Koszty

opieki medycznej pacjentów pooperacyjnych zostały zredukowane o 40%, podniósł się wskaźnik

zadowolenia z opieki medycznej, a pielęgniarki zyskały dodatkowy czas na opiekę nad chorymi

wewnątrz placówki. Po roku trwania programu podjęto decyzję o wprowadzeniu tego systemu

na szerszą skalę, w tej chwili trwają przygotowania do wprowadzenia tego rozwiązania

w kolejnych szpitalach.[25]

Cały szkielet projektów z zakresu e-zdrowia i telemedycyny w Danii stoi na solidnych

fundamentach, jednym z nich jest inicjatywa MedCom podjęta w 1995 roku, której celem było

zbudowanie narodowej sieci medycznej opartej o wiadomości. Ta koncepcja przypomina trochę

założenia jakimi kierowali się twórcy Internetu. System pokrywa obecnie niemal cały kraj,

przekazywane są za jego pośrednictwem dane medyczne i rekordy pacjentów. Był to jeden

z pierwszych ambitnych projektów informatycznych w tym kraju, jest nieustannie rozwijany

i rozbudowywany. Wszystkie projekty wprowadzane są w przemyślany sposób, metodycznie krok

po kroku usprawniając poszczególne obszary medycyny. Aktualnie rozwijane projekty dotyczą

elektronicznych kart pacjenta, telemedycyny, projektów usprawniających prowadzenie praktyki

medycznej i pracy w laboratorium, a także integracja międzynarodowa.[26]

Dania uznawana jest obecnie za światowego lidera w zastosowaniu nowoczesnej technologii

w opiece zdrowotnej.[27] W 2011 roku zakończono projekt „Fast Track” polegający

na wprowadzeniu zintegrowanej wideokomunikacji z personelem szpitala dla przebywających w

domu pacjentów, chorych na cukrzycę typu II. Jest to jeden z wielu projektów prowadzonych w

ramach współpracy Continua Health Alliance, porozumienia non-profit pomiędzy dostawcami usług

IT a branżą medyczną, zrzeszającego ponad 200 firm z całego świata.[28]

21

2.2 Austria

Elektroniczna karta pacjenta wprowadzana jest od 1995 roku, pierwotnie w ramach projektu

MAGDA-LENA[29], obecnie różne projekty wykorzystują zbudowaną strukturę elektronicznej

wymiany danych. Wszystkie przesyłane dane są standaryzowane. Dzięki scentralizowanemu działaniu

na początku wieku zbudowane zostały fundamenty pod przyszłe projekty, które obecnie realizowane

są bez problemów prawnych czy infrastrukturalnych. Następnym krokiem był projekt ELGA, czyli

zbudowanie zintegrowanego systemu kart pacjenta (EHR, electronic health record) w oparciu

o standaryzowane rekordy medyczne. Inicjatywa regulowała kwestie treści i jej struktury,

organizacyjne, prawne, techniczne, ekonomiczne, a także społeczne i etyczne.[30]

W grudniu 2013 r. opublikowano informacje o wprowadzeniu przez pewną firmę

ubezpieczeniową systemu zdalnego monitorowania chorych na cukrzycę typu 2. Rdzeniem systemu

jest mobilna baza wyników badań, na które składają się badania poziomu glukozy, ciśnienia krwi,

masy ciała i dane kontaktowe. Rozwiązanie automatycznie przekazuje na bieżąco wyniki pacjenta do

centralnej bazy danych, a algorytm sprawdza poprawność wyników i wykrywa odchylenia od normy.

W takim przypadku system monituje opiekę medyczną, która od razu wprowadza poprawki

w leczeniu. Tradycyjne leczenie niesie ze sobą wyższe obciążenie finansowe i czasu pracy, a reakcja

lekarza jest zwykle spóźniona. System pozwala zachować pacjentom lepszy stan zdrowia, a także

analizuje zebrane dane w poszukiwaniu trendów.[31]

22

2.3 Włochy

We Włoszech wprowadzane jest kilka projektów jak np. Telesal – projekt realizowany

wspólnie z Włoską Agencją Kosmiczną i szeregiem dostawców usług technologicznych. Celem

projektu jest integracja komunikacji opartej o satelity z lokalizacją w celu dostarczania

3 rodzajów usług:

nagłe wypadki w trasie

opieka domowa

informacje medyczne

Projekt Airteam ma na celu przebadanie 600 pacjentów z Mediolanu w celu odkrycia wymogów

jakie musiałby spełniać wirtualny szpital. Celem jest wytworzenie warunków, w których pacjent

mógłby otrzymać kompleksową opiekę szpitalną w domu.[32]

Buongiorno CREG jest innowacyjnym projektem realizowanym w Lombardii przez

spółdzielnie lekarzy rodzinnych we współpracą z Telbios, mającym przybliżyć opiekę rodzinną

do pacjenta. Głównym celem programu jest poprawa warunków życia obywateli cierpiących na

choroby przewlekłe. System przewiduje indywidualne konto pacjenta z planem opieki i lekarza

rodzinnego na wyciągnięcie ręki, telefoniczne centrum usług, materiały edukacji zdrowotnej

i integrację z urządzeniami diagnostycznymi, z których będzie mógł korzystać sam pacjent.[33]

W jednej z rzymskich klinik lekarze wykonują obchody z iPad-ami. Elektroniczne rekordy

pacjenta redukują nadmierną ilość papierowej dokumentacji i pozwalają na wygodną ewidencję

danych medycznych.[34]

Projekt UPMC obejmuje takie obszary działalności jak telepatologia (zdalne badania

histopatologiczne, uzyskanie drugiej opinii, e-learning), Tele-ICU (zdalne konsultacje pacjentów

po operacji śledziony – lekarze ze Szpitala Dziecięcego w Pittsburgu /USA/ konsultują pacjentów

ze szpitala w Palermo, wykorzystywany jest również przenośny system telekonferencyjny),

monitorowanie domowe (tak jak w innych przypadkach zmniesza czas przebywania w szpitalu

i imożliwia o wiele sprawniejsze monitorowanie zdrowia pacjentów).[35]

23

2.4 Alaska

Obszar 586.400 mil kwadratowych zamieszkały przez 626.932 osoby i gęstości zaludnienia

1.1 osoby na milę kwadratową stanowi duże wyzwanie dla opieki zdrowotnej. 25% populacji żyje

w społecznościach poniżej 1.000 osób. W takim regionie telemedycyna rozkwita. Alaska jest

doskonałym przykładem okoliczności wymuszających rozwiązania. Ze względu na małą ilość lekarzy

i ekspertów medycznych w połączeniu z dużymi odległościami siłą rzeczy wymuszone zostało aby

większość konsultacji udzielana była zdalnie. Takie rozwiązania umożliwiają reakcję w nagłych

przypadkach, opiekę paliatywną nad pacjentem, a nawet przyjmowanie porodów.[36]

2.4.1 Teleradiologia

W 1998 roku zainstalowano 4 huby w 3 szpitalach i jednej klinice, rok 1999 to już 11 hubów,

natomiast rok 2003 to już 40 regionalnych i wiejskich klinik w systemie. Komputerowa radiografia

w każdej placówce, zintegrowana z systemem PACS i wszystkimi pozostałymi placówkami w sieci

pozwala na swobodne przesyłanie i analizę wyników badań pacjentów z najbardziej odległych

zakątków Stanu. [36]

2.4.2 Telepsychiatria

Alaska ma najwyższy odsetek samobójstw w USA i najwyższy odsetek przypadków

śmiertelnego zatrucia alkoholem. Instytut Psychiatryczny Alaski jest jedynym publicznym szpitalem,

założonym w 1962 roku. Ma 72 łóżka na 5 oddziałach w różnych miastach. W 2005 roku został

przeniesiony do nowej placówki, co umożliwiło zaimplementowanie innowacji. Pracownik szpitala

podczas rozmowy z pacjentem nagrywa jej treść, jest ona następnie analizowana przez odpowiedniego

specjalistę i zalecenia są następnie wprowadzane do leczenia podczas następnej wizyty. Klinika

oferuje także telekonsultacje w nagłych przypadkach.[37]

24

2.4.3 Projekt AFHCAN

Alaska Federal Health Care Access Network to projekt sieci telemedycznej zakładający niskie

wymagania przepustowości, analizę statycznych danych, zdjęć, nagrań wideo, notatek itp. System

został opracowany w taki sposób aby użytkownik się nie pogubił, kolory są wyraźne, przyciski duże,

a komunikaty czytelne. Urządzenia badawcze składają się z dużego wyświetlacza, zestawu urządzeń

pomiarowych i kamery wysokiej rozdzielczości - pozwalają na badanie chorób uszu, serca, skóry,

zębów i innych. Urządzenie może sprawdzać wszystkie podstawowe parametry zdrowotne i przekazać

je do bazy danych do analizy. System ma przepustowość 10.000 przypadków rocznie i zainstalowany

jest obecnie w ponad 250 lokalizacjach przez 44 organizacje publiczne i rządowe.

2.4.4 Efekty

Przeprowadzono badanie na próbie 2.672 pacjentów telemedycyny na Alasce. Na pytanie czy

telemedycyna pomaga w komunikacji z lekarzem – jedynie 4% odpowiedziało stanowczo nie,

natomiast 88% odpowiedziało tak, z czego 49% stanowczo tak.

Obniżono koszty opieki i usprawniono obieg informacji, co więcej telemedycyna sprawia,

że praca staje się przyjemnością (77% ankietowanych medyków na próbie 1,897 osób).

Pacjenci mniej podróżują, ponieważ opieka medyczna jest „bliżej”. 70%-owy spadek ilości

podróży w związku z opieką specjalistyczną i 20%-owy spadek ilości podróży w przypadku

opieki podstawowej.

25

2.5 Uganda

W krajach wschodzących co minutę kobieta umiera z powodu komplikacji związanych z ciążą

lub porodem, a z doniesień ONZ wynika, że osiem milionów dzieci umiera corocznie przed lub

podczas porodu. Projekt 3 studentów z Ugandy, WinSenga[39] skupia się na dostarczeniu prostego

rozwiązania na dużą skalę. Wysokoczuły mikrofon w połączeniu z plastikową tubą pełnią funkcję

stetoskopu i pozwalają, w połączeniu ze smartfonem wyposażonym w system Windows Phone,

na natychmiastową diagnostykę dźwiękową. Aplikacja przeprowadza analizę i wykrywa

nieprawidłowości w rytmie serca płodu na podstawie wbudowanej bazy danych wzorców

i algorytmów identyfikujących nieprawidłowości. Diagnostyka ta nie zastępuje w żaden sposób

lekarza, jednak jest uzupełnieniem diagnostyki medycznej dla obszarów gdzie dostęp do lekarza może

być utrudniony i pozwala na samodzielne zidentyfikowanie częstych dysfunkcji u noworodków.

Urządzenie kosztuje $ 3.000 i jest tańsze od ultrasonografu, a obsłużyć może je każdy.

Obecnie wprowadzane jest w Ugandzie.[38]

26

2.6 Australia

W Australii realizowany jest szereg projektów od 1984 roku. Są to między innymi sieć

komunikacji medycznej, zastosowania telemedycyny dla obszarów odległych i rozproszonych, otwarta

architektura informacji klinicznych, elektroniczna karta pacjent[40], rekordy medyczne on-line[41],

centrum obsługi elektronicznych żądań ubezpieczeniowych[42]. Prowadzona jest szeroko zakrojona

integracja usług w ramach przeszło 40 projektów. Jednoznacznie rozwiązana jest też kwestia prawna

udostępniania danych[43]. Projekty te wprowadzane są w sposób zintegrowany, poszczególne

projekty następują po sobie w przemyślanej strukturze. Rozwiązania uzupełniają się wzajemnie

i dzięki przemyślanemu planowi tworzą efekt „kuli śnieżnej” stopniowo podnosząc jakość usług

medycznych i przenosząc punkt ciężaru w stronę e-zdrowia.

RYSUNEK 8: DIAGRAM ILUSTRUJĄCY ZINTEGROWANY PLAN WPROWADZANIA PROJEKTÓW W LATACH 1984-2005

[44]

Główna część projektów opiera się o 2 filary[45], opieka nad osobami w podeszłym wieku

i opieka osobista (elektroniczna karta pacjenta), a najistotniejszym kryterium wdrażania projektów jest

dostęp do usług medycznych, szczególnie w obszarach słabo zurbanizowanych jak np:

27

rehabilitacja w domu

system umawiania wizyt w ciężkich przypadkach wymagających koordynacji

zespołów

dostęp do opieki psychologicznej,

szkolenia dla pracowników opieki medycznej

system usprawniający współpracę lekarzy pierwszego kontaktu z sektora publicznego

Wraz ze wzrostem znaczenia technologii zwiększają się możliwości dogłębnego analizowania

stanu zdrowia pacjenta. Na uwagę zasługuje Health Insite[46], portal internetowy zawierający

informacje medyczne, współtworzony przez szeroką grupę ponad 200 partnerów. Portal umożliwia

szybki dostęp do kluczowych informacji dotyczących zdrowia i opieki zdrowotnej.

Aktualne projekty dotyczą między innymi monitorowania pacjentów w domu w ramach

programu BEIP-2, przy wykorzystaniu technologii zdalnego monitorowania, telemedycyny

i elektronicznych rekordów pacjenta. Po raz pierwszy dane kliniczne z domowych urządzeń

monitorujących (rytm serca, ciśnienie krwi, monitorowanie oddechu, saturacja, poziom glukozy

we krwi itp.) sprawnie przepływają za pomocą bezpiecznych łącz do prywatnych, opartych

na architekturze chmury, elektronicznych kart pacjenta (EHR, electronic health record).

Karty te zawierają również informacje o zażywanych już przez pacjenta lekach jak i wskazówki jakie

nowe leki powinien zażywać. Konsultacje mogą być prowadzone pomiędzy specjalistami ze szpitala

a pacjentami w domu, a dane przekazywane są niemal w czasie rzeczywistym. Te usprawnienia

obniżają koszt opieki medycznej, zmniejszają niepokój pacjenta związany z wizytą w placówce

medycznej. Pacjenci mają pełen dostęp do swoich danych medycznych.[47]

28

2.7 USA

2.7.1 Telemedycyna zamiast transportu medycznego

dla noworodków?

Pomysł wydaje się nie na miejscu ze względu na ogromne ryzyko płynące z potencjalnej złej

diagnozy lub niedostarczenia odpowiedniej pomocy w chwili zagrożenia. Jak w wielu przypadkach

rozwiązanie to zostało wprowadzone organicznie, ponieważ zostało wymuszone przez okoliczności.

Szpital w miejscowości poniżej 100.000 mieszkańców nie może sobie pozwolić na zatrudnianie

wysokiej klasy specjalistów bądź specjalistów w każdej dziedzinie ze względu na niedostępność

pracowników lub wysokie koszty. W takiej sytuacji w krytycznych chwilach pozostaje transport

medyczny do lepiej wyposażonej placówki. Istnieją jednak przypadki, kiedy taki transport może być

zastąpiony przez połączenie audiowizualne ze specjalistą danej dziedziny i pracownikiem medycznym

wykonującym zalecone czynności. Takie rozwiązanie zostało wprowadzone przez Health & Science

University w Oregonie. Szpitale w sieci telemedycznej mają możliwość korzystania z konsultacji

z wysokiej klasy ekspertami neonatologii. Szpital wyposażony został w robota posiadającego

2 kamery o wysokiej rozdzielczości, ekran i zestaw czujników do badań. Robot może się swobodnie

obracać i obserwować całą salę z noworodkami, przekazywać wyniki badań dzieci albo wykonać

badanie stetoskopem w celu monitorowania parametrów witalnych. Jest bardzo precyzyjny, jego

kamery mogą wyświetlić w wysokiej rozdzielczości fragment wielkości ¼ cm.

Koszty konsultacji pokryte będą bezpośrednio z ubezpieczenia pacjenta. Pracownicy szpitala

są zdania, że wprowadzenie takiego robota daje dodatkową parę oczu, która była bardzo potrzebna

i wprowadza standard precyzji, którego osiągnięcie nie było wcześniej możliwe. Rozwiązanie

pozwoliło uniknąć podróży do innego miasta ponad 200 dzieciom na przestrzeni 2 lat oszczędzając 3.7

mln $ w kosztach transportu medycznego. Planowane jest wprowadzenie większej ilości robotów

na innych oddziałach.[48]

29

2.7.2 Badanie moczu na smartfonie

W lutym 2013 r. Serwis TED podał informację o stworzeniu aplikacji o nazwie Uchek

na smartfony umożliwiającej badanie moczu. Badanie wykorzystuje kamerę aparatu i analizuje obraz

pod kątem szeregu nieprawidłowości, bada między innymi obecność 10 związków jak glukoza,

proteiny, azotyny. Pozwala to szybko określić ogólny stan medyczny, obecność cukrzycy, infekcje

przewodu moczowego, nowotwory, problemy ze śledzioną itp. Aplikacja bada kolorystykę moczu

i na podstawie szeregu wzorców określa obecność poszczególnych związków w badanym materiale.

Oświetlenie otoczenia nie ma wpływu na wynik, ponieważ uwzględniono w aplikacji normalizację

barw. Wyniki są sprawdzane na zaawansowanych urządzeniach analitycznych w placówkach

medycznych w celu doskonalenia badania. Koszt aplikacji to 20$. Firma Biosense prowadzi również

prace nad urządzeniem ToucHb mającego służyć do bezinwazyjnego badania anemii.[49]

2.7.3 Inne urządzenia peryferyjne

Firma iHealth, specjalizująca się w wytwarzaniu zaawansowanych urządzeń peryferyjnych,

zaprezentowała na targach CES w 2014 roku, urządzenie pozwalające na wykonywanie

ambulatoryjnego badania kardiografii i stałe monitorowanie rytmu serca. Urządzenie instaluje się pod

pachą pacjenta za pomocą specjalnych plastrów, a komunikuje się z urządzeniem wyświetlającym

wyniki za pośrednictwem Bluetooth 4.0. Objętość przechowywanych danych to maksymalnie

72 godziny, a w momencie osiągnięcia limitu trzeba je przetransferować na urządzenie z iOS. Niestety

brak jest wsparcia dla Androida. Innym urządzeniem firmy jest kamizelka służąca do monitorowania

ciśnienia krwi 24 godziny na dobę. Na uwagę zasługuje również opaska na nadgarstek pozwalająca

monitorować wysycenie krwi tlenem i puls. Urządzenie składa się z opaski z wyświetlaczem, na której

wyświetlane są bieżące wyniki, i nasadką na palec.[50] Jest to oczywiście zaledwie skromny ułamek

wszystkich urządzeń jakie są dostępne w Stanach Zjednoczonych, nie sposób ich wszystkich

scharakteryzować, powyższe informacje mają jedynie pokazać niektóre zastosowania.

30

2.8 Azja

Raport Frost and Sullivan ujawnia, że narzędzia zdalnego monitorowania pacjenta

wygenerowały 773 miliony dolarów amerykańskich zysku w 2012 roku. Telemedycyna wygenerowała

w tym samym okresie 44.6 miliona dolarów zysku. Rozwiązania e-Zdrowia wygenerowały w sumie

kwotę 7.9 biliona dolarów zysku dzięki usługom opartym o tekst, połączenia wideo i głosowe.[51]

Rozwiązania telemedyczne są w tym regionie w większości nadal w fazie pilotażowej, choć popyt

na nowoczesne technologie jest ogromny. Rozwój w tym regionie jest bardziej dynamiczny

niż w Europie i Amerykach we wszystkich badanych obszarach (teleradiologia, teledermatologia,

telepatologia i telepsychiatria). Rozwój ten spowodowany jest utrudnieniami w dostępie do uslug

medycznych spowodowanych odległymi miejscami zamieszkanie i słabą infrastrukturą (drogi, kliniki,

szpitale). Problemy dotyczą, jak w innych regionach, gotowości środowiska medycznego/pacjentów,

programów rządowych, a także współpracy firm ubezpieczeniowych, domów opieki i mediów.

Region charakteryzuje duża różnorodność pod względem polityki. Przykładowo w Chinach,

Tajlandii i Indonezji obowiązuje narodowa polityka wspierająca rozwój teleme-zdrowia, programy

rządowe dobierane są w taki sposób by realizować szerszy plan. W przypadku Wietnamu

czy Kambodży rozwój popychany jest przez międzynarodowych inwestrów kierujących się względami

humanitarnymi. W Singapurze, z kolei, większość środków pochłania problem

starzejącego się społeczeństwa.

Nawet Korea Południowa zapowiedziała wprowadzenie, do tej pory zakazanej prawnie(!),

telemedycyny. Jest to jedyny kraj na świecie, w którym obowiązuje taki zakaz, ma on być zniesiony,

a programy wdrożeniowe mają wystartować w 2015 roku.[52]

Na Filipinach powstało ciekawe rozwiązanie, RxBOX – urządzenie telemedyczne na potrzeby

wiosek bez lekarzy. Urządzenie wykorzystuje nieużywane kanały transmisji TV, które zwolniły się po

przejściu na telewizję cyfrową. Docelowo technologia ma być wykorzystywana do telemedycyna i w

celach edukacyjnych. Projekt jest w trakcie wdrażania.[53]

AARNet łączy naukowców z branży medycznej. Ten projekt Zaawansowanej Telemedycyny

rozpoczął sie w 2002 roku dzięki szybkiemu łączu Internetowemu pomiędzy Japonią i Koreą.

Ustanowiono system umożliwiający szybkie i sprawne przekazywanie dokumentacji medycznej przy

wykorzystaniu niedrogich i dostępnych narzędzi. Wiele placówek naukowych i medycznych dołączyło

do sieci, w 2012 rokuTEMDEC (nazwa organizacji) przeprowadziło 53 programy w różnych

obszarach (chirurgia, endoskopia, kardiologia), a także programy edukacyjne (pielęgniarskie

31

i medyczne). Organizacja łączy 213 instytucji z 34 krajów w regionie Azja-Pacyfik. Organizacja

wykorzystuje komunikację Vidyo[54], umożliwiającą płynne połączenia niezależnie od jakości łącza

i dobrą jakość nawet przy wolniejszych połączeniach. Organizacja skupia się na innowacjach, edukacji

i rozwoju nauki. Planowana jest dalsza ekspansja, również poza region.[55]

32

2.9 Telemedycyna w Polsce

Polska jest w odniesieniu do reszty Europy czy innych rejonów świata nieco w tyle

z technologią w medycynie. Z drugiej strony obserwować można dynamiczny wzrost obecności

technologii w innych obszarach życia. Mamy też do czynienia z wieloma rozwiązaniami z pogranicza

e-Zdrowia i Telemedycyny, są ich w tej chwili setki i ta liczba ciągle wzrasta. A co oferują

najciekawsi?

2.9.1 e-Zdrowie

Ogólnopolski System Opieki Zdrowotnej (http://www.osoz.pl) oferuje niezwykle

rozbudowane narzędzie nowoczesnej medycyny. Umożliwia on zapisywanie danych medycznych

pacjenta w elektronicznej bazie danych, do której dostęp przypisany jest do karty pacjenta. Dostęp do

danych pacjent może uzyskać z dowolnego miejsca na świecie za pośrednictwem Internetu

i w każdym momencie może obejrzeć historię chorób. System stworzyła i od szeregu lat udoskonala

firma Kamsoft. Poszczególne funkcje portalu i systemu zostały omówione i zilustrowane w tym

rozdziale.

Pacjent podczas rejestracji otrzymuje kartę wraz z numerem, który jest wykorzystywany do

logowania za pomocą strony Internetowej. Za jej pomocą ma on również możliwość zarejestrowania

się do systemu. Karta z paskiem magnetycznym jest odczytywana w placówkach medycznych

współpracujących z siecią i za jej pomocą dochodzi do identyfikacji pacjenta. Karta może być również

wykorzystana w aptece, gdzie sprawdzane są interakcje pomiędzy zapisanymi lekami, a zakupione

pozycje umieszczane są w historii zakupów i na bieżąco zapisywana jest historia zakupionych leków.

System po zalogowaniu pozwala na monitorowanie własnego stanu zdrowia poprzez zestaw

połączonych ze sobą modułów. Pierwszy ekran, który pokazuje się po zalogowaniu do systemu

przedstawia pokrótce bieżący stan zdrowia, historię przebytych chorób, wykaz zażywanych leków,

ostanie wizyty lekarskie i ostatnie wyniki badań.

http://www.osoz.pl/

33

RYSUNEK 9: PODSUMOWANIEM STANU ZDROWIA, OSOZ [57]

System umożliwia rejestrację do lekarza przez Internet, użytkownikowi udostępniany jest

grafik lekarza jak również szczegółowa historia wizyt, a o zbliżającej się wizycie system przypomni

34

smsem. Podczas wizyty informacje medyczne i zalecenia, a także recepty zapisywane są w postaci

elektronicznej na koncie pacjenta. Pacjent zawsze będzie mógł wrócić do zaleceń lekarskich

i sprawdzić jakie leki zostały mu zapisane, a przyjmowanie leków ułatwi wbudowany harmonogram.

Zakup leków został uproszczony dzięki zaimplementowaniu modułu pozwalającego wyszukiwać

apteki sprzedające zapisany lek i porównanie cen. System informuje też ile pieniędzy przeznaczamy

na leki i pozwala wyszukiwać tańsze zamienniki w oparciu o substancje aktywne.

W rozmowach z użytkownikami systemu najczęściej wskazywanym mankamentem jest zbyt

rozbudowana struktura, system jest mało przystępny dla mniej zaawansowanych użytkowników

Internetu, drugą wadą jest jego niewielkie rozpropagowanie, w większości kraju przychodnie z niego

nie korzystają, firma Kamsoft podaje, że zaledwie ponad 9.000 placówek współpracuje z siecią OSOZ,

w tym apteki i przychodnie, a głównym bastionem systemu jest Śląsk. Wprowadzenie systemu

w placówce medycznej jest bezpłatne (pomijając koszty instalacji czytnika kart itp.). System zdobył

wiele nagród i jego popularność stale rośnie.[57]

Niekwestionowaną zaletą systemu jest elektroniczna karta pacjenta, jest ona rozbudowana

i oferuje znakomite narzędzie przechowywania danych medycznych, które użytkownik może

udostępnić lekarzowi do wglądu lub edycji podczas badania. Przypomnienia o lekach, informacja

o interakcjach i narzędzie do wyszukiwania tańszych zamienników i niższych cen leków są najczęściej

wskazywaną zaletą systemu. Również możliwość umówienia wizyty przez Internet jest wysoko

ceniona przez użytkowników. Ogólnie użytkownicy systemu są z niego zadowoleni, 31 osób

z 36 ankietowanych potwierdziło jednak, że systemowi brakuje możliwości zdalnej

konsultacji z lekarzem.[56]

35

RYSUNEK 10: INFORMACJA O LEKACH, OSOZ [57]

System daje możliwość wyświetlania przeglądowo informacji o stanie zdrowia zalogowanego

użytkownika. Z tego poziomu widoczne są podstawowe dane pacjenta i skrót informacji zdrowotnych.

Możliwe jest wchodzenie głębiej w kartę pacjenta (gdzie widoczne są poszczególne schorzenia),

w informacje o lekach (można dowiedzieć się o substancjach czynnych, zalecanym dawkowaniu,

gdzie nabyć lek bądź tańsze zamienniki czy też przeanalizować harmonogram dawkowania i możliwe

interakcje z innymi zażywanymi lekami), możliwe jest przeglądanie wyników badań laboratoryjnych,

przeglądanie informacji o lekarzach w systemie czy uzyskanie dostępu do wykazu ostatnich wizyt.

System umożliwia także dostęp do kalendarza lekarza i zapisanie się na wizytę.

36

RYSUNEK 11: HARMONOGRAM PRZYJMOWANIA LEKÓW, OSOZ [57]

RYSUNEK 12: INTERAKCJE POMIĘDZY LEKAMI, OSOZ [57]

37

2.9.2 e-Ekg

Od lat działa w Polsce Kardiofon. Usługa pozwalająca na przesyłanie EKG serca

za pośrednictwem Internetu bezpośrednio do szpitala celem analizy.[58] Możliwe jest monitorowanie

pacjenta 24h na dobę. Podobnie działa Cardiomon, system umożliwia przekazywanie, zbieranie

i analizowanie wyników badań.[59]

2.9.3 Zdalne konsultacje medyczne

Usługa zdalnych konsultacji medycznych funkcjonuje od stycznia 2012 roku. Projekt

Qzdrowiu polega na świadczeniu, za pośrednictwem przeglądarki internetowej, usługi umożliwiającej

zdalną 15-minutową konsultację z lekarzem pierwszego kontaktu bądź specjalistą. Serwis rozpoczynał

z cenami konsultacji na poziomie 30 złotych, płatne przed konsultacją przelewem bądź kartą, aktualnie

do przeprowadzenia konsultacji trzeba założyć konto, a ceny wynoszą 20 zł za 10 minut konsultacji.

Możliwe jest przechowywanie środków na indywidualnym koncie pacjenta na poczet przyszłych

konsultacji. Dla lekarzy system stwarza prosty sposób na zarabianie dodatkowych pieniędzy z domu.

Dla pacjenta oferuje usługę drugiej opinii lekarskiej w przystępnej cenie. Czas konsultacji nie pozwala

na bardziej wnikliwą analizę stanu zdrowia, chyba że pacjent wykupi np. 30 minut konsultacji

ale wtedy zapłaci już 60 zł. Dla ułatwienia wyboru medyka i zgrania terminu konsultacji z pacjentem

strona udostępnia zdjęcia lekarzy, ich opis i kalendarz.[60]

W przeciągu trzech miesięcy od rozpoczęcia działalności serwis podał informację o odbyciu

1.000 konsultacji pomimo niskiej jakości przekazywanego obrazu. Lekarze chętnie udzielają porad

przez Internet, jednak okazało się że projekt nie zainteresował tak szerokiego grona medyków jak

zakładano. Planowano rozrost sieci do ponad 200 specjalistów, od początku trwania programu, serwis

przyciągnął zaledwie 36 lekarzy i nie prowadzi dyżurów (stan na dzień 03.01.2014 r.).[61]

38

3 Rozdział 3

Społeczne aspekty wdrażania

nowoczesnych technologii w

medycynie

39

3.1 Badania opinii społecznej

3.1.1 Gotowość na telemedycynę

Cisco przeprowadziło ankietę wśród przedstawicieli sektora ochrony zdrowia. Badanie

obejmowało 16 różnych krajów na 6 kontynentach. Jako najważniejsze problemy wskazane zostały:

Zapewnienie sprawiedliwego dostępu do usług medycznych

Maksymalnie efektywne wykorzystanie zasobów w sektorze ochrony zdrowia

Zapewnienie jednolicie wysokiej jakości opieki medycznej

W ocenie respondentów innowacje technologiczne i telemedycyna są tematami o potencjalnie

przełomowym znaczeniu. Należy położyć większy nacisk na zintegrowane rozwiązania umożliwiające

współpracę, co zwiększy efektywność diagnostyki i leczenia. 65% ankietowanych wykazało potrzebę

elektronicznego dzielenia obrazów i nagrań wideo, niewiele mniej, bo 64% wskazało na potrzebę

szkoleń, również klinicznych. Potrzeba zdalnej komunikacji z lekarzem została wskazana jako ważny

aspekt przez 32% respondentów. Największym problemem wśród ankietowanych (35%)

jest niewłaściwe rozmieszczenie specjalistów medycznych, a na drugim miejscu (20%)

stoi niedostateczna liczba ekspertów. Dla badanych ważniejsze od ceny usługi są efektywność

i jakość usług.

Badanie pokazało też jak duża luka dzieli, w opinii respondentów, teorię od praktyki.

Zaledwie 4% uważa, że nie występuje istotna potrzeba stosowania telemedycyny, a także,

że współpraca specjalistów za pośrednictwem rozwiązań teleinformatycznych jest czymś

powszechnym.

Badanie zostało zaplanowane i przeprowadzone przez Princeton Survey Research Associates

International. Miało ono postać ankiety online w pięciu językach, a także wywiadów osobistych

z respondentami w następujących krajach: Australia, Brazylia, Kanada, Chile, Anglia, Francja,

Niemcy, Indie, Jordania, Kenia, Meksyk, Nigeria, Arabia Saudyjska, Szkocja, RPA i USA.

Respondentami byli przedstawiciele państwowej służby zdrowia (zarówno z nadania politycznego, jak

i ze służby cywilnej) o różnych zakresach obowiązków.[62]

40

RYSUNEK 13: OPINIE O OPIECE ZDROWOTNEJ [63]

Powyższa tabela przedstawia sytuację w Polsce. Obrazuje duże niezadowolenie z opieki

zdrowotnej. Zdalny dostęp do lekarza bądź pracownika medycznego może znacznie podnieść ogólną

percepcję o opiece zdrowotnej. Polacy coraz chętniej korzystają z elektronicznych usprawnień np.

w bankach, jest wysoce prawdopodobne, że usługi medyczne przyjmą się z równie dobrym efektem.

3.1.2 Dostęp do danych medycznych

Badania przeprowadzone przez firmę Accenture na próbie 3.700 fizykoterapeutów

w Australii, Kanadzie, Wielkiej Brytanii, Francji, Niemczech, Singapurze, Hiszpanii i Stanach

Zjednoczonych w 2012 roku pokazują, że większość z nich chciałoby, żeby pacjenci sami mieli

możliwość uaktualniania swoich danych medycznych, w U.S.A. ułamek ten wynosi 82 %.[64]

RYSUNEK 14: BADANIA ACENTURE [64]

41



42

3.1.3 Ile kosztuje wizyta u lekarza?

Badanie przeprowadzone przez portal prywatnezdrowie.pl na grupie ponad 400

respondentów losowo wybranych z populacji wykazało, że każda prywatna wizyta u lekarza to koszt

do 50 zł dla 5%, od 50-100 zł dla 36%, od 100-150 zł dla 38% i powyżej 150 zł dla 20%

ankietowanych.[65]

RYSUNEK 17: KOSZT PRYWATNEJ WIZYTY U LEKARZA [65]

3.1.4 Elektroniczna dokumentacja medyczna

Przytoczone poniżej badanie przeprowadzone zostało w 2010 i 2011 r. przez firmę Deloitte na

zlecenie Dyrekcji Generalnej Społeczeństwa Informacyjnego i Mediów KE. Zbadano około 906

szpitali z 30 krajów europejskich, w tym 99 z Polski. Kluczowe obszary, które poddano badaniu to:

systemem zleceń lekarskich, systemy raportowania o działaniach niepożądanych, elektroniczna

transmisja wyników badań, funkcjonalność systemów EPR, telemedycyna, systemy PACS, integracja

systemów szpitalnych, e-rezerwacja wizyt, systemy wspomagania leczenia chorób przewlekłych,

wymiana danych medycznych pacjentów, bezpieczeństwo danych.

http://prywatnezdrowie.pl/

43

RYSUNEK 18: BADANIE DELOITTE [63]


Lokalizacje, z których istnieje dostęp do elektronicznych danych pacjenta

44


Badania obrazują znikomy stopień informatyzacji w medycynie w Polsce. Istnieje wiele

obszarów, w których jest jeszcze dużo przestrzeni na nowe pomysły i wdrożenia istniejących już

rozwiązań. Na szczególną uwagę zasługują obszary wymiany danych medycznych, w tym

dokumentacji i elektroniczna karta pacjenta, a także telemonitoring, praktycznie

nieistniejący w Polsce.

45

3.2 Badania własne

Badania przeprowadzono na różnych grupach społecznych, w szczególności

na pielęgniarkach[66], lekarzach pierwszego kontaktu i lekarzach specjalistach[67], osobach

w podeszłym wieku[68] i studentach medycyny[69]. Taki dobór badanych grup podyktowany był

koniecznością dotarcia zarówno do użytkowników systemu od strony medycznej jak i użytkowników

systemu po stronie pacjenta. Osoby w podeszłym wieku mają ogólnie rzecz biorąc większe

wymagania w kwestii prostoty obsługi, a studenci reprezentują „młodą krew” i mają świadomość

technologiczną. Wyniki pokazują jednoznacznie jak wielki potencjał drzemie w nowoczesnych

technologiach.

Służba zdrowia z punktu widzenia pacjenta składa się zaledwie z kilku elementów. Opieka

pielęgniarska i rehabilitacyjna, lekarz pierwszego kontaktu, lekarz specjalista (okulista, chirurg,

stomatolog, psychiatra itp.). W badaniu uwzględniono wszystkie powyższe grupy, a także pacjentów.

Badania miały na celu określić stosunek pracowników służby zdrowia i obecnych użytkowników

systemu do nowoczesnych technologii i wykazać gotowość społeczną do wprowadzania

kompleksowych rozwiązań. Drugim celem było określenie, które obszary medyczne najchętniej

przyjmą innowacje.

3.2.1 Opieka pielęgniarska

W ankiecie przeprowadzonej wśród 76 pielęgniarek i pielęgniarzy w listopadzie 2012 roku

aż 98% zadeklarowało potrzebę posiadania telefonu z możliwością przekazywania zdjęć

i prowadzenia wideorozmowy, który mógłby być wykorzystywany w różnych celach medycznych jak

opieka środowiskowa (42%.), ułatwiony kontakt z pacjentem (33%), porady ogólne (26%).

Co ciekawe, pracownicy opieki pielęgniarskiej są gotowi płacić średnio 73 zł miesięcznego

abonamentu za dostęp do tych usług.[65] W ankiecie uczestniczyły 62 kobiety i 14 mężczyzn w wieku

od 24 do 43 lat, 36 ankietowanych pracuje w miastach poniżej 100.000 mieszkańców, 40 pochodzi

z miast powyżej 100.000 mieszkańców. Ankieta została przeprowadzona na Podkarpaciu ze względu

na topologię geograficzną. Jest to obszar charakteryzujący się stosunkowo niską urbanizacją.

Duża część populacji zamieszkuje regiony oddalone od większych miast i ma ograniczony dostęp

do służby zdrowia. Badanie przeprowadzono zarówno wśród pracowników, którzy muszą fizycznie

dotrzeć do pacjenta jak i „stacjonarnych” pracowników szpitali. Próba została dobrana w taki sposób

46

aby odzwierciedlić zarówno problemy obszarów silnie jak i słabo zurbanizowanych w tym regionie,

a z ankietowanymi przeprowadzano również krótkie wywiady mające na celu określenie ich

usposobienia do tematu.[66]

RYSUNEK 21: ANKIETA WŚRÓD PRACOWNIKÓW OPIEKI PIELĘGNIARSKIEJ, OPRACOWANIE WŁASNE [66]

Opieka pielęgniarska w regionach słabo zurbanizowanych jest zmuszona do przemieszczania

się nieraz na dużych odległościach celem wykonania rutynowego badania zwykle trwającego od 15

do 30 minut, czy też zmiany opatrunku. Pacjent w stałym kontakcie z pracownikiem służby zdrowia

jest w stanie wykonać 75% tych czynności samemu (w opinii ankietowanych). Na Podkarpaciu

pacjenci i rehabilitanci Rzeszowskiej służby zdrowia zaczęli na własną rękę przesyłać zdjęcia ran

czy też opatrunków celem szybkiej ekspertyzy przez pracownika medycznego, prowadzą też rozmowy

telefoniczne, rzadziej przez Skype. W efekcie zwiększeniu uległa efektywność pracowników

i poprawiło się zadowolenie samych pacjentów.

W regionach mocno zurbanizowanych istnieje inny problem, duża ilość pacjentów sprawia,

że do opieki medycznej nie zawsze docierają potrzebujący ze względu na kolejki (w państwowej

służbie) bądź wysokie ceny (u prywatnych dostawców usług). W tych obszarach zazwyczaj nie ma

47

możliwości wprowadzania usprawnień na mniejszą skalę, jednak są one potrzebne tak samo jak

rozwiązania systemowe.

3.2.2 Lekarze

Najważniejszym ogniwem opieki medycznej jest kontakt z lekarzem, a cytując za prof.

Andrzejem Szczeklikiem „sztuka medycyny to sztuka rozmowy”.[91] Badaniu poddano grupę 230

lekarzy ze Śląska (75) i Podkarpacia (155). Badani zostali dobrani w taki sposób aby maksymalnie

realistycznie odzwierciedlać środowisko lekarskie, do badania wybrano 112 lekarzy pierwszego

kontaktu i 118 specjalistów różnych dziedzin w wieku od 33 do 57 lat pracujących w dużych miastach

(powyżej 100.000 mieszkańców - 141 ankietowanych) i małych (poniżej 100.000

mieszkańców – 89 ankietowanych) w szpitalach (96 lekarzy), w przychodniach (101 lekarzy)

i świadczących opiekę w dowolnym miejscu (33 lekarzy). Ankietowani posiadali stopień magistra

(174 ankietowanych), doktora (42 ankietowanych) lub tytuł profesora (14 ankietowanych). Wyniki

pokazały, że 57% ankietowanych zadeklarowało potrzebę dysponowania sprzętem telemedycznym w

swoim gabinecie, a ¾ badanych uważa, że niektóre konsultacje (17% ze wszystkich konsultacji)

mogłyby odbywać się na odległość. Według lekarzy taka 15-minutowa konsultacja powinna średnio

kosztować ok 45 zł i są oni gotowi ponieść koszt rzędu 63 zł średnio miesięcznie abonamentu

za dostęp do usług.[67]

RYSUNEK 22: ANKIETA WŚRÓD LEKARZY, OPRACOWANIE WŁASNE [67]

48




Badania pokazują dużą otwartość w środowisku specjalistycznym na wprowadzanie

nowoczesnych technologii umożliwiających przybliżenie lekarza i pacjenta. Część środowiska reaguje

sceptycznie nie biorąc pod uwagę żadnej innej możliwości jak osobista konsultacja. Co ciekawe,

znakomita większość lekarzy opowiadająca się za tego typu rozwiązaniami nie jest w stanie

powiedzieć jak mogło by takie rozwiązanie wyglądać ale widzi potrzebę zmian. Innym ciekawym

aspektem jest „niechęć technologiczna”, wielu ankietowanych dostrzega dużo potencjalnych trudności

49

przy obsłudze takiego rozwiązania. Przekonanie o skomplikowaniu może być silną barierą szczególnie

dla lekarzy w starszym wieku. Młode osoby reagowały bardziej spontanicznie na innowacje

i generalnie wykazywały dużo większą otwartość i zainteresowanie tematem.

3.2.3 Osoby w podeszłym wieku

Badanie przeprowadzono w styczniu 2014 roku na grupie 98 osób w wieku powyżej lat 60.

Mieszkańcy dużych miast (>100.000 mieszkańców) stanowili większość tej grupy (66 osób),

pozostałe 32 osoby to mieszkańcy miejscowości poniżej 100.000 mieszkańców. Osoby ankietowane

zostały dobrane losowo, próbę stanowiło 56 kobiet i 42 mężczyzn. Na pytanie czy korzystał(a)by

Pan(i) z rozwiązania umożliwiającego komunikację z lekarzem bez wychodzenia z domu 83%

ankietowanych odpowiedziało TAK. Dużym problemem okazała się cena usługi, 32% ankietowanych

byłaby w stanie przeznaczyć na nią do 50 zł miesięcznie, a 67% do 100 zł. Jako najistotniejsze

w takiej komunikacji wskazano prostotę obsługi urządzenia (82%), jakość obrazu i dźwięku (59%)

i cenę (56%). Jakość samej usługi była istotna zaledwie dla 34% badanych.[68]

RYSUNEK 26: ANKIETA WŚRÓD OSÓB W PODESZŁYM WIEKU, OPRACOWANIE WŁASNE [68]

50

RYSUNEK 27: ANKIETA WŚRÓD OSÓB W PODESZŁYM WIEKU, OPRACOWANIE WŁASNE [68]

3.2.4 Studenci medycyny i pielęgniarstwa

Przebadano również grupę przyszłych lekarzy i pielęgniarek podczas praktyk, w skład której

wchodziło 86 osób, 46 mężczyzn i 40 kobiet, mieszkańcy dużych miast powyżej 100.000

mieszkańców stanowili 64 osoby, natomiast mieszkańcy małych miast 22 osoby.

100% ankietowanych dostrzega konieczność wprowadzenia jakiejś postaci telemedycyny, 94% widzi

potrzebę przeprowadzania zdalnych konsultacji jako uzupełnienia klasycznej opieki medycznej,

a 64% korzysta z nowoczesnych technologii w celu ułatwienia sobie pracy (mail, skype).[69]

RYSUNEK 28: ANKIETA STUDENTÓW MEDYCYNY I PIELĘGNIARSTWA, OPRACOWANIE WŁASNE [69]

51

RYSUNEK 29: ANKIETA STUDENTÓW MEDYCYNY I PIELĘGNIARSTWA, OPRACOWANIE WŁASNE [69]

Wyniki tego badania pokazują, duże zainteresowanie i otwarcie przyszłych specjalistów

branży medycznej telemedycyną i ogólnie rozwiązaniami informatycznymi i teleinformatycznymi.

Ponad 90% widzi potrzebę budowania i wdrażania rozwiązań umożliwiających zdalny monitoring

bądź inną formę zdalnej komunikacji z personelem medycznym. To co jest „szokiem

technologicznym” obecnego pokolenia będzie już zupełnie naturalne dla przyszłych pracowników

służby zdrowia.

3.2.5 Podsumowanie

Biorąc pod uwagę powyższe badania, a także badania prowadzone w innych krajach można

stwierdzić, że, niezależnie od stopnia rozwoju e-technologii w medycynie, jest duża otwartość

na wprowadzanie nowoczesnych rozwiązań. Dotyczy to nawet starszych osób, głownie ze względu

na telemonitoring i możliwość stałego nadzoru nad parametrami witalnymi. Podstawowymi

wymogami jakie są podkreślane przez użytkowników w badaniach jest ogólna prostota systemu.

Zagrożeniem jest konieczność nauczenia się nowych rozwiązań i ogólne zaufanie do technologii.

Innym istotnym aspektem jest kontakt z żywym człowiekiem. W wywiadach ten wątek poruszany

był wielokrotnie. Medycyna jest gałęzią usług, w której jak w żadnej innej, kluczowy jest kontakt

z drugim człowiekiem. Fizyczny kontakt i świadomość fizycznie odbytej wizyty nigdy nie będzie

mogła konkurować z jakimkolwiek substytutem. Nie jest to na szczęście celem telemedycyny.

Telemedycyna, w swym założeniu, przybliża pacjenta do lekarza (lub rehabilitanta) w chwili, gdy ten

opuszcza gabinet. W takim kontekście omawiane rozwiązania przyjmowane są bardzo ciepło.

52

4 Rozdział 4

Pomysł na realizację Telemedycyny

53

4.1 Analiza

4.1.1 Analiza wymagań biznesowych

Koncepcja projektu budowana jest od 2011 roku podczas cyklicznych spotkań pomiędzy

pomysłodawcami a środowiskiem technicznym i medycznym. Konsultacje obejmowały rozmowy z:

kadrą naukową na szczeblu profesorskim ze środowiska medycznego,

ekspertami medycznymi z wieloletnim stażem,

lekarzami różnych specjalizacji,

lekarzami pierwszego kontaktu,

pracownikami opieki pielęgniarskiej i ambulatoryjnej,

przyszłymi potencjalnymi użytkownikami systemu (pacjentami)

Środowisko techniczne reprezentowały firmy oferujące usługi konsultingu, wdrożeń i opracowywania

architektury systemów informatycznych, a także deweloperzy i analitycy z wieloletnim stażem.

Wymagania biznesowe obejmowały pierwotnie „błyskawiczną komunikację słowno-wizualną

lekarza z pacjentem z automatycznym zapisem epikryzy”. Ta koncepcja leżała u podstaw

budowy systemu.

4.1.1.1 Podstawowe zadania systemu

Istnieją 3 podstawowe funkcjonalności, które zostały zaplanowane do wprowadzenia. Każda z

nich może być zaimplementowana oddzielnie, gdyż stanowi sama w sobie istotny element. Są to:

1. Błyskawiczne połączenie z przedstawicielem służby zdrowia (pielęgniarką, lekarzem

pierwszego kontaktu, specjalistą, rehabilitantem) celem odbycia szybkiej konsultacji.

2. Przekazanie plików do systemu (zdjęcia, tekst, film) do analizy i konsultacji (w trybie on-line

lub store-and-forward), wraz z możliwością zarządzania uprawnieniami do wglądu.

3. Transkrypcja mowy, narzędzie dla pracownika medycznego umożliwiające szybkie

przekształcanie mowy na tekst.

4.1.1.2 Pozostałe zadania systemu

54

1. Kalendarz, żądanie połączenia przez pacjenta, które nie może być zrealizowane otwiera

możliwość zapisania się do danego lekarza w innym terminie, przed wizytą

wysyłane jest powiadomienie.

2. Karta pacjenta, każdy użytkownik ma osobistą kartę pacjenta zawierająca historię chorób

i zażywanych leków, zdjęcia, notatki lekarza i inne ważne dane.

3. Kontrola interakcji, funkcjonalność polegająca na doradzaniu czy zażywane leki mogą

powodować interakcje.

4. Poradnik zdrowotny, informacje na temat zdrowia i leczenia.

5. Możliwość podłączenia urządzeń peryferyjnych i importu danych (badanie poziomu glukozy

we krwi, tętna, ciśnienia, moczu, spirometria i inne).

4.1.1.3 Koncepcja działania

4.1.1.3.1 Telekonsultacja

Rozwiązanie opiera się o bezpośredni kontakt z lekarzem bądź pracownikiem opieki

medycznej. Podstawą jest rozmowa w jednostce czasu (np. 5 min). System musi posiadać przestrzeń

do przechowywania informacji w usystematyzowanym charakterze pod postacią karty pacjenta bądź

prostych rekordów, w skład których wchodzi tekst, zdjęcia, nagrania wideo aby możliwe było

przechowywanie danych w odniesieniu do konsultacji, do późniejszego wglądu bądź wykorzystania.

4.1.1.3.2 Przekazywanie plików

Narzędzie do przesyłania paczek plików, na które może składać się dowolna ilość plików

tekstowych, obrazów bądź nagrań wideo. Niezbędne jest zaimplementowanie zarządzania

uprawnieniami, tak aby pacjent bądź osoba wysyłająca miała możliwość udostępnienia plików

w dowolnym momencie danemu specjaliście natychmiastowo, w momencie konsultacji (jednorazowo)

lub permanentnie (do odwołania).

4.1.1.3.3 Transkrypcja mowy

Dużą część czasu konsultacji zajmuje sporządzenie epikryzy. Rozwiązanie przewiduje

zbudowanie (i zaimplementowanie) narzędzia do zapisu słów specjalisty medycznego po zakończonej

konsultacji, a także możliwość transkrybowania na bieżąco przebiegu konsultacji.

Rozwiązanie to może być użytkowane niezależnie od pozostałych funkcjonalności jako dodatkowe

55

usprawnienie pracy personelu medycznego i/lub integralna część aplikacji umożliwiająca połączenie

ze specjalistą.

Dobór właściwego silnika transkrybującego mowę ma ogromne znaczenie ze względu na czas

jaki zostanie stracony na poprawianie błędnych zapisów.

4.1.2 Wymogi techniczne i prawne

4.1.2.1 System operacyjny

Najistotniejszy jest dostęp z systemu Android. Aplikacja musi być dostępna z urządzeń

stacjonarnych (z systemem Windows 7 wzwyż, prawdopodobnie będzie zbudowana w Java).

W przyszłości przewiduje się aplikację dla iOS.

4.1.2.2 Mobilność i stabilność

Istnieje kilka kwestii problematycznych jak żywotność baterii, jakość obrazu po stronie

użytkownika, zasięg i dostępność Internetu. Są to czynniki, na które nie ma wpływu, jednak aplikacja

powinna zgłaszać potencjalne problemy:

Niewystarczający stan baterii

Słaby zasięg Internetu lub słabe łącze

Mały ekran

Takie informacje muszą być dostępne użytkownikowi przed rozpoczęciem konsultacji,

aby zapewnić komfortowe warunki rozmowy.

4.1.2.3 Urządzenia peryferyjne

Istnieje wiele urządzeń, które można podłączyć do komputera w celu zbierania informacji

medycznych. Architektura aplikacji musi umożliwiać współpracę z takimi urządzeniami bądź łatwą

implementację takiej współpracy już po wdrożeniu produkcyjnym. Jako jeden z partnerów przy

doborze urządzeń peryferyjnych wybrano firmę Telmed. Oferuje ona dowolne urządzenie opatrzone

dowolnym logo, zbudowane w dowolnej architekturze. System musi również umożliwiać korzystanie

z dowolnego innego urządzenia.

56

4.1.2.4 Bezpieczeństwo danych

Do przechowywania i przetwarzania danych niezbędna jest zgoda GIODO. Baza danych

i aplikacja musi spełniać wymagania Głównego Inspektora Ochrony Danych Osobowych.

Niezbędna jest implementacja odpowiednich mechanizmów zabezpieczających zarówno bazę

danych jak i aplikację. Dostęp do danych musi być ograniczony wyłącznie do administratora bazy

danych i informacja o tym kto jest administratorem, tak samo jak informacja o każdym kto ma do

danych dostęp, musi być przekazana do GIODO. Wszelki dostęp do danych musi być monitorowany

i zapisywany. Dostęp do aplikacji możliwy będzie na 2 sposoby: anonimowo i do konta użytkownika.

Dostęp anonimowy umożliwia połączenie z pracownikiem medycznym celem odbycia konsultacji,

natomiast nie umożliwia zapisywania i przechowywania danych. Żadne dane osobowe nie są

wymagane przy tej formie połączenia. Użytkownik ma możliwość zalogowania się na swoje konto

(za pomocą nazwy użytkownika i hasła), po czym ma on dostęp do swojej karty pacjenta i innych

swoich danych. Wybór opcji logowania bądź anonimowego korzystania wyświetla się zaraz po

uruchomieniu aplikacji. W momencie wyjścia z aplikacji użytkownik jest natychmiast

wylogowywany. Żadne dane nie są przechowywane na lokalnym urządzeniu użytkownika, wszystkie

dane przechowywane są w bazie danych.

Dokumentem, na którym należy się opierać w kwestii ochrony danych osobowych jest

Dyrektywa 95/46/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 24.10.1995 r. w sprawie ochrony osób

fizycznych w zakresie przetwarzania danych osobowych i swobodnego przepływu danych a także

Ustawa o Ochronie Danych Osobowych (Dz. U. Nr 33, poz. 285) z dnia 29.09.1997 r.

Istotne są również informacje dotyczące usług medycznych i dostarczania tychże drogą elektroniczną

zawarte w Ustawie o Systemie Informacji w Ochronie Zdrowia z 28.04.2011 roku.[69]

Stanowią one, iż każdy obywatel ma prawo do ochrony danych osobowych, a przetwarzanie

ich może zachodzić jedynie w sytuacjach określonych ustawą. Danych osobowych (czyli każde dane

która umożliwiają identyfikację danej osoby) można używać tylko w sytuacji gdy osoba, której dane

dotyczą wyrazi na to zgodę (art. 23 Ustawy). Każdy obywatel ma prawo do wglądu i modyfikowania

swoich danych w dowolnym momencie (art. 32 Ustawy). Administrator danych ma prawo

je przetwarzać dopiero po zgłoszeniu zbioru do Generalnego Inspektora (art. 46 Ustawy).[70]

Ponadto istotne są akty wykonawcze, z których najważniejsze to:

Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 29 kwietnia 2004

r. w sprawie dokumentacji przetwarzania danych osobowych oraz warunków

technicznych i organizacyjnych, jakim powinny odpowiadać urządzenia i systemy

informatyczne służące do przetwarzania danych osobowych.

57

Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 11 grudnia 2008 r.

w sprawie wzoru zgłoszenia zbioru danych do rejestracji Generalnemu Inspektorowi

Ochrony Danych Osobowych (GIODO).[71]

Aplikacja będzie wykorzystywać dane osobowe w minimalistycznym zakresie.

Do przeprowadzenia konsultacji z lekarzem (lub innym specjalistą) potrzebne będzie podanie imienia

i wieku. Pozostałe dane użytkownik podaje dobrowolnie. Użytkownik jest informowany o swoich

prawach (prawo do wglądu i edycji danych osobowych) i o dobrowolności podawania

i przechowywania wszelkich danych w systemie, w tym medycznych.

4.1.2.5 Stan prawny konsultacji medycznej

Aktualny stan prawny nie przewiduje możliwości przeprowadzenia konsultacji medycznej,

z pełnymi tego skutkami, bez kontaktu fizycznego z pacjentem. Dlatego rozwiązanie polegające

na zdalnej konsultacji ma jedynie charakter uzupełniający i nie może zastąpić zwyczajnej wizyty

u lekarza i pełnego badania. Użytkownik systemu musi być o tym informowany przed każdą

konsultacją.

58

4.2 Projekt

59

Wnioski

Telemedycyna, jako brakujący element w informatyzacji służby zdrowia, stanowi istotny

pomost pomiędzy pracownikami opieki medycznej a pacjentami. Umożliwia zwiększenie zasięgu

usług medycznych na obszarach o niskim stopniu urbanizacji i/lub ograniczonym dostępie do lekarza

bądź specjalisty, zmniejszenie kosztów opieki medycznej i podniesienie standardów. Jeszcze

do niedawna nowoczesne rozwiązania ograniczone były technologią, jednak wraz ze wzrastającą

penetracją rynku przez mobilny Internet, smartfony i tablety, coraz niższe ceny transferu

i magazynowania danych, a także coraz silniejsze urządzenia w posiadaniu użytkowników,

nowoczesne technologie niemal niezauważalnie migrują krok po kroku do codziennego życia.

Zwiększa się otwartość użytkowników na nowe rozwiązania i wzrastają oczekiwania, co w połączeniu

z ograniczoną satysfakcją z funkcjonowania służby zdrowia w obecnym kształcie przyczynia

się dodatkowo do wzrostu zainteresowania tym zagadnieniem. Wreszcie, telemedycyna pozwala

oszczędzić czas i pieniądze.

Pytania, jakie należy stawiać w tym obszarze nie brzmią „jakimi narzędziami?”. Główne

problemy skupiają się wokół obszaru organizacji struktury logistycznej i organizacyjnej, w ramach

której system ma funkcjonować, bezpieczeństwa danych, solidności wykonania, integralności

z innymi systemami i użyteczności. Proste narzędzia są najchętniej przyjmowane, duże sukcesy

święcą rozwiązania niszowe, wstrzelone idealnie w lokalne potrzeby użytkowników, trzecią grupę

stanowią rozwiązania uzupełniające obecną opiekę celem obniżenia kosztów (jak wcześniejsze

zwalnianie do domu pacjentów pooperacyjnych i zdalne monitorowanie ich stanu zdrowia).

Rozwiązania w tym zakresie powinny być przemyślane i osadzone w rzeczywistości, to znaczy

spełniać realne potrzeby i faktycznie redukować koszty opieki zdrowotnej. Im bardziej zintegrowane

a jednocześnie proste rozwiązanie zostanie zastosowane tym większa szansa jego sukcesu.

Rozwiązania powstające obecnie w Polsce dotyczą zazwyczaj wąskiego spektrum, jest to albo

prosta aplikacja albo zdalna konsultacja o niskiej jakości (i użyteczności) albo rozbudowany,

skomplikowany system, niekoniecznie telemedyczny. Badania pokazują, że rynek w żadnym wypadku

nie jest nasycony. Są obszary gdzie istnieje ogromne zapotrzebowanie, a rozwiązań brak. Istnieje nisza

na „zgrabne” wdrożenia, które z jednej strony będą wygodnym narzędziem po stronie pacjenta,

dostępnym w dowolnym miejscu i czasie, a z drugiej strony nie nastręczą problemów użytkownikowi

medycznemu. Wygoda, lekkość w użytkowaniu, proste zasady – są to szalenie istotne czynniki, które

mogą decydować o powodzeniu projektu.

Prosta aplikacja, która da dostęp do lekarza, rehabilitanta, pielęgniarki, umożliwi

wgląd w dane medyczne czy przesłanie zdjęcia bądź dokumentu do analizy w przeciągu kilku

60

minut, a także umożliwi podłączenie urządzeń peryferyjnych celem poszerzenia

funkcjonalności prostego telefonu do zaawansowanego osobistego narzędzia medycznego jest

odpowiedzią na bardzo silne zapotrzebowanie społeczeństwa.

61

Spis ilustracji

Rysunek 1: Połączenia z Internetem z urządzeń mobilnych w zależności od technologii [13] ............ 10

Rysunek 2: Rodzaj przesyłanych danych z urządzeń mobilnych [13] .................................................. 11

Rysunek 3: Penetracja rynku przez urządzenia z dostępem do Internetu [15] ...................................... 12

Rysunek 4: Dziedzina telemedycyny, opracowanie własne .................................................................. 13

Rysunek 5: Stopień realizacji projektów informatycznych w różnych obszarach, przekrój [23] ......... 15

Rysunek 6: Mobile Health Market Report [24] ..................................................................................... 16

Rysunek 7: Mobile Health Market Report [24] ..................................................................................... 17

Rysunek 8: Diagram ilustrujący zintegrowany plan wprowadzania projektów w latach 1984-2005 [44]

............................................................................................................................................................... 26

Rysunek 9: Podsumowaniem stanu zdrowia, OSOZ [57] ..................................................................... 33

Rysunek 10: Informacja o lekach, OSOZ [57] ...................................................................................... 35

Rysunek 11: Harmonogram przyjmowania leków, OSOZ [57] ............................................................ 36

Rysunek 12: Interakcje pomiędzy lekami, OSOZ [57] ......................................................................... 36

Rysunek 13: Opinie o opiece zdrowotnej [63] ...................................................................................... 40

Rysunek 14: Badania Acenture [64]...................................................................................................... 40



Rysunek 17: Koszt prywatnej wizyty u lekarza [65] ............................................................................. 42

Rysunek 18: Badanie Deloitte [63] ....................................................................................................... 43



Rysunek 21: Ankieta wśród pracowników opieki pielęgniarskiej, opracowanie własne [66] .............. 46

Rysunek 22: Ankieta wśród lekarzy, opracowanie własne [67] ............................................................ 47


62



Rysunek 26: Ankieta wśród osób w podeszłym wieku, opracowanie własne [68] ............................... 49

Rysunek 27: Ankieta wśród osób w podeszłym wieku, opracowanie własne [68] ............................... 50

Rysunek 28: Ankieta studentów medycyny i pielęgniarstwa, opracowanie własne [69] ...................... 50

Rysunek 29: Ankieta studentów medycyny i pielęgniarstwa, opracowanie własne [69] ...................... 51

63

Bibliografia

1. Burrill G.S., Digital health investment opportunities abound, but standouts deliver disruptive

change. J Commercial Biotechnology 2012;18:49-50

2. P. Januszewicz, A. Szmajke, M. Krauze, Telemedycyna – czy telefon może zastąpić lekarza?

Pediatria Polska, 88 (2013), 389-391

3. Video Patient Visits: Are You Missing Out on a Growing Treatment Method?

http://www.medscape.com/viewarticle/762564_print, dostępne 12.06.2012r.

4. Agus D.B. A Doctor in Your Pocket. The Wall Street Journal, 2012, January 14

5. American Telemedicine Association

http://www.americantelemed.org/i4a/pages/index.cfm?pageid=1, dostępne 22.01.2014r.

6. Graves N., Barnett A.G., Halton K.A., Veerman J.L., Winkler E., Owen N., Reeves M.M.,

Marshall A., Eakin E., Cost-Effectiveness of a Telephone-Delivered Intervention for Physical

Activity and Diet. PLoS ONE 2009;4: e7135. Doi: 10.1371/journal.pone.0007135

7. Graying America gets wired to cut healthcare costs

http://www.reuters.com/assets/print?aid=USBRE83B1BY20120412 dostępne 12.04.2012r.

8. Rosser B.A, Eccleston C., Smartphone applications for pain management. J Telemed Telecare

2011;17:308-312

9. Top 10 apps for health, fitness and nutrition

http://www.cbc.ca/news/health/story/2012/01/04/apps-health-fitness-chasing--cures.html

dostępne 14.06.2012r.

10. New smartphone scans from Stanford could prevent needless oral cancer death

http://med.stanford.edu/ism/2012/april/vodaphone-0417.html dostępne 17.04.2012r.

11. Korean research, a first step toward Dr. Smartphone

http://www.reuters.com/assets/print?aid=USTRE80M07B20120123 dostępne 22.01.2012r.

12. TED, http://www.ted.com/ dostępne 17.09.2013r.

13. A.T. Kearney, Mobile Economy Report GSMA Wireless Intelligence, Machina Research, 2013,

http://www.atkearney.com/documents/10192/760890/The_Mobile_Economy_2013.pdf dostępne

11.02.2013r.

14. The new mBank is the most disruptive innovation in the world:

http://www.mbank.pl/aktualnosci/post,4589,the-new-mbank-is-the-most-disruptive-innovation-

in-the-world.html, dostępne 23.10.2013r.

15. Gartner, IDC, Strategy Analytics, World Bank, http://www.businessinsider.com/smartphone-and-

tablet-penetration-2013-10 dostępne 15.12.2013 r.

16. Telepraca,

http://www.medscape.com/viewarticle/762564_print

http://www.americantelemed.org/i4a/pages/index.cfm?pageid=1

http://www.reuters.com/assets/print?aid=USBRE83B1BY20120412

http://www.cbc.ca/news/health/story/2012/01/04/apps-health-fitness-chasing--cures.html

http://med.stanford.edu/ism/2012/april/vodaphone-0417.html

http://www.reuters.com/assets/print?aid=USTRE80M07B20120123

http://www.ted.com/

http://www.atkearney.com/documents/10192/760890/The_Mobile_Economy_2013.pdf

http://www.mbank.pl/aktualnosci/post,4589,the-new-mbank-is-the-most-disruptive-innovation-in-the-world.html

http://www.mbank.pl/aktualnosci/post,4589,the-new-mbank-is-the-most-disruptive-innovation-in-the-world.html

http://www.businessinsider.com/smartphone-and-tablet-penetration-2013-10

http://www.businessinsider.com/smartphone-and-tablet-penetration-2013-10

64

http://www.rp.pl/artykul/62687,731755-Telepraca-blokowana-przez-BHP-i-definicje.html,

dostępne 13.10.2011 r.

17. Telemedicine Reduces Hospital Admissions by 67%. Wireless Healthcare News, March 24, 2006

18. Teledermatologia, http://www.termedia.pl/Czasopismo/Przewodnik_Lekarza-8/Streszczenie-

1183, dostępne 11.10.2013 r.

19. C. Botella, R. Baños, V. Guillén, C. Perpiña, M. Alcañiz, and A. Pons. CyberPsychology &

Behavior. December 2000, 3(6): 959-968

20. R Wootton et al, A joint US-UK study of home telenursing, J Telemed Telecare March 15, 1998

vol. 4 no. suppl 1 83-85

21. Boo-Ho Yang ; Dept. of Mech. Eng., MIT, Cambridge, MA, USA ; Sokwoo Rhee ; Asada, H.H.,

A twenty-four hour tele-nursing system using a ring sensor, Robotics and Automation, 1998.

Proceedings. 1998 IEEE International Conference

22. Callahan CW, Malone F, Estroff D, Person DA., Effectiveness of an internet-based store-and-

forward telemedicine system for pediatric subespecialty consultation. Arch Pediatr Adolesc Med.

2005; 159:389–393

23. Succesful Implementation of Telemedicine Solutions, http://www.reaction-

project.eu/downloads/workshop%2013%20Nov%202013/REACTION_Workshop1_Introduction.

pdf, dostępne 11.02.2014 r.

24. Mobile Health Market Report, http://research2guidance.com/500m-people-will-be-using-

healthcare-mobile-applications-in-2015, dostępne 10.11.2010 r.

25. Country Study Denmark,

http://is.jrc.ec.europa.eu/pages/TFS/documents/SIMPHSCountrystudyDenmarkfinalrev2.pdf,

2012, dostępne 10.06.2014 r.

26. MedCom Initiative http://www.medcom.dk/wm109991, dostępne 19.02.2014 r.

27. Denmark's National Telemedicine Action Plan:

http://www.prnewswire.com/news-releases/denmarks-national-telemedicine-action-plan-to-be-

built-on-continua-health-alliance-design-guidelines-for-personal-connected-health-devices-

166284236.html, dostępne 29.03.2014 r.

28. Continua Health Alliance, http://www.continuaalliance.org/, dostępne 27.03.2014 r.

29. H. Burggasser, W. Dorda, Gambal J., Gell G., H. Ingruber, W. Kotschy, et al.

Rahmenbedingungen für ein logisches österreichisches Gesundheitsdatennetz (MAGDA-LENA

V2.0), 2000, http://www.akh-wien.ac.at, dostępne 23.01.2013 r.

30. W. Dorda1, G. Duftschmid1, L. Gerhold1, W. Gall, J. Gambal, Introducing the Electronic Health

Record in Austria, Advances in international TELEMEDICINE and eHEALTH, Medipage 2006

31. Insurance company develops a telemedicine system, http://www-01.ibm.com/common/ssi/cgi-

bin/ssialias?subtype=AB&infotype=PM&appname=SWGE_OI_OI_USEN&htmlfid=OIC03029

USEN&attachment=OIC03029USEN.PDF, dostępne 23.03.2012 r.

32. http://www.ict-ageing.eu/, dostępne 23.03.2013 r.

33. Buongiorno CREG, http://www.buongiornocreg.it/, dostępne 23.03.2014 r.

http://www.rp.pl/artykul/62687,731755-Telepraca-blokowana-przez-BHP-i-definicje.html

http://www.termedia.pl/Czasopismo/Przewodnik_Lekarza-8/Streszczenie-1183

http://www.termedia.pl/Czasopismo/Przewodnik_Lekarza-8/Streszczenie-1183

http://www.reaction-project.eu/downloads/workshop%2013%20Nov%202013/REACTION_Workshop1_Introduction.pdf



http://research2guidance.com/500m-people-will-be-using-healthcare-mobile-applications-in-2015

http://research2guidance.com/500m-people-will-be-using-healthcare-mobile-applications-in-2015

http://is.jrc.ec.europa.eu/pages/TFS/documents/SIMPHSCountrystudyDenmarkfinalrev2.pdf

http://www.medcom.dk/wm109991

http://www.prnewswire.com/news-releases/denmarks-national-telemedicine-action-plan-to-be-built-on-continua-health-alliance-design-guidelines-for-personal-connected-health-devices-166284236.html



http://www.continuaalliance.org/

http://www.akh-wien.ac.at/

http://www-01.ibm.com/common/ssi/cgi-%20bin/ssialias?subtype=AB&infotype=PM&appname=SWGE_OI_OI_USEN&htmlfid=OIC03029USEN&attachment=OIC03029USEN.PDF



http://www.ict-ageing.eu/

http://www.buongiornocreg.it/

65

34. iPad zamiast karty choroby, http://www.polskieradio.pl/5/3/Artykul/278958,iPad-zamiast-karty-

choroby , dostępne 30.11.2012 r.

35. UPMC Italy, http://www.upmcitaly.it/en/content/telemedicine, dostępne 22.03.2014 r.

36. Alaska Telehealth Network, http://www.nrtrc.org/network-profiles/artn/, dostępne 4.01.2013 r.

37. Christopher T. Patricoski MD FAAFP, Telemedicine Applications in Alaska, Innovations of the

Last Frontier, Sarasota Memorial Health Care System, May 21, 2010,

http://home.smh.com/sections/services-

procedures/medlib/education/podcasts/documents/patricoskiMD_05-21-2010.pdf, dostępne

21.05.2010 r.

38. A mobile ear for pregnancy problems, http://www.bbc.com/future/story/20120927-mobile-ear-

for-pregnancy-problems, dostępne 27.09.2012 r.

39. WinSenga, http://winsenga.wordpress.com/, dostępne 21.03.2014 r.

40. Nehrt, A Health Information Network for Australia: Report to Health Ministers, National

Electronic Health Records Taskforce, Commonwealth Department of Health and Aged care,

Canberra (Australia), 2000

41. Omari M. Queensland Practice First to use New Online Medicare Claiming, Media Release 22

March 2002, Tuggeranong (Australia), 2002

42. Simpson A. Medicare smartcard launched, Media Releases, Australian Government Department

of Health and Ageing, Canberra (Australia), 2004

43. Liav T. Benefits from the Tele-health systems. Australian IT, March 21, 2006

44. Kolachalam S., eHealth in Australia, Advances in international TELEMEDICINE and eHEALTH,

Medipage 2006

45. Michael Gill, A National Telehealth Strategy for Australia, 2011,

http://www.globalaccesspartners.org/LiteratureRetrieve.aspx?ID=119937, dostępne 21.07.2013 r.

46. http://www.healthinsite.gov.au, dostępne 12.03.2014 r.

47. http://www.smarthealth.com.au, dostępne 3.08.2013 r.

48. Telemedicine cuts transport cost for ill babies, http://tdn.com/news/local/telemedicine-network-

cuts-emergency-transport-for-ill-babies/article_ec1336ae-824f-11e3-8bbe-001a4bcf887a.html,

dostępne 14.02.2014 r.

49. Uchek http://www.biosense.in/uchek.html, dostępne 11.05.2014 r.

50. iHealth http://www.ihealthlabs.com/, dostępne 1.03.2014 r.

51. Telehealth in Asia http://www.healthcareasia.org/2013/now-is-the-time-to-invest-in-telehealth-in-

asia/, dostępne 27.09.2013 r.

52. S.Korea Telemedicine in 2015, http://www.asianewsnet.net/S-Korea-plans-to-start-telemedicine-

in-2015-53428.html, dostępne 30.10.2013 r.

53. http://www.futuregov.asia/articles/2014/feb/18/philippines-rolls-out-telemedicine-tv-white-

spaces/, dostępne 18.02.2014 r.

54. Vidyo, http://www.vidyo.com/, dostępne 12.04.2014 r.

http://www.polskieradio.pl/5/3/Artykul/278958,iPad-zamiast-karty-choroby

http://www.polskieradio.pl/5/3/Artykul/278958,iPad-zamiast-karty-choroby

http://www.upmcitaly.it/en/content/telemedicine

http://www.nrtrc.org/network-profiles/artn/

http://home.smh.com/sections/services-procedures/medlib/education/podcasts/documents/patricoskiMD_05-21-2010.pdf

http://home.smh.com/sections/services-procedures/medlib/education/podcasts/documents/patricoskiMD_05-21-2010.pdf

http://www.bbc.com/future/story/20120927-mobile-ear-for-pregnancy-problems

http://www.bbc.com/future/story/20120927-mobile-ear-for-pregnancy-problems

http://winsenga.wordpress.com/

http://www.globalaccesspartners.org/LiteratureRetrieve.aspx?ID=119937

http://www.healthinsite.gov.au/

http://www.smarthealth.com.au/

http://tdn.com/news/local/telemedicine-network-cuts-emergency-transport-for-ill-babies/article_ec1336ae-824f-11e3-8bbe-001a4bcf887a.html

http://tdn.com/news/local/telemedicine-network-cuts-emergency-transport-for-ill-babies/article_ec1336ae-824f-11e3-8bbe-001a4bcf887a.html

http://www.biosense.in/uchek.html

http://www.ihealthlabs.com/

http://www.healthcareasia.org/2013/now-is-the-time-to-invest-in-telehealth-in-asia/

http://www.healthcareasia.org/2013/now-is-the-time-to-invest-in-telehealth-in-asia/

http://www.asianewsnet.net/S-Korea-plans-to-start-telemedicine-in-2015-53428.html

http://www.asianewsnet.net/S-Korea-plans-to-start-telemedicine-in-2015-53428.html

http://www.futuregov.asia/articles/2014/feb/18/philippines-rolls-out-telemedicine-tv-white-spaces/

http://www.futuregov.asia/articles/2014/feb/18/philippines-rolls-out-telemedicine-tv-white-spaces/

http://www.vidyo.com/

66

55. AARNet, http://www.aarnet.edu.au/CaseStudy/Telmedicine-in-the-Asia-Pacific, dostępne

16.05.2014 r.

56. Badanie własne przeprowadzone wśród użytkowników systemu przeprowadzone w jednej ze

współpracujących placówek w formie wywiadu osobistego, próba 36 osób dobrana losowo.

57. OSOZ, http://www.osoz.pl/, dostępne 24.06.2014 r.

58. Kardiofon, http://kardiofon.pl/nadzor-24h, dostępne 7.02.2013 r.

59. Cardiomon, http://cardiomon.com/, dostępne 14.03.2013 r.

60. Qzdrowiu, http://www.qzdrowiu.pl/, stan na 06.06.2013

61. Lekarze udzielają konsultacji przez Internet,

http://www.dzienniklodzki.pl/artykul/496240,lekarze-udzielaja-konsultacji-przez-

internet,id,t.html, dostępne 23.01.2012 r.

62. Badanie on-line przeprowadzone przez Princeton Survey Research Associates International w

2011 roku, http://www.twoja-firma.pl/wiadomosc/16816328,telemedycyna-to-przyszlosc-

ochrony-zdrowia.html, dostępne 22.05.2011 r.

63. Badanie Deloitte, http://www.onkol.kielce.pl/onkol/projekt/szkolenia/gdzie_jestesmy.ppt,

dostępne 9.05.2014r.

64. Badanie Accenture, http://www.accenture.com/SiteCollectionDocuments/PDF/Accenture-Patient-

Access-to-Electronic-Health-Records-What-Does-the-Doctor-Order.pdf, stan na 12.02.2013 r.

65. Badanie przeprowadzone przez portal http:www.prywatnezdrowie.pl, dostępne 15.08.2013 r.

66. Badania własne przeprowadzone na pracownikach opieki pielęgniarskiej 19.11.2012 r. załącznik

nr 1 do pracy.

67. Badania własne przeprowadzone na lekarzach różnych specjalizacji podczas konferencji

naukowych, 11.12.2012 r. załącznik nr 2 do pracy

68. Badania własne przeprowadzone na osobach powyżej 60. roku życia w grudniu 2013 r., załącznik

nr 3 do pracy

69. Badania własne przeprowadzone na studentach medycyny we wrześniu 2013 r., załącznik nr 4 do

pracy

70. Ustawa o Systemie Informacji w Ochronie Zdrowia

http://isap.sejm.gov.pl/Download?id=WDU20111130657&type=2, dostępne 11.05.2014r.

71. Ustawa o Ochronie Danych Osobowych, http://www.impan.pl/Bazamat/ustawa.html, dostępne

11.05.2014r.

72. http://www.web.gov.pl/e-punkt_bezpieczenstwo_e-uslug/307_984.html, dostępne 11.05.2014r.

73. Medycyna praktyczna: http://www.mp.pl/, dostępne 11.05.2014r.

74. FED Telemedicine and eHealth guidelines,

http://www.fda.gov/medicaldevices/productsandmedicalprocedures/connectedhealth/mobilemedic

alapplications/default.htm, dostępne 13.03.2013r.

75. Cartwright M. et al, Effect of telehealth on quality of life and psychological outcomes over 12

months (Whole Systems Demonstrator telehealth questionnaire study): nested study of patient

http://www.aarnet.edu.au/CaseStudy/Telmedicine-in-the-Asia-Pacific

http://www.osoz.pl/

http://kardiofon.pl/nadzor-24h

http://cardiomon.com/

http://www.qzdrowiu.pl/

http://www.dzienniklodzki.pl/artykul/496240,lekarze-udzielaja-konsultacji-przez-internet,id,t.html

http://www.dzienniklodzki.pl/artykul/496240,lekarze-udzielaja-konsultacji-przez-internet,id,t.html

http://www.twoja-firma.pl/wiadomosc/16816328,telemedycyna-to-przyszlosc-ochrony-zdrowia.html

http://www.twoja-firma.pl/wiadomosc/16816328,telemedycyna-to-przyszlosc-ochrony-zdrowia.html

http://www.onkol.kielce.pl/onkol/projekt/szkolenia/gdzie_jestesmy.ppt

http://www.accenture.com/SiteCollectionDocuments/PDF/Accenture-Patient-Access-to-Electronic-Health-Records-What-Does-the-Doctor-Order.pdf

http://www.accenture.com/SiteCollectionDocuments/PDF/Accenture-Patient-Access-to-Electronic-Health-Records-What-Does-the-Doctor-Order.pdf

http://www.prywatnezdrowie.pl/

http://isap.sejm.gov.pl/Download?id=WDU20111130657&type=2

http://www.impan.pl/Bazamat/ustawa.html

http://www.web.gov.pl/e-punkt_bezpieczenstwo_e-uslug/307_984.html

http://www.mp.pl/

http://www.fda.gov/medicaldevices/productsandmedicalprocedures/connectedhealth/mobilemedicalapplications/default.htm

http://www.fda.gov/medicaldevices/productsandmedicalprocedures/connectedhealth/mobilemedicalapplications/default.htm

67

reported outcomes in a pragmatic, cluster randomised controlled trial, BMJ 2013;346:f653 doi:

10.1136/bmj.f653 (Published 26 February 2013)

76. Walewski P., Doktor w komórce, Polityka nr 9 (2897)

77. Aplikacja licząca kalorie, http://mealsnap.com/, dostępne 3.11.2013r.

78. Certyfikacja wyrobów medycznych,

http://www.znakce.eu/certyfikacja_wyrobow/wyroby_medyczne, dostępne 25.02.2014r.

79. Germanakos P., Mourlas C., Samaras G., A Mobile Agent Approach for Ubiquitous and

Personalized

80. eHealth Information Systems Survey: Consumers Keen on Telemedicine, HDM Breaking News,

July 23 2009

81. Active for Health Europe: Regions as Incubators for Sustainable eHealth Deployment, European

Health Telematics Association

82. Wootton R., Telemedicine support for the developing world, Journal of Telemedicine and

Telecare, April 2008 vol. 14 no. 3 109-114

83. Polisena J., Tran K., Cimon K., Hutton B., McGill S., Palmet K., Scott R., Home telemonitoring

for congestive heart failure: a systematic review and meta-analysis, J Telemed Telecare March

2010 vol. 16 no. 2 68-76

84. Broens T. H. F. et al, Determinants of successful telemedicine implementations: a literature

study, J Telemed Telecare September 1, 2007 vol. 13 no. 6 303-309

85. Merrell R., Doarn Ch., Telemedicine and e-Health Village Presbyterian Church Case Study,

http://www.lifesize.com/en/viewpdf?pdf=%7B0462FEA6-263D-45C5-A259-

CBC696C608B4%7D, dostępne 23.03.2014r.

86. eHealth Insider, http://www.ehi.co.uk/, dostępne 23.06.2014r.

87. eHealth magazine, http://ehealth.eletsonline.com/ dostępne 25.01.2013r.

88. eHealth initiative, http://www.ehidc.org/, dostępne 9.02.2014r.

89. ISfTeH, Interational Society for Telemedicine & eHealt, http://www.isft.com, dostępne

12.06.2014r.

90. Jak policy korzystają z Internetu, badanie przeprowadzone przez BS DGA i CBM Indicator od 22

listopada do 2 grudnia 2010

91. Szczeklik A., Madycyna to sztuka rozmowy, Gazeta Wyborcza, 21.10.2011 r.

92. Vital Wave Consulting (February 2009). mHealth for Development: The Opportunity of Mobile

Technology for Healthcare in the Developing

93. Germanakos P., Mourlas C., & Samaras G. A Mobile Agent Approach for Ubiquitous and

Personalized eHealth Information Systems., http://www. media. uoa. gr/ ~pgerman/ publications/

published_papers/, dostępne 30.05.2014r.

94. A_Mobile_Agent_Approach_for_Ubiquitous_and_Personalized_eHealth_Information_Systems.

Pdf, Proceedings of the Workshop on 'Personalization for e-Health' of the 10th International

Conference on User Modeling (UM'05). Edinburgh, July 29, 2005, pp. 67-70.

http://mealsnap.com/

http://www.znakce.eu/certyfikacja_wyrobow/wyroby_medyczne

http://www.lifesize.com/en/viewpdf?pdf=%7B0462FEA6-263D-45C5-A259-CBC696C608B4%7D

http://www.lifesize.com/en/viewpdf?pdf=%7B0462FEA6-263D-45C5-A259-CBC696C608B4%7D

http://www.ehi.co.uk/

http://ehealth.eletsonline.com/

http://www.ehidc.org/

http://www.isft.com/

68

95. Istepanian, Robert; Laxminarayan, Swamy; Pattichis, Constantinos S., eds (2005). M-Health:

Emerging Mobile Health Systems. Springer, ISBN 978-0-387-26558-2.

96. Torgan, Carol (November 6, 2009). "The mHealth Summit: Local & Global Converge"

(http://www. caroltorgan. com/ mhealth-summit/ ), caroltorgan.com. . Retrieved July 29, 2011.

97. Global Mobile Phone Subscribers to Reach 4.5 Billion by 2012 http://www. cellular-news. com/

story/ 29824. php. Cellular-news.com, 4/1/2010

98. WHO Disease and injury country estimates, http://www. who. int/ healthinfo/

global_burden_disease/ estimates_country/ en/ index. html, World Health Organization. 2009. .

Retrieved Nov. 11, 2009.

99. World Health Organization, The World Health Report 2006: Working Together for Health. 2006,

WHO: Geneva.

100. Kinfu, Y., Dal Poz, M., Mercer, H., Evans, D.B., The health worker shortage in Africa: are

enough physicians and nurses being trained?, (http://www. who. int/ bulletin/ volumes/ 87/ 3/ 08-

051599-table-T3. html) Bulletin of the World Health Organization, Vol. 87, No. 3, March 2009,

225-230

101. Kinfu, Y., Dal Poz, M., Mercer, H., Evans, D.B., The health worker shortage in Africa: are

enough physicians and nurses being trained?, http://www. who. int/ bulletin/ volumes/ 87/ 3/ 08-

051599/ en/ index. html, Bulletin of the World Health Organization Vol. 87, No. 3, March 2009,

225-230

102. United Nations, United Nations Millennium Declaration (General Assembly Resolution 55/2).

2000, United Nations: New York.

103. United Nations, The Millennium Development Goals Report. 2006, United Nations: New

York.

104. Economist, The power of mobile money, The Economist 14 Sept, 2009.

105. Economist, Leaders, The limits of leapfrogging; Technology and development. The

Economist: 2008

106. Global Mobile Phone Subscribers to Reach 4.5 Billion by 2012. Cellular-news.com. 4/1/2010

http://www. cellular-news. com/ story/29824. Php

107. ITU (2003). Mobile overtakes fixed: Implications for policy and regulation. Geneva:

International Telecommunications Union

108. Kathuria, R, Uppal M., Mamta (2009). An econometric analysis of the impact of mobile. Case

paper in India: The impact of mobile phones. Vodafone Group Plc. The Policy Paper Series.

November 2009

109. McKinsey&Company (2007). The ‘bird of gold’: the rise of India’s consumer market.

McKinsey Global Institute

110. Mechael, P. (2006). Exploring Health-related Uses of Mobile Phones: An Egyptian Case

Study, Public Health & Policy (p. 264). London: London School of Hygiene and Tropical

Medicine

111. Agar, J. (2003). Constant Touch: A Global History of the Mobile Phone Cambridge: Icon

Books Ltd.

69

112. Ling, R. (2004). The mobile connection: The cell phone's impact on society London: Morgan

Kaufmann

113. Mechael, P. (2006). Exploring Health-related Uses of Mobile Phones: An Egyptian Case

Study, Public Health & Policy (p. 264). London:London School of Hygiene and Tropical

Medicine.

114. Istepanian, R. (2004). Introduction to the Special Section on M-Health: Beyond Seamless

Mobility and Global Wireless Health-care Connectivity. IEEE Transactions on Information

Technology in Biomedicine, 8(4), 405-413.

115. Lane, Nicholas; Miluzzo, Emiliano, Lu, Hong, Peebles, Daniel, Choudhury, Tanzeem,

Campbell, Andrew (NaN undefined NaN). "A survey of mobile phone sensing". IEEE

Communications Magazine 48 (9): 140–150. doi:10.1109/MCOM.2010.5560598.

116. Ostro, Bart (2004). Outdoor air pollution : assessing the environmental burden of disease at

national and local levels (null ed.). Geneva: World Health Organization, Protection of the Human

Environment. ISBN 9241591463.

117. Shields, T., A. Chetley, and J. Davis, ICT in the health sector: Summary of the online

consultation. 2005, infoDev.

118. World Health Organization, eHealth Tools and Services: Needs of Member States. 2005,

WHO: Geneva.

119. Malhotra K, Gardner S, Rees D. (2005). Evaluation of GPRS Enabled Secure Remote Patient

Monitoring System. ASMTA 2005, Riga, Latvia, 41-48.

120. UN Foundation, Vodafone Foundation, Vital Wave Consulting, mHealth for Development,

http://www. unfoundation. org/ global-issues/technology/ mhealth-report. html, 2008.

121. Freedom HIV/AIDS, http://www. freedomhivaids. in/ FreedomHivAids.htm, An HIV/AIDS

awareness initiative using mobile phonegames

122. ZMQ - A Technology for Development Company http://www. zmqsoft. com

123. Freedom HIV/AIDS - Serios Games Initiative to COmbat HIV/AIDS, http://www.

freedomhivaids. in

124. GSMA Foundation, A Doctor in Your Pocket: Health Hotlines in Developing Countries

125. AED-Satellife Center for Health Information and Technology, http://www. healthnet. org/,

Information and communications technologies (ICT) initiatives through the USA-based not-for-

profit Academy for Educational Development providing support for HIV/AIDS, malaria, child

and maternal health, and health systems management programs in Uganda and Mozambique

126. Voxiva Website: Health Watch, http://voxiva. com/ solutionspage.

php?catname=HealthWatch, dostępne24.04.2014

127. Weltel.org, http://www.weltel.org/, dostępne14.08.2014

128. Mechael, P. WHO mHealth Review: Towards the Development of an mHealth Strategy.

August 2007.

http://www.weltel.org/

70

Załączniki

Załącznik 1 – ankieta dla pracowników opieki pielęgniarskiej

Wiek:

Płeć:

Rozmiar miasta:

Czy uważasz, że telefon medyczny, czyli narzędzie dedykowane do komunikacji telefonicznej

i przesyłania plików (obrazów, nagrań bądź dokumentów), byłby Ci potrzebny?

TAK / NIE

Do czego taki telefon byłby najbardziej potrzebny? (pierwsza odpowiedź, pyt. otwarte)

…………………………………………………………………………………………………

Ile jesteś gotów zapłacić miesięcznie za taką usługę? (pyt. otwarte)

…………………

W jakich obszarach uważasz, że takie narzędzie mogłoby się sprawdzić najlepiej?

CHOROBY PRZEWLEKŁE

RANY I OBRZĘKI

WYSYPKI I CHOROBY SKÓRY

GORĄCZKA

INNE

Czy korzystasz z narzędzi typu e-mail lub Skype w celu ułatwienia bądź przyspieszenia pracy

z pacjentem?

TAK / NIE

71

Załącznik 2 – ankieta dla lekarzy

Informacje o ankiecie – kim jesteśmy (dla ankietera: podać tylko na życzenie

ankietowanego)

Reprezentujemy grupę naukowców z różnych gałęzi medycyny i Informatyki, między innymi z

Uniwersytetu Rzeszowskiego i Narodowego Instytutu Leków. Prowadzimy badania w zakresie

dostosowywania narzędzi Informatycznych do wymagań pacjentów i pracowników ochrony zdrowia.

Zależy nam na opracowaniu systemu medyczno-informatycznego, który będzie zarówno prosty,

intuicyjny jak i bezawaryjny, dlatego pozwalamy sobie na kontakt z Państwem, gdyż Państwa opinia

jest dla nas kluczowa.

Formułka dla ankietera

Dzień dobry, nazywam się …….., prowadzimy badanie, w którym chcemy poznać Pański/Pani

stosunek do nowoczesnych technologii w medycynie. Chciałbym Panu/Pani zadać kilka pytań

odnośnie Telemedycyny. Zajmie to mniej niż 2 minuty. Czy możemy kontynuować? (dla ankietera:

jeżeli NIE – Czy w takim razie mogę się z Panem/Panią skontaktować w innym terminie?)

Szanowny Panie Doktorze/Szanowna Pani Doktor, na co dzień przyjmujemy naszych pacjentów w

gabinetach, ale także poświęcamy im czas na udzielanie porad telefonicznie w okresach pomiędzy

wizytami. Telemedycyna umożliwia za pomocą smartfonu, tabletu lub komputera, bezpieczną

komunikację wideo pomiędzy lekarzem lub innym personelem medycznym a pacjentem. Rozmowy są

archiwizowane w ramach dokumentacji medycznej.

W związku z tym chcielibyśmy prosić o odpowiedź na kilka pytań:

Ankieta

Czy chciałby Pan/chciałaby Pani w swoim gabinecie lub w domu dysponować możliwością

prowadzenia wideorozmowy z pacjentem? 1 = TAK, 0 = NIE

1

0

Czy uważa Pan/Pani, że w pewnych przypadkach byłoby możliwe udzielenie zdalnej konsultacji za

pomocą połączenia wideo z pacjentami znajdującymi się pod Pana/Pani stałą opieką?

72

TAK / NIE / TYLKO ODPŁATNIE (do ankietera- proszę nie czytać odpowiedzi)

Jeśli TAK, czy potrafi Pan/Pani ocenić jaki odsetek Pana/Pani konsultacji mógłby się odbyć w ten

sposób?

___ %

Czy uważa Pan/Pani, że, Pana/Pani pacjenci korzystaliby z możliwości wideorozmowy w celu

kontaktu z pielęgniarką? 1 = TAK, 0 = NIE

1

0

Jeśli TAK, czy potrafi Pan/Pani ocenić jaki odsetek konsultacji pielęgniarskich mógłby się odbyć w

ten sposób?

___ %

Jakiego wynagrodzenia oczekiwałby Pan/oczekiwałaby Pani za 15 minutową konsultację

telemedyczną?

[pole do wypełnienia]

Jaką kwotę za „telefon medyczny”, czyli usługę polegającą na wideorozmowie, byłby Pan

gotów/byłaby Pani gotowa przeznaczyć dodatkowo do abonamentu telefonicznego?

[pole do wypełnienia]

Bardzo dziękuję Panu/Pani za poświęcony czas! Życzę Panu/Pani miłego dnia/popołudnia/wieczoru.

73

Załącznik 3 – ankieta dla osób w podeszłym wieku (powyżej 60)

Wiek:

Płeć:

Miasto:

Czy korzystał(a)by Pan(i) z rozwiązania umożliwiającego komunikację z lekarzem bez

wychodzenia z domu?

TAK

NIE

Co mogłoby uniemożliwić Pani/Panu korzystanie z takich rozwiązań? (pyt. otwarte)

…………………………………………………………………………………………………

Jaka cena byłaby możliwa do zapłacenia za dostęp do usług? (pyt. otwarte)

……………

Co byłoby dla Pana ważne w takim rozwiązaniu? (pyt. otwarte)

…………………………………………………………………………………………………

74

Załącznik 4 – ankieta dla studentów i praktykantów medycyny

Wiek:

Płeć:

Rozmiar miasta:

Czy widzisz potrzebę wprowadzenia rozwiązań z zakresu telemedycyny?

TAK

NIE

Czy uważasz, że część konsultacji z lekarzem bądź pracownikiem opieki medycznej mogłaby

odbywać się na odległość

TAK

NIE

Czy korzystasz z narzędzi typu e-mail lub Skype w celu ułatwienia bądź przyspieszenia

pracy?

TAK

NIE

Telemedycyna Nowoczesne technologie w służbie...

Documents

Transcript of Telemedycyna Nowoczesne technologie w służbie...